jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

~ 153 ~
Tiecelijn 24
De jager en de opgejaagde (fugiensque fugansque, V 793) stormen op de vossenburcht
af; Reynaert springt naar binnen, maar de wolvin blijft vastzitten
(hesit, V 795) en kan niet meer voor- of achteruit. 37 Zo eindigt de achtervolging
ermee dat de rollen worden omgedraaid, een belangrijk motief in de Ysengrimus.
Het komt ook voor als de overwonnen winnaar, de bedrogen bedrieger,
de gevangen vanger en hier dus de jager die in de val loopt en dan weerloos
is overgeleverd aan zijn beoogde prooi. 38 In De geschiedenis met de ham wordt
het nadrukkelijk vermeld wanneer Reynaert opduikt achter de rug van een
boer die hem te pakken probeerde te krijgen: ‘De rollen waren omgedraaid:
degene die vluchtte achtervolgde nu en degene die achtervolgde was nu degene
die vluchtte’ (Transposuere uices: qui fugerat, ille sequentis, / quique sequens fuerat,
par fugientis habet, I 287-288). Ook in de Metamorphoses komt het motief
van de rolomkering van jager en prooi voor in de verhalen over Actaeon (M III
228) en Callisto (M II 491). 39
Het motief van de jacht – zonder rolomkering – is door Ovidius meer dan
eens verwerkt in verhalen over meisjes die als loslopend wild ten prooi vallen
aan de lusten van allerlei Olympische goden. In deze ‘ jachtscènes’, waarin
de jacht een metafoor is voor seksueel geweld, zijn vergelijkingen over dieren
verwerkt. Een voorbeeld is het verhaal (onmiddellijk voor het verhaal van Io in
het Tempedal) van Daphne, een nimf die op de vlucht slaat voor haar belager
Apollo (M I 452-567). Deze liefdesjacht wordt twee keer opgeluisterd met een
aan de dierenwereld ontleende vergelijking, de eerste wanneer Apollo achter
Daphne aan rent en haar toeroept:
Daphne, mijn nimf, ik smeek je, blijf! Ik volg je niet vijandig!
Je vlucht, mijn nimf, zoals een lam een wolf ontvlucht, een hert
een leeuw, of duiven voor een adelaar onrustig wieken,
dieren die voor een vijand vrezen; maar ik jaag uit liefde […]
nympha, precor, Penei, mane! non insequor hostis;
nympha, mane! sic agna lupum, sic cerua leonem,
sic aquilam penna fugiunt trepidante columbae,
hostes quaeque suos; amor est mihi causa sequendi. (M I 504-507)
De tweede vergelijking volgt even later:
… en de jonge god verliest zich
niet langer meer in vruchteloze liefdespraat, maar volgt