Wereldwijde Eendracht

Wereweldwijde Eendracht
Niet lang daarna riep een geleerde Katholieke doktor, die zich met hem in een twistgesprek
begeven had, uit: “Het zou beter voor ons wezen, zonder Gods wetten te zijn, dan zonder die
van de paus.” Tyndale antwoordde: “Ik verzet mij tegen de paus en al zijn wetten; en als God
me het leven spaart, leer ik de boerejongen, die de ploeg drijft, meer van de Schrift dan gij
weet, v——r we veel jaren verder zijn.”
Het plan, dat hij was beginnen te koesteren, van het volk het Nieuwe Testament in hun
eigen taal te geven, stond nu vast, en hij zette zich dadelik aan het werk. Door vervolging van
huis verdreven, ging hij naar Londen, en zette daar zijn arbeid enige tijd ongestoord voort.
Opnieuw echter noodzaakte de woede van de Roomsen hem, te vluchten. Geheel Engeland
scheen voor hem gesloten, en hij besloot, in Duitschland een schuilplaats te zoeken. Daar
maakte hij een begin met het drukken van het Engelse Nieuwe Testament. Twee malen werd
het werk verhinderd; maar wanneer hem het drukken in de ene stad verboden werd, ging hij
naar een andere. Eindelik kwam hij te Worms, waar Luther een paar jaren tevoren het
evangelie v— —r de Rijksdag verdedigd had. In die oude stad had de Hervorming veel
vrienden, en Tyndale zette daar zijn werk zonder verdere hindernissen voort. Al spoedig
waren er drie duizend eksemplaren van het Nieuwe Testament klaar, en hetzelfde jaar volgde
er een tweede oplaag.
Met grote ernst en volharding bleef hij aan het werk. Ofschoon de Engelse autoriteiten
hun havens met de grootste zorgvuldigheid bewaakten, werd Gods Woord op verschillende
wijzen heimelik naar Londen overgebracht, en vandaar uit door het land heen verspreid. De
Roomsen trachtten tevergeefs de waarheid te onderdrukken. De bisschop van Durham kocht
eenmaal van een boekverkoper, die een vriend van Tyndale was, zijn gehele voorraad Bijbels,
met het doel om ze te vernietigen, veronderstellende dat het werk daardoor zeer vertraagd
worden zou. Integendeel echter werd daardoor het geld gevonden tot aankoop van wat er
nodig was voor een nieuwe en verbeterde uitgave, die anders niet had kunnen gedrukt worden.
Toen Tyndale later gevangen genomen werd, werd hem de vrijheid geboden, op voorwaarde
dat hij de namen zou bekend stellen van degenen, die hem met geld ondersteund hadden om
zijn Bijbels te kunnen drukken. Hij antwoordde, dat de bisschop van Durham meer had
bijgedragen dan iemand anders; want door een hoge prijs te betalen voor de overgebleven
boeken, had hij hem in staat gesteld, goedsmoeds voort te gaan.
Tyndale viel door verraad zijn vijanden in handen, en onderging eenmaal gevangenisstraf
van verscheidene maanden. Eindelik bezegelde hij zijn geloof door martelaarschap; maar de
wapenen, die hij bereid had, stelden andere krijgslieden in staat, door al de eeuwen heen tot
op onze tijd toe de strijd verder te voeren. Latimer verkondigde van de preekstoel, dat de
Bijbel in de volkstaal behoort gelezen te worden. De Schrijver van de Bijbel, zei hij, “is Godzelf,”
en deze Schrift bezit een zelfde kracht en eeuwig karakter als de Schrijver. “Er is noch
koning, noch keizer, noch overste of heerser, . . . die niet verplicht is. . . . Zijn heilig woord te
gehoorzamen.” “Laat ons niet op zijwegen gaan, maar ons laten richten door Gods woord;
laat ons niet . . . onze voorvaderen nagaan, noch zoeken naar wat zij gedaan hebben, maar
167