Wereldwijde Eendracht

Wereweldwijde Eendracht
leer één enkel menselik wezen, hoe arm ook en onbekend, had geschaad,— hetgeen niet zijn
kan, daar hij het wezenlike evangelie is,— ik zou liever tien doden sterven, dan niet herroepen.”
En nu was Wittenberg zelf, de eigenlike zetel van de Hervorming, snel aan het vervallen
onder de macht van dweperij en wetteloosheid. Deze vreselike toestand was niet het gevolg
van Luthers leer, maar door geheel Duitschland heen legden zijn vijanden hem die ten laste.
In bitterheid van ziel vroeg hij somtijds: “Kan dat dan het einde zijn van dit grote werk van
de Hervorming?” Maar als hij dan weder met God worstelde in den gebede, kwam er vrede
in zijn hart. “Het werk is het mijne niet, maar Uw eigen,” sprak hij; “Gij zult het niet laten
vernielen door bijgeloof of dweperij.” De gedachte echter, om zich in zulk een krisis langer
buiten de strijd te houden, werd ondragelik. Hij besloot, naar Wittenberg terug te keren.
Zonder verwijl aanvaardde hij zijn gevaarvolle reis. De rijksban rustte op hem; zijn
vijanden hadden vrijheid om hem het leven te benemen; aan zijn vrienden was verboden, hem
te helpen of te herbergen. De keizerlike regering wendde de strengste maatregelen tegen zijn
aanhangers aan. Maar hij zag, dat het werk van het evangelie in gevaar was, en in de naam
des Heren kwam hij te voorschijn, om voor de waarheid in het strijdperk te treden. Luther
schreef in een brief aan de keurvorst, nadat hij het doel had verklaard, waarmede hij de
Wartburg verliet: “Het zij Uw Hoogheid bekend, dat ik naar Wittenberg terugkeer onder veel
hogere bescherming dan die van prinsen of keurvorsten. Ik denk er niet aan, Uw Hoogheid
om hulp te vragen; en verre van uw bescherming te begeren, zou ik u liever zelf beschermen.
Indien ik wist, dat Uw Hoogheid me zou kunnen of willen beschermen, zou ik zelfs niet naar
Wittenberg gaan. Geen zwaard kan deze zaak bevorderen; God alleen moet alles doen, zonder
de hulp of medewerking van mensen. Hij, die het grootste geloof heeft, is degene, die het best
beschermen kan.”
In een tweede brief, op weg naar Wittenberg geschreven, voegde Luther er aan toe: “Ik
ben bereid om Uw Hoogheids afkeuring, en de toorn van de ganse wereld te dragen. Zijn de
Wittenbergers niet mijn eigen schapen? Heeft God hen niet aan mijn zorg toevertrouwd ? En
behoor ik niet, zo het nodig mocht zijn, mij voor hen aan de dood bloot te stellen?
Daarenboven vfees ik, dat we wellicht door geheel Duitschland heen een vreselik oproer
zullen zien, waardoor God ons volk zal straffen.” Met grote omzichtigheid en nederigheid,
maar evenzeer met beslistheid en vastberadenheid, begon hij zijn werk. “Door het Woord,”
zei hij, “moeten we te niet doen en bannen, wat zich door geweld een plaats verkregen heeft.
Ik zou niet met geweld te werk willen gaan tegen de dwepers en ongelovigen. . . . Niemand
moet gedwongen worden. Vrijheid is het voornaamste bij geloof.” Het gerucht verspreidde
zich snel door Wittenberg, dat Luther terug was, en zou prediken. Het volk stroomde van alle
zijden toe, en verdrong zich in de kerk, De predikstoel beklimmende onderwees, vermaande
en bestrafte hij met grote wijsheid en zachtheid. Over de weg, welke sommigen ingeslagen
hadden, die geweld hadden gebruikt om de mis af te schaffen, zei hij:
125