Wereldwijde Eendracht

Wereweldwijde Eendracht
onderwerpen, en het edikt aan-vaarden?” Hoe gemakkelik hadden de hervormers in deze
krisis, die inderdaad van verbazend gewicht was, door redenering een verkeerde weg kunnen
inslaan! Hoeveel prijzens-waardige voorwendselen en goede redenen hadden ze kunnen
vinden voor hun onderwerping! Vrijheid van godsdienst was aan de Lutherse vorsten
gewaarborgd. Datzelfde voorrecht was aan al hun onderdanen beloofd, welke, voordat de
maatregel wet geworden was, de hervormde inzichten hadden omhelsd. Behoorde dit hen niet
tevreden te stellen? Hoeveel gevaar zou door onderwerping vermeden worden! Aan wat
onbekende kansen en strijd zou verzet hen blootstellen! Wie wist, welke schone gelegenheden
de toekomst met zich brengen zou! Laat ons vrede maken; laat ons de olijftak aangrijpen, die
Rome ons toesteekt, en de wonden van Duitschland helen. Met dergelijke beweringen hadden
de hervormers zich kunnen rechtvaardigen over het inslaan van een weg, die binnen korte tijd
uitgelopen zou zijn op de vernietiging van hun zaak.
“Gelukkig hielden ze het oog op het beginsel, waarop deze overeenkomst gegrond was,
en handelden in het geloof. Wat was dat beginsel? Het was Rome’s recht om het geweten te
dwingen, en vrij onderzoek te verbieden. Maar zouden zij- zelven en hun Protestantse
onderdanen geen godsdienstvrijheid genieten?—Ja, maar als een gunst, die bij de gemaakte
overeenkomst speciaal was toegestaan, doch niet als recht. Wat allen betrof, die buiten die
overeenkomst stonden, bleef het grote beginsel van gezag van kracht; het geweten was van
de rechtbank weggewezen. Rome was de onfeilbare rechter, en moest gehoorzaamd worden.
Het aannemen van de voorgestelde schikking zou inderdaad een toestemmen geweest zijn,
dat godsdienstvrijheid tot het hervormde Saksen zou beperkt worden; en dat, wat het overige
van de Christenheid aanging, vrij onderzoek en belijdenis van het hervormde geloof misdaden
waren, en met gevangenis en brandstapel behoorden gestraft te worden. Konden ze erin
toestemmen, dat godsdienstvrijheid plaatselik gemaakt werd, dat er verkondigd zou worden,
dat de Hervorming zijn laatste bekeerling had gemaakt, en zijn verste grens had bereikt, en
dat, waar ook Rome op dat uur de septer zwaaide, zijn gezag voor altoos gevestigd moest
blijven? Konden de hervormers gepleit hebben, dat ze onschuldig waren aan het bloed van
die honderden en duizenden, die krachtens deze overeenkomst hun leven in pauselike landen
zouden moeten laten ? Dat zou in die beslissende stonde de zaak van het evangelie en de
vrijheid van de Christenheid verraden geweest zijn.” Liever wilden ze “alles, zelfs hun
grondgebied, hun staten, hun kronen en hun eigen leven ten offer brengen.”
“Laat ons dit dekreet verwerpen,” zeiden de vorsten. “In gewetenszaken heeft de
meerderheid geen macht.” De afge- vaardigen verklaarden: “We zijn aan het dekreet van 1526
de vrede verschuldigd, die het rijk geniet, de op zijde zetting ervan zou Duitschland met
moeite en verdeeldheden vervullen. De Rijksdag heeft geen macht, meer te doen dan
godsdienstvrijheid te verlengen, totdat er een koncilie bijeenkomt.” Het is de plicht van de
staat, de vrijheid van het geweten te beschermen, en daarmede eindigt zijn gezag in
godsdienst- zaken. Iedere aardse regering, welke godsdienstige verrichtingen poogt te regelen
134