Wereldwijde Eendracht

Wereweldwijde Eendracht
Voor de konservatieven en inschikkeliken schenen deze argumenten voldoende. Doch er
was een andere klasse, die er niet zo over oordeelde. Het feit, dat die gebruiken “strekten tot
demping van de klove tussen Rome en de Hervorming”, was in hun oog een beslissende
beweegreden tegen het aanhouden ervan. Zij beschouwden ze als kentekenen van de slavernij,
waaruit ze verlost waren, en waartoe ze zich niet geneigd voelden terug te keren. Ze
overlegden, dat God in Zijn Woord de bepalingen had aangegeven, volgens welke Zijn
eredienst moest worden ingericht, en dat het aan mensen niet vrijstond, daar iets aan af of toe
te doen. Het eigenlike be- gin van de grote afval lag in het streven om het gezag van de kerk
in de plaats te stellen van het gezag van God. Rome was begonnen voor te schrijven, wat God
niet verboden had, en eindigde met te verbieden, wat Hij uitdrukkelik had gelast.
Velen wensten ernstig, terug te keren tot de reinheid en eenvoudigheid, welke de eerste
kerk had gekenmerkt. Ze be-schouwden vele van de gevestigde gebruiken in de Engelse Kerk
als gedenktekenen van de afgodedienst, en konden zich gewetenshalve niet met zijn eredienst
verenigen. Maar de kerk, ondersteund door de burgerlike overheid, wilde geen afwijking van
zijn vormen gedogen. Het bijwonen van zijn godsdienstoefeningen werd door de wet geëist,
en bijeenkomsten voor godsdienstige doeleinden, buiten de bij de wet bepaalde, werden
verboden op straffe van inhechtenisneming, verbanning, en dood.
Bij het begin van de zeventiende eeuw verklaarde de vorst, die juist de troon van Engeland
beklommen had, dat hij besloten was, de Puriteinen “te laten gehoorzamen, of . . . hen te
plagen, tot ze het land verlieten, of anders nog wat ergers.” Verjaagd, vervolgd, en in de
gevangenis geworpen, konden ze in de toekomst geen hoop op betere dagen zien, en velen
hielden er zich van overtuigd, dat voor hen, die God wensten te dienen volgens de inspraak
van hun geweten, “Engeland voor altijd had opgehouden een bewoonbare streek te zijn.”
Sommigen besloten ten laatste om een schuilplaats in Holland te zoeken. Moeilikheden,
verliezen, en gevangenzetting werden hun deel. Hun plannen werden verijdeld, en ze werden
overgeleverd in de handen van hun vijanden. Doch standvastige volharding behaalde eindelik
de overwinning, en ze vonden een schuilplaats op de vriendelike kusten van de Hollandse
Republiek.
In hun vlucht hadden ze hun huizen, goederen, en middelen van bestaan achtergelaten. Ze
waren vreemdelingen in een vreemd land, onder een volk, dat een andere taal sprak, en andere
gebruiken had. Ze waren verplicht om de toevlucht te nemen tot nieuwe en onbeproefde
hanteringen om hun brood te verdienen. Mannenvan middelbare leeftijd, die hun leven hadden
doorgebracht met het bewerken van de grond, moesten nu ambachten leren. Maar ze schikten
zich blijmoedig in hun lot, en verloren geen tijd door luiheid of ontevre-denheid. Ofschoon
armoede hen menigmaal kwelde, dankten ze God voor de zegeningen, die Hij hun nog schonk,
en vonden hun genot in het oefenen van ongehinderde geestelike gemeen-schap. “Ze wisten,
dat ze pelgrims waren, en letten niet veel op die dingen, maar hieven hun ogen op naar de
hemel, hun liefste land, en brachten hun gemoed tot stilte.” 1Bancroft, George, “History of
196