Wereldwijde Eendracht

Wereweldwijde Eendracht
veeleer wat ze hadden behoren te doen.” Barnes en Frith, Tyndale’s trouwe vrienden, stonden
op om de waarheid te verdedigen. De Ridleys en Cranmer volgden. Deze leidsmannen van de
Engelse Hervorming waren geleerden, die voor het grootste deel in hoge achting gestaan
hadden onder de Roomsen wegens hun ijver en gods-vrucht. Hun verzet tegen het pausdom
was het gevolg van hun kennis van de dwalingen van de “heilige stoel.” Hun bekendheid met
de verborgenheden van Babylon gaf groter kracht aan hun getuigenis tegen hetzelve.
“Nu wil ik een vreemde vraag doen,” sprak Latimer. “Weet gij, wie de ijverigste bisschop
en prelaat in geheel Engeland is? . . . Ik zie, dat ge aandachtig luisteren wilt naar zijn naam. ...
Ik zal hem u noemen: Het is de duivel. . . . Hij gaat nooit uit zijn parochie . . .roep hem,
wanneer ge maar wilt, hij is altijd tehuis; . . . hij is altijd bij zijn ploeg. ... Ge zult hem nimmer
traag vinden, dat verzeker ik u. . . . Waar de duivel verblijf houdt, . . . daar moeten de boeken
weg, en komen de waskaarsen; daar gaan de Bijbels, en komen de rozekransen; daar moet het
evangelie wijken, en moeten kaarsen verlichting geven, zelfs op klaar-lichte dag; . . . daar
wordt het kruis van Christus neerge- haald, en het vagevuur, dat de zakken ledigt, omhoog
geheven; . . . daar weg met het kleden van naakten, armen, en ge- brekkigen. en beelden
worden gekleed en stenen en stokken rijk versierd; daar moeten Gods inzettingen en Zijn
allerheiligst woord wijken voor menselike overleveringen en wetten. . . . Och, of onze prelaten
even ijverig het koren van de ware leer wilden zaaien, als Satan wilde klaprozen zaait!”
Het grootse beginsel, waaraan deze hervormers zich vasthielden— hetzelfde, dat door de
Waldenzen, door Wycliffe, Johannes Huss, Luther, Zwingli en die zich met hen verbonden,
was gehandhaafd — was het onfeilbare gezag van de Heilige Schrift als regel van geloof en
wandel. Zij ontkenden het recht van pausen, koncilieën, kerkvaders en koningen om in
godsdienstzaken het geweten aan banden te leggen. De Bijbel was hun autoriteit, en aan wat
die zegt, toetsten ze alle leerstellingen en allle eisen. Geloof in God en Zijn woord
ondersteunde deze heilige mannen, als ze hun leven op de brandstapel ten offer brachten.
“Weest welgemoed,” riep Latimer zijn medemartelaren toe, juist voordat de vlammen hun
stemmen verstikten, “we zullen heden een kaars in Engeland ontsteken, die, naar ik vertrouw,
door Gods genade nimmer uitgeblust zal worden.”
In Schotland was het zaad van de waarheid, dat Columba en zijn medearbeiders gestrooid
hadden, nooit geheel en al verloren gegaan. Honderden jaren nadat de kerken van Engeland
zich aan Rome onderwierpen, handhaafden die van Schotland hun vrijheid. In de twaalfde
eeuw echter kreeg de pauselike macht aldaar voet, en in geen enkel land oefende hij meer
onbepaalde heerschappij. Nergens was de duisternis dichter. Toch kwamen er nog lichtstralen
het duister doorboren, om de naderende dag aan te kondigen. De Lollarden, die met de Bijbel
en het onderwijs van Wycliffe uit Engeland kwamen, brachten er veel toe bij, dat de kennis
van het evangelie bewaard werd, en iedere eeuw bracht zijn getuigen en martelaren voort.
Bij het begin van de Grote Hervorming kwamen de geschriften van Luther, en daarna
Tyndale’s Engelse Nieuwe Testament. Onopgemerkt door de priesterschap gingen deze
168