jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 24
sen kosmos en chaos die al spreekt uit het scheppingsverhaal in Genesis, waar
God de chaos overmant en de mens geroepen wordt om die scheppingsdaad
verder te zetten. In het middeleeuwse epos verpersoonlijkt Reynaert het kwade
dat zich meester maakt van mensen door de verleidelijk schone, maar bedrieglijke
taal. Reynaert ondergraaft de gevestigde orde.
De oorspronkelijke tekst geraakte na de middeleeuwen vergeten. De inhoud
en de verhalen bleven vooral voortbestaan in ‘gekuiste’ versies en zeer talrijke
aangepaste teksten. In de latere bewerkingen lezen we vooral de vele verzachte
interpretaties: Reynaert evolueerde van een schurk naar een schelm, een vrijheidsstrijder,
een individualist, een maatschappijcriticus. Vanuit zeer uiteenlopende
kringen heeft men hem willen binnenhalen, zoals in sommige ‘Vlaamse’
vlaggen, geel en zwart. De vos werd onder andere – maar niet uitsluitend:
denken we maar aan de interpretaties van onder anderen Camille Huysmans,
Menno ter Braak en Louis Paul Boon – een Vlaams symbool. Reynaert is ‘nobel’
geworden en een ‘Vlaamse Leeuw. 70
Vele boeken hebben het Reynaertbeeld (vooral sinds de romantiek) gekleurd.
Rik van Daele vermeldde in vele studies onder andere het werk van Jan Frans
Willems, Stijn Streuvels en Paul de Mont) en de illustraties van Wilhem von
Kaulbach. Bij vele van mijn generatiegenoten (in Vlaanderen en dus ook in Lochristi)
is de beeldvorming en perceptie van de Reynaertmaterie mogelijkerwijze
sterk bepaald door het plakboek van de firma Victoria (chocolade) uit 1949.
Ik spreek hier uit eigen ervaring omdat ik als kind zeer vertrouwd was met deze
uitgave. Le Roman du Renard / Reinaert de Vos kende een zeer ruime verspreiding.
In het ten geleide van deze editie werd als interpretatie meegegeven: ‘De
roman van Reinaert behoort vooral tot de 13e en de 14e eeuw. Hij bevat zeer
vrolijke verhalen, waarvan de Vos, aan wie de Europese legende in ’t bijzonder
een ontembare, kluchtige geest toekent, de hoofdfiguur is. In de loop der
tijden is de vos met de vertellers en dichters het zinnebeeld van het menselijk
verstand geworden, die het haalt op de brutale kracht van de machtigen van de
tijd. Dit zegt genoeg dat achter het drama of de comedie van de dieren er zich
menselijke avonturen afspelen.’ De tekst van het verhaal naar Julius de Geyter
werd indrukwekkend geïllustreerd door de Gentse kunstenaar Oscar Bonnevalle.
Vele tekeningen nam hij rechtstreeks over van Wilhelm von Kaulbach, die in
1841 een heruitgave van Goethes Reineke Fuchs illustreerde. Zelf interpreteerde
Bonnevalle het verhaal op een speelse manier en hij vermengde uiteenlopende
eeuwen qua kledij en bouwstijl. Op hun manier scheppen deze tekeningen een
ingebeelde omgeving voor een fictief verhaal, dat daarin een nieuwe gestalte
~ 102 ~