Zin magazine editie 6 - 2023 - Inkijkexemplaar

DE TIJD VAN JE LEVEN
MAGAZINE
TAAL
PUZZELS
SPECIAL
Voor woordgekken & taalidioten
Voor muggenzifters & taalpuristen
Wat is ware
schoonheid?
MARIJKE HELWEGEN
KENT GEEN TABOES
Nr. 6 / 4 mei - 7 juni 2023 / / Zin.nl / / € 7,80
AP
LEKKER BLIJVEN WONEN
Dus de boel
verbouwen?
NIKS VAN TE ZIEN
Haarstuk of
prothese
WIJNTOER IN NEDERLAND
Proosten in
de Achterhoek
WIES VERBEEK DOET HET
Niks routine:
spannend leven!

66
MAARTEN VAN ROSSEM
‘Dat ik nog zo vaak
word gevraagd
heeft vast met mijn
uitgesproken
mening te maken.
En mijn beeldschone
uiterlijk en
atletische gestalte’
coverbeeld: Mark Uyl (portret Marijke Helwegen), Brenda van Leeuwen (foto Wies Verbeek), Annet Piek ( foto Achterhoek wijngebied)
INHOUD
VERDIEP
6 Gespot door Misja Uitgesproken types
op weg naar iets leuks
16 Interview met Marijke Helwegen ‘Als je
karakter hebt, kun je je ook boven je
50ste overal in de media vertonen zónder
iets te laten doen’
28 Verhuizen of verbouwen Kinderen de
deur uit? Past je huis dan nog wel? Tijd
voor verandering!
36 Leven met een hulpmiddel Een
oogprothese, haarstuk of kunstbeen
doet wonderen
40 Wies Verbeek houdt lijf en geest jong
door te kiezen voor kleine uitdagingen
43 De reis van je leven Wat bracht die je?
46 Ga Theater, expo, bios en concert
50 De zin en onzin van verzekeren Omdat
een ongeluk in een klein hoekje zit
56 Exclusief Nicci French event Ontmoet het
Britse schrijversechtpaar en ga naar huis
met hun nieuwe boek – gesigneerd!
58 9x Doorbreek je routines
VERWONDER
62 Lees Fictie & non-fictie
66 5 vragen aan Maarten van Rossem ‘Op
slag verliefd worden lijkt mij een stoornis’
72 Fashion volgens Liddie Beter combineren
zorgt voor een kast met minder kleren
74 Shoukran: koken om te bedanken
volgens chef-kok Abdel Alaoui. Nicolaas
Klei zorgt voor bijpassende wijn. Cheers!
80 Zie Op de bank & in de bios
VERLANG
84 Wijntoer in de Achterhoek Wat je ver haalt
is lekker, wat je dichtbij haalt... óók!
88 Roadtripper Sandra Nieweg trekt met
hondje Bobby door Europa. Deel 11
92 De Puisaye Hét geheim van Bourgondië
94 Welterusten Petra sliep in Oldeberkoop
97 Special: Taalpuzzels Leesbrilletje bij de
hand? Test je taalkennis!
106 Puur geluk Zomer in de lucht én zomer in
je bol!
4

84
WIJN UIT DE ACHTERHOEK
Plukken, proeven
& proosten
50
DE (ON)ZIN VAN VERZEKEREN
Wat wel, wat niet en
welk risico loop je?
40
KLEIN AVONTUUR
Wies sleept ons uit
de comfortzone
36
WINNEN
We geven 51 prijzen
weg (p. 108)
COLUMNS
26 Hanneke Groenteman + haar
tips voor de beste podcasts!
35 Zuster Ronda
45 Stef Bos
EN OOK
8 Zin in | 14 Post | 24 6x Zin mét
de nieuwe Nicci French | 44
Online tips: de postzegelcode
| 111 Wijntour de France | 112
Aanbiedingen | 114 Service &
colofon | 115 Volgende Zin
Magazine
(byna)
AAN MIJ ZIE JE NIETS
‘Zonder prothese
kan ik niet lopen’
72
CAPSULEGARDEROBE
Combineren kun je leren
5

STRIJDER
Marijke Helwegen
‘Ik ben helemaal
echt. Er is níks
nep aan mij’
Ze werd bekend als boegbeeld van de Nederlandse
cosmetische chirurgie. Maar nu, in een wereld die
steeds minder moeite lijkt te hebben met ‘kunstgrepen’,
breekt juist Marijke Helwegen (1948) een lans voor de
natuur, voor echt en jezelf zijn. Zin Magazine sprak
haar thuis in Baarn. En Marijke greep de gelegenheid
aan om een en ander recht te zetten.
INTERVIEW: MANON WIGNY | BEELD: WILLEKE PIETERSMA, ALEXANDER SANCHEZ (P.19), MARK UYL/LUMEN (P.23)

17

COLUMN
Hanneke
Hanneke Groenteman
(1939) is programmamaker,
journalist en schrijver. In
Zin schrijft ze over waar ze
tegenaan loopt. Hanneke
heeft één zoon, Gijs. Hij heeft
vier kinderen (twee dochters
en twee zonen). Zij zijn
Hannekes Grote Liefde.
26
beeld: Marcel Bakker
De droom van elk nieuwsgierig
mens met goede oren: PODCASTS
Als ik dit stuk schrijf, luister ik tegelijk naar de
podcast Gonzo. Kan eigenlijk niet, want beide
activiteiten eisen mijn aandacht op. Als ik
straks wandel, in de auto zit of moet strijken,
luister ik wel verder. Gonzo uit. Het is een (voor
mij) nieuwe podcast waarin twee journalisten,
Merel Westrik en Frans Lomans, een andere
journalist ondervragen over Het Verhaal van
Zijn/Haar Leven. Spannende, ontroerende,
hilarische verhalen. Heerlijk om naar te luisteren.
Gonzo is een druppel in de oceaan aan
podcasts: één snoepje uit de snoepwinkel voor
luistergekken zoals ik.
Wat zeg je? Je weet eigenlijk niet wat een podcast
is? Je hoort er veel over maar hebt geen
idee hoe je ernaar zou moeten luisteren? Je
houdt het gewoon bij de radio want die staat
wel altijd aan bij je? Oké, je hebt wel een
mobiele telefoon en een computer maar verder
ben je niet zo van die moderne dingen? Blijf
dan even bij me, dan praat ik je bij.
Een podcast is eigenlijk een soort ‘megaradio’.
Ooit ontwikkeld voor de iPod; het woord is een
samenvoeging van iPod en Broadcast (zenden):
podcast dus. De meeste podcasts – er zijn er
vele duizenden inmiddels – kun je gratis
beluisteren. Op je telefoon, je laptop, je computer.
Er zijn ook podcasts die je voor een paar
euro per maand kunt binnenhalen. Zelf kwam
ik ermee in aanraking toen mijn zoon Gijs het
medium ontdekte. Hij is bewonderaar van de
(overleden) componist Harry Bannink (van
Ja zuster, nee zuster, weet je wel?) en wilde
mensen interviewen die met Bannink te maken
hadden gehad. Hij wilde samen met hen luisteren
naar de schat aan liedjes (4000 of zo) die hij
had gecomponeerd. Hij maakte – op eigen
kosten – met zijn bandrecordertje 36 interviews
met onder anderen Hans Dorrestijn, Joost Prinsen,
Loes Luca, de zoon van Annie Schmidt,
Elsje de Wijn en vele anderen. Het werd een
legendarische reeks die voor Gijs (en voor mij)
het medium podcast ontsloot. Prachtig! Gratis
en wanneer jij wilt te beluisteren. Want dat is
ook het mooie van de podcast: je kunt er eeuwig
en altijd naar luisteren, ze blijven rond zingen
in het digitale heelal. Het andere mooie:
iedereen met een recordertje en een idee kan
ze maken. Dat is het verschil met die goeie
ouwe radio: er zijn geen managers en eindredacteuren
en luistercijfers: wie wil (en doorzettingsvermogen
heeft) kan ze maken. Ben je
geïnteresseerd in geschiedenis, misdaad,
kunst, het feminisme, sport, politiek, humor,
documentaires, lekker kletsen… Alles kan.
Overal zijn luisteraars voor en als die er niet
blijken te zijn, houd je er gewoon weer mee op.
Ikzelf ben een geboren luisteraar en een veelvraat.
Geen maker, al mag ik elke week in een
populaire podcast van mijn zoon tien minuten
aan de telefoon met Gijs en zijn hartsvriend
Teun even meekletsen over van alles. Hallo
jongens heet die rubriek en ik krijg er meer
reacties op dan ik ooit kreeg op iets wat ik in de
reguliere oude media heb gedaan of doe. Krijg
je al zin om ook eens in de wondere wereld van
de podcast te duiken? Als de liefde je te pakken
krijgt – zoals dat met mij gebeurde – zal het je
tijd kosten, maar het zal je leven verrijken. Dat
weet ik zeker. ■

HANNEKES FAVORIETEN
Ik ga je even meenemen naar mijn schatkamer, mijn
favoriete podcasts. Maar: spreek je iemand anders, dan
krijg je een heel ander repertoire voorgeschoteld. De
podcastwereld is zo gevarieerd, dat er geen algemene
toplijst te maken valt. Ik geef je de mijne.
Corstius en Vincent Kouters dus wél) •
Monkey talk (over inspirerende mensen)
• Napleiten (over rechtszaken) •
Wie praat, die slaapt (misdaad) • Alle
geschiedenis ooit • Maestro (muziek) •
Branie (over Ajax)
1 | Podcasts van Gijs
Alle podcasts van mijn zoon Gijs vind
ik zonder uitzondering heel goed. En
geloof me, ik ben een superkritische
moeder – maar wel een moeder… Ik
geniet van de dagelijkse podcast met
zijn vriend Marcel van Roosmalen,
Weer een dag, waarvoor ze in twintig
minuten de actualiteit van de dag en
van hun leven bespreken. Heel erg
geestig en leerzaam. Dan Teun en Gijs
vertellen alles: twee welbespraakte
intelligente hartsvrienden, ook over de
dingen van de dag en over alles wat ze
boeit en bezighoudt. Wekelijks. Dan
De kamer van Klok: een wekelijks
gesprek over politieke actualiteit met
de hoofdredacteur (Klok) en journalisten
van de Volkskrant. En Met
Groenteman in de kast: wekelijkse
interviews van een uur met willekeurige
gasten uit de wereld van kunst en
cultuur. Genoeg moederpraat.
Er zijn ook anderstalige, mooie podcasts
(ik beluister Amerikaanse) maar
ik doe nu een greep uit mijn eigen
Nederlandstalige bibliotheek.
3 | Documentaire-podcasts
Documentaire-podcasts worden vaak
onder de vlag van een krant of omroep
gemaakt en zijn dus ruim gefinancierd
en prachtig gemaakt. Een greep: De
brand in het landhuis (over gestolen
werken) • De laatste dans (op zoek
naar Uwe, een spoorloos verdwenen
stamgast van een Roermonds café) •
De gestolen schilderijen van Jopie
Huisman • Bob (over de 84-jarige Elisa
die verliefd is: op Bob) • In de ban van
Rian (hoe miljonair Gerard Sanderink
in de ban van Rian van Rijbroek raakte)
• De plantage van onze voorouders
(Maartje Duin onderzoekt sporen van
het slavernijverleden in haar familiegeschiedenis)
4 | Vooral ook deze podcasts
Ik luister óók naar: Marc-Marie & Aaf
vinden iets • De Saarpodcast •
Etenstijd! (Teun van de Keuken en
Yvette van Boven over hun lievelingskost)
• De mediameiden (achter de
schermen van de showbizzindustrie) •
Over geld praat je niet (Aaf Brandt
5 | Van Cruijff tot Het Rijks
Ik kan best doorgaan met privéopsommingen
maar eigenlijk is dat zinloos.
Ik zou het vooral zo leuk vinden
als ik iemand van jullie enthousiast
heb kunnen maken voor deze snoepwinkel,
zeker als je een luisterveelvraat
bent. Als je de ene dag naar
Halina Reijn en Carice van Houten wilt
luisteren over hun wel en wee, en de
andere de leuke interviews van Theo
Maassen of Marcel Musters wilt horen.
Of in het Rijksmuseum langs de
Vermeers wilt lopen terwijl je geen
kaartje hebt. Of heb je zin in een lekker
misdaadverhaal, of de biografie van
John Lennon of Johan Cruijff? Het kan
allemaal. En het kost niks of bijna niks.
Dat is de droom van elk nieuwsgierig
mens met goede oren. Voor wie de
radio eigenlijk niet genoeg meer biedt.
En trouwens: je hoeft niet te kiezen,
het is er állemaal. Voor altijd.
Veel luisterplezier!
• Zin in meer? Kijk op Zin.nl/podcasts
2 | Podcasts over politiek
Ik beluister: De stemming van Vullings
en Van der Wulp • De Podcast: Maarten
van Rossem • Boekestijn en De Wijk •
Elke dag (de Volkskrant) •
De dag (NTR) • Haagse zaken (NRC) •
Stuurloos (de Volkskrant)
Als de podcastliefde je te pakken
krijgt zal het je leven verrijken.
Dat weet ik zeker
27

VERBOUWEN, VERANDEREN OF VERHUIZEN?
Een huis dat
Kinderen de deur uit, meer vrije tijd… En ineens kijk je met andere
ogen naar wat ooit toch een heel fijn en gezellig huis was.
Er moet iets gebeuren, dit past gewoon niet meer. Maar wát, en
hoe pak je het slim aan? Of is het toch beter te verhuizen?
TEKST: HELMKE VAN GEEL | INTERIEURBEELDEN: LIFS.NL
28

past als een jas
Het zat er natuurlijk al een tijdje aan te
komen. Maar als het zover is, en je kinderen
zelfstandig wonen, vallen er letterlijk
gaten in huis. Dat gaat niet alleen over lege
kamers: ook aan die ooit zo gezellige woonkamer
lijkt ineens van alles te mankeren. Is
het die – toch wel versleten – bank die je plotseling
tegenstaat of die – eigenlijk best ongezellige
– basic keuken? Met kinderen in huis
lette je er minder op. Maar nu je het rijk weer
alleen hebt, al dan niet met partner, mag er
echt wel wat gebeuren wil je het in dit huis
nog naar je zin hebben.
Belangrijke vragen
De eerste logische reactie is misschien: verhuizen
naar een ander huis. Naar iets kleiners
of meer gelijkvloers, buiten of juist meer
in de stad. Dat lijkt een simpele oplossing
maar het is vaak geen eenvoudige zoektocht.
Stephanie Pater (1976) van interieurontwerpbureau
Lifs komt in haar werk veel mensen
tegen die lang hebben gezocht en veel andere
huizen bekeken. Stephanie: “En steeds als
ze daarvan thuiskwamen dachten ze: hier is
het eigenlijk veel beter. De plek, de buurt, het
huis, eigenlijk alles – behalve het interieur,
daar moet wat aan gebeuren. Niet zo gek,
want heel vaak klopt de indeling niet meer
als de kinderen het huis uit zijn. De ruimte
wordt gewoon niet goed benut. Dat is wat het
ongezellig en ongemakkelijk maakt.”
Stephanie geeft altijd eerst de tip om eens
stevig op te ruimen en ongebruikte spullen
weg te doen. Dat is al een ware opfrisser voor
je huis. Stephanie: “Het is ook bedenktijd om
te bepalen wat je wilt. Want waarom ben je
niet meer blij met je huis? Dat kan met heel
veel dingen te maken hebben, uiteenlopend
van te weinig comfort tot onvoldoende daglicht.
Vaak is er simpelweg geen lekkere plek
om te lezen of wil je het huis gezelliger maken
om vrienden te ontvangen en etentjes te organiseren.
De belangrijkste vraag is: waar heb
je het meeste behoefte aan? Als je daarover
gaat nadenken, kom je al snel in de richting
van een serieuze wensenlijst.”
Plan op tafel
Wil je het goed aanpakken, dan vraagt dat
wel even wat aandacht. Overigens ook een
leuke klus: ga gewoon zitten met pen en
papier en geeft antwoord op de vragen die er
nu toe doen, in deze fase van je leven. Vragen
als: wat mis ik, waar stoor ik me aan, waar
De keuken van deze jaren
’30 hoekwoning heeft
een kookeiland gekregen
met twee barstoelen
en een wijnklimaatkast.
De keuken heeft een
aantal mooie details,
zoals de visgraattegels
en een designlamp boven
het eiland
29

Gewoon zoals jij en ik. Maar
het uiterlijk van Rita, Manita en
Lysette vroeg op een bepaald
moment in hun leven om een
hulpmiddel: een oogprothese,
haarstuk, kunstbeen...
PRODUCTIE & TEKST: RENÉE BROUWER | BEELD: MARK UYL
(byna)
36

WIE: RITA VERDUIN (1959)
HEEFT: EEN KUNSTOOG SINDS
DECEMBER 2018
Rita: “In de lente van 2015 verloor ik door een
ooginfarct plotseling het zicht in mijn rechteroog.
Blijkbaar had ik daar met een te hoge
bloeddruk en een erfelijke stollingsaandoening
meer kans op. Hoewel het heftig nieuws
was, voelde het als een opluchting dat er een
oorzaak voor was. Ik besefte dat ik door mijn
stollingsprobleem ook een hartaanval had
kunnen krijgen.
Helaas kon er in de jaren daarna niks aan mijn
verloren zicht worden gedaan. Met mijn linkeroog
kon ik nog goed zien, maar mijn hersenen
moesten er aan wennen dat ik rechts geen
zicht meer had waardoor ik erg moe was.
Ondertussen ontwikkelde ik glaucoom (de
oogzenuw raakt beschadigd en de oogdruk
wordt vaak te hoog, red.) en dat was erg
pijnlijk. Het bleek onoplosbaar en dus moest
mijn rechteroog worden verwijderd. Iets waar
ik enorm tegenop zag, gelukkig viel het reuze
mee. Door de operatie raakte ik mijn pupil en
iris kwijt maar bleef mijn oogbal intact; die
werd alleen iets opgevuld. Hierdoor is mijn
oog nu een witte bal. Mijn kunstoog is een
soort schildje waarop een iris en een pupil zijn
geschilderd dat ik op mijn oogbal plaats.
Het kunstoog valt bijna niet op en bevalt mij
prima. Echt nadelen ondervind ik er niet van.
Ik heb hem altijd in en voel me dezelfde Rita
als voorheen. Het enige wat soms een beetje
lastig is, is dat ik niet helemaal in het midden
kan kijken. Dan zet ik mijn kopje onder het
koffieapparaat en loopt alles ernaast. Ach ja,
als dat alles is, hoor je mij niet klagen. Ik ben
allang blij dat ik nog steeds alles kan zien.”
‘Soms zet ik mijn kopje
onder het koffieapparaat en
loopt alles ernaast’

Patronen
doorbreken?
9 TIPS OP P. 58
Kleine
avonturen
HOUDEN ONS SCHERP

COLUMN
Als er iets is wat je lijf en geest jong
houdt, ontdekte healthy aging
journalist Wies Verbeek (1964), dan
is het wel je leven spannend houden.
En dan hebben we het niet over de
Mount Everest beklimmen of een
middag bungeejumpen, maar over
dingen anders doen dan je gewend
bent. ‘Wie lang fit wil blijven, zoekt
het kleine avontuur op.’
TEKST: WIES VERBEEK | BEELD: BRENDA VAN LEEUWEN
Uitgaan tot diep in de nacht, slapen
op zo’n dun kampeermatje, naar
drukke festivals, veel verhuizen,
alle feesten en borrels aflopen, het
heen en weer rijden met de kinderen naar
speelafspraakjes, van baan wisselen: ik ben
blij dat ik dat allemaal niet meer hoef. Ouder
worden heeft zo z’n voordelen. Waar ik vroeger
meerdere dagen per week ’s avonds een
afspraak had, vind ik nu één keer door de
week meer dan genoeg. Ik vind het heerlijk
om thuis te zijn en op tijd naar bed te gaan.
Ja, noem het bejaard maar ik doe het er heel
goed op. Net als op de gewoontes en rituelen
die ik in loop der jaren heb ontwikkeld. Ik
sta elke dag op hetzelfde tijdstip op, doe
dezelfde oefeningen, eet hetzelfde ontbijt en
werk elke dag aan dezelfde keukentafel.
Misschien herken je je hierin en denk je: wat
is er mis mee? Nou, best veel.
Uit je comfortzone
We hebben een aangeboren verlangen om
onszelf en de wereld te ontdekken, om te
leren, om nieuwsgierig te zijn, om onszelf uit
te dagen, maar ergens in ons leven stoppen
we met verkennen. We raken een beetje de
drive kwijt en nemen de weg van de minste
weerstand. Juist dat routinematige leven
zonder uitdagingen maakt dat we sneller
achteruitgaan, sneller oud worden. Want de
hersenen worden nauwelijks nog geprikkeld.
Het geniepige van die gewoontes en rituelen
is dat ze erin sluipen zonder dat je het in de
gaten hebt. We doen zoveel dingen op de
automatische piloot. Nu hoeft het allemaal
niet meer zo uitdagend te zijn als vroeger,
maar andere dingen doen dan je gewend
bent, uit je comfortzone stappen, kleine
avonturen aangaan, zijn ongelooflijk belangrijk
om lang gezond te blijven. Of je nu een
ander ontbijt neemt of een nieuwe taal leert,
alles waar je brein moeite voor moet doen, is
van betekenis. We
moeten weg van die
Alles waar je
brein moeite
voor moet
doen, is van
betekenis
ingesleten neurale
paden. Het is zoals
de bekende neuropsycholoog
Erik
Scherder altijd
verkondigt: “Door
iets anders te doen –
al is het maar een
andere route kiezen
dan je normaal
gesproken doet – worden nieuwe verbindingen
gemaakt waardoor de algehele conditie
van het brein verbetert. Hierdoor kunnen
cognitieve vaardigheden zoals leren en
onthouden verbeteren.”
Veranderingen en kleine avonturen houden
niet alleen de geest actief, maar geven ook
nieuwe energie en meer voldoening. Ik herken
het bij mezelf. Af en toe gaan mijn vriend
en ik spontaan naar een theatervoorstelling
’s avonds. Ik moet dan altijd even schakelen
want eigenlijk wilde ik thuis nog even de
was doen of iets dergelijks en vroeg naar
bed, maar elke keer als ik ga, denk ik: dit is
41

50
Wel
De (on)zin van
of niet
verzekeren
doen?
Live life to the max.
Dat klinkt fantastisch.
Maar het leven kent
nou eenmaal risico’s,
en een ongeluk zit in
een klein hoekje. Dus
is verzekeren best
verstandig. Maar
hoever moet je daarin
gaan? En wat als
de behoefte aan
verzekeringen in de
loop van ons leven
verandert? Ziehier
een overzicht van de
meest voorkomende
verzekeringen plus
alle voors en tegens.
TEKST: PETRA SCHOUTEN
ILLUSTRATIES: TOMAS SCHATS
Geen idee waarvoor je je nu wel of niet moet
verzekeren? Dan is deze ‘gouden regel’ een prima
houvast: voor risico’s die je zelf kunt betalen
verzeker je je niet. Dus: wel een ziektekostenverzekering
of een WA-verzekering maar geen
fiets- of huisdierenverzekering. Wanneer je het
schadebedrag niet uit eigen zak kunt betalen –
denk: in geval van een verwoestende woningbrand
– spreken we van existentieel risico. De
schade aan je mobiel bijvoorbeeld, is niet-existentieel.
Stel: die raakt zo beschadigd dat vervangen
de enige optie is, dan koop je voor een
bedrag dat gelijk is aan het eigen risico een gereviseerde
of merkloze smartphone. We zetten de
verschillende verzekeringen op een rijtje mét alle
voor- en nadelen. Laten we er ons voordeel mee
doen en kiezen wat bij onze leefwijze past.
1 Aansprakelijkheidsverzekering
De wettelijke aansprakelijkheidsverzekering
(WA) en de aansprakelijkheidsverzekering voor
particulieren (APV) worden nog weleens door
elkaar gehaald. De eerste is verplicht als je ook
een auto- of motorverzekering afsluit. Zonder
mag je de weg niet op. Lap je de regels aan je
laars en veroorzaak je schade? Dan verhaalt de
verzekeraar de schade van de betrokken persoon
of het object op jou. In tegenstelling tot de WA is
de APV niet verplicht. De aansprakelijkheidsverzekering
voor particulieren dekt materiële en
letselschade die jij – of een van je gezinsleden of
huisdieren – aan iemand buiten het gezin toebrengt.
Wanneer je tijdens de verhuizing van een
vriend zijn televisie uit je handen laat glippen,
lukt het in de meeste gevallen nog wel om een

De economische schade als
gevolg van natuurrampen
door klimaatverandering
bedroeg in 2022 wereldwijd
ruim $ 310 miljard

9x Doorbreek
je routines
We hebben allemaal wel van die
vastgeroeste patronen die we willen
doorbreken. Maar ja, ons brein is
gewend aan al die gewoontes. Dat
maakt de boel veranderen akelig
lastig. Robert Greene laat je met zijn
boek De 366 wetten inzien wat je
automatisch doet en vooral: hoe je
kunt veranderen. Een snelcursus.
TEKST: LINDE VERHULST

9X GEDRAG
Deel het verlangen
Wanneer je iets uitspreekt wat
je graag zou willen (veranderen),
is het goed om dat ook
naar mensen in je omgeving te
doen. Je kunt het zien als een
zaadje dat je plant. Je zult er
namelijk reacties op krijgen
die je aan zullen zetten om je
wens ook daadwekelijk ten
uitvoer te brengen
Stap voor stap
Wil je patronen of vaste
gewoontes doorbreken? Begin
dan klein en doe het stap voor
stap. Kies één gedragspatroon
uit dat je graag wilt veranderen.
Experimenteer en ga soms
even flink de mist in, daar leer
je alleen maar van. Bovendien
pas je je op deze manier beter
aan je nieuwe patroon aan.
Doe het samen
Veel dingen zijn leuker om
samen te doen en al helemaal
als je ergens moeite mee hebt.
Vraag een vriend(in) of familielid
om iets samen op te pakken.
Bijvoorbeeld als je wat
meer wilt bewegen in plaats
van op de bank te hangen.
Vraag iemand mee om te gaan
wandelen en je merkt vanzelf
dat het dan makkelijker gaat.
Maak het concreet
Welke patronen wil je doorbreken
en wanneer ga je dit
precies doen? ‘Gezonder leven’
of ‘meer bewegen’ is te vaag.
Ga bijvoorbeeld voor: ik wil
twee keer per week een lange
afstand lopen. Maak alles
steeds zo concreet mogelijk.
Alleen op die manier lukt het
om daadwerkelijk iets te
veranderen.
Maak het leuk
Als een patroon of routine
doorbreken voelt als iets
móeten, wordt het lastig.
Moeten werkt vaak niet. De
kunst is om het moeten te
veranderen in willen. Dus:
maak het zo leuk mogelijk!
Denk aan een beloning na
afloop en wees niet te veel
bezig met het eindresultaat.
Zorg ervoor dat vooral leuk is!
Obstakels uit de weg
Je hebt vast weleens eerder
geprobeerd om een hardnekkige
gewoonte te doorbreken.
Wat ging er toen mis?
Welke obstakels kwam je
tegen waardoor je uiteindelijk
weer in je oude patroon bent
beland? Wees voorbereid en
neem voorzorgsmaatregelen
waardoor je niet van je voornemens
wordt afgeleid.
Wees geduldig
Deze stap is een minder leuke
maar wel heel noodzakelijk:
heb geduld. Nieuwe patronen
hebben tijd nodig om een plek
in je leven te vinden en zijn
niet van de een op de andere
dag een gewoonte geworden.
Wanneer je toch in je oude
patroon vervalt, geef dan niet
op maar blijf herhalen. Vraagt
wat doorzettingsvermogen!
De voordelen inzien
Elke gewoonte die je wilt doorbreken
komt ergens vandaan.
Het helpt om erbij stil te staan
wat de voordelen zijn van verandering.
Wil je stoppen met
roken, dan scheelt dat geld.
Raak je wat kilo’s kwijt, dan ga
je je gezonder en fitter voelen.
Zet alle voordelen op een rij en
waarom het waardevol is om je
gedrag aan te passen.
Visualiseer
Uit onderzoeken is gebleken
dat we ons brein bewust kunnen
beïnvloeden. Als je een
voorstelling maakt van je einddoel,
neem je automatisch alle
angsten en obstakels weg die
dat in de weg zitten. Dus: probeer
in je hoofd een beeld te
vormen van het resultaat en je
zult zien dat je hersenen daar
automatisch aan meewerken.
GRATIS BOEK?
Kijk op p. 109 en
maak kans!
beeld: Getty Images
59

5VRAGEN AAN
Maarten
van Rossem
‘Tegen een leuk format
zeg ik geen nee’
Bijna 80 en niet weg te slaan van de buis. Historicus en
programmamaker Maarten van Rossem is hot en
maakt programma na programma. Nieuw in het rijtje:
Wortelboer & Van Rossem. “Werken is de oplossing als
je ouder wordt. Ik wacht niet op de dood.”
TEKST: INGRID SPELT | BEELD: JITSKE SCHOLS/LUMEN
66

We spreken af om
’s avonds te bellen.
Want Maarten van
Rossem is een avonden
nachtmens. Hij gaat goed op de
stilte van de inktzwarte nacht. Maar
zijn mobiel staat uit. Niet te bereiken!
Tegen middernacht mailt hij ‘Probeer
het morgenmiddag nog eens’. Bingo!
Tussen de opnames door van de serie
Wortelboer & Van Rossem belt hij
vanuit een elektrische auto met
programmamaker en presentator
Emma Wortelboer achter het stuur. Dé
Emma die punten uitdeelde op het
Eurovisie Songfestival 2019 en door het
dolle heen was na de overwinning van
onze eigen Duncan Laurence. Haar
hilarische filmpje ging viral. Ze was
eveneens een niet verwachte finalekandidaat
in de kijkcijferhit De slimste
mens 2020 met als enige jurylid Van
Rossem. Honderden kandidaten
stonden in de spotlights op De slimste
mens-werkvloer en juist zij, net zo
scherp en rebels als Van Rossem,
toverde een lach op zijn normaal vrij
emotieloze gezicht. Iets met oesters en
vagina’s. Vervolgens smulde Nederland
van hun verblijf bij het programma
Boerderij van Dorst. Twitter barstte los:
‘een gouden duo.’ “Emma vroeg na die
uitzending of ik zin had om samen een
programma te maken. En tegen een
67

De Frans-Marokkaanse Abdel Alaoui (1979) is komiek maar bovenal chef.
Hij houdt enorm van grote Marokkaanse tafels vol gerechten om te delen.
Iedereen tast toe, doopt zijn stukje brood ergens in en geniet lachend met zijn
buurman of -vrouw. In ‘Shoukran’ deelt hij de recepten die zijn moeder heeft
doorgegeven en die hij zich eigen heeft gemaakt, die zijn vrouw en kinderen
lekker vinden en die hij dagelijks voor zijn dierbaren bereidt.
SHOUKRAN
3X
KOKEN OM TE BEDANKEN
Shoukran betekent ‘bedankt’ in het Arabisch.
En wat is er mooier dan vrienden en familie te
verwennen met een tafel vol heerlijke happen en
de mooiste gerechten om samen van te genieten?
Dat is precies waar het in de Marokkaanse keuken
om draait. Chef-kok Abdel Alaoui (1979) laat je
shoukran ervaren bij elke hap die je neemt.
PRODUCTIE: DANIËLLE BRONSGEEST | BEELD: DAVID JAPY
74

Kikkererwten met harissa
Voor 4 personen | bereiding 15 minuten
Ingrediënten 1 ui, fijngehakt ■ 2 teentjes knoflook, fijngehakt
■ 100 g tomatenblokjes uit blik ■ 500 g kikkererwten uit blik,
uitgelekt ■ 1 tl gemalen komijn ■ 1 tl gemberpoeder ■ ½ bosje
koriander, fijngehakt ■ 1 el harissa ■ olijfolie ■ zout en peper
Bereiding Verhit een koekenpan op laag vuur met een beetje olijfolie
en bak de ui en knoflook al roerend 5 minuten. Voeg de tomatenblokjes
toe, bak alles nog 5 minuten en doe de kikkererwten
erbij. Voeg de komijn en het gemberpoeder toe en breng op smaak
met zout en peper. Doe na 4 minuten de koriander (houd een
beetje achter voor erover) en harissa erbij en verwarm alles nog
1 minuut. Strooi de achtergehouden koriander erover en serveer.
Kijk voor de receptuur van de
Pokébowl Medina op p. 78
POKÉBOWL MEDINA
Met kikkererwten & harissa
‘Een ideale bowl voor de lunch of om mee
te nemen, bijvoorbeeld naar je werk.’

ZIN & EXPLORE FRANCE
de Puisaye
Ontdek
HET BEST BEWAARDE GEHEIM VAN BOURGONDIË
Op zo’n anderhalf uur rijden van Parijs vind je in
het westen van Bourgondië het onontdekte
pareltje Puisaye. Niet alleen de geboortestreek
van romanschrijver Colette maar ook een heerlijk
romantisch stukje Frankrijk vol kronkelende
weggetjes, water, bos, kastelen en historie.
Tour de Puisaye
De Puisaye ligt precies tussen Chablis en
Sancerre in, streken die je wellicht kent door
hun wijn. Doordat de Puisaye net wat verder af
ligt van de gebaande vakantiepaden is het nog
steeds een van de best bewaarde geheimen
van de Bourgogne. Ga je mee op een voyage
de découverte? Ontdek het nationaal park
Boutissaint, kasteelbouwplaats Guédelon, het
geboortehuis van Colette in Saint-Sauveur-en-
Puisaye, en overnacht in een heuse boomhut.
92
Nationaal park Boutissaint
Bizons, gemzen en herten
In het hart van de streek ligt Parc Naturel de
Boutissaint: goed voor 420 hectare natuur waar
je al wandelend en fietsend (dam)herten,
bizons, gemzen en moeflons kunt spotten.
Wandel bij volle maan eens mee met een gids
en luister naar de prachtige verhalen, meld je
aan als dierenverzorger voor een dag of blijf
slapen in een gîte midden in het park.
Samen een kasteel bouwen
Vanaf nul met een team van steenhouwers, timmermannen,
smeden, schilders, tuinmannen en
anderen een 13de-eeuws kasteel bouwen met
de middelen van toen: het gebeurt in de bossen
van Puisaye. In 1998 opende de bouwplaats van

La Maison de Colette, hier zag Colette het levenslicht
Les Puces de Mézilles: een enorme vlooienmarkt
kasteel Guédelon voor het eerst voor publiek.
Inmiddels zagen bezoekers van over heel de
wereld de bouw vorderen van vliesgevels,
dakspanten van de grote zaal, de keuken en de
voorraadkamer. Dit jaar werken steenhouwers
verder aan de tweelingtoren van het poortgebouw.
Guedelon.fr
De 150ste geboortedag van Colette
Het is dit jaar 150 jaar geleden dat schrijver,
actrice en journalist Colette (1873) in Saint-
Sauveur-en-Puisaye werd geboren. Als eer betoon
zijn haar geboortehuis en tuin prachtig
gerestaureerd én te bezichtigen. Wandel in het
dorp de Coletteroute; zo herbeleef je haar boeken
het beste. Midden in het dorp, in een herbouwd
kasteel, vind je ook nog Musée Colette.
Naar de zaterdagochtendmarkt
Sinds de middeleeuwen is het al een traditie in
Toucy: de markt op zaterdagochtend. Wandel
door de straatjes en ga op zoek naar de boerenyoghurt
van La Vache à Roulettes, het ijs van
L’Amour est dans le lait of de geitenkazen van de
boerderij Grenouillettes. Leuke tip is de grote
vlooienmarkt Les Puces de Mézilles in het tweede
weekend van augustus. Het dorp staat dan van
vrijdag- tot zondagavond 24/7 vol met kramen.
De boom in om te tukken? Kan in Domaine les Galants!
Slaap in een
bijzondere
houten hut
op zes meter
boven de
grond die
helemaal
in de natuur
opgaat
Chateau de Saint-Fargeau
Kasteel bij kaarslicht
Een waar historisch spektakel zijn de rondleidingen
bij kaarslicht in juli en augustus door
het 10de-eeuwse kasteel Saint-Fargeau. Door
de jaren heen is het herbouwd, uitgebreid en
opgeknapt tot een majestueuze vijfhoek van
roze bakstenen en hoektorens met klokkentorens.
Ook de binnenplaats is prachtig, net als
het park in Engelse stijl.
Slapen in een boomhut
Altijd al eens in een (luxe) boomhut willen
slapen? In Domaine les Galants kan het! Je
slaapt in een houten hut op zes meter boven de
grond die helemaal in de natuur opgaat. Er is
zelfs een hut met glazen dak zodat je naar de
sterren kunt kijken. Op het klein schalige park
kun je ook genieten van wellness. Lesgalants.fr
• Nieuwsgierig naar wat deze bijzondere streek
in de Franse Bourgogne nog meer te bieden
heeft? Kijk op Bourgondie-toerisme.com
93

SPECIAL
voor muggenzifters
& taalpuristen
T A AL
P U zz E
LS
Waar een klein land groot in kan zijn:
het Nederlands is de op twee na
meest gesproken Germaanse taal.
Want we spreken het niet alleen hier:
ook in Suriname, in België, en op
Aruba, Curaçao en Sint Maarten
spreken ze het. Hoe rijk onze taal is,
dát ontdek je nu. Van spreekwoorden
tot homoniemen, van stijlfiguren
tot cryptische omschrijvingen, we
maakten er een stel fijne puzzels van.
Weer eens wat anders. Test je kennis,
graaf diep in je geheugen en laat je
hersens kraken: het is tijd voor taal!
97

OTniet? In de volgende zinnen zit
F U
ZOEK DE
Bekruipt je tijdens het lezen
soms het gevoel: hier klopt iets
inderdaad een fout! Noteer
hem. En wat het wél moet zijn.
Valt niet mee!
Wat is er fout?
1 Volgens een woordvoerster van het ministerie
waren alle subsidiepotjes voortijdig opgesoepeerd.
Dit is de fout:
Zo is het goed:
5 De autoritaire hoofdcommissaris had op zijn eigen
irritante puberkinderen maar weinig overgewicht.
Dit is de fout:
Zo is het goed:
2 De recidivist leidde uit de blik van zijn raadsheer af
dat een zware straf onontkomelijk was.
Dit is de fout:
Zo is het goed:
6 De trompettisten van het fanfarekorps waren door
de ijzige kou zo verkleund dat zij huiswaarts gingen.
Dit is de fout:
Zo is het goed:
3 Omdat het leven in het steppegebied uitzichtsloos
was, overschreed hij per autoped illegaal de grens.
Dit is de fout:
Zo is het goed:
7 Met gefronsde wenkbrauwen keken de dreumesen
naar het verjaardagscadeautje van de oma’s.
Dit is de fout:
Zo is het goed:
4 De heteluchtballon steeg langzaam omhoog voor
het oog van de duizendkoppige menigte.
Dit is de fout:
Zo is het goed:
8 Het bittergarnituur bestond uit goulashkroketjes,
plakjes cervelaatworst en pastichenootjes.
Dit is de fout:
Zo is het goed:
9 De neurotische passagier vroeg de geïrriteerde
stationschef uitentreure naar het juiste perron.
Dit is de fout:
Zo is het goed:
10 In de rozetuin waren verschillende kleuren op
verrassende wijze gecombineerd.
Dit is de fout:
Zo is het goed:
98