Wereldwijde Eendracht

Wereweldwijde Eendracht
“Gedenkt aan het verbond van uw kerk, waarbij gij zijt overeen gekomen om te wandelen
in al de wegen des Heren, die u bekend zijn gemaakt, of bekend gemaakt zullen worden.
Gedenkt aan uw belofte en uw verbond met God en met elkander, om aan te nemen alle licht
en waarheid, die u geopenbaard zullen worden uit Zijn geschreven Woord; maar ik smeek u,
neemt u tevens in acht, wat ge als waarheid ontvangt, en bepeinst het en vergelijkt het met
andere teksten, v——r ge het aanneemt; want het is niet mogelik, dat de Christelike wereld
zo kortelings uit zulk een dichte antichristelike duisternis komen, en er onmiddellik volmaakte
kennis voortbreken zou. “1
Het was het verlangen naar vrijheid van geweten, dat de Pelgrims aanspoorde om de
gevaren van de lange zeereis te trotseren, de moeilikheden en gevaren van de wildernis te
verdragen, en onder Gods zegen op de kusten van Amerika het fondament voor een machtig
volk te leggen. Toch, eerlik en godvrezend schoon ze waren, verstonden de Pelgrims het grote
grondbeginsel van godsdienstige verdraagzaamheid nog niet. De vrijheid, waar ze zoveel voor
opofferden, om die voor zichzelven te verzekeren, waren ze niet in gelijk mate bereid ook aan
anderen toe te staan. “Zeer weinigen, zelfs van de voornaamste denkers en zedemeesters van
de zeventiende eeuw, hadden een juiste opvatting van dat grootse beginsel, uitvloeisel van het
Nieuwe Testament, dat God erkent als de enige rechter van het geloof van mensem” De leer,
dat God aan de kerk het recht heeft toevertrouwd om over het geweten te heersen, en ketterij
te omschrijven en te straffen, is een van de diepst gewortelde pauselike dwalingen. Terwijl de
hervormers de leer van Rome verwierpen, waren ze niet volkomen vrij van zijn
onverdraagzame geest. De grote duisternis, waarin het pausdom gedurende de lange eeuwen
van zijn regering de gehele Christenheid had gehuld, was zelfs nu nog niet geheel en al
verdwenen. Een van de eerste predikanten in de kolonie aan de Massachusetts Haai sprak:
“Het was verdraagzaamheid, die de wereld antichristelik maakte; en de kerk heeft nooit
schade geleden door het bestraffen van ketters.” De kolonisten namen de regel aan, dat alleen
de leden van de kerk stem zouden hebben in de burgerlike regering. Er werd een soort van
staatskerk gevormd ; van al het volk werd een bijdrage tot onderhoud van de geestelikheid
geëist, en de magistraten kregen last om ketterij te onderdrukken. Aldus kwam de burgerlike
macht in handen van de kerk. Het duurde niet lang, voordat deze maatregelen tot het
onvermijdelik gevolg ervan leidden,— namelik vervolging.
Elf jaren na het vestigen van de eerste kolonie kwam Roger Williams naar de Nieuwe
Wereld over. Evenals de eerste pelgrims kwam hij om godsdienstige vrijheid te genieten;
maar ongelijk aan hen, zag hij in,— wat zo weinigen in zijn tijd nog gezien hadden — dat
deze vrijheid het onvervreemdbare recht van allen was, wat hun geloof ook zijn mocht. Hij
was een ernstige zoeker naar waarheid, en hield het met Robinson voor onmogelik, dat al het
licht uit Gods woord reeds ontvangen was. Williams “was de eerste persoon in de moderne
Christenheid, die de burgerlike regering op de leer van gewetensvrijheid en de gelijkheid van
denkbeelden voor de wet wilde doen berusten.” Hij verklaarde, dat het de plicht van de
magistraat was, om misdaden tegen te gaan, maar geenszins om het geweten aan banden te
198