Wereldwijde Eendracht

Wereweldwijde Eendracht
die hun land een ‘naam en roem’ op aarde gemaakt zouden hebben, werd gezegd: Kiest wat
ge hebben wilt, de brandstapel of verbanning. Eindelik was de ondergang van de staat voltooid;
er was geen geweten meer om wreed te vervolgen; geen godsdienst meer om naar de
brandstapel te slepen; geen vaderlandsliefde meer om verbannen te worden.” En de Revolutie,
met al zijn verschrikkingen, was het noodlottig gevolg.
“Met de vlucht van de Hugenoten kwam er een algemene achteruitgang over Frankrijk.
Bloeiende fabrieksteden be-gonnen te kwijnen; vruchtbare distrikten vervielen weder tot hun
natuurlike woestheid; verstandelike dofheid en zedelik verval volgden op een tijdperk van
ongekende vooruitgang. Parijs werd één groot armehuis, en het aantal behoeftigen, die bij het
uitbreken van de Revolutie van de hand van de koning ondersteuning ontvingen, wordt op
twee honderd duizend geschat. Alleen de Jezuïeten waren voorspoedig in liet kwijnende land,
en beheersten met schrikkelike tirannie kerken en scholen, gevangenissen en galeien.”
Het evangelie zou aan Frankrijk de oplossing van die politieke en sociale vraagstukken
gegeven hebben, welke de bekwaamheid van zijn geesteliken, van zijn koning en van zijn
wetgevers niet geven kon, en die het volk eindelik in regeringloosheid en ondergang stortten.
Maar onder de heerschappij van Rome had het volk de gezegende lessen van de Heiland over
zelfopoffering en onzelfzuchtige liefde verloren. Ze waren van het beoefenen van
zelfverloochening voor het welzijn van anderen afgebracht. De rijken waren niet bestraft voor
hun onderdrukking van de armen; de armen zagen geen uitkomst voor hun slavernij en
ontaarding. De zelfzucht van de gegoeden en machtigen werd meer en meer openbaar en
drukkend. Eeuwen acfitereen vond de schraapzucht en zedeloosheid van de edelman
voldoening in gewelddadige afpersing van de boer. De rijken verongelijkten de armen, en de
armen haatten de rijken.
In vele provincieën behoorden de landgoederen aan de edelen, en waren de arbeidende
klassen slechts huurders; ze hingen van de genade van hun heren af, en werden gedwongen,
zich aan hun zware eisen te onderwerpen. De last van het ondersteunen van kerk en staat rustte
op de middel- en lagere klassen, welke zwaar belast werden door de burgerlike overheden en
de geestelikheid. “Het welbehagen van de edelen werd als hoogste wet geacht; de boeren en
landbewoners konden verhongeren, zonder dat het hun verdrukkers aanging. . . . Het volk
moest bij alles het uitsluitend belang van hun heer in overweging nemen. Het leven van de
landbouwers was een leven van onophoudelik zwoegen en ellende zonder verlichting; hun
klachten, indien zij ooit durfden klagen, werden met onbeschaamde verachting van de hand
gewezen. De gerechtshoven leenden altijd het oor aan een edelman tegen een landbouwer;
algemeen was bekend, dat de rechters geschenken aannamen; en ten gevolge van dit stelsel
van algemeen bederf, had de kleinste gril van de aristokratie kracht van wet. Van de
belastingen, die door de wereldlike overheden aan de ene kant, en de geestelikheid aan de
andere van de burgers werden afgeperst, kwam de helft niet in de konink- like of episkopaalse
schatkist; de rest werd verkwist in zedeloze zelfbevrediging. En de mannen, die op die wijze
hun medeonderdanen verarmden, waren zelven vrij van belasting, en hadden volgens de wet
189