COLLECT België Mei 2023
20.04.2023 • Views
Share Embed Flag

COLLECT België Mei 2023

ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
COLLECT

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

START NOW

Randier Collection<br />

SCIENCE, MARINE & CURIOSITIES<br />

Auction<br />

Neuilly-sur-Seine, France<br />

May 15, 16 & 17 <strong>2023</strong><br />

Public viewing<br />

Aguttes Neuilly | 164 bis, avenue Charles-de-Gaulle<br />

9 to 11 May: 10 am - 6 pm<br />

12 May: 10 am - 1 pm<br />

Information on aguttes.com<br />

Live bid on drouotonline.com<br />

For enquiries, please contact: Sophie Perrine<br />

+33 (0)1 41 92 06 44 • +33 (0)7 60 78 10 27<br />

perrine@aguttes.com<br />

Subscribe to our newsletters,<br />

scan the QR Code<br />

Paris • Lyon • Aix-en-Provence • Brussels • Geneva<br />

aguttes.com | follow us |

ANTENOR<br />

AUCTION<br />

Michel Anguier (1612-1686)<br />

"Pluton Mélancolique"<br />

Bronze statue<br />

Estimate:<br />

€100,000 - 200,000<br />

VIEWING<br />

02 to 04 June at L’Ancienne Nonciature<br />

7, rue des Sablons - 1000 Brussels<br />

+32 (0)2 898 09 50<br />

info@antenor-auction.com<br />

ANTENOR V<br />

Furniture, Paintings & Works of Art<br />

4 JUNE <strong>2023</strong>

ANTENOR<br />

AUCTION<br />

Van Cleef & Arpels<br />

"Gold, diamond<br />

and lapis lazuli necklace"<br />

Estimate:<br />

€15,000 - 20,000<br />

VIEWING<br />

02 to 05 June at L’Ancienne Nonciature<br />

7, rue des Sablons - 1000 Brussels<br />

+32 (0)2 898 09 50<br />

info@antenor-auction.com<br />

JEWELS V<br />

5 JUNE <strong>2023</strong>

Inhoud<br />

Parijs<br />

Pareltjes van cultuur<br />

MEI <strong>2023</strong><br />

www.collectaaa.be<br />

Biscuit: een ode<br />

aan de witheid<br />

48<br />

54<br />

Onuitputtelijk<br />

Egypte<br />

40<br />

VOLG ONS OP INSTAGRAM<br />

@ARTMAGAZINE<strong>COLLECT</strong><br />

COLOFON<br />

hoofdredacteur<br />

Els Bracke<br />

redactie<br />

Christophe Dosogne<br />

Trice Hofkens<br />

eindredactie<br />

Annemiek van Grondel<br />

medewerkers<br />

Roxane Baeyens<br />

Gilles Bechet<br />

Thijs Demeulemeester<br />

Gwennaëlle Gribaumont<br />

Elien Haentjens<br />

Diane Hennebert<br />

Anne Hustache<br />

Christine Vuegen<br />

Jean-Marc Bodson<br />

Peter De Laet<br />

Gwenaëlle de Spa<br />

Christophe Dosogne<br />

Belinda Visser<br />

Guy Kokken<br />

Jana Pollet<br />

vertaling<br />

Didier Vanhede<br />

vormgeving<br />

Renaldo Candreva<br />

Freek Lukas<br />

advertenties<br />

Joris van Glabbeek<br />

Tel.: 09/216.20.24<br />

collect.net@ips.be<br />

Collect AAA is niet verantwoordelijk<br />

voor de inhoud van de<br />

geplaatste advertenties. Enkel<br />

de adverteerder kan hiervoor<br />

aansprakelijk worden gesteld.<br />

druk<br />

Graphius Gent<br />

verdeling<br />

Boekhandel, AMP, De Post<br />

abonnementen<br />

Abonnementenland<br />

Ambachtenlaan 21 Unit 2A<br />

3001 Heverlee<br />

Tel.: 02/808.55.23<br />

<strong>België</strong> € 49,50 Europa € 70<br />

Abonnementen worden automatisch<br />

verlengd en gelden<br />

tot wederopzegging uiterlijk<br />

twee maanden voor afloop.<br />

Een cadeau-abonnement loopt<br />

automatisch af. Voor een adreswijziging,<br />

een opzegging, een<br />

ontbrekend nummer of een<br />

andere vraag gaat u naar de<br />

website www.aboland.be.<br />

redactiesecretariaat<br />

Begijnhoflaan 464 G<br />

9000 Gent<br />

Tel: 09/216.20.20<br />

collect@ips.be<br />

www.collectaaa.be<br />

B.T.W.: BE 0432.544.477<br />

Lid van WE MEDIA<br />

verantwoordelijke uitgever<br />

Patrick Snoeck<br />

Begijnhoflaan 464G - 9000 Gent<br />

Voor de beeldende kunstenaars<br />

en de fotografen: CISAC/SABAM<br />

© SABAM Belgium <strong>2023</strong><br />

cover<br />

Christopher Dresser, een Japans<br />

geïnspireerde waterketel in rood en<br />

geel koper en verzilverd, op voet, ca<br />

1882-1885, H 26,5 cm, richtprijs: € 4.000-<br />

6.000. Onder de veiling bij Carlo Bonte<br />

op 24-05.<br />

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/<br />

of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie,<br />

of op welke andere wijze ook zonder toestemming van<br />

de uitgever. meningen, feiten, weergegeven in ondertekende<br />

artikelen of bijdragen aan dit blad vallen onder<br />

de verantwoordelijkheid van de betreffende auteur.<br />

redactie en uitgever zijn hiervoor niet aansprakelijk.<br />

<strong>COLLECT</strong> is niet verantwoordelijk voor de inhoud van<br />

de geplaatste advertenties. Enkel de adverteerder kan<br />

hiervoor aansprakelijk worden gesteld.<br />

© arts antiques auctions, Gent

Superstar<br />

Philippe Starck<br />

Edito<br />

34<br />

De verbeelding<br />

van Franciscus<br />

van Assisi<br />

44<br />

Er wordt altijd gezegd dat je zo’n dertig<br />

jaar nodig hebt om een stijl te herontdekken.<br />

De iets oudere verzamelaars herbeleven<br />

een stukje van hun jeugd, terwijl de<br />

jongeren de leefwereld van hun ouders<br />

leren kennen. Hiermee is het bevestigd<br />

maar daarom niet getreurd: ik behoor tot<br />

de iets oudere verzamelaars/liefhebbers.<br />

Tenminste, dat was de ervaring die ik had<br />

bij het samenstellen van het artikel over<br />

superstar Philippe Starck. Plaatsten we<br />

bij het artikel noodgedwongen slechts<br />

een vijftal van zijn ontwerpen, wij hadden<br />

de keuze uit een tienvoudige ervan. Het<br />

voelde aan als nostalgie, als een herontdekking,<br />

een waardering en een terugkeer<br />

naar een tijd waarin deze ontwerper<br />

misschien wel te veel aanwezig was om er<br />

persoonlijkheid in te vinden.<br />

Maar nu, dertig jaar later, met de afstand<br />

in tijd die nodig is om stukken als vintage<br />

en historisch te kunnen beschouwen, stijgen<br />

de prijzen en groeit de groep jonge en<br />

iets oudere verzamelaars. Een markt die<br />

krimpt ondanks de groeiende hoeveelheid<br />

stukken is die van de Egyptische archeologie.<br />

Zorgt de toename van de archeologische<br />

missies voor steeds meer vondsten,<br />

de aanpak en het doel ervan zijn tegelijk<br />

ingrijpend veranderd. De tijd van de schattenjagers<br />

is voorbij en de stukken zijn<br />

enkel nog bedoeld voor Egyptische museumconservators.<br />

Voor wie stukken uit<br />

de tijd van de farao’s maar meer en meer<br />

ook inzichten over de samenleving van<br />

toen wil ontdekken, zijn musea zoals Museum<br />

voor Kunst en Geschiedenis, RMO<br />

en Mariemont ideale toevluchtsoorden<br />

geworden. Wilt u in Parijs van de drukte<br />

uitwijken, dan vindt u in deze editie een<br />

ideaal overzicht. Twaalf minder bekende<br />

maar door ons persoonlijk goedkeurde<br />

adressen waar u tijdens een volgend<br />

bezoek heerlijk kan vertoeven. Misschien<br />

heeft u ook zo’n tip voor ons? We lezen het<br />

graag.<br />

Els Bracke<br />

els.bracke@ips.be<br />

RUBRIEKEN & COLUMNS<br />

8 Up to date<br />

12 Kopstukken<br />

14 Musea<br />

18 Kunstinzicht: Pizza Gallery<br />

19 Galeries<br />

23 Kunstinzicht: Galerie Natalie Obadia<br />

26 Kunstenaar van de maand: Dries Segers<br />

28 Fotografie in de kijker:<br />

Carlos Pérez Siquier<br />

DOSSIERS<br />

30 Bieden in een woelige wereld<br />

34 De verbeelding van Franciscus van Assisi<br />

40 Onuitputtelijk Egypte<br />

44 Superstar Philippe Starck<br />

48 Parijse pareltjes van cultuur<br />

54 Biscuit: een ode aan de witheid<br />

58 Tout court: spraakmakende zaken<br />

60 Marie-Puck Broodthaers.<br />

Een biografische collectie<br />

64 De kasteelcollectie van Jacques Garcia<br />

70 Christopher Dresser: less is more<br />

avant la lettre<br />

74 De kunst en cultuur van Polynesië<br />

VEILINGEN<br />

76 Veilingen wereldwijd<br />

78 Verrassend geveild: Willem Geets<br />

bij Coronari<br />

81 Veilingen <strong>België</strong><br />

AGENDA<br />

94 Auction calendar<br />

96 Fair calendar<br />

98 Museum calendar<br />

98 Gallery calendar<br />

100 Adressen & websites<br />

101 Zoekertjes<br />

Op de hoogte blijven<br />

van alle nieuwtjes?<br />

Meldt u nu aan voor onze maandelijkse<br />

nieuwsbrief door uw e-mailadres<br />

te mailen naar collect@ips.be.

UP TO DATE<br />

Kunst en muziek<br />

-><br />

Marc Leschelier, Prototype IV, 2021. © Horstartsandmusic.<br />

-><br />

Piki Verschueren, Avatar 1 ‘Open Golden’, <strong>2023</strong>. © S&H De Buck.<br />

“Sag mir wo die Blumen sind, wo sind Sie geblieben?“,<br />

het anti-oorlogslied van Marlène Dietrich,<br />

is de titel van de nieuwe groepsexpo bij Galerie<br />

S&H De Buck in Gent. Voor deze expo werd aan<br />

de kunstenaars van de galerie gevraagd hun gevoelens<br />

bij dit lied te verwerken in beelden vanuit<br />

de hoop dat schoonheid zal blijven overwinnen.<br />

De expo verhuist in juli naar het renaissancekasteel<br />

van Oiron in Frankrijk en is de aanzet tot<br />

verdere internationale samenwerkingen. In Gent<br />

te bezoeken van 07-05 t/m 17-06, daarna in Oiron<br />

van 08-07 t/m 31-08. www.galeriedebuck.be S<br />

Een andere manier om het leed van de oorlog<br />

iets te verzachten, is een benefietconcert organiseren.<br />

De Boghossianstichting organiseert op<br />

13-05 in Villa Empain een uitzonderlijk concert,<br />

getiteld Black met cellist Sevak Avanesyan om<br />

geld in te zamelen voor de vereniging SOAR ten<br />

voordele van de families van slachtoffers van de<br />

oorlog tussen Armenië en Azerbeidzjan. Avanesyan,<br />

die getuige was van de oorlog, speelt er werken<br />

van Bach, Ligeti, Albinoni en Komitas. www.<br />

villaempain.com S Nog een combinatie van kunst<br />

en muziek kan je vinden in Vilvoorde in het Asiat<br />

Park. Daar wordt door Horst Arts and Music de<br />

expo Where the wild things are georganiseerd.<br />

Aan de uitgenodigde kunstenaars is gevraagd om<br />

een specifiek werk te maken voor de site om zo<br />

de publieke ruimte van het park te herdefiniëren.<br />

De expo opent samen met het muziekfestival op<br />

18-05 en is te bezoeken tot 30-07. www.horstartsandmusic.com<br />

Record voor Jules De Bruycker<br />

-><br />

Jules De Bruycker (1870-1945), Le<br />

Fléau, 1917, ets, 1ste staat en uniek<br />

exemplaar, 54 x 41 cm. © Rops.<br />

In april werd bij veilinghuis Rops in Namen een<br />

record gebroken met een ets van de Gentse<br />

Jules De Bruycker (1870-1945). Het unieke<br />

exemplaar en eerste staat van Le Fléau (1917)<br />

was geschat op € 3.000-4.000 en werd afgehamerd<br />

voor € 20.000 (incl. kosten)! Dit is het<br />

hoogste bod ooit. De ets was afkomstig uit<br />

de privécollectie van René Van Herrewege die<br />

vanaf 1904 een van de belangrijkste verzamelaars<br />

was van zijn werk. Jules De Bruycker wordt,<br />

net als James Ensor, beschouwd als een van de<br />

voornaamste Vlaamse etsers. Tijdens de Eerste<br />

Wereldoorlog verbleef hij in Londen in het atelier<br />

van J. Whistler en maakte hij kennis met F.<br />

Brangwyn. Daar ontstonden de grote visionaire<br />

oorlogstekeningen in de lijn van de fantastische<br />

taferelen van Bosch en Bruegel. Momenteel<br />

loopt in zaal I van het MSK in Gent een kleine<br />

expo met grafisch werk van Jules De Bruycker<br />

uit de eigen collectie van MSK met aandacht<br />

voor de briefwisseling van de kunstenaar met<br />

René Van Herreweghe. www.mskgent.be<br />

8

UP TO DATE<br />

Kunst krijgt ruimte<br />

-><br />

Stoel, 1903, expo Belgische art nouveau.<br />

© Maison Hannon. Foto: Oilinwater & Silvia<br />

Cappellari. © Jonathan Mangelinckx Collection.<br />

-><br />

-><br />

Zachary Armstrong, Rooster #8, <strong>2023</strong>, olieverf en gekleurde was op doek. © Gnyp Gallery.<br />

Op 18-04 is de bouw van de nieuwe<br />

Brugse expohal BRUSK officieel van<br />

start gegaan. Met dit ambitieus museumproject<br />

met tentoonstellingshal,<br />

onderzoekscentrum, groen museumpark<br />

en renovatie van het Groeningemuseum,<br />

bouwt Musea Brugge aan de toekomst in<br />

het hart van de Brugse binnenstad. Brusk<br />

wordt dé plaats om de collecties op vooruitstrevende<br />

wijze te verbinden met een<br />

eigentijdse cultuurbeleving. De openingsexpo<br />

is voorzien in het voorjaar van 2026.<br />

www.museabrugge.be S Na een grondige<br />

restauratie opent Maison Hannon<br />

in Brussel terug de deuren op 01-06. Ter<br />

gelegenheid van deze heropening wordt<br />

op de eerste verdieping de expo Belgische<br />

art nouveau gepresenteerd via een<br />

breed scala aan werken uit openbare en<br />

particuliere collecties, waarvan vele nooit<br />

eerder te zien waren. Wie er als eerste bij<br />

wil zijn om deze expo en art-nouveauparel<br />

te (her)ontdekken, kan nu reeds een ticket<br />

reserveren via www.maisonhannon.be<br />

S Antwerpen is nog een galerie rijker. De<br />

Berlijnse Gnyp Gallery opende er in april<br />

een vestiging in de Jan Van Rijswijcklaan.<br />

De galerie werd ingehuldigd met de expo<br />

Portraits van Zachary Armstrong. Nog<br />

te ontdekken tot 15-07. www.gnypgallery.com<br />

S Nog in Antwerpen kan je de<br />

Belgische schilder Marcel-Henri Verdren<br />

herontdekken bij Callewaert Vanlangendonck<br />

Gallery. Verdren staat bekend om<br />

zijn krachtige en subtiele geometrische<br />

schilderijen in zwart-wit. De expo opent op<br />

14-5 en is te bezichtigen tijdens Antwerp<br />

Art Weekend. www.callewaert-vanlangendonck.com<br />

S De 9e editie van Antwerp<br />

Art Weekend loopt van 18 t/m 21-05 en is<br />

een ideale manier om de bloeiende kunstscène<br />

voor hedendaagse beeldende kunst<br />

te ervaren. In en rond de stad wordt een<br />

uitgebreid programma aangeboden in<br />

tal van galeries, art spaces en musea. Een<br />

overzicht van alle deelnemende locaties is<br />

te vinden op de website www.antwerpartweekend.be<br />

Maurice<br />

in <strong>België</strong><br />

Het Parijse veilinghuis Maurice<br />

Auctions, opgericht in 2022 door<br />

Salomé Pirson en Marie-Laurence<br />

Tixier, heeft sinds maart Bruno<br />

Verhaeghe aangesteld als consultant.<br />

Op die manier wil het<br />

veilinghuis zijn banden aanhalen<br />

met <strong>België</strong>, wat in de lijn ligt met<br />

de groeistrategie in Europa. Bruno<br />

Verhaeghe, afkomstig van Kortrijk,<br />

is de bevoorrechte gesprekspartner<br />

voor onze contreien en organiseert<br />

regelmatig gratis en vertrouwelijk<br />

taxatiedagen met de veilingmeesters<br />

en specialisten van Maurice<br />

Auction. Het veilinghuis is gekend<br />

voor zijn persoonlijke kwaliteitsservice<br />

op maat van zijn kopers en<br />

verkopers.<br />

S www.mauriceauction.com<br />

9

UP TO DATE<br />

New York here we come<br />

-><br />

Jessica Stoller, Untitled (crawl), 2019, porselein, glazuur, chinese verf, 12 x 17 x 25 cm, © de kunstenaar. Te zien bij P.P.O.W, New York op Independent New York.<br />

-><br />

Hoofd van een godheid, Bayon-stijl, eind<br />

12e eeuw-begin 13e eeuw, Cambodja,<br />

zandsteen. Te zien bij Axel Vervoordt op<br />

TEFAF New York.<br />

Ook de New York-editie van TEFAF neemt<br />

in mei de vertrouwde plek weer in. Ditmaal<br />

presenteren 91 toonaangevende internationale<br />

exposanten een exquise selectie van<br />

moderne en hedendaagse kunst, sieraden,<br />

antiek en design. Dertien exposanten<br />

daarvan, uit dertien verschillende landen,<br />

nemen dit jaar voor het eerst deel. Onder<br />

de Belgische deelnemers bevinden zich<br />

Axel Vervoordt, Vedovi en Secessions.<br />

Daarnaast ook nog twee Franse met een<br />

vestiging in <strong>België</strong>: Nathalie Obadia en<br />

Almine Rech. Werd TEFAF New York in 2016<br />

nog tweejaarlijks gehouden, nu keert de<br />

kunstbeurs in de Park Avenue Armory in<br />

New York elk jaar terug. De ruim vijfduizend<br />

vierkante meter grote Wade Thompson Drill<br />

Hall van de Armory biedt alle ruimte voor<br />

de zorgvuldig ingerichte, gecureerde stijlkamers.<br />

Behalve de beurs zelf biedt TEFAF<br />

New York een boeiend programma op<br />

locatie, met vooraanstaande deskundigen<br />

vanuit de internationale kunstmarkt. Tegelijkertijd<br />

is op de TEFAF Online-editie een<br />

selectie van de topstukken uit de Armory te<br />

zien. Tom Postma Design, bekend om zijn<br />

werk voor vooraanstaande musea, galeries<br />

en kunstbeurzen, tekende voor TEFAF<br />

het innovatieve ontwerp. Met zijn nieuwe<br />

vormgeving gaf hij de spectaculaire ruimtes<br />

in de historische Park Avenue Armory een<br />

lichte, open en eigentijdse uitstraling.<br />

TEFAF New York vindt plaats van 12 t/m<br />

16-05. www.tefaf.com S Eveneens in New<br />

York staat de 14e editie van Independent<br />

op de planning (11 t/m 14-05), met werk van<br />

meer dan 120 kunstenaars en 74 galeries en<br />

andere internationale organisaties. Independent<br />

beweegt zich op het snijvlak van<br />

kunstbeurs en biënnale, met exposanten<br />

die worden geselecteerd via een competitief<br />

nominatieproces. De hedendaagse<br />

kunstbeurs heeft de naam vooruitstrevend<br />

te zijn: minder gekende namen worden<br />

hier ontdekt. Independent gaat door in de<br />

Spring Studios in Tribeca en biedt meer<br />

dan vijftig solo- en duopresentaties. www.<br />

independenthq.com<br />

10

UP TO DATE<br />

Al kuierend verzamelen<br />

-><br />

Stel zeldzame kandelaars uit een Antwerps<br />

atelier (Pieter Joseph Hoffinger 1771-1772).<br />

© Emil Fonfoneata, Gent. Te zien op de<br />

Zilvermarkt.<br />

-><br />

Ontdek antiek en brocante tijdens Pinksteren in Deulin. © R.V.<br />

De meimaand begint schitterend in Laarne<br />

met de zevende editie van de Zilvermarkt<br />

in het middeleeuwse kasteel. Bezieler Emil<br />

Fonfoneata uit Gent, gespecialiseerd in<br />

zilveren kunstvoorwerpen van de 17e tot de<br />

20e eeuw, brengt op 1 mei zeven ‘zilvercollega’s’<br />

samen om hun mooiste voorwerpen<br />

te tonen. Tegelijk met de beurs is ook<br />

de collectie D’Allemagne van het kasteel<br />

te zien. Deze is in de periode 1953 tot 1986<br />

samengebracht door Claude D’Allemagne<br />

en bevat zo’n 500 stukken. www.kasteelvanlaarne.be<br />

S De pinksterrommelmarkt<br />

aan het kasteel van Deulin biedt tijdens<br />

het weekend van 27 t/m 29-05 een rijkdom<br />

aan snuisterplezier. Naast de grote variatie<br />

aan oude verzamelvoorwerpen geven ook<br />

het kasteel en de omgeving voldoende<br />

aanleiding om naar het zuiden van het<br />

land te trekken. Bijna zeventig exposanten<br />

uit <strong>België</strong>, Nederland, Frankrijk, Duitsland<br />

en Luxemburg zijn door Simon de Harlez<br />

van Deulin Antiques geselecteerd om deel<br />

te nemen. De handelaren en antiquairs<br />

betrekken zowel binnen- als buitenruimtes:<br />

van onder het prachtige eiken dak van<br />

de oude boerderij en in de privékapel via<br />

de oranjerie en de grote binnenplaats het<br />

erf op en de openlucht in. www.espacedeulin.be<br />

S Is de liefde voor keramiek<br />

in Vlaanderen duidelijk aan een opmars<br />

bezig, in Franstalig <strong>België</strong> is deze ambachtelijk<br />

productie al iets steviger verspreid<br />

en verankerd. De jaarlijkse Internationale<br />

Keramiekmarkt in het Cultureel<br />

Centrum van Andenne is hiervan een<br />

goed voorbeeld. Een zestigtal binnen- en<br />

buitenlandse kunstenaars, zorgvuldig gekozen<br />

door een internationale jury, tonen<br />

hun mooiste creaties tijdens het Pinksterweekend<br />

van 28 t/m 29-05 op de Place des<br />

Tilleuls, de Promenade des Ours en de Esplanade<br />

du Phare in Andenne. De eregast<br />

voor deze editie is de keramist Jean-François<br />

Thierion (DK/FR), die een workshop<br />

zal geven in grote vormen. Tijdens de<br />

tweedaagse biedt de dienst voor toerisme<br />

van Andenne gratis rondleidingen aan in<br />

art-deco- en art-nouveaukenmerken en<br />

keramische elementen in de open lucht.<br />

www.ceramicartandenne.be<br />

Atelier in beeld<br />

-><br />

Atelier in beeld: atelier Ilse Popelier. Nucleo Molenaarsstraat, 07-05.<br />

© Ilse Popelier.<br />

Benieuwd naar welke kunstenaars er in je buurt wonen en<br />

hoe ze werken? Dan is het weekend van 6 en 7-5 het ideale<br />

moment. Op initiatief van Kunstwerkt stellen dan meer dan<br />

2200 kunstenaars en organisaties de deuren van hun 1400<br />

ateliers over heel Vlaanderen en Brussel open voor het brede<br />

publiek. Het aanbod is bijzonder divers. Atelier in beeld is<br />

een laagdrempelige manier voor kunstenaars om hun werk<br />

en werkplek te tonen en voor bezoekers een unieke kans<br />

om te ontdekken en in gesprek te gaan met de kunstenaars.<br />

Je kan je eigen parcours uitstippelen via een aantal zoekfuncties<br />

op de website www.atelierinbeeld.be. Datzelfde<br />

weekend opent ook de Gentse atelierorganisatie Nucleo de<br />

deuren op zondag 7-5 met de 16e editie van Open Ateliers<br />

op tien locaties verspreid over de stad. www.nucleo.be<br />

11

Kopstukken<br />

Phyllida Barlow<br />

De in 1944 in Newcastle geboren<br />

Britse beeldhouwer Phyllida Barlow<br />

is op 12 maart overleden. De kunstenaar,<br />

die pas op latere leeftijd door<br />

de kunstmarkt werd erkend, leidde<br />

verschillende generaties beeldhouwers<br />

op, waaronder Rachel Whiteread<br />

en Tacita Dean. Lange tijd was<br />

niemand geïnteresseerd in haar logge<br />

installaties, gemaakt van afval en<br />

restjes die zij zelf niet in haar atelier<br />

kon opslaan en waarvan alleen<br />

foto’s of voorbereidende tekeningen<br />

zijn overgebleven. De Paul Hamlyn<br />

Award, aan Barlow toegekend in<br />

2007, en het eerbetoon aan haar<br />

door de beeldhouwer Nairy Baghramian<br />

in de kolommen van Art Forum<br />

veranderden de situatie. In 2017 vertegenwoordigde<br />

zij Groot-Brittannië<br />

op de Biënnale van Venetië.<br />

© Phyllida Barlow/Courtesy the artist<br />

and Hauser & Wirth<br />

André Bodson<br />

De in <strong>België</strong> geboren André Bodson<br />

(°1964) is recent benoemd tot<br />

algemeen directeur van Bonhams<br />

Europa. Hiermee vervolgt Bodson<br />

zijn carrière bij het veilinghuis waar<br />

hij reeds werkzaam was als Chief<br />

Transformation Officer. In deze<br />

functie leidde Bodson Bonhams<br />

via verschillende overnames naar<br />

een grotere vertegenwoordigheid<br />

op het Europese continent, waarbij<br />

het zakencijfer de kaap van 1 miljard<br />

euro in 2022 overschreed.<br />

© Bonhams<br />

Lieke Wijnia<br />

Per 1 april is Lieke Wijnia (°1985)<br />

aangetreden als hoofd van de afdeling<br />

Conservatoren en Bibliotheek<br />

van Museum Catharijneconvent in<br />

Utrecht. Ze is verantwoordelijk voor<br />

de doorontwikkeling van het onderzoeks-<br />

en collectiebeleid en de programmering<br />

van het museum. Ook<br />

gaat ze zich buigen over de nieuwe<br />

vaste collectiepresentatie. Wijnia is<br />

sinds 2019 werkzaam als conservator<br />

bij het museum. Zo maakte ze<br />

de spraakmakende tentoonstelling<br />

Maria Magdalena. Haar meest recente<br />

project opent volgend jaar, de tentoonstellling<br />

Religie & Wetenschap.<br />

© R.V.<br />

12

Pieter Roelofs<br />

De opvolger voor Gregor J.M. Weber<br />

bij het Rijksmuseum is gevonden:<br />

Pieter Roelofs (°1972) treedt in zijn<br />

voetsporen als hoofd beeldende<br />

kunst. Hiermee volgt een nieuwe<br />

stap in de carrière van Roelofs bij het<br />

Rijksmuseum, die er in 2006 begon<br />

als conservator 17e-eeuwse Neder-<br />

landse schilderkunst. In 2018 werd<br />

hij benoemd tot hoofd schilder- en<br />

beeldhouwkunst. Hij verdiende zijn<br />

sporen bij de herinrichting van het<br />

museum door verschillende aankopen<br />

en tentoonstellingen, waaronder<br />

die van Vermeer.<br />

© Duncan de Fey<br />

Elaine<br />

Hitchcock Levy<br />

De Brusselse galerie OV Project van<br />

Olivier Vrankenne heeft een nieuwe<br />

partner gekozen. Elaine Hitchcock<br />

Levy opende zelf in 2006 een<br />

galerie in Brussel: Elaine Levy Project,<br />

later Levy.Delval. Hier toonde<br />

ze opkomende en gevestigde kunstenaars<br />

en nam deel aan verschillende<br />

internationale kunstbeurzen.<br />

In 2008 was Hitchcock Levy medeoprichter<br />

van Brussels Art Days,<br />

het huidige Brussels Gallery Weekend.<br />

De komende expositie bij OV<br />

Project is Contemplation: Markus<br />

Döbeli >< Indian Ritual Celebration<br />

( t/m 01-07).<br />

© R.V.<br />

Godart Bakkers en Laura Herman<br />

Felipe Romero Beltrán<br />

De 17e Foam Paul Huf Award is dit<br />

jaar gewonnen door Felipe Romero<br />

Beltrán (°1992, Bogotá). De jury<br />

van vijf specialisten koos de winnaar<br />

uit een selectie van meer dan<br />

100 genomineerden uit ongeveer 30<br />

landen, geselecteerd door 26 genomineerden<br />

wereldwijd. Romero Beltrán<br />

is de eerste Zuid-Amerikaanse<br />

fotograaf die de prijs wint. Hij werd<br />

genomineerd door de onafhankelijke<br />

curator en cultureel onderzoeker<br />

Maria Ptqk en de oprichters en<br />

directeuren van het Getxophoto Festival,<br />

Jokin Aspuru en Lucia Janto.<br />

© R.V.<br />

Sinds vorige maand namen Godart<br />

Bakkers (°1988) en Laura Herman<br />

(°1988) de artistieke leiding<br />

over van Pieternel Vermoortel bij<br />

Netwerk Aalst. Hun ambitie is om<br />

de koers van Netwerk verder aan te<br />

scherpen, en een verdere definiëring<br />

van het artistiek programma en de<br />

filmwerking, met aandacht voor de<br />

lokale betekenis en de internationale<br />

relevantie van de organisatie, uit<br />

te bouwen. Daarnaast wil het duo<br />

de oorspronkelijke missie van Netwerk<br />

Aalst herwaarderen en jonge<br />

kunstenaars de kans geven om hun<br />

praktijk te ontwikkelen.<br />

© Kaat Pype<br />

13

MUSEA<br />

Een geniale surrealist<br />

04-05 t/m 08-10<br />

Hôtel de Caumont<br />

Aix-en-Provence<br />

www.caumont-centredart.com<br />

Van ‘Adagia’<br />

tot keramiek<br />

05-05 t/m 29-10<br />

Erasmushuis<br />

Brussel<br />

www.erasmushouse.<br />

museum<br />

Max Ernst (1891-1976) riep in 1919 de Keulse afdeling van de dada-beweging in het<br />

leven. Nadien speelde hij in het Parijse Montparnasse een grote rol in de totstandkoming<br />

van het surrealisme, samen met André Breton. Zijn hele carrière lang volgde hij<br />

een heel eigen weg en creëerde hij werken getuigend van een verbluffende verbeelding<br />

en scherpzinnigheid. Aan de hand van 130 van zijn werken belicht deze tentoonstelling<br />

dit heel aparte personage, met speciale aandacht voor zijn band met de natuur,<br />

het spel en de magie. Ernst had een onverzadigbare drang tot experimenteren.<br />

Als geniale collagekunstenaar vond hij de frottage uit, waarbij je door met potlood of<br />

houtskool te wrijven over een papier dat op een oppervlak met enig reliëf is gelegd,<br />

een kopie of afdruk verkrijgt. Hij creëerde niet alleen schilderijen en tekeningen, maar<br />

ook sculpturen en edelsmeedwerk. Zijn inspiratie putte hij uit de filosofie, psychoanalyse,<br />

wetenschap, alchemie, kunstgeschiedenis, literatuur en poëzie. De expo belicht<br />

de terugkerende thema’s in zijn oeuvre, waarbij het irreële en het dromerige elkaar<br />

ontmoeten in mysterieuze landschappen. (ah)<br />

Max Ernst, Malédiction à vous les mamans, 1928, olieverf op doek, 130,5 x 162,5 cm. Collectie<br />

Nahmad. © Collectie Nahmad/ Adagp, Parijs, <strong>2023</strong>.<br />

Een van de belangrijkste werken die Erasmus<br />

schreef, was de Adagia, een verzameling<br />

Latijnse spreekwoorden die hij vertaalde en<br />

becommentarieerde. Het Erasmushuis nodigt<br />

geregeld hedendaagse kunstenaars uit om een<br />

dialoog aan te gaan met de collecties. Dit keer<br />

mocht het kunstenaarsduo FAste, bestaande<br />

uit Caroline Andrin en Étienne Fleury, aan de<br />

slag gaan met de Adagia. De titel van deze<br />

tentoonstelling verwijst naar een van die<br />

spreekwoorden: Haast je langzaam. We krijgen<br />

een reeks werken van keramiek te zien, vrijwel<br />

alle speciaal voor deze expo gecreëerd en<br />

geïnspireerd door de Adagia. De kunstenaars<br />

willen het aloude vakmanschap laten voortleven<br />

en gebruiken hiervoor een repertorium van<br />

vormen afkomstig uit diverse manufacturen<br />

(onder andere gietmallen van Royal Boch).<br />

Duidelijk wordt hoezeer hun verbeelding werd<br />

geprikkeld door Erasmus’ werk, dat heel wat<br />

interpretatievrijheid biedt. (ah)<br />

FAste, Adage n° 93: Faire le poulpe, <strong>2023</strong>, © de<br />

kunstenaars.<br />

Kunst ten dienste van het geloof<br />

t/m 16-07<br />

Snijders&Rockoxhuis<br />

Antwerpen<br />

www.snijdersrockoxhuis.be<br />

Peter Paul Rubens, Ester en<br />

Ahasveros, 1620, olieverf op<br />

paneel, 60,7 x 62,3 cm. Londen,<br />

Courtauld Institute of Art,<br />

inv.P.1978. PG.367.<br />

De 17e eeuw was die van de contrareformatie. Na een eeuw van oorlogen door de opkomst van het protestantisme<br />

wilde het katholicisme met hernieuwde moed zielen terugwinnen en zijn kracht etaleren. De jezuïetenorde<br />

zou hierin een belangrijke rol spelen en, zoals deze tentoonstelling Barokke Influencers laat zien,<br />

kunstenaars voor zijn kar spannen. Zo creëerde Rubens op vraag van de Antwerpse jezuïeten 39 plafondschilderingen<br />

voor de prachtige Sint-Carolus Borromeuskerk. De werken gingen helaas verloren bij de brand<br />

die het gebouw in 1718 verwoestte. Een groot aantal doeken van de meester wekken, samen met prenten<br />

en andere werken op papier, die verloren schat weer tot leven. Werken van Jacob de Wit en Daniel Seghers<br />

vervolledigen de tentoonstelling, die niet alleen plaatsvindt in het museum Snijders&Rockoxhuis, maar ook in<br />

de gaanderijen van de kerk en in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. (ah)<br />

14

MUSEA<br />

Naïef Realisme, van Rousseau<br />

tot Grandma Moses<br />

t/m 25-06<br />

Museum More<br />

Gorssel<br />

www.museummore.nl<br />

Al vele decennia is er een<br />

hevige strijd aan de gang<br />

tussen de voorstanders<br />

van de non-figuratieve<br />

richtingen in de hedendaagse<br />

kunst en de<br />

liefhebbers van meer<br />

realistisch getinte uitingen.<br />

Vooral in de laatste<br />

helft van de vorige eeuw<br />

leek het erop dat de<br />

figuratieve stromingen<br />

het onderspit zouden<br />

gaan delven, maar ziedaar,<br />

er vond een eerst<br />

nog voorzichtige, maar<br />

daarna steeds duidelijker<br />

kentering plaats,<br />

omdat in de eigentijdse<br />

kunst ook weer bepaalde<br />

realistische tendensen<br />

binnenslopen.<br />

Behalve virtuoze uitingen<br />

op het gebied van het<br />

realisme blijken er ook<br />

werken met een meer<br />

naïeve uitstraling te<br />

bestaan. Coryfeeën<br />

zoals Henri Rousseau en Grandma Moses zijn nu te zien in Gorssel, naast minder<br />

bekende schilders in dit genre.<br />

Grandma Moses, Shenandoah Valley South Branch, voor 1938, privécollectie. Met toestemming<br />

van Galerie St.Etienne-Kallir. ResearchInstitute. ©Grandma Moses Properties Co.<br />

De vrouw<br />

die vrouwen<br />

begreep<br />

t/m 07-01<br />

Mode & Kant Museum<br />

Brussel<br />

www.fashionandlace<br />

museum.brussels<br />

Vijftig jaar geleden ontwierp Diane von Furstenberg<br />

haar Wrap Dress, de intussen beroemde<br />

wikkeljurk. Die verjaardag is meteen een uitstekende<br />

gelegenheid voor een tentoonstelling over<br />

deze in <strong>België</strong> geboren en getogen couturier, die<br />

er ook een opleiding volgde. De expo Woman<br />

before fashion is de eerste in een Europees<br />

museum. Het is geen overzichtstentoonstelling,<br />

eerder een vrije wandeling door haar oeuvre, met<br />

de legendarische jurk als leidraad. De Wrap Dress<br />

geeft treffend gestalte aan het verlangen van de<br />

designer om kleren te creëren die vrouwen vrijheid<br />

en zelfvertrouwen bieden. Kleding ontworpen<br />

door een vrouw die vrouwen begreep. Deze<br />

unieke expositie is het resultaat van een nauwe<br />

samenwerking tussen het Brusselse museum<br />

de ontwerper en Von Furstenberg. De tentoongestelde<br />

stukken komen uit haar persoonlijke<br />

archief. (ah)<br />

Roger Prigent, Diane Von Furstenberg met haar<br />

wikkeljurk, 1972, © Diane von Furstenberg.<br />

Foto: Roger Prigent.<br />

Pan, een spiegel van onszelf<br />

26-05 t/m 23-09<br />

Château de Thozée<br />

Mettet<br />

Musée Rops<br />

Namen<br />

www.museerops.be<br />

Peter Depelchin, The Great God<br />

Pan (detail), 2020, grafietpotlood<br />

en rood potlood op geel CIATpapier,<br />

245 x 350 cm, © de<br />

kunstenaar. Met toestemming<br />

van Husk Gallery.<br />

Peter Depelchin beweert dat de god Pan ons allen aangaat. Hij paart de laagste driften aan de edelste<br />

verlangens. Pan verpersoonlijkt ook degenen die verborgen leven, aan de rand van de samenleving. Voor<br />

deze dubbele tentoonstelling verkent de kunstenaar via de figuur van Pan vraagstukken rond hybriditeit<br />

en metamorfose, twee fenomenen die in ieder van ons sluimeren, soms in een duister hoekje van onze<br />

ziel. In het kasteel nodigt hij ons uit voor een wandeling door de kunstgeschiedenis, dankzij zijn speciaal<br />

voor deze expo gecreëerde werken, met flarden van herinneringen, composities en thema’s ontleend<br />

aan diverse bewegingen, van de renaissance tot het moderne tijdperk. De tentoonstelling in het Musée<br />

Félicien Rops richt de schijnwerpers dan weer op zijn tekeningen, waarin de sater, de faun, de hybride,<br />

kortom de god Pan de hoofdrol vertolkt. (ah)<br />

15

MUSEA<br />

De magie van de kindertijd<br />

t/m 08-10<br />

Lille<br />

https://garesaintsauveur.<br />

lille3000.com<br />

Gare Saint Sauveur<br />

Josephine,<br />

superstar<br />

18-05 t/m 24-09<br />

Bundeskunsthalle<br />

Bonn<br />

www.bundeskunsthalle.de<br />

De titel van deze tentoonstelling is echt wel toepasselijk: Range ta chambre !<br />

(Ruim je kamer op!). De Franse kunstenaar Jean-François Fourtou (°1964) brengt<br />

een (sterk uitvergrote) reconstructie van zijn kinderkamer. Hier, in het appartement<br />

van zijn ouders, in het hart van Ménilmontant, een oude volkswijk in Parijs,<br />

sliep hij tot zijn vierde. De kunstenaar nodigt de bezoeker uit zich weer onder te<br />

dompelen in de magische wereld van de kindertijd en zijn opvattingen als volwassene<br />

heel even achter zich te laten, in een monumentale kinderkamer, zes keer zo<br />

groot en wanordelijk, die op spectaculaire wijze buiten de grenzen van de Gare<br />

Saint Sauveur treedt. Het is een wondere wereld, met een knuffelbeer zo groot als<br />

een mens, een reusachtig tapijt met dieren en nog veel meer. Deze expo zet de<br />

deur van onze verbeelding wagenwijd open. (ah)<br />

Jean-François Fourtou, Construction, © de kunstenaar, met toestemming van Galerie RX, Parijs.<br />

Josephine Baker (1906-1975) was de eerste<br />

Afro-Amerikaanse zanger, danser en acteur die<br />

massaal volk wist te lokken naar haar exotische<br />

optredens in het bruisende Parijs van de roaring<br />

twenties. Zelfs reeds beroemde kunstenaars,<br />

zoals Picasso en Hemingway, waren gefascineerd<br />

door de magnetische kracht die van dit heel<br />

bijzondere personage uitging. In november 2021<br />

werd ze opgenomen in het Pantheon, de ultieme<br />

bekroning voor deze grande dame, die ook een<br />

vurig voorvechter van mensenrechten, vrijheid<br />

en rassengelijkheid was. Ze voegde de daad<br />

bij het woord, door twaalf kinderen van diverse<br />

nationaliteiten te adopteren. Na de Tweede<br />

Wereldoorlog werd ze persoonlijk onderscheiden<br />

door Charles de Gaulle voor haar inzet voor het<br />

vrije Frankrijk. De expo belicht alle facetten van<br />

deze fascinerende vrouw, die haar eigen succes<br />

gebruikte om des te efficiënter te kunnen strijden<br />

tegen het racisme en later ook het nazisme. (ah)<br />

Freda Josephine McDonald, alias Josephine Baker, ca.<br />

1940 © BPK / Adoc-Photos<br />

Een revolutionaire couturier<br />

05-05 t/m 16-07<br />

The Metropolitan Museum of<br />

Art (Costume Institute)<br />

New York<br />

www.metmuseum.org<br />

Karl Lagerfeld voor Chanel, jurk, lentezomercollectie<br />

Haute Couture 2019, ©<br />

Patrimoine de Chanel, Parijs.<br />

Foto: Julia Hetta.<br />

Iedereen weet natuurlijk dat Karl Lagerfeld (1933-2019) een revolutie heeft teweeggebracht in de<br />

mode. Al sinds de jaren vijftig, en tot aan zijn laatste collectie in 2019, liet de Duitser zien hoe begaafd<br />

hij was als modeontwerper. Deze tentoonstelling dringt door tot in de kern van het creatieve<br />

proces, vanaf het idee, uitgewerkt op papier, tot het afgewerkte stuk gepresenteerd op een defilé.<br />

Alle stappen komen aan bod. We zien hoe de heel eigen stijl van Lagerfeld tot stand komt, in de<br />

loop van zijn ontmoetingen en puttend uit diverse inspiratiebronnen. Honderdvijftig stukken, vergezeld<br />

van tekeningen, getuigen ook van de vertrouwensrelatie die de couturier onderhield met<br />

de coupeuses van zijn atelier. (ah)<br />

16

MUSEA<br />

De hedendaagse sari<br />

19-05 t/m 17-09<br />

Design Museum<br />

Londen<br />

https://designmuseum.org<br />

Oog voor het<br />

menselijke<br />

t/m 15-08<br />

Musée Maillol<br />

Parijs<br />

www.museemaillol.com<br />

Folia Saree, Other Collection, 2021, Raw<br />

Mango. Foto: Amlanjiyoti Bora.<br />

Al eeuwenlang is de sari het<br />

traditionele kledingstuk bij<br />

uitstek in India en in andere<br />

delen van Azië. De sari<br />

is een afspiegeling van de<br />

sociale klasse waartoe men<br />

behoort en van de macht van<br />

geld. Toch lijkt hij de laatste<br />

decennia zijn prestige te zijn<br />

verloren. The Offbeat Sari laat<br />

zien hoe de sari sinds 2010<br />

weer populair geworden is,<br />

met hedendaagse versies die<br />

boodschappen uitdragen.<br />

De tentoonstelling bevat vele<br />

tientallen sari’s, ontworpen<br />

in zowel Londense als Indiase<br />

ateliers. Het ensemble laat<br />

zien hoe dit kledingstuk is<br />

uitgegroeid tot een modeartikel<br />

dat de traditionele<br />

context overstijgt en gestalte<br />

geeft aan hedendaagse, zelfs<br />

militante ideeën. (ah)<br />

De Amerikaanse fotograaf van Europese<br />

origine Elliott Erwitt (°1928) is een van de<br />

toppers van het fotoagentschap Magnum.<br />

Alleen al de grote diversiteit van de behandelde<br />

onderwerpen getuigt van zijn scherpe<br />

kijk en een niet-aflatende belangstelling voor<br />

alledaagse dingen. Erwitt is zowel een schilder<br />

van het intieme, een fotojournalist, reclamefotograaf<br />

en regisseur als een portrettist van<br />

beroemdheden zoals Marilyn Monroe, Jackie<br />

Kennedy, Charles de Gaulle, Ernesto ‘Che’<br />

Guevara, Alfred Hitchcock en Nikita Chroesjtsjov.<br />

“Eigenlijk is zeggen dat er menselijkheid<br />

in mijn foto’s schuilt het grootste compliment<br />

dat men mij kan geven”, zei hij ooit. Op deze<br />

expo maken we kennis met zijn oeuvre aan de<br />

hand van kleuren- en zwart-witfoto’s. (ah)<br />

Elliott Erwitt, Jacqueline Kennedy op de begrafenis van<br />

John F. Kennedy in Arlington, Virginia, 25 november<br />

1963, © de kunstenaar/ Magnum Photo.<br />

Geëngageerde kunst<br />

21-05 t/m 17-09<br />

Fondation Beyeler<br />

Basel<br />

www.fondationbeyeler.ch<br />

Doris Salcedo (°1958) beschrijft Bogota, de hoofdstad van Colombia, waar ze opgroeide en nog<br />

steeds woont, als een epicentrum van catastrofes. Doordat ze getuige was van de menselijke<br />

ontreddering in haar geboorteland groeide er in haar een sociaal en politiek bewustzijn, dat haar<br />

oeuvre, zowel installaties als interventies in situ, sterk zou beïnvloeden. Het resultaat zijn werken<br />

die gestalte geven aan de emoties opgeroepen door diverse ervaringen. Salcedo interesseert<br />

zich voor de gevoelens en indrukken die de waarnemer beleeft. Deze tentoonstelling presenteert<br />

acht reeksen belangrijke werken, daterend van verschillende periodes uit haar carrière.<br />

Vaak hebben haar werken specifieke gebeurtenissen als achtergrond, maar hun strekking en<br />

weerklank zijn universeel. Ze gaan over bespiegelingen omtrent verlies, individueel lijden en de<br />

manier waarop samenlevingen omgaan met collectieve rouw. (ah)<br />

Doris Salcedo, Palimpsest, 2013–2017,<br />

hydraulische installatie, gemalen marmer,<br />

hars, korund, zand en water, variabele<br />

afmetingen, © de kunstenaar. Foto: Mark<br />

Niedermann.<br />

17

#05.<strong>2023</strong> — PART 1<br />

18<br />

Kunstinzicht<br />

Aanschuiven bij<br />

Pizza Gallery<br />

Robert Monchen is artistiek directeur van Pizza<br />

Gallery in Antwerpen. Hij kiest comfortfood<br />

als binnenkomer in een laagdrempelige, maar<br />

ambitieuze plek. Pizza Gallery serveert met smaak<br />

de urgentie van hedendaagse kunst.<br />

Hoe en wanneer is Pizza Gallery<br />

ontstaan?<br />

Robert Monchen: “In de zomer<br />

van 2020 serveerden we hier elk<br />

weekend pizza’s uit de houtoven<br />

voor takeaway. Pizza’s zijn<br />

universeel en cultuuroverschrijdend:<br />

ze vallen bij iedereen in de<br />

smaak. Zo was de plek meteen<br />

toegankelijk en lag de drempel<br />

laag. Begin 2021 opende Pizza<br />

Gallery met de eerste expositie<br />

Turmoil, Leon de Bruijne. De<br />

benaming kan men ook lezen als<br />

een cultuurkritische benadering,<br />

een knipoog naar de snelheid<br />

waarmee kunst tegenwoordig<br />

geconsumeerd wordt. Door me<br />

de eerste jaren vooral te focussen<br />

op solotentoonstellingen<br />

wilde ik enige vertraging faciliteren.<br />

Net zoals de +1-ruimte boven<br />

de galerie, de keuken, een<br />

meer informele plek is, waar ook<br />

aan tafel kan gezeten worden.<br />

Hier ontstaan soms prachtige<br />

gesprekken.”<br />

Welke plaats beoogt de galerie<br />

op de kunstmarkt?<br />

“Mijn positie staat voornamelijk<br />

in dienst van de kunstenaars. Ik<br />

probeer zo sterk mogelijk hun<br />

visie te faciliteren en moedig hen<br />

aan risico’s te durven nemen.<br />

Sinds 2012 ben ik coördinator van<br />

artist-run-initiatieven en projectruimtes.<br />

Door die ervaring ben ik<br />

het gewend om mee te denken<br />

over de implementatie, de<br />

scenografie en het experiment.<br />

In de galerie probeer ik nu een<br />

evenwicht te zoeken tussen een<br />

projectruimte en commercieel<br />

functionerende galerie. Ik hecht<br />

enorm veel belang aan de vrijheid<br />

van de kunstenaars. Als we<br />

ons slechts focussen op wat als<br />

‘verkoopbaar’ werk wordt gezien,<br />

verliest de hedendaagse kunst<br />

de urgentie. Ik kies resoluut<br />

voor een kunstenaar en minder<br />

expliciet voor een specifiek werk<br />

van een kunstenaar.”<br />

Welke visie heeft Pizza Gallery<br />

over steun aan kunstenaars?<br />

“De oorsprong van de galerie is<br />

ontstaan vanuit dat vraagstuk.<br />

Binnen een projectruimte was er<br />

enorm veel vrijheid voor de kunstenaars,<br />

maar daartegenover<br />

stonden de beperkte financiële<br />

compensaties. Om een kunstenaar<br />

daadwerkelijk te kunnen<br />

ondersteunen is het van belang<br />

om hen ook financieel zelfredzaam<br />

te maken. We willen ons<br />

publiek niet alleen kunstwerken<br />

tonen, maar ook uitnodigen voor<br />

ontmoetingen met de kunstenaars,<br />

beurzen en evenementen.<br />

We geloven dat dit de kunstervaring<br />

verrijkt en een belangrijke rol<br />

speelt bij het opbouwen van een<br />

hechte gemeenschap van kunstliefhebbers<br />

en -verzamelaars.”<br />

Welke meerwaarde vinden<br />

verzamelaars bij jullie?<br />

“Verzamelaars vinden bij ons<br />

een scherpe selectie hedendaags<br />

talent. Innovatief, relevant,<br />

en uitdagend. De meerwaarde<br />

die we bieden is door een<br />

brede kennis van de hedendaagse<br />

(voornamelijk) Belgische<br />

kunsten te delen. We willen ons<br />

onderscheiden door generositeit.<br />

Het is niet omdat een<br />

kunstenaar niet door de Pizza<br />

Gallery gerepresenteerd wordt<br />

dat ik er mijn hand niet voor in<br />

het vuur wil steken. We werken<br />

Foto: Anneke D’Hollander.<br />

‘Focussen we ons slechts op wat<br />

als verkoopbaar wordt gezien, dan<br />

verliest de hedendaagse kunst<br />

urgentie’ ROBERT MONCHEN<br />

met kunstenaars die vernieuwende<br />

technieken, materialen<br />

of concepten gebruiken of een<br />

origineel perspectief bieden<br />

op actuele thema’s. Daarnaast<br />

hebben we aandacht voor de<br />

uitvoering, vakmanschap en<br />

technische vaardigheden van de<br />

kunstenaar. Maar uiteindelijk is<br />

het de vraag of het werk de kijker<br />

raakt en een emotie of betekenis<br />

overbrengt die bijblijft.”<br />

Wat zijn jullie ambities?<br />

Welke projecten komen eraan?<br />

“De ambitie van Pizza Gallery<br />

is om een belangrijke rol<br />

te spelen bij het ontdekken<br />

en promoten van opkomende<br />

en gevestigde kunstenaars.<br />

Daarnaast streeft de galerie<br />

ernaar om een ​omgeving te<br />

creëren waarin kunstenaars zich<br />

kunnen ontwikkelen en groeien,<br />

en waarin kunstliefhebbers en<br />

verzamelaars kunnen genieten<br />

van en investeren in hun werk.<br />

Bovendien heeft Pizza Gallery<br />

de ambitie om een bijdrage te<br />

leveren aan het culturele discours<br />

en een platform te bieden<br />

voor discussie en reflectie over<br />

de hedendaagse kunst. Onze<br />

toekomstige projecten behelzen<br />

onder meer een nieuwe galerie<br />

en projectruimte in Gent (2024-<br />

2025), een ruraal residentieplatform<br />

in West-Vlaanderen (2026)<br />

en meer internationale focus op<br />

samenwerkingen.”<br />

Wat betekent Antwerp Art<br />

Weekend voor jullie?<br />

“Antwerp Art Weekend is een<br />

belangrijk evenement voor ons,<br />

omdat het de gelegenheid biedt<br />

om onze galerie en kunstenaars<br />

aan een breder publiek<br />

te presenteren en om deel uit<br />

te maken van de Antwerpse<br />

kunstgemeenschap. Naar mijn<br />

gevoel is er een zeer sterke community<br />

in Antwerpen, waarbij de<br />

‘grotere’ galeries zich solidair en<br />

collegiaal verhouden ten aanzien<br />

van de kleinere spelers.”<br />

Pizza Gallery<br />

Michiel Ceulers. All is Full of Love<br />

Antwerpen<br />

www.pizzagallery.be<br />

12-05 t/m 11-06<br />

Antwerp Art Weekend<br />

Antwerpen<br />

antwerpartweekend.be<br />

18-05 t/m 21-05

GALERIES<br />

Artwork of the month van<br />

Robbert&Frank Frank&Robbert<br />

18-05 t/m 02-07<br />

FRED&FERRY<br />

Antwerpen<br />

www.fredferry<br />

.com<br />

Eric Manigaud<br />

toont koloniaal<br />

Congo<br />

18-05 t/m 15-07<br />

Gallery FIFTY ONE<br />

Antwerpen<br />

www.51gallery.com<br />

Tijdens het Antwerp Art Weekend opent Artwork of the month, de tweede solo<br />

van het opkomende Belgische duo Robbert&Frank Frank&Robbert in galerie<br />

FRED&FERRY. Het is een kunstpraktijk van performances, sculpturen, installaties<br />

of wat dan ook. Ze treden zelf op in hun werk, ze ontwikkelen een eigen mythologie<br />

en er zit poëzie in, kunstgeschiedenis, maatschappijkritiek. Zo ondervragen<br />

ze onder andere de rol van kunst, vaak met een brede grijns naar de kunstwereld<br />

en de kunstmarkt. Hun werk kan droogkomisch zijn, maar blijft tegelijk ernstig en<br />

spits. Nu komen ze aanzetten met een overzicht van hun project Artwork of the<br />

month. Sinds vier jaar presenteren ze elke maand een kunstwerk van henzelf in<br />

een filmpje van één minuut en delen dat online. De kunstenaars resideren ook in<br />

hun soloshow. Ze gaan er met elkaar in dialoog via grootschalige tekeningen en<br />

er is een provisoire filmstudio voor nieuwe Artwork of the month-filmpjes waarin<br />

geïnviteerde ‘special guests’ verschijnen. (cv)<br />

Robbert&Frank Frank&Robbert, Artwork of the month, © Robbert&Frank Frank&Robbert. Met<br />

toestemming van FRED&FERRY. Prijsindicatie: tussen € 850 en € 15.000.<br />

De Franse kunstenaar Eric Manigaud (°1971) is<br />

bekend van confronterende tekeningen. Historische<br />

foto’s van een meestal gewelddadig verleden zijn<br />

uitvergroot in monumentale grafiettekeningen. Zijn<br />

derde solo in fotogalerie FIFTY ONE is het sluitstuk<br />

van zijn onderzoeksproject over de Europese koloniale<br />

geschiedenis. Congo Océan neemt Frans Congo<br />

onder de loep en tegelijk zoomt zijn expositie in de<br />

Parijse galerie Sator in op Belgisch Congo. Beide<br />

reeksen gaan over een spoorlijn die werd gebouwd,<br />

een periode van uitbuiting en misdaden tegen de<br />

menselijkheid, waarbij de lokale bevolking in elke<br />

kolonie werd gehalveerd. Het gitzwarte koloniaal verleden<br />

is niet alleen Frans of Belgisch, het is een Europese<br />

geschiedenis. Gelijktijdig toont FIFTY ONE TWO<br />

de nieuwe fotoreeks What She Said van Deanna<br />

Templeton. Toeval of niet, momenteel exposeert haar<br />

echtgenoot, de Californische kunstenaar en skater Ed<br />

Templeton, in het Bonnefantenmuseum. (cv)<br />

Éric Manigaud, Congo français, la Marseillaise, Moreau, grafiettekening,<br />

97 x 143 cm, © Éric Manigaud. Met toestemming van<br />

Gallery FIFTY ONE. Prijsindicatie: tussen € 7000 en € 10.000.<br />

Le nouveau Thomas Renwart<br />

t/m 28-05<br />

BARBÉ gallery<br />

Gent<br />

www.barbegallery.be<br />

Thomas Renwart geportretteerd als<br />

vagebond/campcowboy in zijn atelier.<br />

Foto: Nathalie Dembinski. Met toestemming<br />

van de kunstenaar en BARBÉ.<br />

Prijsindicatie: tussen € 1.000 en € 14.000.<br />

Thomas Renwart (°1995, woont in Gent) werd razendsnel bekend, omdat hij de eeuwenoude<br />

wandtapijtkunst nieuw leven inblaast. Eerst als Les Monseigneurs en sinds 2021 onder zijn eigen<br />

naam. Et voilà, le nouveau Renwart est arrivé. Highway Vagabond is zijn eerste solo in de Gentse<br />

galerie Barbé, tot voor kort Barbé Urbain. Een portretfoto toont de kunstenaar als vagebond/<br />

campcowboy. Hij neemt ons mee in een verhaal met herinneringen aan het dorp van zijn jeugd,<br />

de kippen van zijn grootmoeder, natuurlyriek, het Franse chanson en country van het platteland,<br />

die vaak over hartzeer gaat – dat muziekgenre is in trek bij de queergemeenschap. Er zijn veel<br />

nieuwe reeksen, onder meer Hilbilly Poems over de zoektocht naar liefde en Prairytales, met<br />

boerderijdieren in geweven pentekeningen. Renwart weefde nog nooit zoveel zelf, en hij verwerkt<br />

nu ook glimmende materialen. Bovendien maakt hij voor het eerst sculpturen: ganzen op wieltjes,<br />

een viskraam, bloemenknuffels. Een genereuze explosie van levenskracht. (cv)<br />

19

GALERIES<br />

Feestexpo<br />

26-05 t/m 30-07<br />

Kunstgalerij De Mijlpaal<br />

Heusden-Zolder<br />

www.demijlpaal.com<br />

Het potentieel<br />

van keramiek<br />

06-05 t/m 02-07<br />

Gallery Ysebaert<br />

Sint-Martens-Latem<br />

www.galleryysebaert.be<br />

Kunstgalerij De Mijlpaal<br />

blaast op<br />

28 mei dertig kaarsjes<br />

uit. De weidse galerie<br />

in Heusden-Zolder<br />

heeft veel weg van<br />

een kunstcentrum dat<br />

quasi-museale exposities<br />

op touw zet, vaak<br />

originele thematentoonstellingen.<br />

Oud of<br />

nieuw, kunst, design of<br />

etnische kunst: grenzen<br />

vervagen en dialogen<br />

komen op gang.<br />

Mijlpaalbezielster Lut Maris cureert eveneens kunstprojecten<br />

buiten de muren, en er was lange tijd een galeriefiliaal in Knokke.<br />

Denken, dromen, doen: het is het adagium van de kunstgalerie<br />

en de grote feestexpositie. Het Mijlpaal-verhaal wordt verteld<br />

door terugblikkende bezoekers, klanten en kunstenaars, wat een<br />

interessante blik achter de schermen geeft. Het wordt ook verteld<br />

met werk uit de eigen collectie en nieuw werk van kunstenaars<br />

die afgelopen jaren waren te zien in Mijlpaal-expo’s. Zoals Karin<br />

Borghouts, Eduardo Chillida, Berlinde De Bruyckere, Fred Eerdekens,<br />

Nick Ervinck, Lore Langendries, Bart Lens, Renato Nicolodi,<br />

Hans Op de Beeck, Ann Van Hoey en Koen Vanmechelen. (cv)<br />

Ann Van Hoey, Sunset oranje object, keramiek en autolak, 25 x 30 x 19 cm. Foto:<br />

Dries Van den Brande. Met toestemming van Ann Van Hoey en De Mijlpaal.<br />

Prijs: € 2.700.<br />

De vrij jonge galerie Ysebaert in Sint-Martens-Latem wordt gerund<br />

door Annelies Ysebaert, die ook elders exposities cureert. Ze<br />

is de curator van het nieuwe kunstparcours AMARE tussen Brugge<br />

en Damme (vanaf eind juni) en de co-curator van de IJsselbiënnale<br />

<strong>2023</strong> in Nederland. In Ysebaert komt Marieke Pauwels voor<br />

de dag met VOL-LEDIG, een solo van bestaand en nieuw werk.<br />

Sinds 1989 toont ze in sculpturen, installaties en performances<br />

het potentieel van keramiek. Terugkerende thema’s zijn chaos en<br />

orde, vorm en leegte, materie en energie. Oosterse filosofieën<br />

trekken haar meer aan dan het westerse dualistische denken. Haar<br />

Scholar’s Rocks zijn een eigen versie van Chinese filosofenstenen<br />

die vaak lijken op rotsachtige minilandschappen. De laatste jaren<br />

verkent ze de ellips, een vulva-achtige vorm met een erotische<br />

uitstraling, die in sculpturaal werk iets fluistert over vol en leeg,<br />

orde en chaos en de potentie van creatie. (cv)<br />

Marieke Pauwels, Vol-Ledig, <strong>2023</strong>, lengte 120 cm, keramiek steengoed (EKWC,<br />

Oisterwijk). Met toestemming van Marieke Pauwels en Gallery Ysebaert.<br />

Richtprijs van dit werk: € 20.000-€ 25.000.<br />

Daniel Dewar, Grégory Gicquel<br />

en Josip Novosel<br />

t/m 27-05<br />

Clearing<br />

Brussel<br />

www.c-l-e-a-r-i-n-g.com<br />

Daniel Dewar & Grégory Gicquel, Zonder titel<br />

(The Needle and the Chisel), <strong>2023</strong>, 214 x 184 cm.<br />

© kunstenaars, met toestemming van Clearing,<br />

New York/ Brussel/ Los Angeles, © foto:<br />

Benjamin Baltus. Prijs: € 15.000 tot 50.000.<br />

Daniel Dewar (°1976) en Grégory Gicquel (°1975), een Frans-Brits kunstenaarsduo, pakken<br />

in de hoofdruimte van Galerie Clearing uit met borduurwerk en bas-reliëfs. Zoals steeds<br />

bieden hun werken stof tot nadenken over de kijk van onze samenleving op productie,<br />

esthetiek en milieu. Zo combineren ze aan de fauna en flora ontleende motieven met naaimachines,<br />

en paren ambachtelijke technieken aan computerondersteunde productie. In<br />

de ruimte vooraan is werk van de Kroatische kunstenaar Josip Novosel (°1988) te zien, met<br />

name een reeks schilderijen geïnspireerd door zwart-witfoto’s van bouwvakkers in de jaren<br />

dertig die wolkenkrabbers bouwden. In Novosels taferelen zien we mannen verwikkeld in<br />

diverse seksuele handelingen, op gevaarlijke hoogte. De kunstenaar haalt de normen van<br />

het genre onderuit en werkt rond thema’s als kwetsbaarheid, verlangen en de dynamiek<br />

van de macht. (gg)<br />

20

GALERIES<br />

Wandtapijtkunst van<br />

Sam Druant<br />

18-05 t/m 25-06<br />

Geukens & De Vil<br />

Antwerpen<br />

www.geukensdevil.com<br />

Maldo Nollimerg<br />

en Emeli<br />

Theander<br />

t/m 28-05<br />

Galerie<br />

DYS<br />

Brussel<br />

www.galeriedys.com<br />

Wordt tapijtkunst een hyperactueel<br />

kunstmedium?<br />

Jonge kunstenaars slopen<br />

het idee dat wandtapijten<br />

niet van deze tijd zouden<br />

zijn. Amper afgestudeerd<br />

sleepte Sam Druant (°1998,<br />

Antwerpen) vorig jaar met<br />

haar wandtapijt Bite Me<br />

een Henry van de Velde<br />

Award in de wacht. To Hunt<br />

a Hunter, We Gather in<br />

galerie Geukens & De Vil<br />

is haar eerste belangrijke<br />

soloshow, en daarbij<br />

verschijnt een beperkte<br />

editie van haar proefschrift.<br />

“Wandtapijten waren al<br />

eeuwen storytellers en dat<br />

maakt ze zo aantrekkelijk<br />

voor mij”, schrijft ze in de<br />

expotekst. Wat ze zag, hoorde, las, vertelde, tegenkwam: Druant verzamelde<br />

het in een metaforische draagtas die ze uitschudt voor de kijker.<br />

Deels gaat het over haarzelf, een stadsmeisje dat ervan droomt haar wilde<br />

vrouwelijke natuur los te laten. Tegelijk worden de pijlen gericht op het nog<br />

altijd dominante narratief van jagers/helden. Het gebeurt aantrekkelijk<br />

energiek, speels-ironisch en niet zonder kritiek op de westerse mannenmaatschappij.<br />

(cv)<br />

Sam Druant, Hunting Me, <strong>2023</strong>, getuft met handpistool, 116 x 90 cm. Met toestemming<br />

van Sam Druant en Geukens & De Vil. Prijsindicatie: tussen € 1200 en € 5000.<br />

À la source is de<br />

naam van deze duoexpositie.<br />

‘Bij de bron’<br />

kan slaan op mollige<br />

baby’s gevoed met<br />

moedermelk, te zien<br />

op de schilderijen van<br />

de Zweedse Emeli<br />

Theander (°1984). Of<br />

op nimfen die baden<br />

in een koud licht. Zij<br />

creëert werken op<br />

doek en op papier.<br />

Elk schilderij is een<br />

raadsel: een spel met<br />

spiegels, personages<br />

in een vreemde<br />

houding, balletten van spookachtige figuren, decors die<br />

een optische illusie creëren of verwijzingen naar klassieke<br />

schilderijen die op een vreemde manier bekend<br />

voorkomen. De titel kan ook refereren aan de mythologische<br />

wezens die Maldo Nollimerg (°1970) creëert in zijn<br />

verfrissende tekeningen geïnspireerd op de Pyreneeën.<br />

De Franse kunstenaar vertelt verhalen met universele<br />

accenten over vechtende en dansende dieren, mensen,<br />

planeten en alles wat daartussen hybride kan worden.<br />

Die sketches, vaak te zien tussen toneelgordijnen (of zijn<br />

het de oogleden van de persoon die van deze taferelen<br />

droomt?), lijken op het eerste gezicht naïef, maar wijden<br />

ons in bepaalde mysteriën in. (gg)<br />

Maldo Nollimerg, Matrice, 2022, grafiet en kleurpotlood op Japans<br />

papier, 109 x 79 cm, © de kunstenaar, met toestemming van Galerie<br />

DYS. Prijs: € 800 tot 8.000.<br />

Willehad Eilers<br />

t/m 03-06<br />

Harlan Levey Projects 1080<br />

Brussel<br />

www.hl-projects.com<br />

Willehad Eilers, Horch Der Geilhuber Ruft,<br />

<strong>2023</strong>, olieverf op doek, 160 x 120 cm, © de<br />

kunstenaar, met toestemming van Harlan<br />

Levey Projects. Prijs: € 10.000 tot 50.000.<br />

Deze tentoonstelling van Willehad Eilers (°1981, Peine) is een uitnodiging tot een feestelijke reis<br />

door het Zwarte Woud, een regio die bekend is om zijn traditionele cultuur. In de ogen van de<br />

kunstenaar is die ‘zo Duits als maar kan’. Het gebied vormde een inspiratiebron voor verschillende<br />

van de beroemde sprookjes van de gebroeders Grimm. Voor Eilers is dit het perfecte<br />

decor voor een donker sprookje over excessen en de Duitse identiteit. Het belangrijkste stuk<br />

van de tentoonstelling, Schenket Ein, Den Reinen Wein, gaat over de legendarische Slag bij het<br />

Teutoburgerwoud, in het jaar 9 n.C., waarbij drie Romeinse legioenen met hun hulptroepen<br />

(samen zo’n 20.000 man) in de pan werden gehakt door een alliantie van Germaanse stammen.<br />

Deze veldslag wordt vaak gezien als de geboorte van de Duitse natie. Eilers biedt daar zijn<br />

heel eigen kijk op, met personages die ‘Lederhosen’ en een ‘Bollenhut’ (een hoed met rode<br />

wollen bollen) dragen en zich te goed doen aan bier, worsten en andere typisch Duitse kost.<br />

Zelfs Roodkapje en de grote boze wolf zijn van de partij. Het geheel vormt één groot carnaval<br />

van stereotypen dat de draak steekt met het begrip nationale identiteit. (gg)<br />

21

GALERIES<br />

Guy<br />

de Malherbe<br />

11-05 t/m 24-06<br />

Galerie La Forest Divonne<br />

Brussel<br />

www.galerie<br />

laforestdivonne.com<br />

Aliénor Welschbillig<br />

& Luc Mabille<br />

20-05 t/m 25-06<br />

Galerie Christine Colon<br />

Luik<br />

www.christinecolon.be<br />

Guy de Malherbe (°1958) werkt afwisselend in zijn atelier<br />

in Parijs en in dat in Poncé-sur-le-Loir. Hij struint geregeld<br />

langs de Franse kusten, op zoek naar landschappen<br />

die hem inspireren en die hij dan schetst met olieverf op<br />

een doek van kleine afmetingen. Die taferelen vormen<br />

de ‘grondstof’ van zijn werk in het atelier, waar hij een<br />

vrije, nogal expressionistische schilderstijl hanteert. Wat<br />

kleuren betreft, neigen zijn schilderijen soms naar de<br />

popart. De kunstenaar presenteert in Brussel een reeks<br />

recente schilderijen, bijzonder expressieve landschappen<br />

en stillevens waarin rotsen en oesterschelpen de dragers<br />

van dromen en verbeelding worden. We denken daarbij<br />

spontaan aan de ‘droomstenen’, welbekend in de Chinese<br />

cultuur, voor geletterden een opstap naar de poëzie<br />

en het reizen. De Malherbe krijgt inspiratie bij zee of bij<br />

een lekker bord oesters, waarna hij een en ander op vrije<br />

wijze uitbeeldt, met volle teugen genietend van de kleuren<br />

en de materie. De kunstenaar creëert een heel eigen<br />

en uitgesproken eigentijdse versie van grote thema’s uit<br />

de kunstgeschiedenis. (gg)<br />

Guy de Malherbe, Sans titre, 2022, olieverf op doek, 100 x 180 cm,<br />

© de kunstenaar, met toestemming van Galerie La Forest Divonne.<br />

Prijs: € 2.000 tot 30.000.<br />

Aliénor Welschbillig situeert zichzelf tussen conceptuele kunst en beeldhouwkunst.<br />

Pierre Hubeaux-Colon, zoon van galeriehouder Christine<br />

Colon, typeert haar werk als volgt: “Gefascineerd als ze is door die<br />

gelukzalige momenten waarop het tot een breuk met de realiteit komt,<br />

presenteert de kunstenaar nieuwe elementen en fenomenen in de tentoonstellingsruimten<br />

met de bedoeling die ruimten met haar werken<br />

te transformeren. De sculpturen dringen door in de materie, duiken<br />

op uit de hoeken en verstoren de vaste orde. In de rust van de ruimte<br />

stellen zij het plastische anders-zijn in vraag en onthullen de essentie<br />

van de materie.” De kunstenaar deelt de ruimte met Luc Mabille. Diens<br />

reeksen, met uiteenlopende technieken en dragers, hebben alvast één<br />

gemeenschappelijk kenmerk: de behandeling van het onderwerp is<br />

diep geworteld in maatschappelijk en ecologisch engagement. Of het<br />

nu gaat om het wegsmelten van de gletsjers, de aanzwellende hoeveelheid<br />

afval of onze relatie met de plantenwereld, telkens tonen zijn<br />

schilderijen het groteske en de excessen hiervan. Maar vanuit observatie,<br />

zonder met de vinger te wijzen. (gg)<br />

Aliénor Welschbillig, Nymphe II, métamorphose, 2022, albastgips, 50 x 105 cm, © de<br />

kunstenaar. Prijs: € 1.000 tot 8.500.<br />

101 portretten<br />

t/m 02-07<br />

Fondation A<br />

Brussel<br />

www.fondationastichting.com<br />

Fotograaf Hans-Peter Feldmann (°1941) presenteert een honderdtal portretten, alle van hetzelfde<br />

formaat en in zwart-wit. Het betreft portretfoto’s van 101 personen, telkens één jaar ouder dan de<br />

vorige in de reeks. De kunstenaar deed zijn intrede in de kunstwereld aan het einde van de jaren<br />

zestig, met boeken waarin hij uitgeknipte beelden van diverse herkomst had gekleefd. In de periode<br />

1994-1997 creëerde hij de reeks 100 Jahre. De expo begint met een acht weken oude zuigeling en<br />

eindigt met een honderdjarige vrouw. De modellen – ouders, vrienden, kennissen – poseren in alle<br />

eenvoud, zonder de minste gemaaktheid, in hun dagelijkse omgeving. Of de persoon nu rechtstaat<br />

dan wel zit, de pose blijft dezelfde. We krijgen een opeenvolging te zien van baby’s in een luier,<br />

kinderen, tieners, jonge vrouwen en mannen. Daarna wordt het haar stilaan grijs en breekt de herfst<br />

van het leven aan. (gg)<br />

Hans Peter Feldmann, Edith, 84 Jahre,<br />

uit de reeks 100 Jahre, © de kunstenaar.<br />

22

Galerie<br />

Nathalie Obadia<br />

‘Kunst is een invloedrijk<br />

instrument’<br />

Dit jaar viert Galerie Nathalie Obadia het dertigjarig<br />

bestaan in Parijs, en het vijftienjarig jubileum van de<br />

Brusselse vestiging. Een goede aanleiding om deze<br />

door de wol geverfde galeriehouder te vragen naar<br />

haar observaties over de kunstwereld.<br />

Kunstinzicht #05.<strong>2023</strong> — PART 2<br />

Galerie Nathalie Obadia startte<br />

in 1993 in Parijs en opende in<br />

2008 een tweede galerie in<br />

Brussel. Hier bestaan jullie dit<br />

jaar dus vijftien jaar. Wat was<br />

destijds het motief om naar<br />

Brussel te komen?<br />

Nathalie Obadia: “De dynamiek<br />

van de Belgische scène, die ik<br />

al sinds het einde van de jaren<br />

tachtig kende, zette me ertoe<br />

aan om in Brussel te openen.<br />

Ik besefte ook dat Belgische<br />

verzamelaars liever naar Londen<br />

en Berlijn gingen dan naar<br />

Parijs om hedendaagse kunst<br />

te kopen. In <strong>2023</strong> is er veel veranderd<br />

en komen verzamelaars<br />

terug naar Parijs.”<br />

Ondertussen is er nog een<br />

derde plek geopend in 2013 in<br />

Parijs. Is er een strategie om te<br />

bepalen welke kunstenaar waar<br />

geëxposeerd wordt?<br />

“Over het algemeen exposeren<br />

alle kunstenaars van de galerie<br />

zowel in Parijs als Brussel. Maar<br />

ik stel wel vast dat Belgische<br />

verzamelaars zeer nieuwsgierig<br />

zijn naar jonge Belgische en<br />

Franse kunstenaars zoals Joris<br />

Van de Moortel, Sophie Kuijken,<br />

Antoine Renard en Rodrigo<br />

Matheus. Hun werk werd al snel<br />

door particuliere verzamelaars<br />

in <strong>België</strong> aangekocht.”<br />

De kunstenaars die jullie<br />

representeren vormen een<br />

brede waaier van gevestigde<br />

waarden en jonge beloftevolle<br />

artiesten. Hoe vindt de selectie<br />

plaats?<br />

“Er is geen rode draad in de<br />

selectie van levende of overleden<br />

kunstenaars die ik vertegenwoordig.<br />

Het gaat erom de<br />

beste kunstenaars van een generatie<br />

op lange termijn te promoten<br />

en rekening te houden<br />

met hun specificiteit zonder hen<br />

te dwingen om in te gaan op de<br />

verzoeken van de kunstmarkt<br />

die als zeer beperkend kunnen<br />

worden ervaren. Het is van<br />

groot belang de kunstenaars<br />

vrij te laten om te creëren en<br />

tegelijkertijd een permanente<br />

dialoog in stand te houden om<br />

ze beter te wapenen tegen de<br />

verschillende strategieën van<br />

musea en veelheid aan verzoeken<br />

voor tentoonstellingen over<br />

de hele wereld.”<br />

Een andere missie is om jullie<br />

kunstenaars te promoten<br />

bij andere (buitenlandse)<br />

instituten. Hoe gaat dit in zijn<br />

werk en wat is jullie rol hierbij?<br />

“Kunstenaars bekend maken<br />

bij invloedrijke curatoren is het<br />

meest uitdagende deel van<br />

ons werk. Na dertig jaar heb ik<br />

relaties opgebouwd met museumcuratoren<br />

en onafhankelijke<br />

curatoren over de hele wereld<br />

om zo de kunstenaars van de<br />

galerie getoond te krijgen in de<br />

beste internationale musea en<br />

in institutionele collecties.”<br />

Foto: Luc Castel.<br />

‘Belgische verzamelaars<br />

zijn zeer nieuwsgierig<br />

naar jonge Belgische en Franse<br />

kunstenaars’<br />

U schreef het boek Géopolitique<br />

de l’art contemporain, dat dit<br />

jaar een geactualiseerde herdruk<br />

beleeft. Hoe ziet u geopolitieke<br />

factoren in de dagelijkse praktijk<br />

van een galerie?<br />

“Als actor in de hedendaagse<br />

kunstscène kan ik de verspreiding<br />

ervan door de verschillende<br />

landen via galeries,<br />

biënnales, beurzen observeren.<br />

Dit heeft me doen begrijpen<br />

dat kunst een zeer belangrijk<br />

instrument van invloed is,<br />

waarbij alle actoren betrokken<br />

zijn. Waarom is er een<br />

bepaalde kunstenaar in een<br />

bepaald nationaal paviljoen op<br />

de Biënnale van Venetië of op<br />

de Gwangju Biënnale in Zuid-<br />

Korea? Waarom zijn de beste<br />

plaatsen op beurzen voorbehouden<br />

aan Angelsaksische<br />

galeries en waarom heeft China<br />

zich niet gevestigd als rivaal van<br />

de VS in termen van artistieke<br />

‘soft power’? Dit zijn allemaal<br />

punten waaruit blijkt dat alles<br />

samenhangt met geopolitiek.”<br />

Wat staat er deze maand op het<br />

programma in Brussel?<br />

“De groepstentoonstelling 15<br />

Ans, van kunstenaars die de<br />

afgelopen vijftien jaar in Brussel<br />

hebben geëxposeerd, de meesten<br />

met ongepubliceerd werk.”<br />

Galerie Nathalie Obadia<br />

15 Ans<br />

25-05 t/m 08-07<br />

Brussel<br />

www.nathalieobadia.com<br />

Nathalie Obadia, Géopolitique<br />

de l’art contemporain (<strong>2023</strong>),<br />

Le Cavalier Bleu, Parijs, EAN:<br />

9791031805597, prijs: € 13.<br />

23

GEER<br />

VAN VELDE<br />

( 1 8 9 8 - 1 9 7 7 )<br />

FROM THE MISTS<br />

14/04 > 3/06/<strong>2023</strong><br />

rue ernest allard 43 - 1000 brussels<br />

contact@laurentingallery.be<br />

+32 2 540 87 11

CALLEWAERT<br />

VANLANGENDONCK<br />

GALLERY<br />

BELGIAN ABSTRACT POST-WAR ART<br />

MARCEL-HENRI VERDREN<br />

A BELGIAN PAINTER REDISCOVERED<br />

14 May – 9 July <strong>2023</strong><br />

vernissage Sunday 14 May, 2 pm - 6 pm<br />

Callewaert Vanlangendonck Gallery<br />

17 Sint-Jacobstraat, 2000 Antwerp<br />

Friday – Saturday – Sunday 2 pm - 6 pm<br />

or by appointment<br />

gallery@callewaert-vanlangendonck.com<br />

www.callewaert-vanlangendonck.com<br />

Brecht Callewaert +32 475 92 67 24<br />

Yoeri Vanlangendonck +32 476 44 46 11<br />

Marcel-Henri Verdren, Composition, 1963, oil on canvas, 65 x 81 cm

KUNSTENAAR VAN DE MAAND<br />

Dries Segers<br />

In deze reeks zoomt <strong>COLLECT</strong> in op de plek van jonge kunstenaars in<br />

de hedendaagse (kunst)wereld. Waarom maakt hij of zij precies zo’n<br />

werk, waar komt de inspiratie vandaan en hoe ziet hij of zij de eigen<br />

positie in de kunstwereld? Deze maand: Dries Segers (°1990, Turnhout).<br />

TEKST: ELIEN HAENTJENS<br />

FOTO: GUY KOKKEN<br />

Sinds zijn afstuderen laat Dries Segers<br />

de camera steeds meer achterwege.<br />

Toch beschouwt hij zichzelf in eerste<br />

instantie als fotograaf. “Ik ga niet<br />

altijd op zoek naar een optische verbeelding<br />

van de werkelijkheid, maar aan de basis van<br />

mijn beelden liggen wel fotografische processen”,<br />

vertelt hij. Die visie op zijn artistieke<br />

praktijk is het resultaat van studies Fotografie<br />

aan Sint-Lukas Brussel en zijn Erasmus Beeldende<br />

Kunsten in Reykjavik. In Brussel leerde<br />

hij veel over technieken en analoge fotografie.<br />

“Dankzij de goede uitrusting konden we<br />

volop experimenteren en het fotografische<br />

proces manipuleren. Uit IJsland stamt mijn<br />

liefde voor textuur en materiaal, en ook voor<br />

licht en duisternis. De ervaring van het noorderlicht<br />

heeft een bepalende rol gespeeld in<br />

mijn voorliefde voor spectraal werk.”<br />

De voorbije tien jaar creëerde Segers een<br />

oeuvre dat intussen deel uitmaakt van onder<br />

meer de museumcollectie van het FOMU.<br />

“Recent mocht Grace Ndiritu haar selectie<br />

uit de collectie presenteren. Daarvoor kocht<br />

ze Seeing a Rainbow (2015) aan. Hoewel dat<br />

beeld een dromerig universum oproept, is<br />

het eigenlijk een foto van een olievlek in een<br />

plas. Met mijn beelden wil ik de verbeelding<br />

triggeren en ruimte geven aan dromen. Ik<br />

ben dankbaar dat mijn foto nu naast het<br />

werk van een van mijn helden, de Japanse<br />

fotograaf Hiroshi Sugimoto, hangt.”<br />

Onder meer via DMW Gallery bouwde hij<br />

een nauwe band op met specifieke verzamelaars.<br />

“Ik geloof dat ze het fijn vinden<br />

dat ik niet de werkelijkheid in beeld breng,<br />

maar hen stimuleer om de wereld met<br />

voldoende fantasie te bekijken”, zegt hij.<br />

“Dat ik de controle over mijn werk verlies<br />

als het de studio verlaat, vind ik prima. Het<br />

ontroert me zelfs in zekere mate als ik zie<br />

hoe zorgzaam ze ermee omgaan. Daarnaast<br />

ben ik dankbaar dat Ida Wollens van<br />

DMW de kunstenaarspraktijk centraal stelt<br />

en me dus steunt in mijn nood om nu niet<br />

meteen alles te willen tonen.”<br />

EEN MET DE NATUUR<br />

Bij de onderzoeksgroep Thinking Tools aan<br />

de Antwerpse Academie wijdt de kunstenaar<br />

zich sinds september 2022 voltijds<br />

aan onderzoek. Segers: “Na tien jaar vond<br />

ik het tijd om afstand te nemen en stil te<br />

staan bij het wat en hoe van mijn praktijk.<br />

Bovendien vraagt onderzoek tijd, zodat je<br />

dieper kan graven, en om het inruilen van<br />

onze menselijke omgang met tijd voor het<br />

ritme van de natuur. Dat wachten en observeren<br />

dwingt me tot stilstaan, en maakt het<br />

onmogelijk om overhaast te werk te gaan.<br />

26

KUNSTENAAR VAN DE MAAND<br />

‘Het fotografische<br />

proces is vaak<br />

intelligenter dan<br />

onze eigen ogen’<br />

Aangezien onze maatschappij momenteel<br />

net omgekeerd functioneert, is zo’n aanpassing<br />

meestal fijn en soms frustrerend.<br />

We vergeten te vaak hoe essentieel tijd is.”<br />

Voor het tweejarige project onderzoekt Segers<br />

vanuit zijn atelier bij het kunstenaarscoöperatief<br />

Level Five in Ganshoren hoe aardse<br />

elementen zoals water, vuur en aarde gevisualiseerd<br />

kunnen worden vanuit de materie<br />

zelf. “Momenteel bestudeer ik de samenstelling<br />

van onze bodem, de verschillen van<br />

plek tot plek en de invloed daarvan op ons<br />

leven. Daarvoor gebruik ik een fotografische<br />

techniek die vooral in Zuid-Amerika in de<br />

landbouw wordt gebruikt om de vitaliteit<br />

van de bodem te controleren”, vertelt hij.<br />

“Dankzij de combinatie van labopapier en<br />

zilvernitraat splitst de aarde die je aan het<br />

papier blootstelt op in minerale elementen,<br />

organische stoffen en voedingsstoffen. De<br />

tekening die zo ontstaat, visualiseert de<br />

eigenschappen van de grond. Deze blijft<br />

stabiel door ze twintig dagen bloot te stellen<br />

aan licht. Door niet met computergestuurde<br />

beelden te werken maar de materie zelf de<br />

kans te geven een beeld te genereren, stel ik<br />

vragen over ons vertrouwen in de heersende<br />

beeldcultuur. Tegelijk past dit onderzoek<br />

binnen de hernieuwde belangstelling binnen<br />

de kunsten voor natuurlijke materie.”<br />

Ask the giants, 61,5 × 41 × 4,4 cm, 2022, blauwe<br />

zeefdruk, aangepaste houten lijst met symbolen,<br />

© de kunstenaar.<br />

Black body (5), 2018, foto, UV print op aluminium,<br />

ingelijst, 80 x 120 cm, © de kunstenaar. Editie van<br />

3. Prijs: 2.300 euro.<br />

HET ONZICHTBARE TONEN<br />

Boeiend aan zijn onderzoek vindt Segers<br />

dat hij via een sterk wetenschappelijk proces<br />

iets onzichtbaars zichtbaar kan maken, en<br />

toeschouwers inzicht kan geven in de kwaliteit<br />

van onze bodem. Segers: “Net zoals<br />

een beeldhouwer een beeld uit het blok<br />

bevrijdt. Ook het concept tuinieren en het<br />

zorg geven om een beeld te laten ontstaan<br />

zijn aspecten die ik verder wil exploreren. Zo<br />

experimenteer ik sinds 2017 met de emulsie<br />

van planten voor het afdrukken van beelden.<br />

Door blootstelling aan zonlicht verdwijnen<br />

die beelden opnieuw. Daarmee grijp ik<br />

terug naar het originele, efemere karakter<br />

van de fotografie, zoals die bestond voor er<br />

technieken waren uitgevonden om beelden<br />

te fixeren. Daarmee vind ik aansluiting bij<br />

mijn grote inspiratie William Fox Talbot, een<br />

van de drie uitvinders van de fotografie.<br />

In zijn Photogenic drawings vertaalt hij zijn<br />

uitvoerige plantenkennis en verwondering<br />

naar beelden. De Japanse fotograaf Daisuke<br />

Yokota bewonder ik om zijn experimenten<br />

met de fotofilm zelf.”<br />

Het boeit hem om samen met de fotografie,<br />

of met de natuur, een beeld tot stand<br />

te brengen. “Als kunstenaar wil ik geen dominante<br />

plek innemen. De wereld vraagt er<br />

niet om gefotografeerd te worden, en zodra<br />

je de camera ergens op richt, sluit je veel<br />

uit”, benadrukt hij. “Fotografie stimuleert<br />

meestal een gemanipuleerde, ambigue<br />

werkelijkheid. Door de materie zelf het werk<br />

te laten creëren probeer ik menselijke manipulatie<br />

te vermijden. Ik zoek steeds naar<br />

generatieve manieren om vanuit de materie<br />

zelf fotografische beelden te maken. Zo heb<br />

Untitled (seeing a rainbow), 2015, 45 x 60 cm, Lambda C-<br />

print op 2 mm dibond. Editie van 3. Prijs: 2.000 euro.<br />

ik onderzocht hoe ik via licht en kleurtemperatuur<br />

het niet-zichtbare toch kon vangen,<br />

liet ik de zuurtegraad van de regen het beeld<br />

meebepalen en experimenteerde ik in mijn<br />

poging om de kosmos spectraal te verbeelden<br />

met het maken van openingen in<br />

filmrolletjes of het langdurig blootstellen van<br />

de camera aan de zon. Door het hands-on<br />

experimenteren te combineren met uitgebreide<br />

teksten breng ik structuur in mijn<br />

ideeën, en geef ik de toeschouwer inzicht in<br />

mijn proces. Bovendien maakt die combinatie<br />

het voor mezelf boeiender.”<br />

Volgens Segers is het fotografische proces<br />

vaak intelligenter dan onze eigen ogen, waardoor<br />

deze het onzichtbare voor ons zichtbaar<br />

maakt. “Bovendien worden we meer en<br />

meer geconfronteerd met die onzichtbare<br />

elementen, waardoor abiotische manieren<br />

van samenwerken inzicht kunnen bieden in<br />

fenomenen zoals de klimaatopwarming”,<br />

vindt hij. “Een extreme nieuwsgierigheid naar<br />

die beelden drijft me vooruit.”<br />

BEZOEKEN<br />

Atelier in Beeld<br />

o.a. Level Five, Ganshoren<br />

www.atelierinbeeld.be<br />

06-05 t/m 07-05<br />

Grace Ndiritu reimagines<br />

the FOMU collection<br />

FOMU, Antwerpen<br />

www.fomu.be<br />

t/m 07-01<br />

27

ZOOM<br />

Carlos Pérez<br />

Siquier<br />

Van de ene wereld naar de andere<br />

De overgang van zwart-witfotografie naar kleurenfotografie zoals<br />

te zien in de overzichtstentoonstelling over Carlos Pérez Siquier in<br />

Huis Marseille, in Amsterdam, is méér dan louter een technische<br />

aanpassing. Je kunt het ook zien als een perfecte metafoor voor de<br />

overgang van het strenge Franco-regime naar een vrije samenleving<br />

die haar deuren opende voor het massatoerisme.<br />

TEKST: JEAN-MARC BODSON<br />

Carlos Pérez Siquier, Marbella, 1974, uit de reeks La Playa, © de kunstenaar.<br />

Aan het begin van de film Mon Oncle<br />

(1958) van Jacques Tati trekt een<br />

groepje honden van een oude doch<br />

levendige stadsbuurt naar een<br />

nieuwe, moderne maar zielloze wijk. Onwillekeurig<br />

denk je aan die scène, wanneer je het<br />

oeuvre van de Spaanse fotograaf Carlos Pérez<br />

Siquier (1930-2021) aanschouwt op de tentoonstelling<br />

Kleuren en contrasten van Spanje<br />

in Huis Marseille. Die leidt ons van 1957 naar<br />

2018, van de ene fotografiestijl naar de andere,<br />

maar ook van het ene sociaal-politieke<br />

tijdperk in Spanje naar het andere: radicaal<br />

verschillend. Het eerste deel van de tentoonstelling<br />

is in grote mate gewijd aan de reeks<br />

La Chanca, een fotoreportage begonnen in de<br />

jaren vijftig, in een arme wijk in zijn geboortestad<br />

Almeria. In die tijd was de Spaanse<br />

censuur nog onverbiddelijk voor te kritisch<br />

geachte kunstenaars. De foto’s van Pérez Siquier<br />

werden evenwel door de vingers gezien.<br />

Ze toonden weliswaar de harde realiteit van<br />

‘tientallen families die in mensonterende en<br />

uitzichtloze omstandigheden leefden’, zoals<br />

Juan Goytisolo schreef in een boek dat tot in<br />

1981 verboden was in Spanje, maar het waren<br />

beelden in een neorealistische stijl die het<br />

onderwerp naar het pittoreske deden neigen,<br />

met lichtomstandigheden die de scherpe<br />

kanten ervan verzachtten.<br />

APOLITIEKE ESTHETIEK<br />

De bewuste fotoreportage werd gemaakt<br />

in dezelfde periode als The Family of Man,<br />

georganiseerd door Edward Steichen voor<br />

het MoMA in New York, plaatsvond, in 1955.<br />

De beroemde tentoonstelling behandelde<br />

de diverse aspecten van het menselijke leven<br />

zoals het zich van geboorte tot dood afspeelt,<br />

en wel op alle continenten. La Chanca stond<br />

ver af van de kritische visie van het foto-essay<br />

Spanish Village, dat de befaamde Ameri-<br />

28

ZOOM<br />

Carlos Pérez Siquier, La Chanca, Almería, 1958, © de kunstenaar.<br />

Ondanks de Spaanse censuur werden<br />

de niet onkritische foto’s van Pérez Siquier<br />

door de vingers gezien.<br />

kaanse fotojournalist W. Eugene Smith kort<br />

daarvoor in Extremadura had gemaakt voor<br />

het tijdschrift Life. Pérez Siquier koos voor<br />

een louter esthetische benadering, nauw verwant<br />

aan het Franse poëtische realisme, in<br />

de stijl van Édouard Boubat. Eigenlijk paste<br />

hij vooral de principes van de groep AFAL<br />

(Agrupación Fotográfica Almeriense) toe, in<br />

die tijd het meest invloedrijke collectief van<br />

Spaanse fotografen, waarvan hij medeoprichter<br />

was. Hun artistieke visie vormde<br />

een breuk met die van de oude picturalistische<br />

garde. Dit streven naar het louter<br />

esthetische, de facto apolitieke, is nog frappanter<br />

in de later gemaakte kleurenfoto’s van<br />

de reeks La Chanca, begonnen in 1960. In die<br />

beelden van vierkant formaat speelt de mens<br />

nog slechts een formele rol. Het relatieve<br />

optimisme dat eruit spreekt, lijkt zelfs samen<br />

te gaan met het optimisme dat het Francoregime<br />

in die dagen probeerde in te prenten.<br />

STRANDCULTUUR<br />

Dit formalisme, dat de fotograaf zou blijven<br />

ontwikkelen tot aan het abstracte, nam een<br />

gelukkige wending vanaf 1972, zoals blijkt<br />

uit zijn foto’s van de stranden van Almeria,<br />

waar het massatoerisme intussen zijn<br />

intrede had gedaan. Het geometrische en<br />

de kleuren zouden uiteindelijk ten dienste<br />

komen te staan van een kritische kijk,<br />

meestal geamuseerd, soms scherp. Pérez<br />

Siquier was wat dat betreft een voorloper<br />

van Martin Parr. Zo’n decennium voor<br />

deze beroemde Britse fotograaf waagde<br />

de Spanjaard zich aan close-ups van met<br />

zonnebrandcrème ingesmeerde lichamen<br />

van badgasten. Hij leek zich te verbazen<br />

over zoveel gebrek aan fatsoen, alsof hij de<br />

gereserveerdheid en de soberheid van La<br />

Chanca miste. Het was dus heus niet zo verrassend<br />

dat Pérez Siquier in de laatste twee<br />

decennia van de 20e eeuw afstand nam van<br />

het triviale gekrioel op de stranden en zich<br />

focuste op de tekens van de gemondialiseerde<br />

strandcultuur, zoals versieringen,<br />

reclame en architectuur, gepresenteerd in<br />

een uitgepuurde stijl. Als een onvervalste<br />

surrealist toonde hij ook de ‘toevallige ontmoetingen’<br />

die uit die cultuur ontsproten.<br />

Een en ander was als bedoeld als knipoog<br />

waarmee de fotograaf ons duidelijk wilde<br />

maken dat dit alles maar waard was wat<br />

de waarnemer ervan onthield. Het was<br />

een elegante manier om een punt te zetten<br />

achter de universele visuele fabel die hij had<br />

geschreven zonder ooit Almeria te verlaten.<br />

BEZOEKEN<br />

Pérez Siquier.Kleuren en contrasten van<br />

Spanje<br />

Huis Marseille<br />

Amsterdam<br />

www.huismarseille.nl<br />

t/m 18-06<br />

29

De kunstmarkt in<br />

een woelige wereld<br />

Het is onrustig in de wereld.<br />

De Russen belegeren Oekraïne al<br />

een jaar en ook in China rommelt<br />

het inmiddels. Ondertussen pruttelt<br />

covid na en heerst er inflatie en<br />

onrust op energiemarkten. Ook<br />

kampt het VK met de gevolgen van<br />

de Brexit. Wat leert de geschiedenis<br />

ons: hoe beïnvloeden crises de<br />

kunstmarkt? Een gesprek met Miety<br />

Heiden, Sarah de Clercq, Mark Grol<br />

en Arno Verkade, specialisten uit de<br />

internationale kunsthandel.<br />

TEKST & FOTO’S: KOOS DE WILT<br />

Emma Webster, Primavera (2019), geschat op £ 40.000-60.000, verkocht bij Sotheby’s voor £ 406.400.<br />

In maart was het een jaar geleden dat de<br />

VS, het VK, de Europese Unie en Zwitserland<br />

begonnen met het opleggen van<br />

sancties aan Rusland, als reactie op het<br />

binnenvallen van Oekraïne. Het gaat hier<br />

over de verkoop of levering van luxegoederen<br />

aan partijen in Rusland of Wit-Rusland,<br />

met een prijs van meer dan 300 euro. Hoe<br />

raakt dat de kunstmarkt in zijn geheel?<br />

Miety Heiden is wereldwijd hoofd van private<br />

sales bij veilinghuis Phillips in New York.<br />

‘Het is wat rustiger, maar er heerst zeker<br />

geen paniek”, zegt ze. “De Russen waren al<br />

niet zo aanwezig, die waren er vooral in 2006<br />

en 2007. Mijn focus ligt met name op werken<br />

boven één miljoen dollar en ik richt me<br />

vooral op de westerse markt, maar we zien<br />

30

‘Op PAN 2021 werd<br />

ongelofelijk goed<br />

verkocht. Mensen<br />

waren uitgehongerd<br />

en snakten naar kunst’<br />

MARK GROL<br />

nog steeds veel Aziaten participeren in de<br />

veilingmarkt. Chinezen zijn wel wat huiverig<br />

geworden. Xi Jinping heeft maatregelen<br />

genomen, waardoor geld moeilijker over de<br />

grens komt. Bovendien willen veel Chinezen,<br />

doordat Jack Ma van Alibaba volgens de<br />

regering wat te vrijelijk sprak, niet boven het<br />

maaiveld komen. Ze kopen dus minder op<br />

hoog niveau. Onder een miljoen doen Chinezen<br />

nog volop mee en zij focussen zich<br />

met name op de 21ste-eeuwse kunst.”<br />

Er is wel meer aan de hand op het financiële<br />

en politieke vlak in de wereld. Heiden:<br />

“Onrust heeft altijd invloed op de kunstmarkt.<br />

Mensen worden dan onzeker, en dat<br />

leidt ertoe dat er minder wordt aangeboden.<br />

Zeker aan ‘high end’-zijde wachten ze<br />

even met aanbieden. Waarom zouden ze<br />

ook? Dat betekent dat ik er wat harder aan<br />

moet trekken. Ik merk ook wel dat geld wat<br />

minder makkelijk wordt uitgegeven. Tijdens<br />

de covid-pandemie gingen meer mensen<br />

thuis achter hun computer meedoen aan<br />

veilingen. Er wordt nog zeker wel verkocht,<br />

en dan vooral beneden de half miljoen dollar.<br />

Jarenlang verkochten wij bij onze horlogeveilingen<br />

bij Phillips alles, dat is niet meer zo. De<br />

fun money is even verdwenen uit de markt.”<br />

DE VIERDE D: DESINTERESSE<br />

Natuurlijk heeft de oorlog invloed en zijn<br />

er wat Russische oligarchen verdwenen op<br />

de markt”, zegt Arno Verkade, managing<br />

director van Christie’s in Duitsland en Nederland.<br />

“Maar die invloed is op de totale markt<br />

verwaarloosbaar. Kijk je naar de TEFAF, dan<br />

zie je dat de markt het uitstekend doet, zeker<br />

aan de bovenkant, met name de oude mees-<br />

Mohammed Sami, Family Issues I (2019), geschat op £ 50.000-70.000, verkocht bij Sotheby’s voor £ 355.600.<br />

ters.” Maar een crisis is sowieso niet goed<br />

voor de kunstmarkt, weet hij. “In tijden van<br />

crisis houden mensen hun kunst nog even<br />

onder zich, totdat betere tijden aanbreken.<br />

In de moderne kunstmarkt zijn de beroemde<br />

drie D’s – ‘debt’, ‘divorce’ en ‘death’ – enigszins<br />

achterhaald. In slechte tijden, zoals een<br />

pandemie, moet er soms wel kunst worden<br />

verkocht als iemand komt te overlijden,<br />

maar aan de bovenkant van de moderne<br />

kunstmarkt speelt dat nauwelijks. Dan wordt<br />

er verkocht als de markt zich ontwikkelt of<br />

mensen erop uitgekeken zijn. Ik noem dat<br />

wel de vierde D, die van ‘desinteresse’.”<br />

Volgens Sarah de Clercq, managing director<br />

van Sotheby’s Nederland, waren cijfers niet<br />

slecht aan de bovenkant van de kunstmarkt.<br />

Kunst van meer dan een miljoen dollar<br />

kende in 2022 een groei van ruim twintig<br />

procent in veilingverkopen, weet zij. “De<br />

verkoop bereikte in 2022 een hoogste punt<br />

in vijf jaar tijd en sprong naar $ 8,15 miljard.<br />

De grootste groei zat in de kunst van boven<br />

de twintig miljoen, meer dan de helft van de<br />

omzet uit impressionistische en moderne<br />

kunst. Opvallend is dat ook meer werken<br />

van hedendaagse vrouwelijke kunstenaars<br />

de grens van een miljoen doorbreken, met<br />

tussen 2018 en 2022 meer dan een verdubbeling<br />

van de omzet naar $ 461,9 miljoen.<br />

De omzet van oude meesters boven een<br />

miljoen steeg met 45,7% in de afgelopen vijf<br />

jaar naar $ 390,4 miljoen in 2022. Vooral de<br />

dure werken zijn hiervan de oorzaak.”<br />

CRISIS OP CRISIS<br />

Mark Grol bezoekt als managing director<br />

van de PAN Amsterdam graag andere<br />

beurzen, zoals Art Rotterdam, Brafa en<br />

TEFAF, om de sfeer te peilen. En die is<br />

volgens hem uitstekend. “Wij hebben veel<br />

‘De “fun money”<br />

is even verdwenen<br />

uit de markt’<br />

MIETY HEIDEN<br />

31

‘Het jaar van<br />

de pandemie<br />

was het slechtste,<br />

maar het jaar erop<br />

het meest<br />

winstgevende ooit’<br />

ARNO VERKADE<br />

aanmeldingen voor de komende PAN”,<br />

verzekert hij. “Een gemiddelde stand kost<br />

al gauw gemiddeld 20.000 euro. Laatst op<br />

de TEFAF was de stemming ook heel goed<br />

en er is prima verkocht, zo vertelden de<br />

standhouders die ook op de PAN staan.<br />

Veel buitenlanders waren aanwezig. Zo lieten<br />

ook Amerikaanse musea zich er zien.”<br />

Grol heeft de nodige crises meegemaakt<br />

en de gevolgen daarvan op de kunstmarkt<br />

geconstateerd: “De grote crisis van 2008 en<br />

het doorprikken van de internetbubbel in<br />

2001 waren zulke momenten. Op 15 september<br />

2008 was ik directeur van Sotheby’s<br />

Nederland en ik herinner me dat de dag dat<br />

in New York Lehman Brothers instortte wij<br />

met de sale van Damien Hirst een recordomzet<br />

draaiden. In mijn tuin in Amsterdam<br />

volgde ik het allemaal tegelijkertijd op<br />

mijn laptop. Bizar was dat! De stemming<br />

was slecht. Niemand kocht of verkocht<br />

toen kunst, het viel stil. Het enige wat werd<br />

verkocht, met behoud van zijn prijs, was de<br />

top van oude meesters.”<br />

In april 2020 beleefde de kunstmarkt ook<br />

zo’n moment. Grol: “Toen overal in de wereld<br />

lockdowns werden opgelegd, leek alles<br />

in de markt ook een maand of twee in te<br />

storten. Maar toen bleek dat de economie<br />

het goed bleef doen, is tijdens de PAN 2021<br />

ongelofelijk goed verkocht. Mensen waren<br />

uitgehongerd en snakten naar kunst. In het<br />

begin, toen Rusland Oekraïne net was binnengevallen,<br />

was er ook veel onrust op de<br />

kunstmarkt, maar het werd al snel duidelijk<br />

dat het een lang verhaal zou worden en<br />

daardoor stabiliseerde de markt. Ook met<br />

de huidige inflatie en onrust over energie<br />

is er geen paniek. Er is eigenlijk niks aan de<br />

hand. Als je in staat bent de top te kopen op<br />

de TEFAF of PAN, loop je ook geen risico,<br />

zeker als je de spullen een tijdje onder je<br />

houdt. Kijk, mensen zoals jij en ik merken de<br />

inflatie, in huis en in de supermarkt, maar de<br />

rijken op de kunstmarkt hebben helemaal<br />

geen last van een hoge gasrekening.”<br />

De Oekraïne-oorlog kwam net na de<br />

covid-ellende. Dat moet toch wat doen?<br />

“Natuurlijk heeft de pandemie wel veel pijn<br />

gedaan”, zegt Verkade. “Het jaar van de<br />

pandemie was het slechtste, maar het jaar<br />

erop het meest winstgevende ooit. Tijdens<br />

Mark Grol (PAN Amsterdam): ‘Ook met de huidige inflatie en onrust over energie is er geen paniek.’<br />

32

Miety Heiden (Phillips): ‘Ik ben ooit in dit vak gegaan omdat ik van kunst houd. Nu is het vaak gewetenloos en pure speculatie geworden.’<br />

covid was er vraag genoeg: mensen zaten<br />

verveeld thuis en verlangden naar kunst.<br />

Maar er werd heel weinig aangeboden. Ik<br />

schrik wel eens hoe veerkrachtig de kunstmarkt<br />

is, want toen de pandemie voorbij<br />

was kwam het allemaal los. Terwijl er in<br />

november 2022 een energiecrisis gaande<br />

was, er oorlog en inflatie heersten en in<br />

Engeland de gevolgen van Brexit zichtbaar<br />

werden, vond er bij Christie’s New York de<br />

veiling plaats van de collectie van de overleden<br />

filantroop en medeoprichter van Microsoft<br />

Paul G. Allen. Slechts zestig werken<br />

waren het, maar in de meest waardevolle<br />

privécollectie aller tijden. Ze brachten in<br />

totaal 1,5 miljard dollar op.”<br />

VERJONGING<br />

Volgens Verkade is er nog genoeg deining<br />

op de kunstmarkt. “Wat een enorme<br />

vlucht heeft genomen door de pandemie<br />

zijn de online verkopen: ze zijn gestegen<br />

van 5% naar 50%. Daarin presteert de ene<br />

markt het beter dan de andere. Seriële<br />

objecten oftewel producten die in oplage<br />

zijn gemaakt, zoals horloges, handtasjes<br />

en wijn, doen het heel goed, vooral in Azië,<br />

waar mensen meer gewend zijn in online<br />

kopen. Dat gaat beter dan oude kunst en<br />

oude meesters.”<br />

Ook Grol constateert dat de ene kunstmarkt<br />

de andere niet is: “Je ziet een enorme markt<br />

van luxueuze ‘collectibles’, zoals handtassen<br />

en sneakers. Bijzonder vind ik dat vrouwelijke<br />

Afrikaanse kunstenaars helemaal hot<br />

zijn, merkte ik op Frieze. Maar daar zit veel<br />

hype in, denk ik. Ook antiek zilver en glas<br />

deden het heel goed op de Tefaf, zo begreep<br />

ik van de standhouders op de TEFAF die nu<br />

ook naar de PAN komen. Niet iedereen die<br />

we vorige keer op de beurs hadden kunnen<br />

we die ene plek bieden: we kunnen nog weer<br />

iets strenger zijn op kwaliteit.”<br />

Er vindt ook een verjonging plaats op de<br />

kunstmarkt, signaleert De Clercq: “Kijk maar<br />

eens naar het enorme succes van de ‘ultracontemporary’<br />

markt in de NOW-veiling,<br />

begin maart in Londen. Daar werd heel fanatiek<br />

geboden op jonge, soms net debuterende<br />

kunstenaars als Mohammed Sami of Emma<br />

Webster, die topprijzen opbrachten. We zien<br />

ook een enorme toename van jonge kopers in<br />

het hoogste segment van de markt. Hoewel<br />

de babyboomgeneratie in 2022 nog altijd de<br />

grootste groep kopers in het topsegment<br />

van meer dan $1 miljoen (40,6%) was, is dat<br />

aantal wat gedaald en zien we nu de millennialbieders<br />

(geboren tussen 1981-1996) toenemen<br />

van 7% in 2018 tot 16% in 2022.”<br />

Heiden merkt verder dat het cryptogeld<br />

weg is. “Dat zie je vooral bij kunstenaars als<br />

Banksy; voor zijn werk wordt veel minder<br />

betaald. Kunst is de afgelopen tien jaar een<br />

asset geworden. Je kunt tegenwoordig in een<br />

‘Meer werken<br />

van hedendaagse<br />

vrouwelijke<br />

kunstenaars<br />

doorbreken de grens<br />

van een miljoen’<br />

SARAH DE CLERCQ<br />

fonds een aandeel op een schilderij kopen<br />

zoals je ook in een bedrijf doet. Dat is heel<br />

gevaarlijk. Het gaat dan niet meer om kunst,<br />

maar om geld. Ik ben ooit in dit vak gegaan<br />

omdat ik van kunst houd, maar nu is het<br />

vaak gewetenloos en pure speculatie geworden.<br />

Natuurlijk gaat het in New York over<br />

geld, maar ook over een droom.”<br />

33

34<br />

De verbeelding<br />

van Franciscus<br />

van Assisi

Michelangelo Merisi da Caravaggio, 1571-1610, De<br />

extase van Franciscus, ca. 1595-1596, olieverf op<br />

doek, 94 x 130 cm,Wadsworth Atheneum Museum<br />

of Art, Hartford, CT. The Ella Gallup Sumner and<br />

Mary Catlin Sumner Collection Fund, © Wadsworth<br />

Atheneum Museum of Art/ foto: Allen Phillips.<br />

Franciscus van Assisi staat centraal<br />

in een grote tentoonstelling in<br />

De National Gallery. Het museum in<br />

Londen presenteert in zes zalen een<br />

prachtige selectie van ruim veertig<br />

werken uit de middeleeuwen, van<br />

schilderijen tot handschriften en<br />

voorwerpen. Door de eeuwen heen<br />

inspireerde Franciscus velen, onder<br />

wie schrijvers, musici en andere<br />

kunstenaars. Wie was deze heilige?<br />

TEKST: EWOUD MIJNLIEFF<br />

35

Een mystiek visioen<br />

van Christus en<br />

een ontmoeting<br />

met een melaatse<br />

zorgden voor een<br />

radicale ommekeer<br />

in Franciscus’ leven.<br />

Francisco de Zurbarán, Franciscus in meditatie, 1635-1639, olieverf op doek, 152 x 99 cm,<br />

Londen, The National Gallery. NG 230,© The National Gallery, Londen.<br />

was buitengewoon<br />

welbespraakt en zag er<br />

opgewekt en welwillend<br />

“Hij<br />

uit, niet slap maar ook<br />

niet aanmatigend. Hij was vrij klein van<br />

stuk [waarschijnlijk ca. 1.58 m], met een<br />

gewoon hoofd en een ovaal gezicht […].<br />

Zijn manier van spreken was gemoedelijk,<br />

maar ook vurig en onomwonden, en hij<br />

had een stem die hartstochtelijk was en<br />

zoet, helder en klankrijk. […] en hij was<br />

vel over been.” Zo werd Franciscus (1181-<br />

1226) beschreven in de laatste jaren van<br />

zijn leven door zijn voornaamste biograaf,<br />

Thomas van Celano. Een portret in beeld<br />

uit zijn eigen tijd is niet bewaard gebleven.<br />

De beschrijving in woorden werd gevolgd<br />

in vrijwel alle kunstwerken die hem afbeelden<br />

in de eeuw van zijn sterven.<br />

De radicale hervormer die Franciscus was,<br />

is onderwerp van een tentoonstelling in<br />

de Londense National Gallery. Deze laat<br />

in zes zalen in de Ground Floor Galleries<br />

een uitgekiende selectie zien van meer dan<br />

veertig werken uit verschillende musea en<br />

privéverzamelingen en omvat meer dan<br />

zeven eeuwen. Daarbij gaat het om middeleeuwse<br />

panelen, waaronder een aantal van<br />

de vroegste werken uit de National Gallery<br />

zelf. Verder barokke voorstellingen die zijn<br />

diepe verinnerlijking verbeelden. En zelfs<br />

reliekachtige voorwerpen, handschriften en<br />

een stripboek. Het leven van Franciscus was<br />

onbescheiden in zijn bescheidenheid en bij<br />

uitstek voeding voor de verbeelding. Het<br />

heeft dan ook vele kunstenaars door de eeuwen<br />

geïnspireerd. Hij is een van de meest<br />

uitgebeelde heiligen in de kunstgeschiedenis,<br />

in ieder geval van de heiligen buiten het<br />

Nieuwe Testament. Zijn gemeenschap van<br />

de minderbroeders (of minorieten) groeide<br />

met de snelle verspreiding van zijn beeltenissen<br />

en zijn levensverhaal. Zo is becijferd<br />

dat alleen al uit de eeuw na zijn overlijden<br />

meer dan 20.000 beeltenissen van Franciscus<br />

zijn overgeleverd.<br />

VAN PLAYBOY TOT HEILIGE<br />

In 1181, zomer of herfst, we weten het niet<br />

zeker, werd Giovanni geboren als zoon van<br />

de welgestelde lakenkoopman Pietro di<br />

Bernardone en diens echtgenote Giovanna<br />

(Pica). Veelbetekenend is het, al dan niet<br />

ware, apocriefe verhaal dat hij in een stal<br />

zou zijn geboren. Omdat Giovanni’s vader<br />

handel dreef met Frankrijk en de zoon<br />

regelmatig in diens opdracht naar dat land<br />

afreisde, noemde deze hem uiteindelijk<br />

36

Franciscus, de Fransman. Aanvankelijk zou<br />

de jongeman zich hebben gedragen ‘als een<br />

playboy, goedhartig, goedlachs, goedgeefs,<br />

een beetje een parvenu misschien, excentriek,<br />

ijdel, eerzuchtig. Kijken we naar wat hij<br />

later het felste in zichzelf bestreed, dan had<br />

hij een zwak voor luxe en voor meisjes. Wat<br />

hij van meet af aan bezeten moet hebben<br />

was een immense charme, die zich in latere<br />

jaren verdiepte tot charisma. Een aardige,<br />

handige, extraverte Italiaan, zoals ze in Umbrië<br />

nog steeds te vinden zijn’. De woorden<br />

zijn van Franciscus’ meest recente biograaf,<br />

de Nederlandse musicoloog en historicus<br />

Hélène Nolthenius. Traumatiserende ervaringen<br />

van oorlog, gevangenschap en ziekte<br />

noopten hem tot een ‘reset’ van zijn leven.<br />

Een mystiek visioen van Christus en een<br />

ontmoeting met een melaatse zorgden voor<br />

de uiteindelijke volledige ommekeer. Voortaan<br />

leidde hij een leven in boetedoening,<br />

deed afstand van al zijn aardse bezittingen<br />

en stichtte de orde van de minderbroeders<br />

ter verspreiding van zijn gedachtengoed als<br />

alter Christus, een nieuwe, andere Christus.<br />

In 1224 ontving hij de stigmata: wonden<br />

op het lichaam op dezelfde plekken waar<br />

Christus deze kreeg bij diens kruisiging. Zijn<br />

populariteit als prediker werd hierdoor nog<br />

groter. Met enige goede wil zou Franciscus<br />

een vredestichter, verdediger van de armen,<br />

milieuactivist avant la lettre en sociaal radicalist<br />

kunnen worden genoemd.<br />

Antony Gormley, Untitled (for Francis), 1985, lood, glasvezel en gips, 190 × 117 × 29 cm, Londen, Tate Gallery.<br />

T05004,© Antony Gormley/ foto © Tate.<br />

‘Ik denk dat je je<br />

Franciscus kunt<br />

voorstellen als<br />

iemand die zich<br />

van de onderlinge<br />

afhankelijkheid van<br />

het leven bewust is<br />

en op een eigenaardige<br />

manier is hij daarmee<br />

heel eigentijds’<br />

ANTONY GORMLEY<br />

Anoniem, ca. 1253,‘Vita’-retabel met taferelen uit het leven van Franciscus, tempera en bladgoud op paneel,<br />

115 × 160 × 14 cm, Museo del Tesoro della Basilica di San Francesco, Assisi,<br />

© Photographic archive of the Sacred Convent of S. Francesco in Assisi, Italy.<br />

37

Sassetta, Franciscus ontvangt de stigmata, 1437-1444, tempera op paneel, 87,8 ×<br />

52,5 cm, Londen, The National Gallery. NG4760,© The National Gallery, Londen.<br />

Sassetta, De begrafenis van Franciscus en de verificatie van de stigmata,<br />

1437-1444, tempera op paneel, 88,4 × 53,5 cm, Londen, The National Gallery.<br />

NG4763, © The National Gallery, Londen.<br />

SPIRITUEEL RADICALISME<br />

De eerste zaal van de tentoonstelling toont<br />

vooral het verbeelde geestelijke aspect van<br />

zijn levensloop en denken. Indrukwekkend<br />

in zijn soberheid is Francisco de Zurbarán’s<br />

Franciscus in meditatie (1635‒1639) uit de<br />

collectie van het museum zelf. De heilige<br />

in zijn lompen habijt is verzonken in diepe<br />

meditatie. Het sobere coloriet en de donkere<br />

achtergrond met de scherpe aanlichting van<br />

linksvoor zorgen voor een opperste concentratie<br />

in de voorstelling. Dezelfde zaal toont<br />

verder onder meer Antony Gormley’s grimmige<br />

Untitled (for Francis). Een geabstraheerde<br />

menselijke vorm, gebaseerd op een<br />

gipsafgietsel van Gormly’s eigen lichaam,<br />

versterkt met glasvezel en afgezet met 24<br />

aan elkaar gesoldeerde loden panelen, die<br />

bij nadere beschouwing de vijf stigmata van<br />

Franciscus laten zien. De ondertitel verleent<br />

natuurlijk de verwijzing naar de werkelijke<br />

iconografie. Het beeld was oorspronkelijk<br />

Franciscus<br />

zag de natuur als<br />

spiegel van God.<br />

onderdeel van een reeks van zeven maar<br />

is daaruit losgemaakt door de kunstenaar<br />

zelf. Volgens Gormly zelf gaat het werk ‘over<br />

openheid op alle niveau’s van bestaan. Ik<br />

denk dat je je Franciscus kunt voorstellen als<br />

iemand die zich van de onderlinge afhankelijkheid<br />

van het leven bewust is en op een<br />

eigenaardige manier is hij daarmee heel<br />

eigentijds’. Richard Long is vertegenwoordigd<br />

met twee werken, waaronder A Walk for<br />

Saint Francis, een reeks ervaringen en inzichten<br />

vastgelegd met woorden in een eenvoudig<br />

cirkelvormig patroon. Het werk was een<br />

speciale opdracht voor de tentoonstelling.<br />

VISUELE BIOGRAFIEËN<br />

De panelen van de Sienese schilder Sassetta<br />

afkomstig van de achterzijde van diens beroemde<br />

San Sepolcro-altaarstuk (1437-1444)<br />

zijn onderdeel van een van de bekendste ‘visuele<br />

biografieën’ van Franciscus, in navolging<br />

van de geschreven levensberichten van<br />

Thomas van Celano en de H. Bonaventura.<br />

Het oorspronkelijke altaarstuk was enorm<br />

van afmetingen (ca. 6 bij 5 m) en telde meer<br />

dan zestig panelen, waarvan het museum<br />

een paar kleinere in bezit heeft, afkomstig<br />

van de achterzijde. Aan deze kant zaten de<br />

broeders tijdens de liturgie en konden zij<br />

over het leven van ‘hun’ heilige Franciscus<br />

mediteren. De kleine panelen zijn te zien in<br />

de tweede zaal van de tentoonstelling.<br />

Met de toegenomen populariteit van de<br />

franciscaner beweging nam ook het aantal<br />

minderbroeders toe, zoals Franciscus zijn<br />

volgers noemde. Zij richtten kloosters op<br />

en verspreidden zich over Europa, bouw-<br />

38

Het blijft paradoxaal<br />

dat zoveel kunst is<br />

voortgebracht door<br />

een orde die bewust<br />

de armoede en de<br />

nederigheid zocht.<br />

VERINNERLIJKING<br />

Na het Concilie van Trente bloeide de beeldindustrie<br />

van Rome als bijna nooit tevoren,<br />

die rond Franciscus niet uitgezonderd. De<br />

over decennia uitgestrekte kerkvergadering<br />

(1545-1563) beoogde de misstanden en<br />

misbruiken binnen de katholieke kerk aan<br />

te pakken. Zij stelde verdieping en verinnerlijking<br />

voorop en verder onder meer de<br />

precieze formulering van de theologische<br />

dogma’s. In de vierde zaal is het thema de<br />

nieuwe benadering van de mystieke kant<br />

van Franciscus die uit dit concilie voortkomt.<br />

Bijvoorbeeld El Greco’s H. Franciscus<br />

ontvangt de stigmata (1590‒1595). De vrijwel<br />

tegelijkertijd ontstane vroege Caravaggio<br />

Franciscus in extase laat het aspect zien van<br />

de kunst goed te sterven, als een navolging<br />

van Franciscus die zelf weer is terug<br />

te voeren tot diens navolging van Christus.<br />

De complexiteit van het gedachtengoed<br />

dat achter dit schilderij wordt vermoed is<br />

te groot om kort uit te leggen. Maar hier<br />

volstaat te vermelden dat de kunstenaar, die<br />

later zo bekend werd om zijn chiaroscuro, in<br />

dit meermalen gekopieerde schilderij nauwgezet<br />

Franciscaans gedachtengoed zou hebben<br />

gevolgd, in opdracht van de weldoener<br />

die het schilderij zou hebben laten maken.<br />

Franciscus zag de natuur als spiegel van<br />

God. Alle schepselen werden door hem<br />

‘broeders’ en ‘zusters’ genoemd. Hij zou<br />

zelfs tot de vogels hebben gepredikt. De<br />

hagiografieën willen ook dat hij zelfs een<br />

wolf zou hebben weten over te halen om<br />

de plaatselijke bewoners niet langer aan<br />

te vallen, op voorwaarde dat zij hem van<br />

voedsel zouden voorzien. In zijn hymne die<br />

bekend is onder de titel Zonnelied dankt<br />

hij God voor de broeder zon, zuster maan,<br />

broeder wind, water, vuur en aarde. Het is<br />

de ultieme viering van de schepping.<br />

Franciscus … broeder van het universum?<br />

BEZOEKEN<br />

Saint Francis of Assisi<br />

National Gallery (Ground Floor Galleries)<br />

Londen<br />

06-05 t/m 30-07<br />

den steeds grotere kerken en gaven opdracht<br />

voor beeldende kunst ter decoratie<br />

en inspiratie van de steeds grotere getalen<br />

aan volgelingen. Het blijft een paradoxaal<br />

gegeven dat zoveel kunst is voortgebracht<br />

door een orde die bewust de armoede en<br />

de nederigheid zocht.<br />

In derde zaal is een aantal vroege werken<br />

gewijd aan Franciscus te zien, maar ook<br />

later werk dat hierdoor juist weer werd<br />

geïnspireerd, zoals Sandro Botticelli’s H.<br />

Franciscus met engelen (ca. 1475‒1480). De<br />

getekende Franciscus van chroniqueur<br />

Matthew Paris in diens Chronica maiora<br />

behoren tot de vroegste Engelse, bijna eigentijdse<br />

beeltenissen van Franciscus.<br />

Matthew Paris, Chronica maiora II, c.1240-55, handschrift, Corpus Christi College, University of Cambridge,<br />

© Parker Library, Corpus Christi College Cambridge.<br />

39

Onuitputtelijk<br />

Egypte<br />

Het team van het RMO Leiden tijdens een opgraving op de site van Saqqara. © RMO.<br />

Drie tentoonstellingen in drie<br />

landen: het oude Egypte blijft<br />

fascineren. Nooit eerder waren er<br />

zoveel archeologische ontdekkingen<br />

en expedities. De meeste vondsten<br />

blijven tegenwoordig in Egypte.<br />

De sterke mediatisering ervan lokt<br />

toeristen naar het land van de<br />

farao’s. En dat zet musea er ook<br />

toe aan een nieuwe, dynamischere<br />

koers te varen.<br />

TEKST: GILLES BECHET<br />

Onder het zand van de Egyptische<br />

woestijn lijkt een onuitputtelijke<br />

voorraad objecten<br />

en monumenten uit de verre<br />

oudheid te wachten op ontdekking. Om de<br />

paar weken maken de media melding van<br />

de zoveelste sensationele vondst. Nu eens is<br />

dat het graf van een hoogwaardigheidsbekleder,<br />

dan weer een mummie, een beeld of de<br />

resten van een dorp. Alleen al dit jaar vond<br />

men, in maart, nabij de tempel van Hathor<br />

in Dendera, een glimlachende sfinx met<br />

kuiltjes in de wangen. Wellicht beeldt die een<br />

Romeinse keizer uit. In januari ontdekte men<br />

vier graven van hoogwaardigheidsbekleders<br />

van het hof en een meer dan vierduizend jaar<br />

oude mummie, in de necropolis van Sakkara.<br />

Dit met goud bedekte exemplaar is een van<br />

de oudste en best bewaard gebleven mummies,<br />

buiten de koninklijke.<br />

Wat echter het meest tot de verbeelding<br />

sprak, was de bevestiging van de aanwezigheid<br />

van een negen meter lange en twee<br />

meter brede geheime gang boven de hoofdingang<br />

van de grote piramide van Cheops,<br />

in Gizeh. Men vermoedde al dat die gang er<br />

was, maar nu is er zekerheid dankzij analyses<br />

verricht in het kader van het project<br />

ScanPyramids, waarbij gebruik werd gemaakt<br />

van thermografische instrumenten.<br />

Wat de precieze functie van die gang was,<br />

is nog onbekend. Sommigen denken dat hij<br />

40

en, maar kan ons beter helpen begrijpen<br />

hoe deze constructie werd gebouwd. Wat<br />

de aanwezigheid van een kamer achter de<br />

noordelijke wand betreft, af te leiden uit<br />

een reeks architecturale elementen, daar<br />

bieden de technieken waarover we nu beschikken<br />

geen uitsluitsel over.”<br />

‘Deze ontdekking<br />

zal het aanzien van<br />

de egyptologie niet<br />

veranderen, maar<br />

kan ons beter helpen<br />

begrijpen hoe deze<br />

constructie werd<br />

gebouwd’<br />

LAURENT BAVAY<br />

diende als afvoerkanaal bij de bouw, maar<br />

wat de onderzoekers vooral intrigeert,<br />

is wat verborgen zit achter de muur aan<br />

het einde van die gang. “We weten dat de<br />

piramide een complexe structuur bevat”,<br />

zegt Laurent Bavay, die Egyptische archeologie<br />

doceert aan de Université Libre de<br />

Bruxelles (ULB). “Deze ontdekking zal het<br />

aanzien van de egyptologie niet verande-<br />

NIEUWE BENADERING<br />

De vele ontdekkingen van de laatste jaren<br />

zijn deels te verklaren door het toegenomen<br />

aantal archeologische missies in<br />

Egypte. Momenteel zijn dat er iets minder<br />

dan driehonderd, meer dan drie keer zoveel<br />

als enkele decennia geleden. Er zijn<br />

de missies van landen die wat dat betreft<br />

een lange traditie hebben, zoals Frankrijk,<br />

Groot-Brittannië, <strong>België</strong>, Nederland,<br />

Duitsland en de Verenigde Staten, maar in<br />

Egypte zien we nu ook steeds meer universitaire<br />

teams uit Zuid-Amerikaanse landen,<br />

zoals Mexico, Brazilië en Argentinië.<br />

De veelheid en de kwaliteit van de vondsten<br />

is ook te danken aan het klimaat en<br />

de geografische ligging. Het warme en<br />

droge klimaat van de woestijn is ideaal om<br />

vergankelijke materialen als hout, stoffen<br />

en verf langdurig te bewaren. “Een en<br />

ander heeft ook te maken met de manier<br />

waarop de bevolking verspreid is over het<br />

grondgebied”, weet Arnaud Quertinmont,<br />

conservator van de Egypte-afdeling van het<br />

Koninklijk Museum van Mariemont. “Kleine<br />

steden en dorpen hebben een minder<br />

nefaste impact gehad op de overblijfselen<br />

in wat men Midden-Egypte noemt. Door<br />

klimaatverandering waren mensen soms<br />

Armband van Chechonq II, Egypte, Derde Tussenperiode, 22e dynastie, goud, carneool, lapis lazuli.<br />

© Werelderfgoed tentoonstellingen. Foto: Sandro Vannini. Laboratoriorosso.<br />

Vrouwenbeeld, bekend als De dame van Brussel,<br />

Egypte, 3e dynastie, kalksteen. Brussel, Musea voor<br />

Kunst en Geschiedenis, inv. E.00752.<br />

gedwongen oasen te verlaten en dichter bij<br />

de Nijl te gaan wonen. Er is dus nog zeer<br />

veel te ontdekken in de woestijn.”<br />

Is het aantal archeologische missies sterk<br />

toegenomen, de aanpak en het doel ervan<br />

zijn ingrijpend veranderd. Volgens Bavay<br />

vind je als archeoloog vaak niet wat je<br />

zocht, maar zijn de plaatsen waar archeologen<br />

tegenwoordig hun aandacht op richten<br />

niet dezelfde als die waar hun collega’s<br />

een halve eeuw of langer geleden belangstelling<br />

voor koesterden. “De thema’s van<br />

het onderzoek worden beïnvloed door<br />

de tijdgeest en de evolutie van de wetenschap,<br />

met speciale aandacht voor de klimaatverandering,<br />

bijvoorbeeld”, zegt hij.<br />

De in musea tentoongestelde objecten<br />

hebben betrekking op maximaal dertig<br />

procent van de toenmalige bevolking, met<br />

name de leidende klasse en de elites, aldus<br />

Quertinmont. “Tegenwoordig is er meer<br />

belangstelling voor de bevolking en de<br />

woonomstandigheden. Wat mij fascineert<br />

aan de piramiden zijn de mensen die ze<br />

hebben gebouwd, hun vakkennis, hun vindingrijkheid<br />

en wat het hen heeft gekost.”<br />

41

‘We leggen<br />

verbanden tussen<br />

diverse, wereldwijd<br />

verspreide objecten,<br />

om zicht te<br />

krijgen op hun<br />

oorspronkelijke<br />

context’<br />

LARA WEISS<br />

Kist van Ramses II, laat 18e dynastie, cederhout. Werelderfgoed-tentoonstellingen.<br />

Foto: Sandro Vannini, Laboratoriorosso.<br />

FUNERAIRE DORPEN<br />

Men denkt nu dat de val van het Oude<br />

Rijk (2700-2200 v.C.) grotendeels te wijten<br />

was aan het veranderende klimaat en de<br />

sociale beroering die daarvan het gevolg<br />

was. Wanneer we de twee wetenschappers<br />

vragen wat voor hen de opmerkelijkste<br />

ontdekking van de laatste jaren is, luidt<br />

het antwoord in beide gevallen – zonder<br />

verrassing – de groepen van woningen.<br />

Bavay is gefascineerd door de Lost Golden<br />

City, in april 2021 ontdekt in Luxor. De stad<br />

werd gebouwd omstreeks 3400 v.C., ten tijde<br />

van Amenophis III, en lijkt plots te zijn<br />

verlaten. “Men heeft er muren van leemsteen<br />

ontdekt die tot aan de bovendorpel<br />

reiken, en verder kruiken en meubelen”,<br />

zegt hij. “Enkel de mensen ontbreken.”<br />

Quertinmont vertelt over de opgraving,<br />

in 2019, van een door handwerkslieden<br />

bewoond dorp in Luxor, in de Vallei der<br />

Apen. De site telt dertig ateliers waar voor<br />

de piramiden bestemde grafmeubelen<br />

werden vervaardigd en opgeslagen: “Dat<br />

haalde de voorpagina’s niet, maar het is<br />

wel bijzonder interessant. Men had kunnen<br />

denken dat de site voorbestemd was<br />

voor graven, maar er woonden en werkten<br />

daar handwerkslieden.”<br />

Sinds 2009 neemt Bavay deel aan archeologisch<br />

onderzoek in de Thebaanse necropolis<br />

in Luxor. Een gezamenlijk team van de<br />

ULB en de ULiège onderzoekt ‘privégraven’<br />

van hoogwaardigheidsbekleders van het<br />

hof. Het doel bestaat erin de geschiedenis<br />

en de functie van die graven te achterhalen,<br />

dankzij het vinden van zeer nauwkeurige<br />

aanwijzingen op wanden en scherven van<br />

aardewerk. Bavay: “We slagen erin de bouw<br />

tot op een jaar na te volgen. We hebben<br />

zelfs de naam gevonden van een vakman<br />

die de pijlers heeft versierd.” Al zijn de archeologen<br />

nu geen ‘schattenjagers’ meer en<br />

hebben ze veel meer belangstelling voor de<br />

levensomstandigheden en de context, toch<br />

kan een opgravingscampagne nog altijd<br />

tienduizenden objecten opleveren, soms<br />

van uitmuntende kwaliteit, zowel historisch<br />

als esthetisch gezien. De meeste van die<br />

objecten worden ondergebracht in speciale<br />

42

ewaarplaatsen voor Egyptische antiquiteiten,<br />

waar lokale museumconservators geregeld<br />

de mooiste stukken komen uitkiezen<br />

om er hun collecties mee te verrijken.<br />

KRIMPENDE MARKT<br />

Het zijn objecten die nooit op de markt<br />

zullen verschijnen of naar collecties van<br />

grote musea buiten Egypte zullen gaan.<br />

In Mariemont, waar het publiek nog altijd<br />

even gepassioneerd is voor de Egyptische<br />

collecties (er komen zelfs bezoekers van<br />

heinde en verre) is een uitbreiding van de<br />

collecties geen must. Quertinmont: “De<br />

prijs van de interessantste stukken op de<br />

markt gaat ons budget ver te boven.” In<br />

2022 kocht het museum niettemin twee<br />

stukken aan, met name muntstukken uit<br />

de Grieks-Romeinse tijd, om een lacune<br />

in zijn collecties aan te vullen, en verder<br />

ook een klein bas-reliëf uit de collectie van<br />

Adolphe Stoclet (1871-1949), omdat die<br />

goed bevriend was met Raoul Warocqué<br />

(1870-1917), de stichter van het museum.<br />

Gezien de krimpende markt hebben de<br />

musea gekozen voor een beleid van uitwisseling<br />

en bewaargeving om hun collecties<br />

nieuw leven in te blazen. “Tegenwoordig<br />

hebben we objecten in bewaring van het<br />

MAS in Antwerpen, dat zijn Egyptische<br />

stukken niet langer tentoonstelt, en van<br />

het RMO in Leiden”, vertelt Quertinmont.<br />

“Zelf lenen we ook stukken uit, want<br />

we hebben er véél. Die bewaargeving is<br />

een win-winoperatie, omdat een object<br />

fungeert als een ambassadeur van het museum<br />

waaruit het komt.”<br />

BREDERE KIJK<br />

In 2016 heeft het Rijksmuseum van Oudheden<br />

(RMO) de presentatie van zijn vaste<br />

collectie Egyptische oudheden volledig<br />

herzien, door zich met name toe te spitsen<br />

op de topstukken. “Tegenwoordig reizen<br />

mensen vlotter en dus is het interessanter<br />

over onze collectie te praten, uit te leggen<br />

hoe die tot stand is gekomen, waarom<br />

sommige stukken erin zitten en andere<br />

niet”, verduidelijkt Lara Weiss, conservator<br />

van de collecties Egypte en Nubië in het<br />

RMO. “Een van de belangrijkste taken van<br />

een museum bestaat er nu in verbanden<br />

te leggen tussen de verschillende objecten<br />

van dezelfde site die verspreid zitten over<br />

de wereld en proberen zicht te krijgen op<br />

hun oorspronkelijke context.”<br />

De vaste collectie van het museum is weliswaar<br />

nog steeds gefocust op de artistieke<br />

kwaliteiten van de objecten, maar de instelling<br />

heeft een tijdelijke tentoonstelling<br />

op touw gezet om te laten zien dat de aard<br />

van de opgravingen in Sakkara, in samenwerking<br />

met het Museo Egizio in Turijn,<br />

op de site van het graf van Meryneith (een<br />

koningin van het Nieuwe Rijk) wel degelijk<br />

veranderd is sinds de 19e eeuw. Weiss: “De<br />

opgravingen van het Leidse team begonnen<br />

als een zoektocht naar begraafplaatsen<br />

uit het Nieuwe Rijk, maar nu hebben<br />

we een bredere kijk, waarbij we nagaan<br />

hoe religie het milieu en de samenleving<br />

van toen heeft beïnvloed en hoe, op hun<br />

beurt, de samenleving en de milieuproblemen<br />

de dynamische culturele geografie<br />

van de site hebben gevormd.”<br />

Quertinmont besluit, filosofisch: “We zijn<br />

vertrouwd met Egypte omdat we er al<br />

tweeduizend jaar contact mee hebben en<br />

toch intrigeert dat land ons nog steeds.<br />

Het maakt indruk door zijn relatie met de<br />

dood en het hiernamaals, en door de rol<br />

die de natuur en de dieren spelen in zijn<br />

grote mythen. Het is een denkwijze die ons<br />

volkomen vreemd is en die verbluffend<br />

mooie objecten heeft voortgebracht.”<br />

BEZOEKEN<br />

Expeditie Egypte<br />

Museum voor Kunst en Geschiedenis<br />

Brussel<br />

www.artandhistory.museum<br />

t/m 01-10<br />

Ramsès. L’or des Pharaons<br />

Grande Halle de La Villette, Parijs<br />

www.expo-ramses.com<br />

t/m 06-09<br />

Egypte. Collectie van wereldfaam<br />

RMO, Leiden<br />

www.rmo.nl<br />

doorlopend<br />

Reliëf van koningin Tiyi, echtgenote van Amenophis III, Egypte, 18e dynastie, kalksteen. Brussel, Musea<br />

voor Kunst en Geschiedenis, inv. E.02157.<br />

43

Superstar<br />

Philippe Starck<br />

Prototype Pat Conley I-stoel, 1983, gelakt metaal en rubberdraad, 60 x 55 x 71 cm, Jousse Entreprise, collectie Centre Pompidou MNAM/CCI. Foto: Maxime Champion.<br />

44

Met Philippe Starck rijst er<br />

een ‘nieuwe’ ster aan het<br />

designfirmament, dat wil zeggen:<br />

voor verzamelaars. Zijn creaties uit<br />

de jaren tachtig groeien uit tot de<br />

nieuwe musthaves. Intussen kijkt<br />

de Franse sterontwerper zelf vooral<br />

naar de toekomst en verbeeldt hij<br />

het Parijs van zijn dromen.<br />

TEKST: ELIEN HAENTJENS<br />

Met ontwerpen als de sculpturale<br />

citroenpers Juicy Salif voor Alessi<br />

of de emblematische Louis<br />

Ghost-stoel voor Kartell behoort<br />

Philippe Starck (°1949, Parijs) ongetwijfeld tot<br />

de meest beroemde hedendaagse designers.<br />

Ook tijdens de jongste meubelbeurs in Milaan<br />

lanceerde hij nog industriële ontwerpen.<br />

En voor Musée Carnavalet in Parijs bedacht<br />

hij de tentoonstelling Paris est pataphysique.<br />

Twintig jaar na zijn overzichtstentoonstelling<br />

in het Centre Pompidou neemt Starck bezoekers<br />

van dit museum mee op een imaginaire,<br />

dromerige trip door de lichtstad, die geschiedenis<br />

vermengt met fictie.<br />

“In het creëren van een compleet universum<br />

is Starck bijzonder sterk”, vindt<br />

galeriehouder Matthias Jousse van Jousse<br />

Enterprise. “Hij mag het concept van de<br />

boetiekhotels op zijn naam schrijven en<br />

innoveerde eveneens de sector van luxejachten.<br />

Terwijl Jean Prouvé bekendstaat<br />

om zijn uitgekiend gebruik van materialen,<br />

vormen ongewone projecten de kern van<br />

Starcks ontwerpen. Zo ontwikkelde hij<br />

voor 3Suisses onder meer La maison coffret<br />

(1994), waarmee mensen een plan – en<br />

daarmee het recht om dat huis te bouwen<br />

– kochten. Humor, eigenzinnigheid en een<br />

onverwachte visie vormen zijn kracht.”<br />

Ook galeriehouders Paul Bourdet en Charlotte<br />

Ketabi-Lebard organiseerden recent een<br />

tentoonstelling met het werk van Starck, dat<br />

ze sinds enkele jaren verzamelen. “Terwijl<br />

theatraliteit en humor in elke periode van<br />

zijn werk aanwezig zijn, bezit elk decennium<br />

ook eigen karakteristieken”, vertellen ze.<br />

“Zo kenmerkt zijn werk uit de jaren tachtig<br />

zich door een grote vrijheid, een subversieve<br />

geest en een beperkt gebruik van middelen.<br />

In de jaren negentig ligt de klemtoon meer<br />

op een ecologisch bewustzijn, de ontdekking<br />

Stoel Miss Dorn, ca. 1982, Edition Disform, Spanje, structuur in zwart gelakte metalen buizen, zitting in<br />

zwart leder of stof, 70 x 53 x 48 cm, Ketabi Bourdet. © Studio Shapiro.<br />

van plastic en organische vormen.”<br />

Bourdet: “Dat onze galerie zich vooral op<br />

de jaren tachtig en begin negentig concentreert,<br />

heeft te maken met de afstand in tijd<br />

die nodig is om stukken als vintage en historisch<br />

te kunnen beschouwen. Bovendien<br />

wordt er altijd gezegd dat je zo’n dertig jaar<br />

nodig hebt om een stijl te herontdekken. De<br />

iets oudere verzamelaars herbeleven een<br />

stukje van hun jeugd, terwijl de jongeren de<br />

leefwereld van hun ouders leren kennen.”<br />

VISIONAIR EN SCULPTURAAL<br />

Hoewel Starck onze materiële wereld<br />

enerzijds als onbestaande of als een geestverschijning<br />

beschouwt, omdat alles is<br />

samengesteld uit miniscule, voortdurend<br />

in beweging zijnde deeltjes, toont de tentoonstelling<br />

in Musée Carnavalet hoe de designer<br />

zijn stempel op Parijs heeft gedrukt.<br />

Zo ontwierp hij het mytische Café Costes<br />

(1984) en de nachtclub Les Bains-Douches<br />

‘Ongewone<br />

projecten vormen<br />

de kern van<br />

Starcks ontwerpen’<br />

MATTHIAS JOUSSE<br />

(1978). Voor het café ontwierp Starck een<br />

schelpvormige stoel met slechts drie poten<br />

in plaats van de conventionele vier. Deze<br />

ging in productie bij het Italiaanse Driade.<br />

Jousse: “In onze vorige show boden we een<br />

prototype van die stoel uit 1984 aan voor<br />

70.000 euro. Ook van andere iconische projecten<br />

uit die periode toonden we prototypes:<br />

een stoel van het Royalton hotel in New<br />

York en de geraffineerde Phil Lizner-barkruk<br />

van het Manin-restaurant in Tokio. Het was<br />

45

‘Oudere verzamelaars<br />

herbeleven een stukje<br />

van hun jeugd en<br />

jongeren leren de<br />

leefwereld van hun<br />

ouders kennen’<br />

PAUL BOURDET<br />

in het Royalton dat ik als tiener het genie<br />

van Starck ontdekte. Wat hij maakte was en<br />

is nog steeds bijzonder hedendaags.”<br />

“Volgens Bourdet maakt de sculpturale<br />

kracht de stukken uit deze vroege periode<br />

bijzonder. “Zoals de Phil Lizner, of andere<br />

stukken in gegoten aluminium”, zegt hij.<br />

“Daarnaast hou ik van deze stukken omdat<br />

ze het begin markeren van zijn oeuvre,<br />

maar ook vrij zeldzaam zijn.”<br />

Zelf zei Starck daarover aan Artnet: “Wat<br />

fascinerend is, is dat de stukken zonder middelen<br />

zijn gemaakt. We hadden geen geld,<br />

niemand geloofde in ons, er was geen sprake<br />

van een investering en we produceerden<br />

de stukken zelf. Het was een ongelooflijk<br />

avontuur.” Een mooi voorbeeld daarvan is de<br />

lamp Easylight (ca. 1979), ontworpen voor<br />

de nachtclub Les Bains-Douches, die aan<br />

het werk van Dan Flavin doet denken. De<br />

gewilde anonimiteit ervan en het feit dat je<br />

deze kon vastpakken om ermee te dansen<br />

zorgden ervoor dat de lamp vaak werd gefotografeerd.<br />

Met zijn visionaire interieurs drukte Starck<br />

zijn stempel op de jaren tachtig. Dankzij zijn<br />

innovatieve ontwerpen behoort hij nu tot de<br />

belangrijkste vaandeldragers van de popularisering<br />

van design. De liefde voor onderzoek<br />

van materialen, futuristische vormen en het<br />

werken voor de massa kreeg hij mee van zijn<br />

vader, een aeronautisch ingenieur.<br />

NIEUW AVONTUUR<br />

Maar die massaproductie doet ook vragen<br />

rijzen over welke stukken al dan niet verzamelbaar<br />

zijn. Bovendien is het concept<br />

van verzamelen in een geglobaliseerde<br />

markt, zowel institutioneel als privaat, veel<br />

sterker ingeburgerd dan vroeger. Ketabi-<br />

Lenard ziet nog kansen: “Dankzij de efficiënte<br />

verzamelpolitiek zijn de Franse<br />

museumcollecties inderdaad al goed voorzien<br />

van stukken. Maar musea kunnen niet<br />

alles aankopen en Starck heeft bijzonder<br />

veel geproduceerd, dus er zijn zeker nog<br />

voldoende interessante stukken op de<br />

markt. Aangezien Starck naar aanleiding<br />

Phil Lizner-barkruk, 1987, aluminium, 74 x 43 x 50 cm, Edition Cassina Japon, Jousse Entreprise, collectie<br />

Centre Pompidou MNAM/CC.I Foto: Fabrice Gousset.<br />

Easylight-lamp, 1979, kunststof, metalen net, rubber,<br />

143 x 6 cm, Edition Electrorama, Ketabi Bourdet.<br />

© Studio Shapiro.<br />

46

De massaproductie<br />

doet vragen<br />

rijzen over welke<br />

stukken al dan niet<br />

verzamelbaar zijn.<br />

Prototype Pratfall, 1984, hout, zwart gelakt metaal en stof, 86 x 61 x 85 cm, Jousse Entreprise, collectie<br />

Mobilier National. Foto: Fabrice Gousset.<br />

van zijn grote retrospectieve in het Centre<br />

Pompidou in 2003 heel veel stukken aan<br />

dat museum heeft geschonken, komen<br />

onze stukken niet rechtstreeks uit zijn<br />

studio. We kopen de stukken bij private<br />

verzamelaars of bij fabrikanten met wie<br />

Starck heeft samengewerkt.”<br />

Jousse Entreprise, dat in zijn meest recente<br />

show onder meer de Pat Conley II-stoel<br />

(1983), de Dr Sonderbar-stoel (1983), de Miss<br />

Dorn-stoel (1982), de Wendy Wright-stoel<br />

(1986) en de Canapé Prince de Fribourg et<br />

Treyer (ca. 1987) – die verkocht werd voor<br />

65.000 euro – toonde, zoekt ook al sinds jaren<br />

naar stukken via tussenpersonen zoals Ian<br />

Schrager, de man van de iconische club Studio<br />

54 in New York. Jousse: “Starck ontwierp<br />

voor hem de Starck Club en het Paramount<br />

Hotel in Dallas, waarvan we onder meer<br />

een solifleur hebben. Aangezien onze vorige<br />

show zo goed als uitverkocht was, tonen we<br />

slechts enkele stukken op Design Miami in<br />

Basel. Daarnaast bereiden we een nieuwe<br />

tentoonstelling voor, met onder meer stukken<br />

uit de collectie van Jean-Paul Gaultier,<br />

een ander icoon uit de jaren tachtig.”<br />

Niet alleen in galeries maar ook in veilinghuizen<br />

duiken stukken van Philippe Starck<br />

op. “Zoals steeds hinkt de markt van de<br />

veilinghuizen een beetje achterop”, merkt<br />

Boudet op. “In eerste instantie zijn het de<br />

galeriehouders die verzamelaars attent<br />

maken op het belang van een ontwerper<br />

en hen kennis bijbrengen. Al zijn er de<br />

laatste maanden wel al enkele records<br />

gebroken. Zo werd de spiegel Tom Double<br />

(1990) voor 3Suisses, waarvan er drie<br />

exemplaren gekend zijn, verkocht voor<br />

32.500 euro door het Parijse Maison RC.”<br />

Daarnaast komen er bij veilinghuizen vaak<br />

meer recente stukken op de markt, zoals de<br />

zwarte kristallen kroonluchter Lustre Zénith<br />

(2006), die in 2006 bij Artcurial van eigenaar<br />

wisselde voor zo’n 60.000 euro. Ondanks<br />

deze hoge prijzen zijn er ook meer toegankelijke<br />

stukken. Ketabi-Lebard: “Vooral<br />

objecten die geen commercieel succes bleken,<br />

en daardoor nu zeldzaam zijn, behoren<br />

tot de meest gezochte. Zo zijn de stukken<br />

die Starck Product of 3Suisses uitbrachten<br />

belangrijk, omdat ze de origines van het<br />

oeuvre van Starck vertegenwoordigen. Ook<br />

de lamp Easylight behoort hiertoe.”<br />

Toch moet ook wie minder zeldzame<br />

stukken van Starck heeft niet wanhopen.<br />

Bourdet: “Wat design bijzonder maakt, is<br />

dat het functioneel is en dat je er dus in<br />

eerste instantie graag mee moet willen<br />

leven. Tegelijk evolueert de markt voor<br />

Starck gunstig en is hij historisch bijzonder<br />

belangrijk, waardoor ik vermoed dat<br />

het avontuur nog maar pas begonnen is.”<br />

Ook Jousse is die mening toegedaan: “Terwijl<br />

Jean Prouvé alleen bekend was bij de echte<br />

liefhebbers, kennen veel meer mensen Philippe<br />

Starck. Zijn belang kan dus niet onderschat<br />

worden, en dat zal de prijzen, die nu<br />

schommelen tussen 1000 en 50.000 euro, positief<br />

beïnvloeden. Hoewel Starck zich vooral<br />

op de toekomst wil concentreren, heeft hij<br />

wel alle stukken uit onze expo gevalideerd.<br />

Ook dat draagt bij aan hun waarde.”<br />

BEZOEKEN<br />

Philippe Starck. Paris est pataphysique<br />

Musée Carnavalet<br />

Parijs<br />

www.carnavalet.paris.fr<br />

t/m 27-08<br />

47

Cultuursnuiven in Parijs<br />

U was wellicht al vaker in Parijs. Maar misschien beperkten uw<br />

bezoeken zich enkel en telkens weer tot de gekende namen.<br />

<strong>COLLECT</strong> ging u voor en stelt dit opmerkelijk lijstje samen.<br />

Laat het Louvre en Orsay eens links liggen en kies voor deze<br />

bijzonder ervaren adresjes.<br />

Musée Victor Hugo<br />

De Maraiswijk in het vierde arrondissement<br />

blijft een van de hippere en meest<br />

levendige quartiers in Parijs, waar vooral<br />

modieuze boetieks en galerieën te vinden<br />

zijn. Op museaal vlak is er voldoende om<br />

één weekend te vullen: het Musée Picasso<br />

dat zo’n 5.000 werken van de beroemde<br />

Spaanse kunstenaar huisvest, het aan<br />

Parijs gewijde Musée Carnavalet, waar<br />

Philippe Starck op dit moment zijn band<br />

met de Franse hoofdstad op ‘patafysische’<br />

wijze belichaamt, Musée Cognacq-Jay en<br />

het Musée de la Chasse en de la Nature,<br />

waar je op een diervriendelijke en verrassende<br />

plek belandt. Maar in de hoek van<br />

het mooiste en oudste plein in de Marais,<br />

Place des Vosges, schuilt wellicht voor<br />

velen een echte onbekende tempel: het<br />

maison Victor Hugo. Verborgen achter de<br />

prachtige rode en crèmekleurige baksteenarchitectuur<br />

schuilt hier, in het herenhuis<br />

Rohan-Guémenée, het appartement van<br />

Victor Hugo. Hij huurde het van 1832 tot<br />

1848 en schreef er verschillende van zijn<br />

meesterwerken. Niet minder dan 50.000<br />

voorwerpen illustreren het leven van de<br />

auteur van Les Miserables. Bij het doorlopen<br />

van de verschillende vertrekken treed<br />

je letterlijk in zijn voetsporen: van de rode<br />

kamer waarin je op academische wijze zijn<br />

Parijse jaren herbeleeft, via de eetkamer en<br />

de antichambre naar de met behulp van<br />

Siegfried Bring ingerichte Chinese salon.<br />

Zijn artistieke talenten komen ruimschoots<br />

aan bod in tekeningen en schilderijen<br />

maar ook meubelen, waar hij een<br />

eigen draai aan gaf. Het recent toegevoegde<br />

theehuis met uitzicht op de binnentuin,<br />

die eindelijk zijn fontein – weliswaar een<br />

replica – terug heeft, en de tijdelijke exposities<br />

maken deze plaats tot een heerlijke<br />

oase midden in Parijs.<br />

La Maison De Victor Hugo fête ses 120 ans<br />

6 Pl. des Vosges<br />

Parijs IVe<br />

www.maisonsvictorhugo.paris.fr<br />

10-05 t/m 03-09<br />

Musée Cognacq-Jay<br />

Beleef je de Parijse sfeer meestal op straat, het<br />

loont de moeite om ook achter de gevels cultuur<br />

en geschiedenis te ontdekken. Zoals in<br />

een van de oudste gebouwen van de Marais:<br />

Hôtel Donon, waar het Musée Cognacq-Jay is<br />

gevestigd. Ernest Cognacq en Louise Jay, een<br />

weeskind en verkoopster, openden in 1870<br />

La Samaritaine en lieten het uitgroeien tot<br />

een van de mooiste en meest spectaculaire<br />

warenhuizen in Parijs, in 2021 in zijn volle artdecoglorie<br />

hersteld. Het opgebouwde fortuin<br />

staken de Cognacq-Jays in een museale kunstcollectie<br />

met uitzonderlijke werken van 17e en<br />

18e-eeuwse kunstenaars, onder wie Watteau,<br />

Fragonard, Rembrandt en Canaletto. Samen<br />

met objets d’art, porselein, krakend parket,<br />

moulures, bladgoud, marmeren schoorstenen,<br />

kandelaars, weelderige rococospiegels,<br />

wandtapijten, imposante kroonluchters en<br />

meubelen vormen ze het interieur van een rijk<br />

gedecoreerde woning uit de Verlichting.<br />

© Musée Cognacq-Jay.<br />

Foto : Pierre Antoine.<br />

8 rue Elzévir<br />

Parijs IIIe<br />

museecognacqjay.paris.fr<br />

48

Musée Zadkine<br />

© R.V.<br />

© Musée Victor Hugo. Foto: Pierre Antoine.<br />

Vlakbij de Jardin du Luxembourg, in de rue d’Assas, ligt het<br />

huis met tuin en atelier van Ossip Zadkine (1890-1967). In<br />

ongeveer vijf zaaltjes herleeft de Russische beeldhouwer via<br />

foto’s en kleinere beelden, van kubisme tot abstracte kunst.<br />

Bewonder de gestileerde hoofden in verschillende steensoorten,<br />

meer barokke beelden, stukken geïnspireerd door de<br />

oude Grieken en torso’s van verschillende houtsoorten. In de<br />

rustige, ingesloten tuin, waar het atelier verscholen is onder<br />

klimop, staan ook verschillende andere werken, waaronder<br />

zijn laatste uit 1964: een eerbetoon aan de broers Van Gogh<br />

(ook als grotere versie te zien in Zundert), een Orphée en<br />

verschillende studies van La ville détruite, het oorlogsbeeld<br />

op Plein 1940 aan de Leuvehaven in Rotterdam dat dit jaar<br />

precies 70 jaar geleden werd onthuld. Ter gelegenheid van<br />

dit jubileum publiceerden de Nederlandse ambassade in<br />

Frankrijk en het Zadkine Museum in Parijs in februari een<br />

‘open call’ voor Nederlandse beeldend kunstenaars.Winnaar<br />

van de Open Call is Rozemarijn Westerink met haar voorstel<br />

Rêves en ligne. Haar ambitie om met stop-motion technieken<br />

een animatiefilm te maken waarin zij de tuin van het Zadkine<br />

Museum, een teken van hoop en genezing, contrasteert met<br />

de wanorde van The Destroyed City sprak de jury erg aan. Het<br />

werk van Rozemarijn Westerink zal de hele zomer te zien zijn<br />

in het Zadkine Museum.<br />

100bis Rue d’Assas<br />

Parijs VIe<br />

www.zadkine.paris.fr<br />

© Musée Bourdelle.<br />

Musée Bourdelle<br />

In een gesprek over beeldhouwkunst in het<br />

Parijs van het begin van de vorige eeuw vallen<br />

al gauw twee namen op: Auguste Rodin<br />

en zijn leerlinge, model en maîtresse Camille<br />

Claudel. Maar die van een andere leerling<br />

mag ook niet vergeten worden. Dat is Émile-Antoine<br />

Bourdelle (1861-1929), die bijna<br />

even hoge ogen gooide als zijn leermeester.<br />

Evenals Rodin kreeg hij een eigen museum.<br />

Het ontstond een aantal jaren na Bourdelles<br />

dood en is dus wat moderner van opzet.<br />

Men koos voor een combinatie van toonzalen<br />

met het 19e-eeuwse woonhuis annex<br />

atelier van de beeldhouwer. Na kennis<br />

genomen te hebben van diens spectaculair<br />

monumentaal werk, kun je je terugtrekken<br />

in de intieme werkruimte waarin het grotendeels<br />

tussen 1894 en 1929 is ontstaan.<br />

Of mijmer wat tussen de beelden in de tuin<br />

achter het woonhuis. Naast de vrij forse stenen<br />

en vooral bronzen sculpturen vallen de<br />

tientallen portretten op die Bourdelle van<br />

Beethoven heeft gemaakt. Eigenlijk zouden<br />

die, ondanks dat ze gewichtig zijn, op geen<br />

piano mogen ontbreken. Het Musée de<br />

Bourdelle ligt niet ver van het Gare Montparnasse.<br />

En wat menigeen zal aanspreken:<br />

het is gratis toegankelijk.<br />

Philippe Cognée. La peinture d’après<br />

18 Rue Antoine Bourdelle<br />

Parijs XVe<br />

www.bourdelle.paris.fr<br />

t/m 16-07<br />

49

Musée de la Vie Romantique<br />

Foto: Pierre Antoine.<br />

Dit is ongetwijfeld een van de mooiste en minst<br />

bekende juwelen van de Lichtstad. Het Hôtel Scheffer-<br />

Renan in het 9e arrondissement, in het hart van<br />

de wijk Nieuw Athene, herbergt het Musée de la<br />

Vie Romantique de la Ville de Paris. Een laan met<br />

eeuwenoude bomen leidt naar een charmant paviljoen<br />

in Italiaanse stijl voor een geplaveide binnenplaats<br />

en een tuin vol rozen en seringen. De Nederlandse<br />

schilder en beeldhouwer Ary Scheffer (1795-1858)<br />

woonde hier van 1830 tot aan zijn dood. Hij liet<br />

aan weerszijden van de binnenplaats twee ateliers<br />

bouwen: een om te werken en les te geven, het andere<br />

om te wonen en zich te vermaken. Het intellectuele<br />

en artistieke Tout-Paris van de Julimonarchie<br />

bezocht het ‘Chaptal-vertrek’, zoals buurtbewoners<br />

Delacroix, George Sand en Chopin, maar ook Liszt,<br />

Rossini, Tourgueniev, Dickens, Berlioz, Gounod...<br />

De uitzonderlijke plek, onderhouden door dochter<br />

Cornelia Scheffer-Marjolin en later achternicht<br />

Noémi, dochter van de filosoof Ernest Renan, was<br />

gedurende honderdvijftig jaar de thuisbasis van<br />

een familie die zich volledig toelegde op kunst en<br />

literatuur. De stad Parijs werd beheerder in 1983 en<br />

eigenaar in 2007. Dankzij de hulp van de decorateur<br />

Jacques Garcia heeft de museografische oriëntatie<br />

het mogelijk gemaakt een harmonieus historisch<br />

kader te reconstrueren om de Romantische periode<br />

op te roepen, met name door tentoonstellingen van<br />

hedendaagse kunstenaars. In de theesalon Rose<br />

Bakery, het hele jaar geopend, kunnen de bezoekers<br />

genieten van de tuin en de serre. Een boekhandel<br />

maakt het aanbod compleet.<br />

Musée Cernuschi<br />

Het in 1898 geopende Cernuschi-museum werd oorspronkelijk<br />

opgericht dankzij een legaat van de collecties van Henri Cernuschi.<br />

Historisch gezien was het het tweede museum gewijd aan<br />

Aziatische kunst in Frankrijk en het vijfde in Europa met Chinese<br />

kunst. Het museum is gehuisvest in het voormalige privéherenhuis<br />

van de schenker, in een doodlopende straat die naar<br />

de ingang van het Parc Monceau leidt. Tussen 2001 en 2005 werd<br />

het volledig gerenoveerd. Musée Cernuschi, met meer dan 15.000<br />

werken in bezit, heeft een van de vijf belangrijkste collecties Chinese<br />

kunst, met name bronzen, in Europa, en toont uniek werk<br />

van schilders die representatief zijn voor het keizerlijke China, van<br />

de Ming- tot de Qing-dynastie, en van Chinese kunstenaars die in<br />

de 19e en 20e eeuw in Parijs woonden. Maar het meest indrukwekkende<br />

stuk is ongetwijfeld de Meguro Boeddha, een kolossaal<br />

Japans brons uit de 18e eeuw. De majestueuze boeddha, gekocht<br />

door Cernuschi tijdens een reis naar het Verre Oosten, pronkt in<br />

het hart van het gebouw. Het museum viert dit jaar het 150e jubileum<br />

van zijn terugkeer uit Azië in 1873.<br />

François Pétrovitch. Aimer. Rompre<br />

www.museevieromantique.paris.fr<br />

t/m 10-09<br />

Kim Tschang-Yeul. La goutte et le trait<br />

7 Avenue Vélasquez<br />

Parijs VIIIe<br />

www.cernuschi.paris.fr<br />

t/m 30-07<br />

© Paris Musées. © R.V.<br />

50

Foto: Didier Plowy. © CMN.<br />

Hôtel de la Marine<br />

In juni 2021 werd op nummer 2 van het<br />

Place de la Concorde een nieuw museum<br />

geopend, dat door kenners al snel ‘Petit<br />

Versailles’ werd genoemd. Curieus, vanwege<br />

de naam ‘Hôtel de la Marine’. Die naam is<br />

dan ook eigenlijk foutief. Het ministerie van<br />

marine is namelijk al in 2015 vertrokken,<br />

waarna het gebouw werd gerestaureerd. Dit<br />

paleisachtige gebouw had in de 18e eeuw<br />

een totaal andere bestemming: het was<br />

sinds 1765 de Garde-Meuble de la Couronne,<br />

de tijdelijke bewaarplaats van de overtollige<br />

paleismeubelen. Helaas zijn al die meubelen<br />

sinds 1789 via veilingen verdwenen, want<br />

revoluties kosten nu eenmaal ook geld.<br />

Maar Fransen zouden geen Fransen zijn, als<br />

ze die oude glorie niet terug konden roepen.<br />

Dus schitteren wanden en plafonds weer<br />

als vanouds van het verguldsel en hangen<br />

overal kristallen kroonluchters. Het appartement<br />

van de vroegere intendant ziet er met<br />

zijn meubelen en decoraties uit zoals het<br />

ooit geweest is; hij zou het met zijn familie<br />

zo weer kunnen betrekken. Er ligt nog oude<br />

vloerbedekking en het gedeelte waar de bezoeker<br />

over mag lopen is zo perfect daaraan<br />

aangepast, dat het verschil niet is te zien.<br />

Ook al mag je er maar met enkele personen<br />

in, sla het unieke kleine verre églomisékabinet<br />

niet over. Tussen die beschilderde<br />

spiegels waan je je even in de 18e eeuw. Ga<br />

voordat je de rondgang op de eerste verdieping<br />

bezoekt, nog even naar buiten op de<br />

lange frontloggia. Het uitzicht op het Place<br />

de la Concorde is onvergetelijk.<br />

2 Pl. de la Concorde<br />

Parijs VIIIe<br />

www.hotel-de-la-marine.paris<br />

Musée d’Ennery<br />

Het herenhuis dat de succesvolle toneelschrijver Adolphe Philippe<br />

d’Ennery (1811-1899) in 1875 liet bouwen, bood al snel onderdak aan de<br />

werken van de Verre Oosten-collectie van zijn vrouw Clémence. Naast<br />

de eerste voorwerpen die haar familie in Frankrijk verwierf, lang voor<br />

de rage van het Japonisme, met name Japanse lakdozen en blauw-wit<br />

porselein uit China, deed zij tot het einde van de 19e eeuw regelmatig<br />

aankopen bij de grote Parijse handelaren die destijds hofleverancier<br />

waren van kunstvoorwerpen uit Azië. Ook winkelde ze bij À la porte<br />

chinoise en Le Bon Marché. Het echtpaar verzamelde uiteindelijk bijna<br />

8.000 werken, die in 1894 aan de staat werden nagelaten. Onder toezicht<br />

van het Guimet Museum, dat zelden toegankelijk is, wordt het huis dit<br />

voorjaar gedeeltelijk heropend, met zaterdagochtend gratis rondleidingen<br />

door docenten, in afwachting van de particuliere financiering die<br />

nodig is voor de noodzakelijke renovatie van het huis.<br />

www.guimet.fr<br />

© R.V.<br />

51

Musée Nissim<br />

de Camondo<br />

Een ander onmiskenbaar juweel van het<br />

Parijse erfgoed, vooral voor liefhebbers<br />

van decoratieve kunst van het Ancien<br />

Régime, is het Nissim de Camondo, de<br />

reconstructie van een 18e-eeuwse aristocratische<br />

woning, gebouwd van 1911 tot<br />

1914 aan de rand van het Parc Monceau.<br />

Moïse de Camondo (1860-1935) was een<br />

gepassioneerd verzamelaar van meubels,<br />

schilderijen, tapijten, wandtapijten,<br />

porselein en zilverwerk van uitzonderlijke<br />

kwaliteit uit het Frankrijk van de 18e eeuw.<br />

In een Parijs dat rond de eeuwwisseling<br />

het Europese centrum van de kunsthandel<br />

werd, bracht hij een unieke collectie<br />

van het rijke erfgoed van de oude Franse<br />

aristocratie samen en een set antiek houtwerk<br />

om het in te lijsten. Vanaf 1890 was<br />

De Camondo vaste klant bij vader en zoon<br />

Seligmann, grote Parijse antiquairs van<br />

Duitse afkomst. Door terug te gaan in de<br />

tijd ontdek je hier alle moderniteit van een<br />

privé-herenhuis uit het begin van de 20e<br />

eeuw, met de typische lift en opmerkelijke<br />

keukens. Tegelijkertijd duik je in de intimiteit<br />

van een dynastie die tijdens de Tweede<br />

Wereldoorlog tragisch ten onder ging.<br />

Doucet en Camondo: een passie<br />

voor de 18e eeuw<br />

www.madparis.fr<br />

t/m 03-09<br />

© Immeuble Molitor, 24 rue Nungesser et Coli,<br />

apartement van LeCorbusier.<br />

Foto: Antoine Mercusot. © FLC/ADAGP.<br />

Le Corbusier<br />

in Boulogne Billancourt<br />

© MAD, Parijs. Foto: Luc Boegly.<br />

Liefhebbers van modernistische architectuur die een beeld<br />

willen krijgen van hoe architect en kunstenaar Le Corbusier<br />

woonde en werkte, kunnen het appartement met schildersatelier<br />

bezoeken waar hij de laatste dertig jaar van zijn<br />

leven heeft doorgebracht. In Boulogne Billancourt (16e arrond.)<br />

bouwde hij in 1934 een flatgebouw, Immeuble Molitor,<br />

met acht verdiepingen en een volledig glazen gevel, een<br />

primeur in de architectuurgeschiedenis. Het gebouw staat<br />

sinds 2016 op de Werelderfgoedlijst van Unesco. Le Corbusier<br />

verhuisde samen met zijn echtgenote naar de bovenste<br />

twee verdiepingen en gebruikte zijn atelier als testcase voor<br />

nieuwe kleuren, materialen of maatwerk. Het duplexappartement<br />

werd volledig gerestaureerd in zijn oorspronkelijke<br />

staat, inclusief meubilair. Het vraagt een beetje moeite om<br />

met de trap naar de zevende verdieping te gaan, maar dat<br />

wordt zeker beloond. Het appartement met dakterras biedt<br />

niet alleen een mooi uitzicht op Parijs en het groen van<br />

Boulogne, maar geeft ook inzicht in de basiselementen van<br />

Le Corbusiers architectonische taal, materiaalgebruik en<br />

kenmerkende polychromie. De inrichting volgens het ‘plan<br />

libre’-principe en het meubilair verraden het experimentele<br />

karakter van zijn ontwerp. Wie zich afvraagt waarom het<br />

bed op zulke hoge poten staat, krijgt het antwoord door<br />

erop te gaan liggen. Wie de smaak van modernistische architectuur<br />

te pakken krijgt, kan in de buurt ook nog Maison<br />

La Roche en Maison Jeanneret van zijn hand bezoeken, nu<br />

la Fondation Le Corbusier.<br />

8-10 Sq. du Dr Blanche<br />

Parijs XVIe<br />

www.fondationlecorbusier.fr/appartement-atelier<br />

52

Lafayette Anticipations<br />

Deze bedrijfsstichting, opgericht door de Groep Galeries Lafayettes in 2013,<br />

opende vijf jaar later haar deuren, in het hart van de Marais. in een voormalig<br />

industrieel gebouw uit het einde van de 19e eeuw, gerehabiliteerd door<br />

Rem Koolhaas en OMA. De instelling steunt hedendaagse kunstenaars en<br />

ontwerpers uit alle disciplines en erkent hun wens om deel te nemen aan en<br />

te anticiperen op maatschappelijke veranderingen. Naast tentoonstellingen,<br />

waaronder vanaf deze maand carte blanche voor Pol Taburet (°1997), een<br />

openbaring van de jonge Franse scene, maken verschillende overdrachtsmechanismen<br />

het creatieve proces tastbaar. Dankzij deze uitwisseling tussen<br />

kunstenaars en publiek wordt Lafayette Anticipations een plaats van productie,<br />

ontvangst en actief delen, kortom, een ‘plek om te leven’. Verwacht<br />

verder festivals en conferenties voor het grote publiek.<br />

© OMA / UTI Architecten<br />

/ Lafayette Anticipations.<br />

Pol Taburet. Opera III: ZOO ‘The Day of Heaven and Hell’<br />

www.lafayetteanticipations.com<br />

21-06 t/m 03-09<br />

Fondation Pernod Ricard<br />

Sinds haar oprichting in Parijs in 1998 heeft<br />

de stichting Pernod Ricard actief bijgedragen<br />

aan de ontwikkeling van de artistieke scene<br />

in Frankrijk, zowel nationaal als internationaal.<br />

Zonder collectie wordt haar identiteit<br />

gevormd door degenen die haar dagelijks<br />

animeren: kunstenaars, curatoren, auteurs<br />

en diverse andere medewerkers. Fondation<br />

Pernod Ricard weerspiegelt de diversiteit<br />

van creatie en vibreert op het ritme van haar<br />

variaties. Dit platform met een veeleisend<br />

redactioneel beleid wil de actuele artistieke<br />

creatie in al haar vormen promoten en<br />

voor iedereen gratis toegankelijk maken.<br />

Het beschikt over een rijk programma van<br />

tentoonstellingen en evenementen (ook externe)<br />

en steunt een grote verscheidenheid<br />

aan artistieke projecten. In 1999 is de Prijs<br />

van de Stichting Pernod Ricard in het leven<br />

geroepen, de eerste prijs die jonge makers<br />

van hedendaagse kunst in Frankrijk beloont.<br />

Mathilde Rosier. Dans les Champs<br />

d’Intensive Prospérité<br />

www.fondation-pernod-ricard.com<br />

16-05 t/m 22-07<br />

© Fondation<br />

Pernod Ricard.<br />

Foto : Jean-Yves Lacôte.<br />

Musée Gustave Moreau<br />

Deze plek in het familiehuis van Gustave Moreau (1826-1898) is ontworpen door<br />

de grote schilder zelf. De appartementen op de eerste verdieping zijn als een klein<br />

sentimenteel museum waar familieportretten en werken van zijn vrienden Théodore<br />

Chassériau, Eugène Fromentin en Edgar Degas worden tentoongesteld. Op<br />

de tweede en derde verdieping bevinden zich grote ateliers met enkele honderden<br />

schilderijen en aquarellen. De meer dan vierduizend tekeningen die hier worden<br />

bewaard bieden een breed overzicht van de technieken en onderwerpen van de<br />

keuze van deze onbetwiste meester van het Franse symbolisme. De grote vitrine<br />

op de tweede verdieping toont nu vijftien originele wassen beelden die door de<br />

kunstenaar zelf zijn geboetseerd. Ze houden verband met zijn schilderijen en<br />

kunnen wedijveren met die van Edgar Degas. Dit unieke atelier-huis heeft alle<br />

magie van de oorspronkelijke sfeer weten te behouden voor een duik in het Parijs<br />

van het fin-de-siècle.<br />

www.musee-moreau.fr<br />

53

Biscuit<br />

Een ode aan de witheid<br />

Biscuit is een type aardewerk dat<br />

in Sèvres werd uitgevonden. Het<br />

wordt slechts eenmaal, op zeer<br />

hoge temperatuur, gebakken.<br />

Door zijn geraffineerde voorkomen<br />

werd biscuit al snel geliefd, eerst<br />

in Frankrijk en daarna overal in<br />

Europa.<br />

TEKST: ANNE HUSTACHE<br />

De term ‘biscuit’ verwijst naar twee<br />

toestanden van keramische specie<br />

die alvast één ding met elkaar gemeen<br />

hebben: de afwezigheid van<br />

een gekleurde versiering. De details van het<br />

modelleren komen zo meteen ook sterker<br />

tot uiting, wat biscuit uitermate geschikt<br />

maakt voor beeldjes. De biscuitkunst heeft<br />

een hoge mate van raffinement bereikt, onder<br />

meer te danken aan de complexiteit van<br />

het vervaardigingsproces. De virtuositeit zet<br />

de witheid en de fragiele schoonheid van de<br />

materie nog kracht bij. De technische term<br />

biscuit verwijst allereerst naar een productiefase:<br />

de eerste bakgang, de zogenaamde<br />

biscuitbak of ruwbak.<br />

De term is ontleend aan het Italiaanse<br />

‘biscotto’, waarmee men in de lokale aardewerkfabricage<br />

ten tijde van de Renaissance<br />

verwees naar de keramische specie vóór<br />

het bakken. Het dikke en korrelige voorkomen<br />

ervan deed misschien denken aan het<br />

biscuitdeeg dat banketbakkers gebruikten.<br />

Verder verwijst de term biscuit ook naar de<br />

eindfase: het afgewerkte stuk komt uit de<br />

oven en wordt niet geglazuurd of versierd.<br />

Dit type van aardewerk werd uitgevonden<br />

in Sèvres, in 1752. Het werd slechts één<br />

keer gebakken, op hoge temperatuur. De<br />

bedoeling bestond er wellicht in zich zo<br />

te onderscheiden van de aardewerkproductie<br />

in <strong>Mei</strong>ssen, Saksen en China. Deze<br />

uitvinding liet de witheid van de materie<br />

en de fijnste details mooi tot hun recht<br />

komen, omdat ze niet bedekt waren met<br />

een glazuurlaag. Dankzij dit geraffineerde<br />

voorkomen werd biscuit een groot succes,<br />

eerst in Frankrijk, daarna ook overal elders<br />

in Europa, waar tal van manufacturen er al<br />

snel mee aan de slag gingen.<br />

LEZEN<br />

Jacques G. Peiffer, L’art des céramiques :<br />

Une histoire complète des techniques, 2000,<br />

Dessain et Tolra, Parijs, ISBN 978-2-04720-002-5<br />

Puur vernuft<br />

1761<br />

Het model van deze groep, tot nog toe onbekend, werd in 1761<br />

gecreëerd door Jean-Claude Duplessis (1699-1774). Deze in<br />

Frankrijk werkende edelsmid van Italiaanse origine was gespecialiseerd<br />

in het vergulden van bronzen stukken. Hij creëerde de<br />

meeste vormen van de manufactuur in Vincennes, en daarna van<br />

die in Sèvres. In 1755 werd deze vaandeldrager van de rocaillestijl<br />

benoemd tot Edelsmid van de Koning, dankzij de uitvinding van<br />

een speciale draaischijf voor het kalibreren van ovale modellen.<br />

De basis van dit elegante stuk van biscuit, bestaande uit typisch<br />

symmetrische rankversieringen in rocaillestijl, is op zich al een<br />

verbluffend staaltje van het vernuft van deze kunstenaar. Het stuk<br />

is bovendien nauw verwant aan de ‘cuvette Mahon’, een van de<br />

beroemde modellen die hij creëerde in Sèvres.<br />

(naar) Jean-Claude Duplessis, Koninklijke Manufactuur van Sèvres, Nymphes à<br />

la coquille, 29,5 x 35,5 cm. Sotheby’s, Parijs, 06-04-2011, © Sotheby’s.<br />

€ 87.150<br />

54

Pygmalion en Galatea<br />

1763<br />

De Franse beeldhouwer Etienne-Maurice Falconet (1716-1791) liet zijn eigen<br />

werken fabriceren in de Nationale Manufactuur. Vaak werden die werken<br />

gepresenteerd op de Salon kort voordat er kleine porseleinen versies van<br />

werden gefabriceerd. Het Louvre bezit het gipsbeeld en de (83 cm hoge)<br />

marmeren versie van deze neoklassieke groep, voorstellende Pygmalion en<br />

Galatea, die heel wat succes oogstte op de Salon in 1763. De kuise Pygmalion<br />

zou volgens de Metamorfosen van Ovidius de ideale vrouwelijke figuur<br />

hebben gecreëerd, waarna Aphrodite op zijn bede het beeld tot leven wekte.<br />

In Sèvres werd het stuk aanvankelijk gefabriceerd in een 35 cm hoge versie,<br />

en vanaf 1774 ook in een 71 cm hoge versie, dankzij de ontwikkeling van<br />

een nieuwe soort hard porselein, waarvan de plastische eigenschappen de<br />

fabricage op groot formaat mogelijk maakten. De vervaardiging van deze<br />

sculptuur was in die tijd een technisch hoogstandje, waarvoor vijftig mallen<br />

nodig waren.<br />

Etienne-Maurice Falconet, Pygmalion et Galatée, 1763, model gecreëerd in 1763, 35 x 25 x 19 cm<br />

© Sèvres – Manufacture et Musée Nationaux. Foto: Gérard Jonca.<br />

Buste van een De Witt<br />

ca. 1782-1784<br />

Naar het voorbeeld van Sèvres gebruikten diverse Europese manufacturen biscuit voor<br />

hun productie van kleine bustes van notabelen. Met dit materiaal kon je de details<br />

van een bekend gezicht nauwkeurig weergeven. Deze buste hier stelt Cornelis de Witt<br />

(1623-1672), de burgemeester van Dordrecht, voor. Die was het slachtoffer van een<br />

complot beraamd door de orangisten, die hem beschuldigden van verraad. Cornelis de<br />

Witt en zijn broer Johan werden vermoord, waarna hun lijken op gruwelijke wijze werden<br />

verminkt. Later werden ze in ere hersteld en sindsdien worden ze beschouwd als<br />

helden. Een bronzen sculptuur op een plein in Dordrecht en deze kleine buste getuigen<br />

daarvan. Dit model, gecreëerd meer dan een eeuw na de dood van Cornelis de Witt, is<br />

gebaseerd op een prent, zelf gebaseerd op een tekening.<br />

Tafeldecoratie<br />

18e eeuw<br />

Naar een prent van Jacob Houbraken, geïnspireerd op<br />

een tekening van Aert Schouman, Buste van Cornelis<br />

de Witt, ca. 1782-1784, manufactuur Oud-Loosdrecht,<br />

Nederland, biscuit en porselein (voetstuk), 22,5 x 9 x<br />

8,7 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, inv. BK-NM-5848.<br />

Dit stuk maakt indruk door de fijne details. Het bestaat uit twee taferelen, met in het<br />

midden een boom. Aan de ene kant zien we een man die in een smidse werkt aan<br />

een hart, in een tang gehouden. Vóór hem wakkert een vrouw het vuur aan met een<br />

blaasbalg. Aan de andere kant speelt een jong koppel met een vlieger en een vogel.<br />

Deze allegorie van het vuur en de lucht diende ter versiering van een fraaie tafel.<br />

Tafelmiddenstukken waren oorspronkelijk edelsmeedwerk van praktische aard, met<br />

name om specerijen in te bewaren. In de 18e eeuw werden ze louter decoratief. De<br />

manufactuur van Doornik specialiseerde zich in stukken van biscuit waarvan de<br />

haast minerale textuur deed denken aan suiker. Galante taferelen die zich afspeelden<br />

in een landelijke omgeving waren toen bijzonder populair.<br />

La Forge des Cœurs, manufactuur van Doornik, 18e eeuw, biscuit, zacht porselein, 42 cm hoog. Morlanwelz,<br />

Koninklijk Museum van Mariemont, inv. E 640.<br />

55

Made in Japan<br />

19e eeuw<br />

Hirado-porselein werd vervaardigd in het dorp Mikawachi, op het eiland Kyushu.<br />

Een tijdlang mocht deze uitsluitend worden geproduceerd voor de ‘daimyo’ van<br />

Hirado, de leenheer van het gebied. Vanaf 1843 was de productie niet langer<br />

voorbehouden aan de Matsuura-clan, en mocht iedereen die dat kon dergelijke<br />

uitgelezen objecten kopen. De aardewerkfabrikanten lijken zich vanaf het begin<br />

van de 18e eeuw te zijn gaan interesseren voor beeldjes. Omdat weinig objecten<br />

dateerbaar zijn, is het moeilijk de ontwikkeling van die productie in kaart te brengen.<br />

De stijl was vaak naturalistisch, uitermate geschikt voor thema’s ontleend<br />

aan zowel de dierenwereld als de religie. Hier werd gekozen voor drie kraanvogels<br />

en een ‘minogame’-schildpad, symbolen van een lang leven. Eveneens typerend<br />

voor deze productie is dat de stukken zelden groter zijn dan 20 cm.<br />

Anoniem, Drie kraanvogels, 19e eeuw, Japan, Edo-periode,<br />

Hirado-biscuit, 20 cm hoog. Brussel, Koninklijke Musea<br />

voor Kunst en Geschiedenis, inv. M.1505.<br />

© MRAH / KMKG<br />

De hand van Wedgwood<br />

1875<br />

De Britse pottenbakker en latere industrieel Josiah Wedgwood (1730-1795) ontwikkelde<br />

in 1774, na tal van experimenten, een nieuw materiaal met een ongewone<br />

consistentie, dat hij ‘jasperware’ noemde. Door bariumsulfaat toe te voegen aan<br />

het traditionele mengsel kon men bijzonder fijne keramiek vervaardigen. Het door<br />

hem uitgevonden porselein herken je meteen: op een lichtblauwe (soms groene<br />

of roze) achtergrond zijn klassieke onderwerpen afgebeeld in het wit. De zachte<br />

aanblik komt door de afwezigheid van glazuur. Wedgwood oogstte er veel succes<br />

mee, wat hem ertoe bracht een dorp te bouwen rond zijn fabriek: Etruria. Op deze<br />

kleine vaas uit de 19e eeuw zijn de muzen Urania en Erato afgebeeld.<br />

Josiah Wedgwood, Spill Vase, 1875, Manufactuur Josiah<br />

Wedgwood, Etruria (Staffordshire), jasperware, 10,8 cm<br />

hoog. Londen, The Victoria and Albert Museum,<br />

inv. C.805A-1935.<br />

Hommage aan Mozart<br />

1887<br />

De Franse beeldhouwer Louis-Ernest Barrias, die in 1865 de Prix de Rome won en in<br />

1878 onderscheiden werd met het Légion d’Honneur, presenteerde op de Salon van<br />

1887 een bronzen sculptuur getiteld Mozart Enfant. Het werk werd aangekocht door<br />

de overheid. De Nationale Manufactuur van Sèvres fabriceerde er een 60 cm grote<br />

versie van biscuit van. Die had dermate veel succes dat Sèvres in 1904 nog een kleinere<br />

versie (43 cm) op de markt bracht. De jonge Mozart is hier afgebeeld in een levendige,<br />

elegante pose, terwijl hij zijn viool stemt. Enkel de virtuoze vaklui van Sèvres konden<br />

zo’n prachtstuk voortbrengen. Deze sculptuur, waar 45 mallen voor nodig waren, is<br />

vervaardigd uit één stuk. Alleen de strijkstok is aangezet.<br />

Louis-Ernest Barrias, Mozart Enfant, 1887, Nationale Manufactuur van Sèvres, Frankrijk, biscuit, 60 of 43<br />

cm hoog. © Sèvres – Manufacture et Musée Nationaux. Foto: Gérard Jonca.<br />

56

Verleidelijk<br />

ca. 1900<br />

Deze schaal is een knap staaltje van art nouveau,<br />

met golven, natuurlijke krommingen en een sierlijke<br />

sirene met blote boezem en in een wrong opgestoken<br />

haar, die in een tritonshoorn blaast. Ze zit op een<br />

golf, in het midden van de schaal. De rand is versierd<br />

met bloemen en lofwerk. Het geheel staat op een<br />

voet van verguld brons, versierd met een libel, een<br />

schelp en een gestileerde vis. Die elementen zijn met<br />

elkaar verbonden door een tak.<br />

Schaal voorstellende een sirene op een golf, ca. 1900, Engeland,<br />

zeegroen en wit biscuit, verguld brons, 39 x 20 x 22,5 cm,<br />

© Galerie Atena. Prijs: € 4.400<br />

Essentie van een ijsbeer<br />

1925 (model) 2018 (editie)<br />

Het was op de Salon d’Automne in 1922 dat François<br />

Pompon het gipsbeeld van deze beer presenteerde, een<br />

duidelijke breuk met het traditionele realisme van de<br />

dierensculpturen. Daarmee loodste hij het genre meteen<br />

de moderniteit binnen. Sinds 1905 streefde de kunstenaar<br />

naar een vereenvoudiging van de vormen, terwijl hij de<br />

details probeerde te beperken tot de essentie, zonder dat<br />

het afgebeelde dier evenwel ook maar iets aan levendigheid<br />

inboette. Het model van deze versie van biscuit uit 2018 dateert<br />

van 1925. De sculptuur werd gemaakt in verschillende<br />

formaten en materialen, zoals gips, steen, brons en hars.<br />

Deze versie van biscuit verleent ze pas echt de dichterlijke<br />

schoonheid van besneeuwde decors.<br />

François Pompon, Ours blanc, Nationale Manufactuur van Sèvres, 21,5 x 9,5 x 40 cm.<br />

© Sèvres – Manufacture et Musée Nationaux. Foto: Gérard Jonca.<br />

Vleugels van biscuit<br />

2021<br />

Thu-Van Tran, Le génie qui redresse le ciel, uniek stuk, biscuit, 11,5 x 16 x<br />

24 cm. Nationale Manufactuur van Sèvres, © Sèvres – Manufacture et<br />

Musée Nationaux. Foto: Gérard Jonca.<br />

De Nationale Manufactuur van Sèvres staat nooit stil. Ze staat ook<br />

open voor hedendaagse experimenten en nodigt geregeld eigentijdse<br />

kunstenaars uit. Die benutten dan de vele mogelijkheden die biscuit<br />

biedt. Thu-Van Tran (°1979), een kunstenaar van Vietnamese origine<br />

die in Parijs woont, verbleef een tijd in de Nationale Manufactuur als<br />

artist in residence. Een van de resultaten is dit unieke stuk, geïnspireerd<br />

op een Vietnamese legende. Honderd stenen, aan de rand van<br />

een meer in Hanoi, zouden op een avond, bij volle maan, zijn getransformeerd<br />

tot zilveren vogels. Die vlogen weg, op zoek naar rouwende<br />

families, om die als troost de glans van de maan te schenken. Deze<br />

wonderlijke transformatie was te danken aan de Zevende Genius,<br />

die de Hemel ondersteunde na deze te hebben losgemaakt van de<br />

Aarde. Elf Geniën van de Hemel werden gecreëerd van porselein, met<br />

gesteente van ‘le Moulin’, waar het porseleinmengsel van de Manufactuur<br />

wordt gemaakt. De vleugels van de geniën werden met de hand<br />

vervaardigd, naar klassieke figuren uit het Sèvres-repertoire.<br />

57

Tout court:<br />

spraakmakende<br />

zaken<br />

In 2017 werd het schilderij Salvador<br />

Mundi van Leonardo da Vinci voor<br />

450 miljoen euro geveild. Vijf jaar later<br />

is de garantie van echtheid verlopen<br />

en de twijfel gebleven. Terwijl de<br />

prijzen blijven stijgen, is de kwestie<br />

van authenticiteit van kunstwerken<br />

nog steeds actueel. Het begrip<br />

‘authenticiteit’ heeft meerdere facetten;<br />

met kopieën, vervalsingen en twijfels<br />

over de toeschrijving van een werk blijft<br />

het een punt van aandacht en zorg,<br />

voor kopers en professionals. Twee<br />

voorbeelden uit de jurisprudentie in<br />

Frankrijk over dit onderwerp.<br />

TEKST: BRIGITTE SPIEGELER<br />

EN CHARLOTTE SCETBON<br />

Leonardo da Vinci, Salvator Mundi, ca.1500, olieverf op paneel, 45,4 × 65,6 cm. Foto: R.V.<br />

In Frankrijk ligt het wettelijk kader om<br />

vervalsingen te bestrijden vast in de<br />

zogenaamde Wet Bardoux. Deze wet<br />

bestraft vervalsingen ‘op de manier van’<br />

en het frauduleuze gebruik van de handtekening<br />

of het onderscheidingsteken van<br />

een kunstenaar op een werk dat hij of zij<br />

niet heeft gemaakt om het voor authentiek<br />

door te laten gaan.1 De kwalificatie namaak<br />

is dus de ongeoorloofde reproductie<br />

van het geheel of een deel van een door het<br />

auteursrecht beschermd werk.<br />

Sommige vervalsingen zijn geen namaak.<br />

Dit is bijvoorbeeld het geval bij een schilderij<br />

waarin de stijl van een kunstenaar is<br />

geïmiteerd en zijn of haar handtekening is<br />

aangebracht, maar waarbij geen herkenbare<br />

elementen van bestaande werken<br />

zijn overgenomen. Twee recente zaken in<br />

Frankrijk belichten verschillende aspecten<br />

van authenticiteit.<br />

58

Alberto Giacometti in zijn atelier in Montparnasse in Parijs, gefotografeerd door zijn echtgenote Annette. Foto: Wikipedia.<br />

VALSE MIRO<br />

In de eerste zaak erfde iemand een tekening,<br />

gesigneerd door Miró, die zijn vader<br />

in 1981 op een veiling had gekocht. Hij<br />

bood de tekening ter authentificatie bij<br />

het Miró-comité aan. Het comité oordeelde<br />

dat het werk niet van Miró was,<br />

waarna de erfgenamen van de kunstenaar<br />

de eigenaar aanklaagden wegens een artistieke<br />

vervalsing op grond van bovenstaande<br />

wet. Op 4 februari 2022 stelde de<br />

rechtbank in Parijs de erfgenamen in het<br />

gelijk. Om de verkoop en het in de handel<br />

brengen van inbreukmakende werken tegen<br />

te gaan, biedt artikel L. 331-1-4 van de<br />

Franse wet inzake intellectuele eigendom<br />

de rechters de mogelijkheid verschillende<br />

maatregelen te treffen: vernietiging van<br />

inbreukmakende voorwerpen verplichten,<br />

inbreukmakende producten uit het commerciële<br />

circuit halen of de verbeurdverklaring<br />

ervan gelasten.<br />

In deze zaak verplichtte de rechtbank de<br />

eigenaar van het kunstwerk om de tekening<br />

aan de erfgenamen te overhandigen, voor<br />

vernietiging. Zij moest dus een afweging<br />

maken tussen twee eigendomsrechten,<br />

namelijk enerzijds het eigendomsrecht<br />

van de eigenaar en anderzijds het intellec-<br />

De erfgenamen<br />

van Miró beriepen<br />

zich op de Wet<br />

Bardoux.<br />

tuele eigendomsrecht van de erfgenamen<br />

van Miró. De rechtbank koos uiteindelijk<br />

voor bescherming van de erfgenamen. Zo<br />

oordeelde zij dat het onvoldoende was<br />

om bijvoorbeeld op de achterkant van het<br />

schilderij ‘reproductie’ aan te brengen, een<br />

van de alternatieven voor vernietiging die<br />

verkozen was in een eerdere zaak over een<br />

ander werk van Miró in 2021.<br />

ONGEAUTORISEERDE<br />

REPRODUCTIES<br />

In de tweede kwestie had een Parijse galerie<br />

een paar bronzen armstoelen verkocht,<br />

die waren toegeschreven aan de Zwitserse<br />

beeldhouwer en ontwerper Diego Giacometti,<br />

broer van Alberto. De wens van de<br />

kunstenaar was dat er na zijn dood geen<br />

nieuw of gereproduceerd werk gemaakt<br />

zou worden. Hoewel de bronzen werken in<br />

de originele mallen van Giacometti waren<br />

gemaakt, werden zij toch als ongeoorloofde<br />

bronzen afgietsels gekwalificeerd en<br />

dus als inbreuk beschouwd. Op 2 november<br />

2022 kende het Hof van Beroep in Parijs<br />

een schadevergoeding van 1.000 euro<br />

ter compensatie van de eigendomsrechten<br />

aan de rechthebbenden van de kunstenaar<br />

toe. Tegelijkertijd werd de schadevergoeding<br />

voor de morele rechten verhoogd tot<br />

10.000 euro, gezien de duidelijke schending<br />

van de wensen van de kunstenaar.<br />

Authenticiteit is dus niet alleen een kwestie<br />

van de kwaliteit of het uiterlijk van het werk,<br />

maar ook een kwestie van de intrinsieke<br />

relatie met de kunstenaar en het honoreren<br />

van zijn of haar nagelaten wensen.<br />

Brigitte Spiegeler en Charlotte Scetbon zijn<br />

werkzaam bij Heffels Spiegeler Advocaten<br />

(Den Haag en Parijs)<br />

www.heffels-spiegeler.com<br />

Noten<br />

—<br />

1. Wet van 9 februari 1895 inzake fraude op<br />

artistiek gebied.<br />

2. Rechtbank Parijs, 4 februari 2022, n°18-6368.<br />

3. Hof van Beroep, Parijs, 5, 1, 02-11-2022, n° 20/12306.<br />

59

Marie-Puck<br />

Broodthaers<br />

Een biografische collectie<br />

Met zijn unieke oeuvre heeft de<br />

Belgische kunstenaar Marcel<br />

Broodthaers een onuitwisbare<br />

stempel op de kunstgeschiedenis<br />

gedrukt. Twaalf jaar lang was zijn<br />

dochter Marie-Puck, die van 1987<br />

tot 2021 galeriehouder was en nu<br />

art-consultant is, een bevoorrechte<br />

getuige van zijn bruisende<br />

creativiteit. De waarden die ze van<br />

hem meekreeg zijn voor haar altijd<br />

een leidraad geweest. Deze maand<br />

is er een veiling van bijzonder werk<br />

van haar vader.<br />

TEKST: GWENAËLLE GRIBAUMONT<br />

PORTRET: GUY KOKKEN<br />

Op 25 mei gaat Artcurial over tot<br />

de verkoping van een opmerkelijk<br />

ensemble manuscripten,<br />

boeken en objecten van Marcel<br />

Broodthaers (1924-1976), die het eigendom<br />

van zijn dochter Marie-Puck zijn, samen<br />

met originele werken, boeken en manuscripten<br />

van kunstenaars die een rol hebben<br />

gespeeld in het avontuur van haar galerie.<br />

Alles samen gaat het om zo’n 250 lots, onder<br />

meer van James Lee Byars, Giorgio de<br />

Chirico, Robert Desnos, Óscar Domínguez,<br />

Marcel Duchamp, Yves Klein, René Magritte,<br />

Francis Picabia, Dieter Roth en Niele<br />

Toroni. De veiling wordt georganiseerd<br />

door de afdeling Boeken & Manuscripten,<br />

in samenwerking met boekhandelaars en<br />

experts Philippe Luiggi en Benoît Forgeot.<br />

Een mooie aanleiding tot een gesprek met<br />

Marie-Puck Broodthaers.<br />

60

Giorgio De Chirico, Zonder titel (La Grace exilée), ca. 1929-1930, olieverf op doek, gesigneerd G. de Chirico rechtsonder, 26 × 40,5 cm. Artcurial, Parijs, 25-05.<br />

© Artcurial. Richtprijs: € 180.000-220.000.<br />

Terug naar uw vroege kinderjaren. Was<br />

u zich ervan bewust op te groeien in een<br />

atypisch milieu?<br />

“Ik ben geboren in het artistieke universum<br />

van mijn vader. Ik was helemaal ondergedompeld<br />

in die wereld. Voor mij was<br />

dat dus allemaal vanzelfsprekend. Toch<br />

voelde ik me wat anders dan de andere<br />

kinderen. Onder meer omdat ik voortdurend<br />

omringd was door volwassenen, van<br />

verzamelaars en kunstenaars tot kunstcritici<br />

en conservators. Ik heb het gevoel dat<br />

ik wat sneller groot geworden ben.”<br />

Welke soort vader was Marcel<br />

Broodthaers?<br />

“Vooreerst zou ik willen zeggen dat we<br />

elkaar zielsgraag zagen. Als klein meisje<br />

zag ik hem als een denker, voortdurend<br />

verzonken in gedachten. Het belangrijkste<br />

om te begrijpen is echter dat mijn vader<br />

wist dat hij zou sterven. Hij wilde me dan<br />

ook zeer veel meegeven. Zo stopte hij een<br />

fototoestel in mijn handen om me in te<br />

wijden in de fotografie. Hij maakte me ook<br />

vertrouwd met lezen en literatuur en zette<br />

me sterk onder druk om te lezen. Die liefde<br />

voor boeken is me altijd bijgebleven.”<br />

‘Als kind<br />

werd ik<br />

ondergedompeld<br />

in het artistieke<br />

universum<br />

van mijn vader’<br />

Betrok hij u bij zijn werk?<br />

“Soms betrok hij me bij zijn tekeningen,<br />

of hij werkte mee aan de mijne. Dat waren<br />

dan ‘vierhandige’ werken. Ik heb ook meegewerkt<br />

aan verschillende van zijn films.<br />

Ik kreeg kleine rollen of hij gebruikte mijn<br />

stem. In Berlin oder ein Traum mit Sahne<br />

(1974) zie je mij palmen begieten en door<br />

het venster van ons appartement kijken. In<br />

Un film de Charles Baudelaire (1970) hoor<br />

je mij met een zekere aarzeling zeggen:<br />

‘Museum. Geen toegang voor kinderen’.”<br />

Heeft u er altijd van gedroomd een eigen<br />

kunstgalerie te openen?<br />

“Aanvankelijk wilde ik kunstenaar worden.<br />

Ik wilde gaan studeren aan de Slade<br />

School of Fine Art in Londen, maar ik werd<br />

niet toegelaten. Vervolgens ging ik naar<br />

New York om er te werken in de galerie<br />

van Marian Goodman. Daar ben ik een<br />

jaar gebleven, waarna ik aan de slag ging in<br />

Keulen, in de galerie van Michael Werner.<br />

Uiteindelijk keerde ik terug naar New York,<br />

om te werken in een door Michael Werner<br />

en Mary Boone geopende galerie. Na die<br />

galerie-ervaring belandde ik bij veilinghuis<br />

Lempertz, in Keulen, om er de afdeling hedendaagse<br />

kunst verder uit te bouwen.”<br />

U zou snel een eigen zaak openen, met al<br />

meteen een gedurfd, avant-gardistisch en<br />

conceptueel programma?<br />

“Dat was in 1987. Ik was vijfentwintig toen<br />

mijn oog viel op een te huur-bordje, tegenover<br />

het Paleis voor Schone Kunsten. Voor<br />

mij was dat een plaats vol nostalgie, omdat<br />

ik er vroeger vaak kwam met mijn vader.<br />

Zonder één frank ben ik eraan begonnen.<br />

Dat was best dapper, maar dat moet je ook<br />

zijn in dit vak! Mijn eerste tentoonstelling<br />

61

uimte van drie bij twee meter! Van 1997<br />

tot 2005 hield ik er vier tentoonstellingen<br />

per jaar. Daarna organiseerde ik er nog<br />

enkele, maar steeds minder, in een andere<br />

woning, in de Generaal Pattonstraat. In<br />

2012 zette ik een punt achter mijn activiteiten<br />

als galeriehouder, omdat het werk<br />

in verband met mijn vaders oeuvre steeds<br />

tijdrovender werd.”<br />

Marcel en Marie-Puck Broodthaers, Kassel, Duitsland, 1972. Foto: Benjamin Katz.<br />

‘De veiling is<br />

een afspiegeling<br />

van mijn leven<br />

als galeriehouder,<br />

verzamelaar en<br />

dochter van<br />

een kunstenaar’<br />

ging over Belgische kunst, met werken<br />

van onder meer Ensor, Spilliaert, Magritte,<br />

Broodthaers en Hergé. Later presenteerde<br />

ik werk van Francis Picabia, Niele Toroni,<br />

Christian Boltanski, Marcel Duchamp,<br />

Marina Abramović, James Lee Byars, André<br />

Cadere, Piero Manzoni en anderen. Toen ik<br />

hen ontmoette en werk van hen tentoonstelde,<br />

waren veel van die kunstenaars nog<br />

verre van populair. Zoals Piero Manzoni,<br />

van wie ik werk presenteerde eind 1987:<br />

niemand wilde iets van hem kopen. Het<br />

is me wel gelukt werken te verkopen aan<br />

handelaars. Veel winst heeft dat niet opgeleverd,<br />

maar ik was bijzonder blij die tentoonstelling<br />

te hebben georganiseerd.<br />

Ik heb ook werk van jongere kunstenaars<br />

tentoongesteld, zoals Ann Veronica Janssens,<br />

Angel Vergara, Michel François en<br />

Joëlle Tuerlinckx. In 1996 hield ik mijn<br />

laatste tentoonstelling in de Ravensteinstraat.<br />

Die was volledig gewijd aan mijn<br />

vader. Voor mij was het belangrijk dit<br />

avontuur op deze manier te kunnen beëindigen.<br />

Daarna opende ik een piepkleine<br />

galerie in mijn woning, in de Van Elewijckstraat,<br />

tussen twee verdiepingen. Ik doopte<br />

het ‘Hyper Space’. Iedereen dacht aan<br />

een reusachtige loods, maar het was een<br />

Waarom doet u zo’n 250 stukken uit uw<br />

collectie van de hand?<br />

“In de loop der jaren heb ik enorm veel werken,<br />

edities, efemera enzovoort verzameld.<br />

Op een bepaald moment stelde zich de<br />

vraag wat ik moest doen met die collectie.<br />

Op een dag ontmoette ik boekhandelaar en<br />

expert Philippe Luiggi. Ik had veel waardering<br />

voor de manier waarop hij de veiling<br />

van de collectie van Geneviève en Jean-<br />

Paul Kahn had georganiseerd, van 2019 tot<br />

2022. Ik kwam toen op het idee een veiling<br />

op touw te zetten en een catalogus samen<br />

te stellen met een overzicht van mijn carrière.<br />

Op de veiling kan men bieden op zo’n<br />

tweehonderdvijftig stukken. Het is echt een<br />

afspiegeling van mijn carrière als galeriehouder<br />

en mijn activiteiten als verzamelaar,<br />

maar ook van mijn leven als dochter<br />

van een kunstenaar. Het eerste gedeelte<br />

heeft betrekking op Marcel Broodthaers<br />

zelf, met manuscripten, tekeningen die ik<br />

samen met mijn vader heb gemaakt, edities<br />

en boeken die ik heb vergaard, zoals een<br />

nooit eerder tentoongestelde Chronique de<br />

l’amour enchanté uit 1960. Het is zowel een<br />

literair manuscript als een volwaardig plastisch<br />

werk. Er is ook een lange brief die hij<br />

me heeft geschreven, een van de weinige<br />

trouwens, waarin sprake is van een gebeurtenis<br />

toen we nog in Berlijn woonden, in<br />

1974. Ik was toen tien. Het tweede gedeelte<br />

heeft betrekking op een ensemble kunstenaars<br />

van wie ik werk heb tentoongesteld,<br />

zoals Richard Hamilton, Francis Picabia,<br />

Giorgio de Chirico, Piero Manzoni, James<br />

Lee Byars, Niele Toroni, Wolfgang Laib,<br />

André Cadere, René Magritte.”<br />

Gaat de opbrengst van de veiling naar een<br />

bepaald project?<br />

“Ik ben een verzamelaar in hart en nieren<br />

en wil doorgaan met aankopen. Ik hou<br />

ervan nieuwe dingen te ontdekken en<br />

volg mijn hart bij mijn aankopen. Onlangs<br />

kocht ik werk van onder anderen Annabelle<br />

Guetrata, Tavares Strachan, Slavs and<br />

Tatars, Vivian Suter, Frank Walter, André<br />

Cadere, Piero Manzoni en Valentine Hugo.”<br />

62

‘Op de veiling kan<br />

men bieden op zo’n<br />

tweehonderdvijftig<br />

stukken’<br />

Kunt u bij wijze van afsluiter een kleine<br />

anekdote vertellen over een kunstenaar<br />

die een bijzondere indruk op u heeft<br />

nagelaten?<br />

“Zonder aarzelen denk ik dan aan James<br />

Lee Byars. Na de dood van mijn vader<br />

onderhield ik een nauwe band met hem. Ik<br />

beschouwde hem een beetje als een tweede<br />

vaderfiguur, net als Richard Hamilton en<br />

Gilbert & George. Ik heb vier keer werk van<br />

hem tentoongesteld. Ik herinner me dat ik,<br />

toen ik in Londen woonde, van de Amerikaanse<br />

kunstcriticus Barbara Reise het<br />

boek Brave New World van Aldous Huxley<br />

kreeg. Ongelofelijk genoeg heeft James<br />

me in 1993 dezelfde uitgave van dat boek<br />

geschonken en voorgesteld een stuk te creëren<br />

voor mijn galerie, met als titel<br />

Smithereens, wat ‘gruzelementen’ betekent.<br />

Ik had dat woord net ontdekt in het boek<br />

Marcel Broodthaers, De zwarte vlag. Onbegrensde afdruk, 1968, gestempelde plastic plaat beschilderd met<br />

acryl in zwart en rood, 84 × 120 cm. Artcurial, Parijs, 25-05. © Artcurial. Richtprijs: € 40.000-60.000.<br />

van Huxley. Ik heb zijn voorstel dan ook<br />

meteen aanvaard. Het was de bedoeling een<br />

bol van witte pleister te laten uiteenspatten,<br />

in gruzelementen. De avond ervoor hadden<br />

we een test gedaan en alles was goed verlopen.<br />

Op de dag van de vernissage was de<br />

knal evenwel zo krachtig dat het raam van<br />

de galerie aan scherven vloog!”<br />

‘James Lee Byars<br />

beschouwde ik<br />

als een tweede<br />

vaderfiguur, net als<br />

Richard Hamilton<br />

en Gilbert & George’<br />

BEZOEKEN<br />

James Lee Byars, Hartvormige brief, geen plaats of datum, zilverpotlood op rood hartvormig papier,<br />

gesigneerd Byars, onder glas, 62 × 82 cm. Artcurial, Parijs, 25-05. © Artcurial. Richtprijs: € 2.000-3.000.<br />

From the Marie-Puck Broodthaers<br />

Collection<br />

Artcurial<br />

Parijs<br />

www.artcurial.com/en/sale-4336-mariepuck-broodthaers-collection<br />

25-05<br />

63

64

Bieden op een<br />

kasteelcollectie<br />

Internationale vedette Jacques<br />

Garcia heeft al talloze woningen,<br />

hotels en andere gebouwen<br />

ingericht. Al meer dan veertig jaar<br />

is hij fervent kunstverzamelaar.<br />

Op 16 mei veilt Sotheby’s in Parijs<br />

75 prestigieuze werken die Garcia<br />

koos ter verfraaiing van Champ<br />

de Bataille, dat hij al sinds 1992<br />

restaureert. Na dit titanenwerk kan<br />

dit Normandische kasteel, met de<br />

grootste privétuin van Europa, weer<br />

het hele jaar door bezocht worden.<br />

TEKST: CHRISTOPHE DOSOGNE<br />

Jacques Garcia (°1947, Parijs) hield<br />

al op jonge leeftijd van snuisteren<br />

op de rommelmarkt aan de Porte de<br />

Vanves en in Montreuil. “Ik begon<br />

te verzamelen op mijn achttiende, zoals<br />

werken van moderne schilders als Yves<br />

Klein, die nu fenomenaal veel waard zijn<br />

en die ik intussen heb verkocht”, vertelde<br />

de Franse interieurarchitect in 2004 in een<br />

gesprek met Luxe Magazine. “Het is Maria<br />

de Beyrie, een antiquair met voor de 20e<br />

eeuw baanbrekende ideeën, die me de essentie<br />

heeft geleerd, toen ik de dingen nog<br />

oppervlakkig bekeek. Ze legde uit wat ‘het<br />

wezen der dingen’ was. Ik heb goed geluisterd<br />

en heb haar raad meteen omgezet in<br />

de praktijk. Ze heeft mijn interesse voor<br />

kunstobjecten gewekt.”<br />

De eerste kunstobjecten tikte Garcia op de<br />

kop toen hij 25 was. Dankzij zijn eruditie,<br />

leergierigheid, kennis van inventarissen<br />

en collecties en ambitie kon hij uitgelezen<br />

werken aankopen, niet zelden van<br />

koninklijke herkomst. “Ik heb een fortuin<br />

verdiend door kunstobjecten te verkopen<br />

aan musea. (…) Zo verkocht ik de laatste<br />

buste die nog ontbrak in de collecties van<br />

de Lodewijk XIV-periode van de Spiegelzaal<br />

in Versailles! Iedereen keek me met de<br />

nek aan, men dacht dat het een vervalsing<br />

was. Ik bood het stuk te koop aan op een<br />

veiling en … Versailles kocht het.”<br />

LANGZAAM HOGEROP<br />

Garcia ontdekte dat hij aanleg voor tekenen<br />

had. In 1966 trok hij naar Penninghen,<br />

een prestigieuze school voor interieurarchitecten<br />

in Parijs. Later volgde hij ook een<br />

‘Decorateur was<br />

niet mijn roeping:<br />

ik wilde architect<br />

worden. Maar al<br />

snel besefte ik dat er,<br />

gezien mijn afkomst,<br />

een heuse sociale<br />

barrière was’<br />

JACQUES GARCIA<br />

opleiding in kunstambachten. Vervolgens<br />

ging hij aan de slag bij een bureau voor<br />

interieurontwerp. Garcia specialiseerde<br />

zich in hedendaagse architectuur. Later<br />

zou hij zeggen: “Decorateur was niet mijn<br />

roeping: ik wilde architect worden. Al<br />

snel besefte ik echter dat er, gezien mijn<br />

afkomst als kind van een Spaanse migrant,<br />

een heuse sociale barrière was en dat het<br />

me niet zou lukken. (…) Ik ben begonnen<br />

als tekenaar op een ontwerpbureau.<br />

Daarna was ik projectleider en uiteindelijk<br />

had ik de leiding van het bureau. Ik werkte<br />

voor belangrijke klanten, onder wie een<br />

vriendin van mijn baas, die me de raad gaf<br />

zelfstandige te worden, omdat ze vond<br />

dat ik beter was dan hij. Zo begon ik aan<br />

opdrachten voor hotelgroepen, als uitvoerder:<br />

Sofitel, Frantel, Méridien, Tour Montparnasse.<br />

Die eerste opdrachten deed ik<br />

louter om den brode, omdat ik geen an-<br />

65

Dominique Desseigne ontmoette, gingen<br />

voor Garcia de deuren van de hotelgroep<br />

Lucien Barrière open. Hij mocht tal van<br />

hotels van de groep renoveren, in een<br />

stijl die hij zelf omschreef als ‘gaande van<br />

het zen-minimalisme tot de neogotische<br />

overdaad, van het exotisme na de terugkeer<br />

uit Egypte tot de excessen ten tijde<br />

van Napoleon III’. De typische Garcia-stijl,<br />

vaak nagebootst, was sexy en barok. In<br />

1996 mocht hij Hôtel Costes herinrichten.<br />

Door die projecten raakte hij bekend bij<br />

het grote publiek. Dankzij dit succes kon<br />

Garcia in 1987 het kasteel van Menou aankopen,<br />

in de regio Nivernais, gebouwd ten<br />

tijde van Lodewijk XIV.<br />

Vitrine met het Het beau bleu-ornithologisch servies in porselein van Sèvres, 1792 en 1793; in 1792 gekocht<br />

door de heren Lanos en Perrégaux, agenten van de heer Sudell, in 2005 aangekocht bij Sotheby's New<br />

York, uit de collectie van Laurance S. Rockefeller. Rockefeller-collectie. Sotheby's / Art Digital Studio.<br />

Richtprijs: € 600.000-1.000.000.<br />

De typische<br />

Garcia-stijl, vaak<br />

nagebootst, was<br />

sexy en barok.<br />

dere keuze had. Geleidelijk aan kwamen er<br />

steeds meer privéklanten bij, aangebracht<br />

door vrienden. En steeds vaker werd mij<br />

om advies gevraagd.”<br />

In 1980 nam Garcia zijn intrek op de eerste<br />

verdieping van het Hôtel de Sagonne, in<br />

het centrum van Parijs. Dat hotel was<br />

de eerste bekende realisatie van Jules<br />

Hardouin-Mansart, gebouwd in 1667-1668.<br />

Garcia zou het restaureren en inrichten in<br />

diens stijl. Toen foto’s van zijn inrichting<br />

verschenen in een interieurmagazine,<br />

ging de bal pas echt rollen. Steeds meer<br />

opdrachten van privéklanten, zoals Ornano,<br />

Bouygues en Mauboussin, volgden.<br />

Toen hij in de jaren negentig Diane en<br />

ROEMRUCHT KASTEEL<br />

Het was echter de renovatie van het prachtige<br />

herenhuis van de sultan van Brunei,<br />

aan de Place Vendôme in Parijs, dat hem<br />

in 1992 de mogelijkheid bood het Normandische<br />

kasteel Champ de Bataille aan te<br />

kopen, na het kasteel van Menou van de<br />

hand te hebben gedaan. Het kasteel werd<br />

tussen 1653 en 1665 gebouwd door Louis<br />

Le Vau voor graaf Alexandre de Créqui-<br />

Bernieulles, een ‘Fronde’-opstandeling<br />

die was verbannen van het hof en huisarrest<br />

kreeg van kardinaal Mazarin. Hij<br />

moest op zijn landgoed in Normandië<br />

blijven. Het kasteel moest de in ongenade<br />

gevallen graaf herinneren aan de pracht<br />

en praal van het hof, waar hij geen voet<br />

meer mocht zetten. Via erfenis kwam het<br />

kasteel in handen van de hertogen van<br />

Harcourt. Tijdens de Revolutie werd het<br />

geplunderd. Een restauratie vond plaats<br />

aan het begin van de 20e eeuw en later<br />

een verbouwing tot armenhuis. Tijdens<br />

de Tweede Wereldoorlog werd het kasteel<br />

gebruikt als gevangenis, om na de oorlog<br />

weer in handen van de familie Harcourt<br />

te komen. In 1982 werd het verkocht aan<br />

Gilles Boutrolle d’Estaimbuc, die er een<br />

golfterrein liet aanleggen en er klank- en<br />

lichtspelen en wedstrijden voor paardenkarren<br />

organiseerde. Uiteindelijk verkocht<br />

hij het kasteel aan Jacques Garcia. Die<br />

begon toen aan een grondige renovatie,<br />

om het interieur van het kasteel te herstellen<br />

in zijn vroegere staat, zoals het was ten<br />

tijde van het Ancien Régime.<br />

Alles werd grondig doordacht. Het resultaat<br />

is dan ook grandioos. De versiering is<br />

geïnspireerd op die van de 17e, 18e en 19e<br />

eeuw. Het gaat om meubelen, schilderijen<br />

en kunstobjecten komend uit de grootste<br />

collecties, zoals die van koningen Lode-<br />

66

In 2014 zorgde Garcia<br />

in het Louvre voor<br />

de herinrichting van<br />

35 zalen gewijd aan<br />

Franse meubelkunst<br />

van de 18e eeuw.<br />

wijk XV en Lodewijk XVI, en koninginnen<br />

Marie Leszczyńska en Marie-Antoinette.<br />

In diezelfde geest begon de nieuwe eigenaar<br />

ook aan de herinrichting van het park<br />

en de tuinen, samen meer dan honderd<br />

hectare groot. Hij kon daarbij enkel steunen<br />

op een vage schets toegeschreven aan<br />

landschapsarchitect André Le Nôtre. Garcia<br />

deed dat in samenwerking met Patrick<br />

Pottier. Wellicht deze zomer zal het geheel,<br />

met een groot aantal Chinese en Indische<br />

paviljoenen geïnspireerd op de Wereldtentoonstellingen,<br />

klaar zijn.<br />

Zijn hele leven lang heeft deze vurige bewonderaar<br />

van het Franse patrimonium<br />

ernaar gestreefd de schade te herstellen die<br />

het in de loop van de geschiedenis heeft<br />

geleden, met name tijdens de Franse Revolutie,<br />

toen heel wat waardevolle stukken<br />

werden verkocht op veilingen. Zo verza-<br />

Jacques Garcia, tafel, 20e eeuw, gepatineerd brons en fossiel marmer uit zuidelijk Devoon Marokko.<br />

Sotheby's / Art Digital Studio. Richtprijs: € 150.000-250.000.<br />

Garcia was tien<br />

jaar lang mecenas<br />

van het paleis van<br />

Versailles.<br />

Jean-Pierre Latz (att.), ladenkast, Lodewijk XV-periode, ca. 1750, satijnhout en violet houtfineer, marqueterie<br />

van bloemen in kolfhout en verguld bronzen beslag; waarschijnlijk afkomstig uit de voormalige collectie van de<br />

markiezin van Pompadour, in het Château de Crécy, dat de Duc de Penthièvre, kleinzoon van Lodewijk XIV, in<br />

1757 met het meubilair kocht. Sotheby's / Art Digital Studio Richtprijs: € 300.000-500.000.<br />

melt Garcia al heel lang objecten van koninklijke<br />

herkomst, verspreid over de hele<br />

wereld. Die vinden nu een waardig onderkomen<br />

in het kasteel Champ de Bataille.<br />

Het was dan ook geen verrassing dat het<br />

Louvre hem in 2014 de herinrichting van<br />

de 35 zalen gewijd aan Franse meubelkunst<br />

van de 18e eeuw toevertrouwde. Garcia<br />

was ook tien jaar lang een mecenas van het<br />

paleis van Versailles, waar hij meewerkte<br />

aan de herinrichting en het hermeubileren<br />

van de privévertrekken van Lodewijk XIV,<br />

Lodewijk XV, Lodewijk XVI en de Mesdames,<br />

de dochters van Lodewijk XV.<br />

67

Het gaat om<br />

meubelen, schilderijen<br />

en kunstobjecten<br />

komend uit<br />

koninklijke collecties<br />

van onder anderen<br />

Lodewijk xv en xvi,<br />

Marie Leszczyńska en<br />

Marie-Antoinette.<br />

UNIEKE STUKKEN<br />

Het Champ de Bataille wordt beschouwd<br />

als een van de mooiste domeinen van<br />

Frankrijk. Al in 2004 zei Jacques Garcia<br />

daarover: “Dit eigendom zal me overleven.<br />

Ik moet er dus voor zorgen dat de toekomst<br />

ervan verzekerd is.” Wellicht is het daarom<br />

dat er straks bij Sotheby’s een veiling plaatsvindt.<br />

Die kun je zien als een hommage<br />

aan de sierkunst van de 17e, 18e en 19e<br />

eeuw, met uitgelezen meubelen, sculpturen<br />

en stukken van porselein. Veel van die<br />

meesterwerken hebben een illustere herkomst.<br />

Zo zijn er verschillende meubelen<br />

van Georges Jacob, geleverd voor koningin<br />

Marie-Antoinette, waaronder twee paar<br />

fauteuils en een canapé van gesneden en<br />

verguld hout, wellicht besteld voor het<br />

Cabinet Turc in Fontainebleau – elk lot zou<br />

€ 400.000 tot 600.000 moeten opbrengen.<br />

Tot de opvallendste meubelen behoren<br />

een consoletafeltje met ebbenfineer en<br />

geschilderd plaatstaal, waarschijnlijk door<br />

de bekende handelaar in luxegoederen<br />

Dominique Daguerre besteld bij Adam<br />

Weisweiler (richtprijs: € 1 à 2 miljoen).<br />

De stijl van dit prachtige stuk is typerend<br />

voor het einde van de regeerperiode van<br />

Lodewijk XVI, door de combinatie van<br />

kostbare materialen, zoals Japans lak en<br />

platen van porselein. Het gebruik van geschilderd<br />

plaatstaal, hier vergezeld van een<br />

marmeren blad, maakt er een uniek stuk<br />

van in het repertoire van de meubelmaker,<br />

al knoopt het ook aan bij het oeuvre van<br />

Martin Carlin, zijn voorganger als hoofdleverancier<br />

van Dominique Daguerre.<br />

Een andere blikvanger is een paar kabinetten<br />

uit de Edo-periode, met een<br />

verbluffend geraffineerde versiering van<br />

Japans lak en een zilveren montuur (ca.<br />

1640-1680), afkomstig uit de voormalige<br />

collectie van de Engelse koning Willem III<br />

en koningin Mary II (richtprijs: € 800.000-<br />

1.200.000). Stadhouder-koning Koning<br />

Willem III van Oranje heerste samen<br />

Het Tapijtensalon in het kasteel van Champ de Bataille. Sotheby's / Art Digital Studio.<br />

68

Kabinet (van een paar), Japan, Edo-periode, ca.<br />

1640-1680, lak en zilverbeslag, zilveren zijgrepen,<br />

Engeland, 17e eeuw; waarschijnlijk uit de voormalige<br />

collectie van koning Willem III en koningin Mary II.<br />

Sotheby's / Art Digital Studio.<br />

Richtprijs: € 700.000-1.000.000.<br />

Belangrijk paar monumentale vazen, genaamd 'grands vases étrusques' of 'vases Lagrenée', gedateerd 1797,<br />

Sèvres hard porselein, verguld bronzen montage door Pierre-Philippe Thomire. Deze vazen, die deel uitmaakten<br />

van de revolutieverkoop, werden in 1808 aangekocht door de hertog van Hamilton © Sotheby's / Art Digital<br />

Studio. Richtprijs: € 800.000-1.200.000.<br />

Madame de<br />

Pompadour verfraaide<br />

het kasteel met<br />

prachtig meubilair,<br />

totdat Lodewijk xv<br />

het hof vanwege<br />

de Zevenjarige Oorlog<br />

meer soberheid<br />

oplegde.<br />

met zijn echtgenote en volle nicht Mary<br />

II over Engeland, Ierland en Schotland,<br />

van 1689 tot 1694, toen Mary overleed, en<br />

daarna in zijn eentje, tot aan zijn dood in<br />

1702. Tijdens hun regeerperiode ontstond<br />

de ‘William & Mary’-stijl, met sterke<br />

Vlaamse en Nederlandse invloeden, in<br />

combinatie met oosterse elementen, die<br />

geleidelijk aan hun intrede deden in het<br />

oppervlak, zoals de versiering van deze<br />

kabinetten laat zien.<br />

Tot slot is er nog een commode met bloemenmarqueterie<br />

uit de tijd van Lodewijk<br />

XV, toegeschreven aan meubelmaker<br />

Antoine-Robert Gaudreau (richtprijs:<br />

€ 400.000-700.000), met het merkteken<br />

van het kasteel van Bizy, dat de hertog van<br />

Penthièvre, kleinzoon van Lodewijk XIV,<br />

zou erven. Die zou het kasteel uitrusten<br />

met meubelen afkomstig uit zijn kasteel in<br />

Crécy, dat hij samen met een deel van het<br />

meubilair kocht van markiezin de Pompadour.<br />

Het ging om de eerste en grootste<br />

woning die deze lieveling van de koning<br />

kocht in 1746. Het was ook het kasteel dat<br />

Madame de Pompadour het langst in eigendom<br />

had. Na aankoop vroeg ze Lazare<br />

Duvaux een deel van het nieuwe meubilair<br />

te leveren. Ze verfraaide het kasteel tot in<br />

1755, toen Lodewijk XV het hof een zekere<br />

soberheid oplegde, met het oog op de Zevenjarige<br />

Oorlog. Van soberheid is gelukkig<br />

geen sprake op deze grandioze veiling, die<br />

ongetwijfeld genoeg zal opbrengen om de<br />

toekomst van het Champ de Bataille te<br />

verzekeren.<br />

VEILING<br />

Veiling Jacques Garcia/ Intemporel<br />

Sotheby’s<br />

Parijs<br />

www.sothebys.com<br />

16-05<br />

BEZOEKEN<br />

Domein Champ de Bataille<br />

Sainte-Opportune-du-Bosc<br />

Normandië<br />

www.chateauduchampdebataille.com<br />

LEZEN<br />

Franck Ferrand, Jacques Garcia ou l’Eloge du<br />

Décor, Flammarion, Parijs, 2005, ISBN 978-2-<br />

08011-465-5, prijs: € ca. 65 (paperback) en ca.<br />

€ 100 (hardcover).<br />

Jacques Garcia. Vingt ans de passion :<br />

Le Château du Champ de Bataille,<br />

Flammarion, Parijs, 2013, ISBN 9782081300170,<br />

prijs: € 95.<br />

69

Christopher<br />

Dresser<br />

Less is more avant la lettre<br />

Een Japans geïnspireerde waterketel in rood en geel koper en verzilverd, op voet, ca 1882-1885, hoogte: 26,5 cm. Richtprijs: € 4.000-6.000.<br />

70

Carlo Bonte Auctions veilt een<br />

omvangrijke en gevarieerde<br />

collectie zilver, verzilverd, aardewerk<br />

en porselein van de hand van<br />

Christopher Dresser, pionier van de<br />

Britse Modern Movement.<br />

De veiling is in samenwerking met<br />

zilverexpert Emil Fonfoneata, die in<br />

2007 een tentoonstelling rond deze<br />

ontwerper in Gent, Praag en Keulen<br />

organiseerde.<br />

Een koperen Kordofan-kandelaar, gesigneerd ‘Dr Dressers’s Design’, 1883, hoogte: 14 cm. Richtprijs: € 2.000-<br />

3.000.<br />

TEKST: LINDSAY VANDENABEELE<br />

‘Dresser is de eerste die de nieuwe industrie<br />

met al zijn mogelijkheden omarmt’<br />

Bij een overzichtstentoonstelling<br />

in 2013 rond Henry Van de Velde<br />

wordt door de Koninklijke Musea<br />

voor Kunst en Geschiedenis in<br />

Brussel een vergelijking gemaakt met<br />

Christopher Dresser (1834-1904) en tegelijkertijd<br />

van hem werk getoond. Ook het<br />

befaamde Victoria and Albert Museum<br />

wijdde in 2021 een groots opgezette tentoonstelling<br />

aan deze Britse ontwerper.<br />

Niet vreemd dus dat Carlo Bonte Auctions<br />

werk van hem aanbiedt.<br />

De veiling in Brugge, die deze maand<br />

plaatsvindt, omvat onder andere een koperen<br />

kordofan-kandelaar uit 1883, gesigneerd<br />

‘Dr Dresser’s Design’ en vervaardigd<br />

door de firma Richard Perry, Son & Co., dé<br />

designklassieker die in alle grote musea<br />

van toegepaste kunst terug te vinden is.<br />

De vorm is schatplichtig aan de trommels<br />

in lakwerk die in het Japanse Noh-theater<br />

gebruikt worden. De kandelaar werd destijds<br />

verkocht bij Liberty & Co. in Londen,<br />

een van de eerste grootwarenhuizen met<br />

een groot aanbod voor alles wat oosters<br />

en exotisch was. Vandaar ook de naam<br />

‘kordofan’, een duidelijke reminiscentie<br />

naar Kordofan, een vroegere Soedanese<br />

provincie. De kandelaars waren in<br />

verschillende kleuren verkrijgbaar, de<br />

‘Liberty art colours’.<br />

Bij ons is Christopher Dresser relatief<br />

weinig bekend, maar de ontwerper is van<br />

onschatbare waarde als pionier van de<br />

Modern Movement. Engeland is het land<br />

bij uitstek waar de industrie zich in de 19e<br />

eeuw met volle kracht vooruitzet. Dresser<br />

is de eerste die specifiek voor en met de<br />

industrie zal gaan creëren, iemand die de<br />

nieuwe industrie met al zijn mogelijkheden<br />

omarmt. Dit in groot contrast tot zijn<br />

tijdgenoten, theoreticus John Ruskin en<br />

duizendpoot William Morris, die de moderne<br />

wereld juist verguizen. Zijn ontwerpen,<br />

die vanaf de jaren zestig van de 19e<br />

eeuw de wereld bestormen, zijn uniek en<br />

utopisch. Maar de wereld is er niet klaar<br />

voor. Pas ruim een halve eeuw later nemen<br />

Bauhaus en vervolgens Alberto Alessi,<br />

die als groot aanhanger van Dresser heel<br />

wat echo’s toont van zijn futuristische<br />

modellen, zijn kenmerkende lijnen over.<br />

Hiermee wordt het moderne design uiteindelijk<br />

op de kaart gezet. Zo’n veertig jaar<br />

later, met art deco in volle ontwikkeling,<br />

wordt het typerende design pas echt hot<br />

voor het grote publiek. Het is dan ook pas<br />

vanaf de late jaren dertig van de 20e eeuw<br />

dat men hem stilaan gaat herwaarderen.<br />

UITGEPUURDE VORMEN<br />

De collectie in de veiling toont verschillende<br />

belangrijke stukken, maar ook heel<br />

wat items voor dagdagelijks gebruik zijn<br />

gemaakt voor de minder brede portemon-<br />

71

Een verzilverd toastrek geïnspireerd op een Japanse brug,<br />

gemerkt ‘Hukin & Heath Ltd’, ca 1881, hoogte: 12 cm. Richtprijs:<br />

€ 3.000-5.000.<br />

Een Japans geïnspireerde verzilverde koffie- en theeset, gemerkt ‘Hukin & Heath Ltd’, ca 1880-1885, hoogte:<br />

9,5 - 39 cm. Richtprijs: € 3.000-4.000.<br />

Verzamelaars tellen<br />

astronomische<br />

bedragen neer voor<br />

prototypes, die maar<br />

zelden op de markt<br />

komen.<br />

nee. Twee zeldzame kandelaars in rood en<br />

blauw gepatineerd blik en meerdere koperen<br />

kannen zijn hier treffend. Dressers<br />

technisch vernuft komt hierbij goed van<br />

pas. Denk bijvoorbeeld ook aan de koffieen<br />

theeset voor onderweg, de zogenaamde<br />

‘travelling sets’, die als Russische matroesjka’s<br />

in elkaar passen, waarvan er ook een<br />

voorbeeld in de veiling zit.<br />

De designer is bijzonder productief en ontwerpt<br />

voor veel verschillende firma’s. Al op<br />

zijn dertiende begint hij de opleiding van<br />

de London School of Design, waar hij later<br />

met glans afstudeert. Hij wordt er onder<br />

meer gewezen op de studie van flora als<br />

inspiratiebron, en dit leidt tot een uitvoerige<br />

plantkundige studie. Dresser schrijft<br />

hierover drie publicaties en ontvangt een<br />

doctoraat in de botanische wetenschappen.<br />

In zijn vormgeving maakt hij veelal<br />

een vertaling van de abstractie van plantvormen.<br />

Tussen 1876 en 1877 bezoekt hij<br />

als een van de eerste Europese ontwerpers<br />

Japan, waar hij vier maanden lang Japanse<br />

kunst bestudeert. Deze reis naar Japan<br />

is voor hem een ware openbaring in het<br />

verder vertalen van de puurheid van vorm<br />

naar functie. Het laat sterke sporen na in<br />

alles wat hij daarna zal produceren.<br />

Dresser is een groot voorvechter van de<br />

moderne techniek en wil er alle mogelijkheden<br />

daarvan onderzoeken en<br />

optimaliseren. Hij is de eerste die zich<br />

zal bezighouden met industrieel design,<br />

bijvoorbeeld inzake geperste en gestanste<br />

productieprocessen. Hij wil kwaliteit<br />

afleveren met een zuiver ontwerp, voor<br />

iedereen. ‘Less is more’ avant la lettre.<br />

Daarom werkt hij veelal in materialen die<br />

betaalbaar zijn voor de gewone man, zoals<br />

verzilverd metaal, koper en blik. Een voorbeeld<br />

van zijn uitgepuurde vormen vinden<br />

we in zijn toastrekjes, met de gekende<br />

vormen waarmee later Alessi furore zal<br />

maken.<br />

Vergeet vooral niet dat Engeland, op het<br />

moment dat Dresser zijn eerste passen<br />

richting modernisme zet, volop de kaart<br />

van het historisme trekt. Er is de arts-andcraftsbeweging<br />

met haar hang naar het<br />

middeleeuwse, en later de Aesthetic Movement,<br />

die eveneens alles omarmt wat naar<br />

het verheerlijkte pre-industriële tijdperk<br />

verwijst. A.W.N. Pugin finaliseert in 1860<br />

zijn Houses of Parliament in volle neogotiek.<br />

Dresser blijft niet onberoerd voor de<br />

charmes van zijn tijd en zal parallel met<br />

zijn avant-garde kubistische vormgeving<br />

meegaan met een hang naar het organische<br />

en sensuele van de Aesthetic Movement.<br />

Uiterst geliefd zijn zijn meubelontwerpen<br />

en de tegels die hij ontwierp voor onder andere<br />

Minton. Voorbeelden van haardtegels<br />

vinden we terug in de veiling.<br />

72

RADICAAL VERNIEUWEND<br />

Uit zijn tijd in Japan, waar hij met de grootste<br />

égards ontvangen wordt door de Japanse<br />

keizer, behoudt Dresser zijn hele carrière<br />

de voorliefde voor de zuiverheid in lijn en<br />

de typisch Japanse naturalistische manier<br />

van ontwerpen. De veiling biedt onder meer<br />

een imposante koffie- en theeset in Japanistische<br />

stijl met gehamerde afwerking aan.<br />

Het topstuk uit de verzameling is een, geheel<br />

volgens de Japanse principes getekende,<br />

waterketel op voet, in geel en rood koper uit<br />

1882-1885. De waterketel was al in 2022 te<br />

zien in een tentoonstelling over Dresser in<br />

Tokio. Daarnaast wijzen we op een groenbruin<br />

geglazuurde vaas met twee handvatten<br />

van aardewerk. Of de champagne-emmer in<br />

hout, met verzilverde montuur en Dressers<br />

typerende handvatten.<br />

Bij James Dixon & Sons en Hukin & Heath<br />

start de ontwerper met een vormgeving die<br />

aanvankelijk aanleunt bij wat traditioneel<br />

in de smaak valt bij het grote publiek. Maar<br />

hij krijgt er de kans om een radicaal nieuwe<br />

richting in te slaan, lijnrecht tegenover<br />

Dressers<br />

ontwerpen zijn<br />

uniek en utopisch.<br />

Maar de wereld<br />

is er dan nog niet<br />

klaar voor.<br />

het klassieke en tegenover de protagonisten<br />

van de Aesthetic Movement van die<br />

tijd. Dresser gaat resoluut voor krachtige,<br />

moderne lijnen, ver vooruit op hun tijd. Ook<br />

de andere firma’s waarvoor hij ontwerpen<br />

levert, en dat zijn er heel wat, volgen stilaan.<br />

Typerend voor Dresser is de geometrische<br />

precisie. Je voelt hoe de lijnen uiterst<br />

doordacht met elkaar in verbinding staan<br />

in zijn werk. Niemand anders werkt op dat<br />

moment op die manier. Deze echte uomo<br />

universale is als botanicus en onderzoeker<br />

erg gedreven. Als ontwerper creëert hij, net<br />

als zijn tijdgenoot William Morris, werkelijk<br />

alles, van meubilair en wandtegels tot<br />

gebruiksvoorwerpen en behangpapier.<br />

Verzamelaars tellen astronomische bedragen<br />

neer voor prototypes, die overigens<br />

maar zelden op de markt komen. Christopher<br />

Dresser kan vandaag de dag gekocht<br />

worden voor een paar honderd euro’s tot<br />

tienduizenden euro’s, afhankelijk van de periode,<br />

vormgeving en zeldzaamheid van het<br />

stuk. Maar zijn populariteit en prijzen zitten<br />

gegarandeerd in de lift.<br />

VEILING<br />

Carlo Bonte Auctions<br />

Brugge<br />

www.carlobonte.be<br />

24-05<br />

Een Japans geïnspireerde champagne-emmer in hout met verzilverde montuur, gemerkt ‘Hukin & Heath Ltd’,<br />

ca 1880, hoogte: 19,5 cm. Richtprijs: € 2.500-3.000.<br />

Maull & Polyblank, portret van Christopher<br />

Dresser, Londen, ca. 1864-1865, eigendom van de<br />

Linnean Society of London.<br />

73

Maori hei tiki-hangers in nefriet, Nieuw-Zeeland. Studio Asselberghs. Foto: Frédéric Dehaen.<br />

De rijke cultuur<br />

van Polynesië<br />

Vanaf eind mei presenteert het<br />

Brusselse filiaal van Lempertz<br />

een grote tentoonstelling over<br />

Polynesische kunst, in samenwerking<br />

met Kevin Conru, een handelaar<br />

gespecialiseerd in kunst uit Oceanië.<br />

TEKST: EMILIE JOLLY<br />

Polynesië staat bekend om de rijkdom<br />

van zijn culturele patrimonium,<br />

traditionele geloof, rituele praktijken<br />

en zeevaarttechnieken. Het is ook<br />

een van de meest uitgestrekte geografische<br />

regio’s van onze planeet. Het gaat om een<br />

groep van meer dan duizend eilanden in het<br />

zuidelijke deel van de Stille Oceaan, met onder<br />

meer Aotearoa (Nieuw-Zeeland), Hawaï,<br />

Tahiti, Tonga, Fiji, Samoa en Rapa Nui (Paaseiland).<br />

Ondanks hun eigenheden hebben<br />

de diverse eilandengroepen van Polynesië<br />

gemeenschappelijke culturele expressievormen.<br />

Verwonderlijk is dat niet, als je weet dat<br />

de Polynesiërs afstammen van een en hetzelfde<br />

volk, dat oorspronkelijk uit Zuidoost-<br />

Azië kwam en zo’n drieduizend jaar geleden<br />

naar die regio emigreerde. De traditionele<br />

samenlevingen waren hiërarchisch georganiseerd<br />

volgens de regel van het eerstgeboorterecht.<br />

De leiders erfden hun gezag en er was<br />

een klassenstelsel met notabelen, priesters,<br />

kunstenaars, krijgers en gewone burgers.<br />

SPIRITUELE OERKRACHT<br />

Een van de gemeenschappelijke en bepalende<br />

kenmerken van die samenlevingen is<br />

de ‘mana’, een moeilijk te definiëren, maar<br />

wezenlijk concept. Het gaat om de spirituele<br />

kracht die niet alleen mensen in zich zouden<br />

hebben, maar ook alles wat zich in onze<br />

natuurlijke omgeving bevindt, van oceanen<br />

tot bergen. ‘Mana’ schuilt in alle dieren en<br />

planten, zelfs in levenloze objecten. Het is<br />

een kracht die de mens verbindt met de spirituele<br />

wereld. Wie veel hiervan in zich heeft,<br />

dwingt gezag af en wordt vereerd door de<br />

gemeenschap. De leden van de elite dachten<br />

dat ze hun gezag te danken hadden aan die<br />

‘mana’, die hen ook verbond met hun goddelijke<br />

voorouders. Men geloofde ook dat<br />

74

De leden van de<br />

Polynesische elite<br />

dachten dat ze hun<br />

gezag te danken<br />

hadden aan ‘mana’,<br />

een kracht die<br />

hen verbond met<br />

hun goddelijke<br />

voorouders.<br />

die kracht kon worden overgedragen, en dat<br />

sommigen hun ‘mana’ konden versterken of<br />

verliezen door hun daden en ervaringen.<br />

Tal van Polynesische culturen hebben dan<br />

ook rituelen ontwikkeld om die energie te<br />

beschermen of versterken. Het gaat om traditionele<br />

ceremonies, tatoeages en sacrale<br />

objecten, zoals amuletten en talismans. De<br />

Brusselse vestiging van veilinghuis Lempertz<br />

toont vanaf 25 mei een groot aantal<br />

objecten, overgedragen van generatie op generatie,<br />

waarin die ‘mana’ heet te schuilen.<br />

Zo heb je de ‘hei tiki’, traditionele Maorihangers<br />

gemaakt van nefriet. Na de eerste<br />

reis van de Britse ontdekkingsreiziger James<br />

Cook, gemaakt tussen 1768 en 1771, raakten<br />

de Europeanen al snel in de ban van<br />

die sieraden. Verzamelaars van etnische<br />

kunst zijn er trouwens nog steeds dol op.<br />

De naam ‘tiki’ verwijst naar de eerste mens,<br />

de oervoorouder. Die naam werd niet enkel<br />

in Nieuw-Zeeland gebruikt, ter aanduiding<br />

van kostbare sierhangers, maar ook op de<br />

Markiezeneilanden, de Genootschapseilanden,<br />

de Cookeilanden en Hawaï, waar de<br />

naam verwees naar antropomorfe sculpturen<br />

van hout, steen of been.<br />

ARTISTIEKE TRADITIE<br />

Al meer dan twee eeuwen dwingen Polynesische<br />

beelden en gebruiksvoorwerpen<br />

bewondering af door hun unieke esthetiek<br />

en culturele belang. Ze behoorden tot de<br />

eerste werken uit het gebied van de Stille<br />

Oceaan die westerlingen waardeerden,<br />

misschien deels dankzij de collecties van<br />

bekende ontdekkingsreizigers, missionarissen<br />

en handelaars. Kenmerkend voor<br />

de Polynesische artistieke traditie zijn de<br />

figuratieve afbeeldingen, die hetzij volwaardige<br />

sculpturen zijn, hetzij versieringen van<br />

objecten als prauwen, altaren en symbolen<br />

van gezag, zoals knotsen en vliegenmeppers.<br />

De bewoners van de Markiezeneilanden<br />

hebben een heel bijzondere representatie<br />

van de ‘tiki’ ontwikkeld: een personage met<br />

licht gebogen benen, de handen op de buik<br />

en twee reusachtige ogen, die vrijwel de helft<br />

van het imposante gezicht beslaan. Deze figuur<br />

is niet alleen te zien op de zogenaamde<br />

‘U’u’-knuppel, maar ook op allerlei sieraden.<br />

Alledaagse objecten zoals neksteunen en<br />

schalen waren zeer courant op de Fiji-eilanden,<br />

Tonga en Samoa, net als de kunstig<br />

bewerkte oorlogsknotsen. Er werden ook<br />

afgodsbeelden gemaakt, van hout en ivoor<br />

van zeedieren, een kostbaar materiaal dat<br />

eveneens werd gebruikt voor diverse juwelen,<br />

zoals borstsieraden en halskettingen.<br />

‘Tapa’, textiel gemaakt van boombast, is een<br />

techniek die overal in de Stille Oceaan werd<br />

en wordt toegepast. De vrouwen op de Fijieilanden<br />

zijn wat dat betreft uitblinkers. Ook<br />

de ambachtsvrouwen op de Genootschapseilanden<br />

zijn vermaard om de kwaliteit<br />

van hun grote, fraaie ‘tapa’s’. De meeste nog<br />

overgebleven exemplaren daterend uit de<br />

tijd vóór de eerste contacten met Europanen<br />

zijn tegenwoordig te vinden in openbare collecties.<br />

De nabijgelegen Cookeilanden staan<br />

ook bekend om het vernuft van de lokale<br />

handwerkslieden. Staaltjes van hun kunnen<br />

zijn de vele profane en sacrale stukken, grote<br />

met slingers versierde speren (‘akatara’) en<br />

prachtige afbeeldingen van de god van de<br />

vissers (te zien aan de boeg van boten).<br />

VAN NIEUW-ZEELAND NAAR HAWAÏ<br />

Nieuw-Zeeland is de enige Polynesische<br />

eilandengroep met een uitgestrekt grondgebied,<br />

een gematigd klimaat en natuurlijke<br />

rijkdommen in overvloed. Daardoor<br />

ontwikkelde zich er de Maori-cultuur, waarin<br />

talloze objecten in uiteenlopende stijlen,<br />

afhankelijk van de regio en het tijdperk, tot<br />

stand kwamen. Elk object, of het nu bestemd<br />

was voor oorlog, voor rituele praktijken of<br />

dagelijks gebruik, was bezield met ‘mana’ en<br />

vaak versierd met fijn uitgesneden spiralen<br />

en ‘tiki’. Te zien op de tentoonstelling zijn<br />

artefacten zoals ‘taiaha’ (traditionele vechtstokken),<br />

voorouderbeelden, maskers, kommen,<br />

schatkistjes, knotsen en sieraden.<br />

Rapa Nui (Paaseiland) is het kleinste en<br />

meest afgelegen van de Polynesische eilanden.<br />

Vroegere generaties vervaardigden er<br />

bijna duizend ‘moai’ (grote stenen beelden)<br />

en een groot aantal antropomorfe houten<br />

sculpturen, danspeddels met twee bladen,<br />

borstsieraden en staven versierd met twee<br />

van elkaar afgewende gezichten. Hawaï, het<br />

meest noordelijk gelegen cultuurgebied,<br />

had misschien wel de meest geordende<br />

samenleving. De lokale gemeenschap was<br />

strak hiërarchisch verdeeld in verschillende<br />

kasten. De leiders werden beschouwd als<br />

zijnde van goddelijke afkomst. Om hun<br />

rang en gezag in de kijker te zetten, hadden<br />

ze een waaier van kenmerkende objecten<br />

nodig. Schoudermantels, verenkronen en<br />

halskettingen gemaakt van haar en ivoor<br />

waren voorbehouden aan de elite.<br />

In diverse Belgische musea en privécollecties<br />

vind je tal van uitgelezen objecten uit Oceanië.<br />

Ook deze tentoonstelling brengt een<br />

selectie van zo’n 225 prachtige stukken uit<br />

het zuidelijke deel van de Stille Oceaan. Sommige<br />

zijn zelden of nooit getoond aan het<br />

publiek. Bezoekers kunnen er alles te weten<br />

over de geschiedenis, culturen en tradities<br />

van deze regio en zo het unieke artistieke erfgoed<br />

des te beter naar waarde schatten.<br />

BEZOEKEN<br />

Polynesian art<br />

Lempertz<br />

Brussel<br />

www.lempertz.com<br />

25-05 t/m 30-06<br />

Set mannelijke moai kavakava-beelden, Paaseiland.<br />

Foto: Hughes Dubois.<br />

75

Veilingen<br />

Wereldwijd<br />

$ 9.440.000 (€ 8.657.000)<br />

Giuseppe Guarneri del Gesù, viool Baltic, 1731.<br />

Tarisio, New York, 16-03. © Tarisio.<br />

€ 127.000<br />

Jean Delville, Dernières idoles, 1931, olieverf<br />

op doek, 414 x 354,5 cm. Sotheby’s, 16 t/m<br />

22-03. © Sotheby’s.<br />

$ 2.800.000 (€ 2.600.000)<br />

Katsushika Hokusai, De grote golf van Kanagawa, 1830-1832, houtgravure,<br />

25,1 x 37,1 cm. Christie’s, New York, 21-03.<br />

© Christie’s.<br />

AFGELOPEN<br />

Een uiterst<br />

zeldzame viool bij<br />

Tarisio<br />

De Baltic, een uiterst zeldzame<br />

Italiaanse viool uit de 18e eeuw,<br />

was dé blikvanger op de onlineveiling<br />

die Tarisio op 16 maart hield in<br />

New York, met meer dan honderd<br />

lots. Veilinghuis Tarisio is gespecialiseerd<br />

in oude muziekinstrumenten.<br />

De legendarische viool<br />

werd vervaardigd door Giuseppe<br />

Guarneri del Gesù, een maker van<br />

snaarinstrumenten uit Cremona.<br />

Hij maakte de viool volledig met de<br />

hand in 1731. Zijn eigen snaarinstrumenten<br />

en die van zijn familie<br />

behoren tot de meest gewilde<br />

ter wereld, misschien wel door de<br />

diepere klank die ze voortbrengen<br />

in vergelijking tot andere violen,<br />

toegeschreven aan het hout dat hij<br />

gebruikte: gewaterd esdoorn. Violisten<br />

als Isaac Stern, Jascha Heifetz<br />

en Itzhak Perlman zijn fervente<br />

aanhangers van de Italiaanse vioolbouwer.<br />

De Baltic had een richtprijs<br />

van $ 10 miljoen. De nieuwe eigenaar<br />

telde er $ 9,44 miljoen (€ 8,66<br />

miljoen) voor neer, inclusief kosten.<br />

Dat is een nieuw veilingrecord voor<br />

een viool van deze meester en het<br />

derde hoogste bedrag ooit voor<br />

een muziekinstrument.<br />

Een andere<br />

moderniteit bij<br />

Sotheby’s<br />

De laatste jaren staan de art-decokunstenaars<br />

weer volop in de<br />

belangstelling. Zowat overal in Europa<br />

organiseert men tentoonstellingen<br />

over grote talenten als Raphaël<br />

Delorme, Georges Dorignac<br />

en André Devambez. In 2016 hield<br />

Sotheby’s ook een veiling gewijd<br />

aan Boutet de Monvel. Nogal wat<br />

van die talenten uit de 20e eeuw<br />

werden lange tijd onterecht genegeerd<br />

door de kunstgeschiedenis<br />

en de kunstmarkt. Tegenwoordig<br />

erkennen die wél hun belangrijke<br />

bijdrage in de periode 1900-1950.<br />

De kijk op moderne kunst is intussen<br />

geëvolueerd. Die is nu minder<br />

ideologisch. De grenzen tussen de<br />

verschillende kunstbewegingen<br />

zijn nu ook minder scherp, terwijl<br />

kunstenaars die niet aangesloten<br />

waren bij avant-gardistische<br />

bewegingen als het kubisme, het<br />

surrealisme en de abstracte kunst<br />

nu erkend worden om hun talent<br />

en creativiteit. Van 16 tot 22 maart<br />

kon men bij Sotheby’s, in Parijs,<br />

bieden op een selectie werken<br />

van sommige van die moderne<br />

en heel aparte kunstenaars, zoals<br />

enkele religieuze en mythologische<br />

schilderijen van Emile Fabry<br />

en Fernand Allard l’Olivier, een<br />

genrestuk van Léon Navez en een<br />

monumentaal schilderij van Jean<br />

Delville. Die kunstenaars van Belgische<br />

origine hebben tevens hun<br />

stempel gedrukt op de plastische<br />

identiteit van de eerste helft van<br />

de 20e eeuw, een periode gekenmerkt<br />

door oorlogen, die een<br />

diepgaande invloed hebben gehad<br />

op de stijl en de thema’s vanaf<br />

de jaren 1910. Een van de Belgische<br />

meesterwerken is Dernières Idoles<br />

(1931), van Jean Delville (1867-1953),<br />

een van de belangrijkste representanten<br />

van het symbolisme in de<br />

schilderkunst. Dit bijzonder grote<br />

schilderij had een richtprijs van<br />

€ 50.000-70.000, maar ging van de<br />

hand voor € 127.000.<br />

Record voor<br />

Hokusai bij<br />

Christie’s<br />

Van 21 tot 24 maart vond bij<br />

Christie’s, in New York, de Asian<br />

Week plaats. Op 21 maart ging er<br />

een zeldzame versie van De grote<br />

golf van Kanagawa, van Katsushika<br />

Hokusai (1760-1849), onder de hamer.<br />

Het werk werd aan het begin<br />

van de 20e eeuw gekocht door<br />

een Europese verzamelaar en later<br />

altijd bewaard door zijn nazaten.<br />

Het werd in 1993 tentoongesteld<br />

in de Ny Carlsberg Glyptotek, in<br />

Kopenhagen. Dit werk uit de reeks<br />

Zesendertig gezichten op de berg<br />

Fuji behoort tot het twintigtal beste<br />

afdrukken die er nog bestaan.<br />

De richtprijs bedroeg $ 500.000-<br />

700.000. Na een hevige biedstrijd<br />

van zo’n dertien minuten ging het<br />

werk naar een anonieme persoon<br />

die via de telefoon het winnende<br />

bod van $ 2,8 miljoen (€ 2,6 miljoen)<br />

uitbracht. Deze prent wordt<br />

zo het duurste exemplaar van het<br />

beroemde meesterwerk. De meest<br />

gezochte afdrukken van de Grote<br />

golf op de markt zijn als eerste,<br />

te herkennen aan hun zuiverdere<br />

lijnen en de aanwezigheid van<br />

wolken aan een roze hemel. Die<br />

twee elementen verklaren waarom<br />

het in New York geveilde werk zo<br />

zeldzaam is. De grote golf, die een<br />

monster met klauwen en tegelijk<br />

ook de kracht van de natuur<br />

verbeeldt, blijft verzamelaars aantrekken<br />

en liefhebbers van Japanse<br />

prenten fascineren.<br />

Artcurial scoort met<br />

Snijders<br />

Op 22 maart pakte de afdeling<br />

oude en 19e-eeuwse meesters van<br />

Artcurial uit met een opmerkelijk<br />

ensemble schilderijen, tekeningen<br />

en sculpturen, op een veiling die<br />

in totaal € 4,5 miljoen in het laatje<br />

bracht, inclusief kosten. Men kon<br />

bieden op meesterwerken van museumkwaliteit<br />

die zowel instellingen<br />

als ervaren verzamelaars wisten<br />

te bekoren. Zo ging een prachtig<br />

schilderij van Frans Snijders de<br />

deur uit voor € 787.200, een bedrag<br />

76

€ 787.200<br />

Frans Snijders, Wild, mand met<br />

vruchten en vaas met bloemen op<br />

een tafel, met ernaast twee honden,<br />

olieverf op doek. Artcurial, Parijs, 22-03.<br />

© Artcurial.<br />

€ 478.800<br />

Fernand Khnopff, Deux études pour un Sphinx; Deux études pour Victoria,<br />

zwart natuurkrijt, wit krijt op blauwgrijs papier, 19 x 9 cm. Christie’s, Parijs, 22-03.<br />

© Christie’s Images Ltd.<br />

€ 33.600<br />

Kruisafneming, Brabant, wellicht Brussel,<br />

ca. 1480-1500, gesneden notenhout,<br />

46 x 34 cm. Pousse-Cornet OVV,<br />

Blois, 26-03. © Pousse-Cornet.<br />

dat binnen de richtprijzen bleef.<br />

Frans Snijders (1579-1657) was net<br />

als Jan Fijt een van de belangrijkste<br />

schilders van dierentaferelen en<br />

jachtstillevens, een genre dat in de<br />

17e eeuw bijzonder populair was in<br />

Vlaanderen.<br />

Wereldrecord<br />

voor een tekening<br />

van Khnopff bij<br />

Christie’s<br />

Terwijl in Parijs de Salon du Dessin<br />

zijn deuren opende, hield Christie’s<br />

er zijn jaarlijkse veiling van<br />

tekeningen, goed voor meer dan<br />

vier eeuwen van Europese creativiteit,<br />

van de 16e tot de 19e eeuw<br />

ongeveer. Het aanbod omvatte<br />

een kleine honderd lots, met een<br />

gezamenlijke geschatte waarde<br />

van € 1,3 miljoen. Men kon bieden<br />

op een ruime waaier van werken<br />

op papier, van de Franse, Italiaanse,<br />

Nederlandse en Vlaamse<br />

scholen. Blikvangers waren onder<br />

meer een zeldzame studie van<br />

Peter Paul Rubens, een tekening<br />

van Victor Hugo en een ensemble<br />

Italiaanse tekeningen afkomstig<br />

uit een Europese privécollectie.<br />

In totaal bracht de veiling € 2,4<br />

miljoen op. Ze lokte kandidaatkopers<br />

uit een vijftiental landen.<br />

Bijzonder veel belangstelling was<br />

er voor hét klapstuk van de veiling,<br />

een ensemble studies van Fernand<br />

Khnopff (1858-1921), afgehamerd<br />

op € 478.800, een wereldrecord<br />

voor een tekening van de Belgische<br />

symbolistische kunstenaar.<br />

Dit indrukwekkende ensemble<br />

van vier studies van vrouwen op<br />

licht blauwachtig papier, geordend<br />

per twee (elk paar gevat in een<br />

verguld passe-partout), werd in<br />

1892 door Khnopff zelf samengebracht<br />

in een brede versierde lijst<br />

van verguld hout. Datzelfde jaar<br />

nog stelde hij het tentoon bij de<br />

Société Royale Belge des Aquarellistes.<br />

De studie met als titel Etude<br />

d’homme agenouillé vu de profil,<br />

getekend met zwart natuurkrijt<br />

met wit hoogsel op velijnpapier,<br />

werd toegewezen voor € 378.000,<br />

meer dan de hoogste richtprijs.<br />

Een Brabantse<br />

Passie bij Pousse-<br />

Cornet<br />

Een Kruisafneming, met heilige<br />

personages van gesneden notenhout,<br />

gecreëerd in Brabant<br />

(wellicht in Brussel) aan het einde<br />

van de 15e eeuw, ging op 26 maart<br />

onder de hamer bij Pousse-Cornet<br />

OVV, in Blois (Frankrijk). De groep<br />

dateert van omstreeks 1480-1500.<br />

De figuren staan erg dicht op<br />

elkaar, wat kenmerkend is voor de<br />

Brabantse school. Het gaat om getuigen<br />

van de Passie, onder wie de<br />

Maagd Maria en de heilige Johannes,<br />

die het lichaam van Christus<br />

meenemen. Het werk, wellicht<br />

afkomstig van een retabel, maakte<br />

vroeger deel uit van de collectie<br />

van E. Van Overbeke, in Brussel.<br />

Via zijn erfgenamen belandde het<br />

uiteindelijk in een kasteel in de<br />

regio Sologne. Het ging van de<br />

hand voor € 33.600.<br />

Een burgerkoppel<br />

in Drouot<br />

Een paar nooit eerder verkochte<br />

portretten, sinds de 18e eeuw<br />

bewaard door de familie van een<br />

reder in de havenstad Lorient<br />

(Bretagne), ging op 28 maart<br />

onder de hamer, op een veiling<br />

die Daguerre OVV hield in Drouot,<br />

in samenwerking met Cabinet<br />

Turquin. De panelen zijn te danken<br />

aan de Nederlande schilder Jacob<br />

Adriaensz. Backer (ca. 1607/1608-<br />

1651). Daarop is een koppel te zien,<br />

waarvan de soberheid en strengheid<br />

doen vermoeden dat ze leden<br />

van de mennonitische kerk waren,<br />

in West-Friesland, en wellicht ook<br />

van de congregatie van Waterland,<br />

die de schilder van deze twee<br />

olieverfschilderijen had verkozen<br />

tot prediker. De kunstenaar deelde<br />

met zijn tijdgenoot Rembrandt,<br />

verbonden met deze religieuze<br />

gemeenschap via zijn echtgenote,<br />

dezelfde klanten en soms ook<br />

dezelfde modellen, in Amsterdam.<br />

De mennonitische kerk werd<br />

gesticht door de doopsgezinde<br />

reformator Menno Simons (1496-<br />

1561) en was geïnspireerd op het<br />

anabaptisme, dat de kinderdoop<br />

verwierp, alle geweld afzwoer en<br />

tolerantie predikte. De predikanten<br />

en diakens werden verkozen, maar<br />

genoten een grote autonomie. De<br />

leden van de kerk beloofden elkaar<br />

wederzijds te zullen helpen, en<br />

sober te leven, zonder opzichtige<br />

kledij of juwelen. De mannen<br />

droegen een baard, terwijl de<br />

vrouwen hun hoofd bedekten.<br />

De kwaliteit van de diepzwarte<br />

stoffen, de hoed en het paar<br />

handschoenen van het mannelijke<br />

model (een blijk van trouw aan<br />

zijn echtgenote) getuigen van de<br />

welstand van het koppel. Net als<br />

de jonge Rembrandt schilderde<br />

Jacob Adriaensz. Backer portreten<br />

in een haast monochroom palet,<br />

waar zwarte tinten een dialoog<br />

aangingen met grijze en bruine<br />

tinten. De richtprijs bedroeg<br />

€ 60.000-80.000, maar het lot<br />

werd afgehamerd op € 156.000.<br />

Meesterwerk van<br />

Italiaans design bij<br />

Artcurial<br />

Op 28 maart hield Artcurial, in<br />

Parijs, een veiling van Italiaans<br />

design. Men kon er onder meer<br />

bieden op een zeldzaam bureau,<br />

vervaardigd in Turijn door Carlo<br />

77

Veilingen<br />

Wereldwijd<br />

€ 156.000<br />

Jacob Adriaensz. Backer, Portret van een<br />

man, vanaf het middel en Portret van een<br />

dame, vanaf het middel, 1637, olieverf op<br />

eiken paneel, 91 x 66 cm (elk). Daguerre<br />

OVV, Parijs, 28-03. © Daguerre.<br />

€ 590.400 (inclusief kosten)<br />

Carlo Mollino, bureau Casa Editrice Lattes, ca. 1951-1954, 66 x 208 x 123 cm.<br />

Artcurial, Parijs, 28-03. © Artcurial.<br />

€ 579.975<br />

Jane Graverol, Le Trait de Lumière, 1959,<br />

olieverf op doek. Bonhams Cornette<br />

de Saint Cyr, Parijs, 29-03. © Bonhams<br />

Cornette de Saint Cyr.<br />

Mollino (1905-1973) voor Casa<br />

Editrice Lattes (ca. 1951-1954). Het<br />

was de allereerste keer dat dit<br />

meesterwerk van de Italiaanse<br />

ontwerper onder de hamer ging.<br />

Het bureau had een richtprijs<br />

van € 250.000-350.000, maar<br />

ging van de hand voor € 590.400,<br />

kosten inbegrepen. Carlo Mollino<br />

was niet alleen een befaamde<br />

architect, maar ook een talentrijke<br />

meubelontwerper. Hij begon zijn<br />

carrière door een woning aan<br />

zee te ontwerpen, in Forte dei<br />

Marmi. Hij won daarmee de G.<br />

Pistono Prijs. Daarna ontwierp<br />

hij intussen beroemd geworden<br />

gebouwen, zoals het RAI Auditorium,<br />

de Camera di Commercio<br />

en het Teatro Regio in Turijn. Zijn<br />

oeuvre als architect getuigt van<br />

zijn feilloze vermogen om zowel<br />

excentrieke als complexe vormen<br />

te creëren. Zijn ontwerpen waren<br />

van een uitgesproken eigentijdse<br />

stijl. Dat kenmerk vind je ook terug<br />

in zijn meubelen. Mollino creëerde<br />

geregeld speciaal meubelen voor<br />

de gebouwen die hij ontwierp. Hij<br />

is de geestelijke vader van klassiekers<br />

als de fauteuil Gilda, de tafel<br />

Reale en het bureau Cavour. De<br />

Italiaan staat thans bekend om zijn<br />

belangrijke bijdrage tot het design<br />

en de architectuur. Beroemde<br />

stukken van hem vind je in de<br />

vaste collecties van het Centre<br />

Georges Pompidou in Parijs, het<br />

Victoria and Albert Museum in<br />

Londen en het Brooklyn Museum<br />

in New York.<br />

Wereldrecord voor<br />

Jane Graverol bij<br />

Bonhams Cornette<br />

de Saint Cyr<br />

De Belgische kunstenaar en dichter<br />

Jane Graverol (1905-1984) verdient<br />

onze erkenning als een van de<br />

grootste surrealistische schilders.<br />

Haar vader, een schrijver, was zelf<br />

ook een schilder: de symbolist<br />

Alexandre Graverol. Na te hebben<br />

gestudeerd aan de Academie<br />

voor Schone Kunsten in Etterbeek<br />

volgde ze een opleiding aan de<br />

Koninklijke Academie voor Schone<br />

Kunsten in Brussel, waar ze les<br />

kreeg van Constant Montald en<br />

Jean Delville. Vanaf het einde van<br />

de jaren 1930 neigde haar werk naar<br />

het surrealisme. Ze trad evenwel<br />

pas toe tot die beweging in 1940.<br />

Een van haar eerste contacten met<br />

de groep dateert uit 1936, toen ze<br />

E.L.T. Mesens ontmoette in Parijs.<br />

In 1949 maakte Jane Graverol kennis<br />

met Louis Scutenaire, Camille<br />

Goemans en Marcel Lecomte, die<br />

mee aan de wieg van de Belgische<br />

surrealistische beweging stonden.<br />

Daarna kon ze rekenen op de steun<br />

van René Magritte, die in 1950 een<br />

eerste tentoonstelling over haar<br />

werk op touw zette, als blijk van<br />

zijn oprechte vriendschap. Haar<br />

oeuvre heeft weliswaar niet dezelfde<br />

conceptuele en filosofische<br />

dimensie als dat van De Chirico,<br />

dat een sterke invloed had op Magritte,<br />

maar het is wel uitgesproken<br />

poëtisch, meer geworteld in een<br />

dromerige en bovennatuurlijke wereld.<br />

Haar oeuvre baadt ook in een<br />

symbolistische sfeer, onder invloed<br />

van het schilderoeuvre van haar<br />

vader, waar ze als kind mee was<br />

opgegroeid. Met haar even gladde<br />

als nauwkeurige techniek zette<br />

Jane Graverol de perceptie van de<br />

realiteit op losse schroeven. Haar<br />

werken roepen gevoelens op die<br />

zowel tot het domein van de poëzie<br />

als tot dat van het zonderlinge behoren.<br />

Op 29 maart ging Le Trait de<br />

Lumière (1959), een werk behorend<br />

tot die poëtische strekking, onder<br />

de hamer in de Parijse vestiging<br />

van Bonhams Cornette de Saint<br />

Cyr, op een aan het surrealisme<br />

gewijde veiling. Experts hadden<br />

een opbrengst van € 35.000-55.000<br />

verwacht, maar het werk ging van<br />

de hand voor liefst € 579.975. Dat is<br />

een nieuw wereldrecord voor deze<br />

kunstenaar.<br />

Fraai stilleven<br />

bij Koller<br />

De Nederlander Willem Claesz.<br />

Heda (1594-1680) schilderde<br />

stillevens in een zacht palet van<br />

groene en gele tinten. Op het<br />

eerste gezicht lijken het eenvoudige<br />

composities, maar hij kon<br />

meesterlijk spelen met het licht,<br />

met prachtige weerkaatsingen op<br />

gladde en glanzende materialen.<br />

Hij wordt beschouwd als een<br />

van de hoofdrepresentanten van<br />

het ‘monochrome banketje’, een<br />

stillevengenre dat zich onderscheidt<br />

door een beperkt palet<br />

van neutrale tinten. Een van zijn<br />

werken ging op 31 maart onder<br />

de hamer bij Koller, in Zürich.<br />

Het werd toegewezen voor CHF<br />

488.300 (inclusief kosten), een<br />

bedrag dat binnen de richtprijzen<br />

bleef. Dit ongemeen geraffineerde<br />

schilderij vertoont een diagonale<br />

compositie, gestructureerd door<br />

geometrische elementen, nog<br />

versterkt door de opstelling van<br />

het vaatwerk (liggend glas, mes,<br />

bord, enz.). Van een eenvoudige<br />

tafel tegen een monochrome<br />

achtergrond heeft de kunstenaar<br />

uit Haarlem iets gemaakt waar je<br />

als waarnemer heel even stil van<br />

wordt. Er gaat een vreemde rust<br />

van uit, wat in deze roerige tijden<br />

des te meer op prijs wordt gesteld.<br />

OP KOMST<br />

De wereld van Heidi<br />

Norten bij Christie’s<br />

Christie’s gaat in Genève over tot<br />

de verkoping van de weergaloze<br />

juwelencollectie van Heidi Horten<br />

(1941-2022). Het ensemble omvat<br />

meer dan zevenhonderd stukken,<br />

die getuigen van de tijdeloze elegantie<br />

van de Oostenrijkse miljardair,<br />

haar glamour en eruditie. De<br />

78

CHF 488.300 (€ 495.000)<br />

Willem Claesz. Heda, Stilleven met roemer, geschilde citroen<br />

en zakhorloge, 1630, olieverf op paneel, 41,5 x 57,3 cm. Koller,<br />

Zürich, 31-03. © Koller.<br />

RICHTPRIJS: op aanvraag<br />

Bulgari, armband met ingezette<br />

gekleurde diamanten, smaragden en<br />

diamanten, waaronder een kussenvormige<br />

diamant van 32,23 karaat,<br />

geel goud van 18 karaat. Christie’s,<br />

Genève, 10-05 & 12-05. © Christie’s<br />

Images Ltd.<br />

RICHTPRIJS: $ 25.000.000 (€ 23.000.000)<br />

Willem de Kooning, Orestes, 1947, olieverf, email en collage op<br />

papier, gemonteerd op karton, 61,3 x 91,8 cm. Christie’s, New York,<br />

mei. © Christie’s Images Ltd.<br />

collectie van uitgelezen kwaliteit is<br />

een ode aan de juwelierskunst in<br />

al haar pracht. Het ensemble gaat<br />

onder de hamer in het kader van<br />

een reeks veilingen, beginnend<br />

op de avond van 10 mei, gevolgd<br />

door een veiling op 12 mei en<br />

een onlineveiling van 3 tot 15 mei.<br />

De collectie wordt gezien als de<br />

belangrijkste die tot nu toe onder<br />

de hamer ging, met diamanten,<br />

robijnen en jades, en uitzonderlijke<br />

creaties van befaamde ontwerpers<br />

als Bulgari, Cartier, Tiffany, Harry<br />

Winston en Van Cleef & Arpels.<br />

Overeenkomstig de wens van de<br />

overledene gaat de opbrengst volledig<br />

naar de in 2020 opgerichte<br />

Heidi Horten Stichting, ter financiering<br />

van haar collectie hedendaagse<br />

kunst, tentoongesteld in<br />

het Weense Goëss-Hortenpaleis,<br />

en van medisch onderzoek en<br />

andere filantropische activiteiten<br />

die ze tientallen jaren lang heeft<br />

gesteund.<br />

De collectie van<br />

Michael Goedhuis<br />

bij Bonhams<br />

Op 17 mei gaat Bonhams, in<br />

Londen, over tot de veiling van een<br />

selectie schilderijen met Oost-<br />

Indische inkt, te danken aan meer<br />

dan twintig bekende schilders van<br />

de afgelopen vier decennia, en<br />

verder ook sculpturen en bronzen<br />

kommen en vaten, uit de tijd<br />

van de Song-dynastie (960-1279)<br />

tot die van de Qing-dynastie<br />

(1644-1911). Het geheel komt uit<br />

de collectie van de Londense<br />

handelaar Michael Goedhuis. Wat<br />

de werken op papier betreft, is<br />

er een prachtig werk met Oost-<br />

Indische inkt van Liu Dan, Oude<br />

cipres in de Verboden Stad (2007),<br />

dat £ 200.000-300.000 (€ 230.000-<br />

340.000) zou moeten opbrengen.<br />

De belangrijkste bronzen sculptuur<br />

van deze veiling is een zeldzame<br />

Guanyin-figuur met zilveren<br />

inlegwerk. Guanyin is de Chinese<br />

versie van de boeddhistische godin<br />

Avalokitesvara, een van de meest<br />

vereerde bodhisattva’s, eerst nog<br />

verbeeld als een man, maar vanaf<br />

de tijd van de Song-dynastie als<br />

een vrouw. Guanyin belichaamt<br />

het mededogen. Ze helpt de<br />

hele mensheid de verlichting te<br />

bereiken en is nog steeds een bijzonder<br />

populaire beschermer. De<br />

sculptuur zou £ 100.000-200.000<br />

(€ 114.0000-230.000) in het laatje<br />

moeten brengen.<br />

De collectie van<br />

S.I. Newhouse<br />

bij Christie’s<br />

In mei kan men bij Christie’s,<br />

in New York, bieden op meesterwerken<br />

uit de nalatenschap<br />

van Samuel Irving – kortweg S.I.<br />

– New-house Jr., de voormalige<br />

eigenaar van de persgroep Condé<br />

Nast. De avondveiling brengt zestien<br />

werken van de man die werd<br />

beschouwd als een van de invloedrijkste<br />

verzamelaars van zijn tijd.<br />

Een van de topstukken is Orestes,<br />

een zwart-witcollage van Willem de<br />

Kooning uit 1947, die Newhouse in<br />

2002 kocht bij Sotheby’s voor $ 13,2<br />

miljoen en die nu meer dan $ 25<br />

waard zou zijn. Andere blikvangers<br />

zijn een vervormd zelfportret van<br />

Francis Bacon uit 1969, dat meer<br />

dan $ 20 miljoen zou moeten<br />

opbrengen, L’Arlésienne van Pablo<br />

Picasso, en een abstract portret<br />

van de Amerikaanse fotograaf Lee<br />

Miller uit 1937, dat eveneens meer<br />

dan $ 20 miljoen zou moeten opbrengen.<br />

Men kan ook bieden op<br />

werken van Lee Bontecou, Jasper<br />

Johns en Roy Lichtenstein. Experts<br />

verwachten dat deze veiling in<br />

totaal zo’n $ 144 miljoen (€ 132<br />

miljoen) oplevert.<br />

Design bij Christie’s<br />

Op 26 mei houdt Christie’s, in<br />

Parijs, een veiling van design, met<br />

zo’n tweehonderd lots uit verschillende<br />

privécollecties, met een<br />

gezamenlijke geschatte waarde<br />

van € 5 tot 7 miljoen. De veiling<br />

is een ode aan de creativiteit en<br />

diversiteit van de Franse designers,<br />

met hier als blikvangers Charlotte<br />

Perriand en Jean Prouvé. Een week<br />

later, op 3 juni, is er een designveiling<br />

in New York, waar dan weer<br />

Jean Royère in de schijnwerpers zal<br />

staan. Bijzonder aan het veilingmenu<br />

in Parijs is het dertigtal lots<br />

afkomstig uit Les Arcs, ontworpen<br />

door Charlotte Perriand<br />

voor verschillende sites van deze<br />

vakantieplaats in de bergen van<br />

Savoye. Dit was een van de scharniermomenten<br />

uit de carrière van<br />

Perriand. De veiling knoopt aan bij<br />

de grote overzichtstentoonstelling<br />

die de Fondation Louis Vuitton<br />

een tijd geleden aan haar wijdde<br />

en die Perriands belangrijke rol in<br />

de geschiedenis van het design<br />

belichtte. De veiling bij Christie’s<br />

brengt hoofdzakelijk werk van<br />

vrouwelijke designers, met onder<br />

meer ook een groot aantal stukken<br />

van Janette Laverrière, Line Vautrin,<br />

Denyse Gatard en Claude Lalanne.<br />

Blikvangers zijn alvast een Bureau<br />

forme libre van Charlotte Perriand<br />

(richtprijs: € 200.000-300.000)<br />

en een zeldzaam Bureau présidence<br />

van Jean Prouvé (richtprijs:<br />

€ 250.000-350.000). De veiling<br />

richt zo meteen ook de schijnwerpers<br />

op de wederzijdse invloed<br />

en bewondering van deze twee<br />

bekende ontwerpers, die in hun<br />

werk nauw met elkaar verbonden<br />

zijn. Het twintigtal lots van Jean<br />

Prouvé wordt aangevuld met een<br />

bijzonder fraai ensemble dat Paul<br />

Dupré-Lafon in 1947 ontwierp voor<br />

een van zijn opdrachtgevers, een<br />

selectie keramieken stukken van<br />

Georges Jouve en verschilldende<br />

stukken van Diego Giacometti,<br />

met richtprijzen van € 200.000 tot<br />

600.000.<br />

79

€ 110.000<br />

Verrassend afgehamerd<br />

Een leuke verrassing op 19 maart in Nazareth,<br />

waar Coronari Auctions een wereldrecord<br />

vestigde door een olieverfschilderij<br />

van Willem Geets (1838-1919)<br />

te verkopen voor € 110.000. Als kind toonde<br />

de kunstenaar al een duidelijk talent voor<br />

tekenen. Hij begon zijn artistieke studies aan<br />

de Academie van Mechelen en later aan de<br />

Academie van Antwerpen, waar hij les kreeg<br />

van Nicaise De Keyser, een van de belangrijkste<br />

schilders van de Vlaamse Romantiek. Tussen<br />

1861 en 1863 volgde hij ook lessen bij Léon<br />

Cogniet in Parijs. In 1869 werd hij benoemd<br />

tot directeur van de Mechelse Academie, waar<br />

hij bleef tot 1891. Geets stond bekend om zijn<br />

historische schilderijen, zoals deze belangrijke<br />

anekdote uit de geschiedenis. Lange<br />

tijd waren de academies een mannenwereld;<br />

pas in het midden van de 19e eeuw werden<br />

er vrouwelijke modellen gebruikt. En vanaf<br />

het einde van die eeuw werden ook vrouwelijke<br />

studenten toegelaten. De combinatie<br />

van een vrouwelijk model en een vrouwelijke<br />

kunstenaar maakt het door Coronari geveilde<br />

werk tot een historisch belangrijk en iconisch<br />

schilderij. De lage richtprijs van € 30.000 tot<br />

50.000 werd dan ook prompt verpulverd.<br />

Willem Geets, Kunstenares aan het werk in de<br />

eerste echte vrouwenacademie van <strong>België</strong>, olieverf<br />

op doek, 172 x 100,5 cm. Coronari Auctions, 17-03. ©<br />

Coronari.<br />

80

Veilingen<br />

<strong>België</strong><br />

€ 24.500<br />

Fragment van een bas-reliëf in<br />

gebeeldhouwde en gedeeltelijk<br />

gepolychromeerde kalksteen met drie<br />

figuren, Egypte, Middenrijk, 11e-13e<br />

dynastie, ca. 24 x 18,5 x 5,5 cm. Vanderkindere,<br />

15-03. © Vanderkindere.<br />

€ 17.500<br />

Georges Lenfant, 18-karaats geelgouden armband,<br />

1970/1980, lengte: 20,2 cm. Millon Brussel, 27-03.<br />

© Millon Brussel.<br />

€ 670.800<br />

Jacob Jordaens (1593-1678), Suzanna belaagd door de ouderlingen,<br />

17e eeuw, olieverf op doek, 171 x 149 cm. Coronari<br />

Auctions, 17-03. © Coronari Auctions.<br />

AFGELOPEN<br />

Een Egyptisch<br />

bas-reliëf bij<br />

Vanderkindere<br />

De kunst- en antiekveiling op 14 en<br />

15 maart bij Vanderkindere leverde<br />

een wel heel verrassend topstuk!<br />

Het hoogste bod was namelijk voor<br />

een kleine borstelpot in Chinees<br />

polychroom porselein, ‘Famille Verte’<br />

genaamd en gedecoreerd met<br />

een galante scène. Dit kleine object<br />

met een hoogte van 12,5 cm dateert<br />

van de Kangxi-periode (eind<br />

17e eeuw); het werd geschat tussen<br />

€ 700-1.000 maar afgehamerd voor<br />

wel € 25.500! In het aanbod Chinees<br />

porselein ook nog twee vazen<br />

die onverwacht hoog scoorden.<br />

Een kleine vaas met een hoge hals<br />

in Chinees polychroom porselein,<br />

gedecoreerd met figuren in<br />

‘Famille Verte’ uit de Kangxi-periode,<br />

werd verkocht voor € 19.000,<br />

hoewel slechts geschat tussen<br />

€ 500-700. Een prachtige Chinese<br />

polychrome porseleinen rolvaas,<br />

versierd met een landschap met<br />

meer, figuren en dieren in goud op<br />

een poederblauwe achtergrond,<br />

ging van de hand voor € 18.500<br />

(richtprijs: € 1.500-2.000). Deze vaas<br />

rustend op een houten voetstuk<br />

dateert van de Qing-dynastie ca.<br />

1700. Het tweede hoogste bod van<br />

de veiling was voor een Egyptisch<br />

bas-reliëf in gebeeldhouwde en<br />

gedeeltelijk gepolychromeerde<br />

kalksteen met drie figuren,<br />

afkomstig uit de collectie van<br />

Jeanne Toussaint. Daterend uit het<br />

Middenrijk (13e dynastie) was het<br />

geschat tussen € 2.000-2.500 maar<br />

scoorde € 24.500. Verder haalde<br />

een tweetal bronzen boeddhabeelden,<br />

gemiddeld geschat rond<br />

€ 1.500, hoge hamerprijzen. Een<br />

grote boeddha, zittend op een<br />

lotusbloem uit de Ming-periode,<br />

werd afgehamerd voor € 24.000.<br />

Een andere kleine Chinees-Thibetaanse<br />

boeddha uit de 18e eeuw<br />

werd verkocht voor € 20.000. In<br />

het aanbod schilderkunst was het<br />

hoogste bod voor een werk van<br />

Maurice Wyckaert (1923-1996). Voor<br />

Les champs bleues (1983) werd<br />

€ 19.000 geboden, net iets meer<br />

dan de hoogste richtprijs.<br />

Chinees porselein<br />

en juwelen<br />

bij Millon<br />

De veiling van Aziatische kunst bij<br />

Millon in Brussel op 15 maart scoorde<br />

een aantal mooie resultaten.<br />

Het hoogste bod én de grootste<br />

verrassing was toch wel de hamerprijs<br />

voor een Chinese vaas van<br />

porselein met deksel, versierd met<br />

lotusbloemen en boeddhistische<br />

symbolen in polychroom email op<br />

een roze achtergrond. Dit stuk uit<br />

de Daoguang-periode (1821-1850)<br />

werd maximaal geschat op € 1.500<br />

maar afgeklopt voor € 65.000. Een<br />

bloempot in Chinees porselein<br />

gedecoreerd met een landschap in<br />

blauwwitte email uit de Kangxiperiode<br />

(1662-1722) behaalde de<br />

hoogst geschatte richtprijs en<br />

werd verkocht voor € 58.000. De<br />

pot staat op een houten gesneden<br />

voet, versierd met gestileerde drakenkoppen.<br />

Een ander verrassend<br />

resultaat was voor een porseleinen<br />

kom gedecoreerd met een draak<br />

in golven in blauwwit en ijzerrood<br />

email. Het is voorzien van een zes<br />

karakters tellend Daoguang-merk<br />

en werd verkocht voor € 18.000, het<br />

zesvoud van de hoogste richtprijs.<br />

Bij de bronzen sculpturen ook<br />

een onverwacht resultaat: een<br />

gedeeltelijk verguld bronzen beeld<br />

van Guanyin, zittend afgebeeld, uit<br />

de Ming-periode (1368-1644) was<br />

geschat tussen € 6.000-8.000 en<br />

ging van de hand voor € 18.000.<br />

Op 27 maart was er een juwelenverkoop<br />

bij Millon. Ook daar een<br />

paar opvallende resultaten. Een<br />

18-karaats gouden armband van<br />

Georges Lenfant uit de jaren 70-80<br />

werd afgehamerd voor € 17.500.<br />

De gelede armband, bestaande<br />

uit zeven grote ovale schakels<br />

in structuurgoud van opgerold<br />

en gevlochten gouddraad, was<br />

geschat tussen € 5.500-7.500. Een<br />

broche/hanger van het beroemde<br />

Brusselse huis Demaret (1924-2013)<br />

in 18-karaats goud, verlicht door<br />

een ronde briljante peridot, werd<br />

verkocht voor € 3.000 (richtprijs:<br />

€ 1.200-1.800). Een 18-karaats<br />

geelgouden vogelbroche met een<br />

lichaam in chrysopraas, lapis lazulikop<br />

en -staart, roze agaat-vleugels<br />

en robijnen oog van Cartier,<br />

gedateerd 1991, zorgde misschien<br />

wel voor de grootste verrassing.<br />

Geschat tussen € 350-550 werd het<br />

afgehamerd voor € 2.100.<br />

Recordavond bij<br />

Coronari Auctions<br />

Het veilinghuis Coronari Auctions<br />

hield op 17 maart een veiling van<br />

Oude Meesters en 19e-eeuwse<br />

schilderijen. Het succes van de<br />

veiling was bijzonder groot. Het<br />

topwerk van de veiling, Suzanna<br />

belaagd door de ouderlingen<br />

van de hand van Jacob Jordaens<br />

(1593-1678) en atelier, werd<br />

aangeboden met een schatting<br />

van € 500.000. Na een korte maar<br />

hevige biedstrijd telde de nieuwe<br />

81

Veilingen<br />

<strong>België</strong><br />

€ 10.000<br />

Jules Weyns (1849-1930), Chryselephantien<br />

van Mercurius/Hermes, basis in brons,<br />

gezicht in ivoor en verguld bronzen helm,<br />

hoogte: 36,5 cm. Soudant, 19-03.<br />

© Soudant.<br />

€ 18.000<br />

Franse school, volgeling van Jacques Linard, Memento Mori, 17e eeuw,<br />

olieverf op paneel, 32,5 x 40,5 cm. Horta, 20-03. © Horta.<br />

€ 7.500<br />

Twee kandelaars uit de Empire-periode<br />

in gepatineerd en verguld brons,<br />

hoogte: 87 cm. Ventes Elysée, 20-03.<br />

© Ventes Elysée.<br />

eigenaar uiteindelijk € 670.800<br />

neer voor het 17e-eeuwse schilderij<br />

in kwestie. Afgebeeld is het bekende<br />

oudtestamentische verhaal<br />

van Suzanna, de mooie en vrome<br />

vrouw van Joachim, een rijke Jood<br />

in Babylonische ballingschap.<br />

Terwijl ze in haar tuin aan het<br />

baden was, werd ze bespioneerd<br />

door twee oudere mannen die<br />

haar tevergeefs onfatsoenlijke<br />

voorstellen deden, waarna ze uit<br />

wraak de kuise vrouw beschuldigden<br />

van overspel met een jonge<br />

man, volkomen onterecht. Ook<br />

andere topresultaten bleven niet<br />

uit. Een ‘Boschiaans’ werk uit het<br />

derde kwart van de 16e eeuw met<br />

als voorstelling het publiek bij<br />

een goochelact, werd in de markt<br />

geplaatst met een schatting van<br />

€ 70.000-100.000. Het werk, met<br />

een duidelijke waarschuwing voor<br />

het geloof in magie en tovenarij,<br />

komt in een nieuwe collectie<br />

terecht voor €110.000. Tot slot kan<br />

ook een uitzonderlijke voorstelling<br />

van een kunstenaarsatelier met<br />

een kunstenares en haar vrouwelijk<br />

model niet onvermeld blijven.<br />

Dit iconische schilderij van de Mechelse<br />

kunstenaar en academiedirecteur<br />

Willem Geets (1838-1919)<br />

bracht ongeveer het vierdubbele<br />

van de laagste schatting op en<br />

steeg vlot naar eveneens €110.000,<br />

een absoluut wereldrecord voor de<br />

kunstenaar.<br />

Hoogvliegers<br />

bij Soudant<br />

Bij de verkoop van antiek en<br />

schilderijen op 19 maart bij<br />

Soudant kunnen we twee onverwachte<br />

hoogvliegers noteren.<br />

Een prachtige Chryselephantien<br />

die Mercurius/Hermes afbeeldt<br />

van de Antwerpse beeldhouwer<br />

Jules Weyns (1849-1930) zorgde<br />

voor een nieuw wereldrecord voor<br />

de kunstenaar. Slechts geschat<br />

tussen € 600-800, eindigde de<br />

hamerprijs op € 10.000, meer dan<br />

het tienvoud. Chryselephantien<br />

verwijst naar de Oudgriekse<br />

beeldhouwtechniek waarbij de<br />

kostbare materialen goud en ivoor<br />

werden aangewend. De handel in<br />

ivoorhoudende beelden is sinds<br />

januari 2022 streng gereglementeerd,<br />

maar deze sculptuur was<br />

voorzien van het Cites-certificaat<br />

voor legale en belangrijke<br />

stukken. Ook een geglazuurde<br />

zandstenen fontein uit Vietnam<br />

van rond 1900 behaalde meer<br />

dan het twintigvoudige van zijn<br />

richtprijs. Geschat rond € 300-400<br />

scoorde het stuk de recordprijs<br />

van € 9.000! Hiermee wordt de<br />

rage voor Aziatische kunst en<br />

vooral voor antieke voorwerpen<br />

van Vietnamese oorsprong<br />

die de Chinese markt inhalen<br />

bevestigd. Bij de schilderijen<br />

scoorde een aantal werken van<br />

Adolf Bischop verrassend hoog.<br />

Architecture constructiviste (1925)<br />

werd verkocht voor € 3.800 en<br />

een symbolistische compositie<br />

met elegante vrouwen op een<br />

terras met de Maagd (1921) ging<br />

van de hand voor € 3.600, hoewel<br />

beide slechts rond € 300 geschat<br />

waren. De werken kwamen uit de<br />

privécollectie van de Brusselse architect<br />

Paul Hamesse, familie van<br />

de kunstenaar, met een handgeschreven<br />

certificaat van de familie.<br />

Schilderkunst<br />

scoort bij Horta<br />

Tijdens de kunst- en antiekveiling<br />

op 20 maart bij Horta bevonden<br />

zich de beste en verrassende<br />

resultaten vooral in de afdeling<br />

schilderkunst. Topstuk van de<br />

veiling was een atypisch oriëntaals<br />

schilderij van Théo Van Rysselberghe<br />

uit 1882. Het werk werd<br />

onderzocht; aan de koper zal<br />

een echtheidscertificaat kunnen<br />

worden overhandigd. Het<br />

werd afgehamerd voor € 26.000.<br />

Opvallend ook een aantal onverwacht<br />

hoge resultaten. Een werk<br />

van de hand van een volgeling<br />

van Jacques Linard van de Franse<br />

school (17e eeuw), Memento<br />

Mori, dat geschat was tussen<br />

€ 4.000-6.000, werd verkocht voor<br />

€ 18.000, het tweede hoogste bod<br />

van de veiling. Het doek L’arbre<br />

de vie van de Belgische schilder<br />

Marcel Delmotte (Belgische<br />

school, 1901-1984) werd afgeklopt<br />

op € 14.000, bijna het drievoudige<br />

van zijn hoogste schatting. Het<br />

paneel De bekoring van de Heilige<br />

Antonius naar David Teniers<br />

de Jonge (Vlaamse school) met<br />

een richtprijs van € 2.500-3.500<br />

haalde verrassend de verkoopprijs<br />

van € 10.500. Verder nog mooie<br />

resultaten voor een werk van<br />

Anna Boch en Jean-Michel Folon.<br />

Het schilderij Een kade in La Rochelle<br />

van Anna Boch (Belgische<br />

school 1848-1936) met verschillende<br />

tentoonstellingsetiketten,<br />

waaronder van het ‘Grand Salon<br />

de Printemps aux Beaux-Arts’<br />

in 1931, ging van de hand voor<br />

€ 14.000. Een aquarel van Jean-<br />

Michel Folon (1934-2005) getiteld<br />

Moi ?, werd verkocht voor € 12.000<br />

hoewel hoger geschat. In het<br />

aanbod beeldhouwwerk scoorde<br />

een bronzen sculptuur van René<br />

Julien (Belgische school 1937-2016)<br />

dan weer beter dan verwacht. Het<br />

beeld in brons met groene patina<br />

De adolescentie (hoogte: 140 cm)<br />

met een richtprijs tot € 12.000<br />

werd afgeklopt op € 14.000.<br />

82

Abraham Mignon Jachtstilleven. Olieverf op doek, 64 x 48 cm. Veiling 20 mei in Keulen<br />

VEILINGEN IN KEULEN EN BRUSSEL<br />

225 JAAR<br />

10 mei Kunst uit Afrika en Oceanië (Brussel) 17 mei Juwelen en exclusieve Horloges 19 mei Decoratieve Kunst<br />

20 mei Oude Meesters 6–7 juni Moderne Kunst en Hedendaagse Kunst 6 juni Fotografie<br />

31 mei–14 juni Contemporary Art online 21 juni Aziatische Kunst 10–24 juni Aziatische Kunst Online<br />

Kijkdagen in Brussel: Kunst uit Afrika en Oceanië 6–10 mei<br />

Keulen, Neumarkt 3 T +49-221-92 57 290 info@lempertz.com www.lempertz.com<br />

Brussel, Grote Hertstraat 6 T +32-2-514 05 86 brussel@lempertz.com<br />

83

Veilingen<br />

<strong>België</strong><br />

€ 46.000<br />

Chlebnikov, art nouveau-etui met Boyar-decoratie, ca.<br />

1909, Rusland, zilver, 17 x 32 x 19 cm. Haynault, 21-03.<br />

© Haynault.<br />

€ 8.000<br />

Een groot reliquarium met 26<br />

relikwieën en een centraal groot<br />

relikwie van het Heilige Kruis, 29<br />

x 49 cm. Flanders Auctions, 22-<br />

03. © Flanders Auctions.<br />

€ 15.000<br />

Emile Claus (1849-1924), Canal à Venise, 1906, olieverf op doek, 26<br />

x 38 cm. Van de Wiele, 24-03. © Van de Wiele.<br />

Kunst en antiek<br />

bij Elysée<br />

Bij de verkoop van kunst en antiek<br />

op 20 maart bij Ventes Elysée in<br />

Luik een variatie aan beste resultaten.<br />

De hoogste bieding was voor<br />

een Chinese vaas met polychrome<br />

decoratie van geanimeerde landschappen<br />

op een blauwe achtergrond<br />

met goud versierd. Slechts<br />

geschat tussen € 1.200-1.600 werd<br />

ze verrassend hoog afgehamerd<br />

op € 12.000. Een paar kandelaars<br />

uit de Empire-periode in gepatineerd<br />

en verguld brons en versierd<br />

met een Victory die de zesarmige<br />

fakkel ondersteunt, werden toegeschreven<br />

aan Thomire. Ze werden<br />

verkocht voor € 7.500 (richtprijs:<br />

€ 4.000-5.000). Het derde mooie<br />

resultaat was voor een eikenhouten<br />

kast in Luikse stijl van de hand van<br />

Yvan Guilmot die werd afgehamerd<br />

voor € 3.300.<br />

Zilveren topstuk<br />

bij Haynault<br />

Er waren verschillende opmerkelijke<br />

momenten bij Haynauts<br />

verkoop van 20e-eeuwse kunst<br />

op 21 maart. Vanaf het begin van<br />

de verkoop zorgde het onderdeel<br />

Russische kunst voor enkele leuke<br />

verrassingen, zoals een zilveren<br />

art nouveau-doosje (ca. 1909),<br />

gesigneerd door Chlebnikov.<br />

Geschat op € 15.000-20.000 en<br />

verkocht voor € 46.000 was het<br />

meteen het topstuk van deze<br />

veiling. Een paneel van Kolesnikov<br />

(1879-1955) met een sneeuwlandschap<br />

werd verkocht voor € 8.500,<br />

bijna het driedubbele van de<br />

hoogste schatting (richtprijs:<br />

€ 2.000-3.000). Meer courant maar<br />

nog steeds zeer gewild, ging een<br />

Chryselephantine-sculptuur, een<br />

Oudgriekse beeldhouwtechniek<br />

met goud en ivoor, van Chiparus<br />

(1886-1947) van de hand voor<br />

€ 7.000 (richtprijs: € 3.000-4.000<br />

met certificaat). Verder in de afdeling<br />

beeldhouwkunst werd voor<br />

een zeldzaam exemplaar van de<br />

Franse kunstenaar Goudji (°1941)<br />

tot € 28.000 geboden (richtprijs:<br />

€ 15.000-20.000). Het beeldje<br />

Reiziger met vogel uit 2006 is<br />

vervaardigd uit zilver, bergkristal,<br />

pyriet en parelmoer, een uniek<br />

stuk. In de afdeling schilderkunst<br />

brak een compositie uit 1970 van<br />

de Franse schilder Jacques Germain<br />

(1915-2001) alle records met<br />

€ 16.000, uniek voor een werk van<br />

deze omvang. Het werk Paysage à<br />

Cernay (1892) van Emile Claus ging<br />

van de hand voor € 5.000.<br />

Religieuze kunst bij<br />

Flanders Auctions<br />

De 200 loten die op 1 maart werden<br />

geveild bij Flanders Auctions<br />

pasten allemaal in de koffer van<br />

een doorsnee personenwagen.<br />

Het was met voorsprong de kleinste<br />

veiling die ooit plaatsvond bij<br />

het in 2020 gestarte veilinghuis.<br />

Alle relieken en thecas werden<br />

toegewezen aan een nieuwe<br />

eigenaar, verspreid over het volledige<br />

continent (en ver daarbuiten).<br />

Op 22 en 23 maart werd dan<br />

weer een kunst- en antiekveiling<br />

georganiseerd met een kleine<br />

1.000 loten. Ook hier scoorde de<br />

religieuze kunst uitstekend. Een<br />

groot reliquarium met 26 relieken<br />

werd verkocht voor het ronde<br />

bedrag van € 8.000. Het centraal<br />

groot en mooi uitgewerkt relikwie<br />

van het Heilig Kruis is afgewerkt<br />

met ‘Velum van Veronica’, doornenkroon,<br />

dobbelstenen, gesel<br />

en een kruis. Verrassend werd ook<br />

een treincoupé van Henry Van de<br />

Velde (1863-1957) aangeboden en<br />

afgeklopt boven de schattingsprijs<br />

voor € 5.000. Een tweede<br />

model van deze bank staat in het<br />

Design Museum Gent.<br />

Een Delfts<br />

gebedenboek bij<br />

Van de Wiele<br />

Op vrijdag 24 maart werd op de<br />

veiling bij Van de Wiele romantische<br />

schilderkunst aangeboden.<br />

De twee meest verrassende<br />

resultaten waren voor een werk<br />

van de Belgische schilder Emile<br />

Claus en van de Baltische schilder<br />

Yuliy Klever. In het jaar 1906 reisde<br />

Emile Claus (1849-1924) naar Venetië,<br />

waar hij zijn impressies van<br />

de stad op doek vereeuwigde.<br />

Canal à Venise (1906), afkomstig<br />

uit een privécollectie, verdubbelde<br />

ruim de hoogste schattingsprijs<br />

en ging van de hand<br />

voor € 15.000. Wood Landscape<br />

(1911) van Yuliy Klever (1850-<br />

1924), slechts geschat tussen<br />

€ 2.400-3.600, werd verkocht voor<br />

€ 12.500. Uit Oost-Europa was<br />

veel belangstelling voor dit romantisch<br />

schilderij van een woud.<br />

Het topstuk van deze dag was het<br />

schilderij The Thread of Life van<br />

Giovanni Battista Torriglia (1858-<br />

1937) met een score van € 18.000<br />

(richtprijs: € 12.000-15.000).<br />

Op zaterdag 25 maart waren<br />

alle ogen gericht op een Delfts<br />

gebedenboek, volledig handgeschreven<br />

op perkament en<br />

verlucht in Delftse stijl. De Delftse<br />

stijl bloeide volop rond 1475<br />

en kenmerkte zich door zogenaamde<br />

‘blokranden’. Doordat de<br />

marges geheel met penwerk zijn<br />

gevuld, lijkt de versiering de tekst<br />

als een blok te omsluiten. Hoewel<br />

de schatting € 18.000-26.000 was,<br />

betaalde de koper uiteindelijk<br />

€ 31.000 voor deze unieke middeleeuwse<br />

codex, nog in zijn oorspronkelijke<br />

band. Zo geraakte dit<br />

stuk onverwachts in de top drie<br />

naast de Brusselse incunabel van<br />

de Broeders van het Gemene Leven<br />

(1476) en de eerste editie van<br />

de Encyclopedie van Diderot &<br />

D’Alembert (1751-1780) die beide<br />

hun laagst geschatte richtprijs<br />

haalden. De incunabel haalde het<br />

hoogste bod en werd verkocht<br />

voor € 36.000, de encyclopedie<br />

voor € 32.000.<br />

84

Collect-1/2pQ-mai.qxp_320 6/04/23 10:48 Page3<br />

DVC<br />

AUCTIONS<br />

Ellermanstraat 36-38 - Antwerpen - 03/232.36.64<br />

dvc@dvc.be - www.dvc.be<br />

VOLGENDE VEILING<br />

6 & 7 mei <strong>2023</strong><br />

EXPOSITIE:<br />

28 april tot 2 mei<br />

Klassieke & Moderne Kunst<br />

Antiek<br />

Art Deco & Design<br />

Sierkunsten & Zilver<br />

Ethnische Kunst<br />

OPENBARE VEILING<br />

23 & 24 MEI om 18u30<br />

Constant Permeke - "Ploegen in Jabbeke"<br />

Olieverf op doek. Gesigneerd rechtsonder<br />

Getiteld en gedateerd 1928. Belgische school. Afmeting: 60 x 75 cm<br />

Chsée de St-Job n° 638 - 1180 Bxl Tel : 02/372 92 19 - info@sdvu.be - www.sdvu.be<br />

Ch Samba<br />

J.Moeschal<br />

Dim: 81 x 100 cm<br />

Grote rechthoekige plaque in gebeeldhouwd albast<br />

en met sporen van vergulding die "De dode Christus ondersteund door<br />

God de Vader" voorstelt. Kring van Jacques Du Brœucq. School van de<br />

Zuidelijke Nederlanden. Periode: eind 16e eeuw. Afm: 32,5 x 27,5 cm<br />

TENTOONSTELLING<br />

19, 20 EN 21 MEI<br />

VAN 10 TOT 18 U<br />

HOTEL DE VENTES VANDERKINDERE S.A.<br />

685-687 ALSEMBERGSESTEENWEG - 1180 B RUSSEL<br />

PRIVÉ PARKING • TEL. 02 344 54 46<br />

info@vanderkindere.com<br />

w w w . v a n d e r k i n d e r e . c o m<br />

H : 178 cm<br />

2 zetels Cassina<br />

H:<br />

161

Veilingen<br />

<strong>België</strong><br />

€ 13.400<br />

Mata Carlos (1949-2008),<br />

Taureau Tamiko, sculptuur in<br />

gepatineerd brons, 59,5 x 42 x<br />

10 cm. Uccle Saint-Job, 27-03.<br />

© Uccle Saint-Job.<br />

€ 33.000<br />

Pierre Alechinsky (°1927), Tub du soir, 1978, Oost-Indische inkt<br />

en acryl op Chinees papier, 60 x 99 cm. Millon Brussel, 04-04. ©<br />

Millon Brussel.<br />

RICHTPRIJS:<br />

€ 5.000-6.000<br />

Dubbele Louis d’or, 1640, Haynault,<br />

04-05. Haynault.<br />

RICHTPRIJS:<br />

€ 2.000-4.000<br />

Zeldzaam 18e-eeuws<br />

tulpenvaasje in Delftse<br />

faience, gemerkt ‘Lambertus<br />

van Eenhoorn,<br />

eigenaar De Metaale Pot<br />

(1691-1724)’. DVC Antwerpen,<br />

06-05. © DVC.<br />

Design bij<br />

Uccle Saint-Job<br />

De verkoop van hedendaagse<br />

kunst en design op 27 maart bij<br />

veilinghuis Uccle Saint-Job bood<br />

geen speciale verrassingen, maar<br />

de verwachtingen werden wel<br />

ingelost. Het topstuk was een<br />

uniek exemplaar van een bronzen<br />

sculptuur van de hand van Mata<br />

Carlos (1949-2008). Taureau<br />

Tamiko, geschat tussen € 9.000-<br />

12.000, werd afgehamerd voor<br />

€ 13.400. Een vaas van Niki de Saint<br />

Phalle (1930-2002) scoorde dan<br />

weer onder de richtprijs (€ 9.000-<br />

12.000): deze werd verkocht voor<br />

€ 7.500. In het aanbod design<br />

werden een paar wandarmaturen<br />

uit in zand gegoten brons (1965)<br />

van Jules Wabbes aangeboden.<br />

Hoewel in perfecte staat, scoorden<br />

ze de laagste richtprijs van € 7.500.<br />

Ook een paar fauteuils in gebogen<br />

multiplex type ‘Schell’ ontworpen<br />

door de Deense designer Hans<br />

Wegner (1914-2007) wisselden van<br />

eigenaar voor € 4.500.<br />

Privécollecties<br />

bij Millon Brussel<br />

Op 4 april was er een veiling<br />

van Belgische en Luxemburgse<br />

privécollecties bij Millon Brussel.<br />

Het hoogste bod was niet geheel<br />

onverwacht voor een werk van<br />

Pierre Alechinsky (°1927) waarvan<br />

de authenticiteit door de kunstenaar<br />

zelf is bevestigd. Tub du soir<br />

(1978), een werk in Oost-Indische<br />

inkt en acryl op Chinees papier,<br />

werd afgehamerd op € 33.000,<br />

net boven de hoogste richtprijs.<br />

Wel verrassend waren de<br />

resultaten voor werken van Joan<br />

Hernandez Pijuan en Léon Navez,<br />

die beide € 16.000 scoorden. Het<br />

doek Les Albes (1983) van Joan<br />

Hernandez Pijuan (1931-2005)<br />

kreeg een schatting van € 4.000-<br />

6.000. Het schilderij Les chaises<br />

(1957) van Léon Navez (1900-1967),<br />

tentoongesteld op de wereldexpositie<br />

van 1958 in Brussel, was<br />

geschat tussen € 2.000-3.000,<br />

maar werd verkocht voor meer<br />

dan het vijfvoudige. Opvallend<br />

ook een serie decoratieve panelen<br />

met de vier seizoenen uit 1900<br />

van Alphonse Mucha (1860-1939).<br />

Deze Tsjechische jugendstilkunstenaar<br />

maakte vooral affiches,<br />

die indertijd zelfs van de straat<br />

geroofd werden. Zijn werk kenmerkt<br />

zich door de sierlijke lijnen,<br />

frisse pastelkleuren en weelderige<br />

motieven. Deze vier lithografieën<br />

in kleur op satijn werden nog in<br />

hun oorspronkelijk kader aangeboden.<br />

Elk geschat op € 2.000-<br />

3.000, werden er drie verrassend<br />

afgeklopt op elk € 10.000 en Le<br />

printemps zelfs op € 15.000.<br />

KOMENDE<br />

Collections<br />

bij Haynault<br />

De veiling Collections van 4 mei,<br />

georganiseerd in de Haynaultzaal<br />

in Brussel, omvat numismatiek,<br />

phaleristiek (ordes, decoraties<br />

en medailles) en historische<br />

documenten, evenals strips. Op<br />

numismatiek vlak wordt een interessante<br />

aureus van Nero aangekondigd,<br />

geschat op 1.000 tot<br />

1.500 euro, met op de keerzijde<br />

de kolos die het Domus Aurea<br />

sierde, maar ook een zeer mooie<br />

dubbele Louis d’or, gedateerd<br />

1640 en gegraveerd door de<br />

Luikse beeldhouwer Jean Warin<br />

(1607-1672). Deze laatste munt,<br />

geschat op € 5.000 à 6.000, wordt<br />

beschouwd als een van de mooiste<br />

in de Franse numismatiek.<br />

Onder de militaire decoraties zou<br />

een zeer mooie plaquette van<br />

de Orde van de Noordelijke Ster<br />

van Zweden, geschat op € 700 tot<br />

800, veel aandacht bij de verzamelaars<br />

oproepen. Een andere<br />

zeer zeldzame onderscheiding is<br />

die van de ‘Société Petotico-Macaronico-Huitrique’,<br />

een broederschap<br />

van gastronomen dat<br />

in 1832 in Bergen (<strong>België</strong>) werd<br />

opgericht. Voor de liefhebbers<br />

van strips tippen we een zwartwit<br />

versie van De Blauwe Lotus<br />

uit 1936 (schatting € 400 tot 600),<br />

maar ook een album van Gaston<br />

Lagaffe (Guust Flater), zeer fraai<br />

gesigneerd door Franquin, geschat<br />

op 1.200 tot 1.500 euro.<br />

Delfts aardewerk<br />

bij DVC<br />

Op 6 en 7 mei is er bij DVC in<br />

Antwerpen een klassieke kunsten<br />

antiekveiling. In het aanbod<br />

onder andere een collectie uit<br />

Knokke met fraai, vooral 18eeeuws<br />

Delfts aardewerk en mooie<br />

15e/17e-eeuwse sculpturen uit<br />

West- en Zuid Europa. Verder ook<br />

nog een aantrekkelijke collectie<br />

Belgische kunst uit de jaren 50<br />

t/m 80 en de inboedel van een<br />

huis met art-deco- en designmeubelen.<br />

Afrikaanse kunst<br />

bij Lempertz<br />

De veiling van Kunst van Afrika,<br />

de Stille Oceaan en Amerika op<br />

10 mei bij Lempertz in Brussel<br />

heeft vooral een sterk aanbod van<br />

Afrikaanse werken. Een zeldzame,<br />

zoömorfe machtsfiguur uit Koninkrijk<br />

Kongo (richtprijs: € 25.000-<br />

30.000) werd verzameld door de<br />

orchideeënjager Wilhelm Micholitz<br />

in Afrika in 1885. Een zeldzaam<br />

Duala-masker uit Kameroen werd<br />

tentoongesteld in de Neumann<br />

86

Klassieke kunstveiling 23.05 om 14u<br />

Kijkdagen 18.05 tot en met 21.05 van 10u tot 18u<br />

Catalogus online: www.campocampo.be<br />

Grotesteenweg 19-21 - 2600 Antwerpen-Berchem- Tel 03 218 47 77 - guy@campocampo.be

Veilingen<br />

<strong>België</strong><br />

RICHTPRIJS:<br />

€ 25.000-30.000<br />

Kongo zoömorfe machtsfiguur,<br />

Democratische Republiek Congo,<br />

hoogte: 27 cm. Lempertz, 10-05.<br />

© Lempertz.<br />

RICHTPRIJS: € 12.000-18.000<br />

Adrien Delorme (1722-1791), Lodewijk<br />

XV-kabinet, 18e eeuw, Chinees lakwerk<br />

en palissander fineer. Flanders Auctions,<br />

10-05. © Flanders Auctions.<br />

RICHTPRIJS: € 25.000-30.000<br />

Anna De Weert, De bomen van Judea, 1921, olieverf op doek, 50 x 90 cm. FW Auction,<br />

13-05. © FW Veiling.<br />

& Nierendorf Galerie in Berlijn<br />

in 1926 in Exoten, Kakteen und<br />

Janthur, de eerste tentoonstelling<br />

met de close-upfoto’s van planten<br />

door Karl Blossfeldt. Het werd geschat<br />

tussen € 10.000-15.000. Een<br />

zeldzaam en groot paar Yorubatweelingfiguren<br />

uit de Oke-Ihoregio<br />

(richtprijs: € 4.000-6.000)<br />

is een van de hoogtepunten van<br />

het bezit van wijlen verzamelaar<br />

Jan Friesen uit Goor in Nederland.<br />

Een ongeregistreerd masker van<br />

de Luluwa uit Congo is een van<br />

slechts een handvol bekende maskers<br />

met een geschatte waarde<br />

van € 6.000-8.000. De verkoop<br />

omvat ook de laatste groep van<br />

drie maskers uit de collectie van de<br />

Zwitserse kunstenaar Charles Hug.<br />

Van de Dan, Wè en Senufo variëren<br />

de schattingen van € 2.000 tot<br />

12.000. Drie fraaie Kota-relikwieën<br />

uit een particuliere collectie worden<br />

geschat op € 15.000-50.000.<br />

De schattingen voor drie Fangfiguren<br />

uit Equatoriaal Guinea<br />

variëren van € 2.000 tot 20.000.<br />

Een grote collectie Centraal-Afrikaanse<br />

wapens sierde vroeger een<br />

hele muur in het huis van wijlen<br />

Corneel De Vleeschouwer. Een van<br />

zijn zeldzaamste aanwinsten was<br />

een Mbala-hoofdsteun (richtprijs:<br />

€ 10.000-15.000). De veiling wordt<br />

afgesloten met de collectie van<br />

wijlen Dr. Hans Walter Liebenschütz.<br />

Geboren in Indonesië,<br />

werd zijn belangstelling voor<br />

niet-westerse kunst geïnspireerd<br />

door zijn oom, de bekende paleontoloog<br />

en geoloog G.H.R. von<br />

Köningswald, die op Java werkte.<br />

Hoogtepunten omvatten een<br />

paal van de Molukken met daarop<br />

een voorouderfiguur die werd<br />

verzameld door H.J. Raedt van<br />

Oldenbarnevelt, rond 1900; deze<br />

was in bruikleen bij het Tropisch<br />

Instituut in Amsterdam van 1915 tot<br />

1982 (richtprijs: € 10.000-15.000).<br />

Een fijn Sepik-masker is geschat<br />

op € 10.000-15.000.<br />

Kunst en antiek bij<br />

Flanders Auctions<br />

Flanders Auctions veilt een uiteenlopend<br />

aanbod kunst- en antiek<br />

op 10 mei. Na het enorm positieve<br />

resultaat van de 18e-eeuwse commode<br />

van Pierre Roussel (€ 37.500)<br />

en Thomas Hache (€ 25.000), gaat<br />

Flanders Auctions verder op het<br />

elan van de kwalitatieve meubelen<br />

en kunstvoorwerpen. De veiling<br />

van mei biedt een uiteenlopend<br />

aanbod van meubelen, design,<br />

schilderijen, beelden en andere<br />

kunstartikelen. Op het programma<br />

voor de veiling staan onder andere<br />

een 18e-eeuwse Lodewijk XVkabinet<br />

gesigneerd door Adrien<br />

Delorme (richtprijs: €12.000-<br />

18.000), enkele werken van de<br />

bekende West-Vlaamse schilder<br />

Koen Scherpereel (1961-1997),<br />

een barmeubel van Aldo Tura<br />

(1909-1963), een uitzonderlijk groot<br />

servies van <strong>Mei</strong>ssen en een speciale<br />

collectie miniatuurvazen met<br />

reductieglazuur door de bekende<br />

Belgische keramist Elisabeth<br />

Vandeweghe.<br />

Anna de Weert<br />

bij FW Auction<br />

Veilinghuis FW biedt op 13 mei<br />

onder meer een prachtig olieverf<br />

op doek van Anna De Weert (1867-<br />

1950) aan, getiteld De bomen van<br />

Judea. Gesigneerd, gedateerd<br />

1921 en plaatsbepaald ‘Rome’ in<br />

de rechter benedenhoek heeft dit<br />

werk een richtprijs tussen € 25.000<br />

en 30.000. De Weert, geboren<br />

Anna Cogen in een Gentse, kunstminnende<br />

familie, kreeg tekenles<br />

van onder meer Jean Delvin en<br />

Armand Heins. Haar ontmoeting<br />

met Emile Claus in 1892, die in haar<br />

een geestverwant zag, had een<br />

grote invloed op haar ontwikkeling<br />

als kunstenaar. Zij schilderde vanaf<br />

het begin in luministische trant en<br />

bouwde haar werk op in een frisse<br />

en heldere toon, met een vlotte<br />

en zwierige toets. Net als bij Claus<br />

staat de natuurlijke omgeving van<br />

de Leie centraal in haar werk. In<br />

tegenstelling tot het werk van haar<br />

mentor lijkt het werk van De Weert<br />

voller en contrastrijker, doordat ze<br />

veel meer witte accenten in haar<br />

composities verwerkt en de landschappen<br />

luchtiger maar ook helderder<br />

worden. Vermeldenswaard<br />

zijn ook een fraaie collectie litho’s<br />

van Paul Delvaux (1897-1994), zoals<br />

een mooie collectie 18e-eeuwse<br />

schilderijen, voorwerpen en meubilair,<br />

waaronder Cartels, bustes en<br />

een klok van Napoleon III.<br />

Groot aanbod<br />

bij De Vuyst<br />

Op 20 mei is er een grote veiling<br />

van hedendaagse kunst, moderne<br />

en oude meesters bij De Vuyst.<br />

Meer dan 600 kunstwerken zullen<br />

de hamer passeren: een omvangrijke<br />

selectie, met stuk voor<br />

stuk uitzonderlijke objecten. De<br />

veiling start met Oude Meesters,<br />

waaronder een impressionant<br />

schilderij van Pieter Meulener.<br />

De 20e eeuw wordt ingeluid door<br />

James Ensor. Eerst komen enkele<br />

van zijn vroege werken aan bod:<br />

een academische tekening van de<br />

Laokoön-groep, het schilderij La<br />

poissonnière (1877) en een mooie<br />

selectie etsen. Uit 1907, wanneer de<br />

carrière van de kunstenaar hoge<br />

toppen scheert, is er het schilderij<br />

Dame in ’t blauw, oftewel Portret<br />

van Mevrouw Duhot. In het aanbod<br />

symbolisme is er werk van onder<br />

anderen Fernand Khnopff, Le<br />

pommeau bleu (1912), en George<br />

Minne, waaronder een Grote<br />

reliekdrager (1929). Het Vlaams<br />

Expressionisme wordt op deze veiling<br />

vertegenwoordigd met enkele<br />

welluidende namen. Zo is er een<br />

belangrijk werk in olieverf op<br />

papier van Frits Van den Berghe,<br />

88

Exclusive Items<br />

6 Juni <strong>2023</strong><br />

Aziatica<br />

Indonesische schilderijen<br />

7 Juni <strong>2023</strong><br />

Maurits Cornelis Escher<br />

(1898-1972)<br />

Reimond Kimpe (1885-1970) Kijkdagen:<br />

Isaac Israels (1865-1934)<br />

Vrijdag 2 juni 10 -17 uur<br />

Zaterdag 3 juni 10 -17 uur<br />

Jacob Maris (1837-1899)<br />

Maandag 5 juni 10 -17 uur<br />

Dinsdag 6 juni 10 -12 uur<br />

Lee Man Fong (1913-1988)<br />

David Oyens (1842-1902)<br />

Johann Carl Loth (1632-1698)<br />

middelburg amsterdam tel. +31(0)118 - 650 680 info@zeeuwsveilinghuis.nl www.zeeuwsveilinghuis.nl<br />

Frits Van den Berghe<br />

Jef Verheyen<br />

VEILING<br />

HEDENDAAGSE KUNST, MODERNE & OUDE MEESTERS<br />

Zaterdag 20 mei <strong>2023</strong> - 13u & 19u30<br />

Kijkdagen: 10 t.e.m. 17 mei - 10-19u<br />

Wenst u te verkopen?<br />

Contacteer Hervé Lescornez: +32 9 348 54 40 of<br />

herve.lescornez@de-vuyst.com. Bezoek aan huis op afspraak.<br />

Bernar Venet<br />

Veilinghuis De Vuyst - Kerkstraat 22-54 - 9160 Lokeren (<strong>België</strong>) - +32 9 348 54 40 - info@de-vuyst.com - www.de-vuyst.com<br />

DEV23_003_<strong>COLLECT</strong>_<strong>Mei</strong><strong>2023</strong>_200x132_KL_BENL.indd 1 28/03/<strong>2023</strong> 13:18

Veilingen<br />

<strong>België</strong><br />

RICHTPRIJS:<br />

€ 150.000-200.000<br />

James Ensor, De dame in ‘t blauw<br />

(Portret van Mevrouw Duhot), 1906. De<br />

Vuyst, 20-05. © De Vuyst.<br />

RICHTPRIJS: € 15.000-18.000<br />

Rik Wouters, Onopgemaakt bed, aquarel op papier, 42,5 x<br />

52,5 cm. Horta, 22 & 23-05. © Horta<br />

.<br />

RICHTPRIJS: € 10.000-15.000<br />

Hoenderen bij maanlicht, in het genre van Melchior<br />

d’Hondecoeter en Franz Werner von Tamm, 17e eeuw,<br />

olieverf op doek. Campo & Campo, 23-05. © Campo &<br />

Campo.<br />

dat de mysterieuze titel Masker en<br />

naakt (1931) draagt. Van Constant<br />

Permeke is er een prachtig Staand<br />

naakt in pastel en houtskool en het<br />

indrukwekkende doek De haven.<br />

Vrouw met koffiemolen (1926) is<br />

een belangrijk werk van Hubert<br />

Malfait. Van Olivier Strebelle zijn<br />

er drie belangrijke sculpturen in<br />

brons, waaronder Dans ses bras<br />

II (1979), dat bijna 1 meter hoog<br />

meet. Jaune, noir et blanc (1953) is<br />

een groot schilderij op doek van<br />

Gaston Bertrand. Van Roger Raveel<br />

is er onder meer Portret van mijn<br />

tuin (1966) uit de collectie van Karel<br />

Geirlandt. Fiesole, waarom is de<br />

zon zo zwart opgegaan (1976) van<br />

Jef Verheyen toont een diepblauwe<br />

kleurenpracht die zijn kijkers<br />

bedwelmt. De catalogus omvat<br />

ook kunstwerken van internationale<br />

topkwaliteit, waaronder twee<br />

werken uit de Volume-series van<br />

Dadamaino en Cavallo e Cavaliere<br />

(1954), in tempera op papier van<br />

Marino Marini. Van Pablo Atchugarry<br />

is er een sculptuur in het<br />

subtiele roze marmer van Portugal,<br />

getiteld Cascada (1992). Verder ook<br />

een indrukwekkende collectie van<br />

27 Angelitos (1994-2012), speelse<br />

sculpturen van Aurora Cañero. Het<br />

aanbod hedendaagse kunstenaars<br />

uit eigen land is bijzonder sterk<br />

vertegenwoordigd. Er wordt nu<br />

al met belangstelling uitgekeken<br />

naar enkele ronkende namen. Er<br />

zijn twee monumentale houtskooltekeningen<br />

van Rinus Van de<br />

Velde: Flower (2010) en Out of a<br />

lack of inspiration and the necessity<br />

to have an overview ... (2016).<br />

Jean-Michel Folon weet ons te verblijden<br />

met een omvangrijke selectie<br />

werken in keramiek en brons,<br />

waaronder La pêche miraculeuse<br />

(2004). Dreimal Selbst mit Magier<br />

(2016) van Kati Heck neemt ons<br />

mee in de wonderlijke gedachtenkronkels<br />

van de kunstenares. Arne<br />

Quinze beschouwt zijn Stilhouses<br />

als menselijke wezens, wankel en<br />

weerbaar. Metal Black Stilhouse<br />

(2011) is een uniek exemplaar van<br />

maar liefst 6,5 meter hoog.<br />

Belgische kunst<br />

bij Horta<br />

Naast een aantal mooie juwelen,<br />

met name een witgouden ring<br />

met een briljantgeslepen solitaire<br />

diamant van ca. 8,70 karaat en diamanten<br />

van verschillende grootte<br />

(schatting € 65.000-70.000), zal<br />

de kunst- en antiekveiling, die op<br />

22 en 23 mei in Veilinghuis Horta<br />

wordt gehouden, zich toespitsen<br />

op Belgische kunstenaars uit de 19e<br />

en 20e eeuw. Bij het aanbod hoort<br />

een aquarel en een brons van Rik<br />

Wouters (1882-1916), mixed media<br />

op papier van Léon Spilliaert (1881-<br />

1946) en een tekening in Oost-Indische<br />

inkt op papier (dubbelzijdig)<br />

van James Ensor (1860-1949). Ook<br />

opmerkelijk zijn drie etsen en een<br />

partij van een twintigtal lithografieën<br />

uit de serie La gamme<br />

d’amour van Ensor. Er is ook een<br />

collectie mooie klokken, waaronder<br />

een Franse mystérieuse-klok uit de<br />

19e eeuw (schatting 10.000-15.000<br />

euro). Onder de kunstvoorwerpen<br />

noteren we ten slotte een<br />

prachtige zilveren vleesschaal met<br />

een deksel versierd met een zwijn<br />

in zilverdraad. Gesigneerd ‘Lisi’ en<br />

gedateerd 1950 wordt dit prachtige<br />

stuk zilverwerk geschat op<br />

€ 20.000-2.000. Fratelli Lisi, broers<br />

uit een familie van Florentijnse<br />

zilversmeden, zijn vooral beroemd<br />

om hun naturalistisch geïnspireerde<br />

werk en samenwerking met<br />

de juwelier Buccellati.<br />

Klassieke<br />

kunstveiling bij<br />

Campo & Campo<br />

De klassieke kunstveiling bij<br />

Campo & Campo op 23 mei omvat<br />

een mooie verzameling oude<br />

en 19e-eeuwse kunstvoorwerpen<br />

en schilderijen. Onder de oude<br />

kunst in deze veiling een bijzonder<br />

16e-eeuws, vermoedelijk<br />

Duits, retabel, de graflegging van<br />

Christus, gesneden uit eikenhout<br />

(richtprijs: € 3.000-5.000). Daarnaast<br />

wordt er een prachtig 17eeeuws<br />

olieverf op doek aangeboden,<br />

Hoenderen bij maanlicht.<br />

De resten van een handtekening<br />

kunnen jammer genoeg niet<br />

thuisgebracht worden, maar het<br />

werk valt helemaal in het genre<br />

van Melchior d’Hondecoeter en<br />

Franz Werner von Tamm (richtprijs:<br />

€ 10.000-15.000). Zoals<br />

steeds wordt ook een mooie<br />

collectie porselein aangeboden,<br />

waaronder een bijzondere vaas<br />

in de vorm van een dubbele<br />

karper. Daarnaast wordt heel<br />

wat Europees aardewerk geveild<br />

waaronder Majolica uit Spanje,<br />

Delfts blauw, een reeks van acht<br />

grappige baardmankruiken en<br />

verschillende art-nouveauvazen<br />

ontworpen door Charles Catteau.<br />

Ook 19e-eeuwse kunstenaars zijn<br />

op deze veiling vertegenwoordigd.<br />

Oude bekenden passeren<br />

de revue, zoals Edward Portielje<br />

met onder andere De brief<br />

(richtprijs: €3.000-5.000). Andere<br />

schilders die in dit rijtje passen<br />

zijn Frans Mortelmans, Jean-Baptiste<br />

Madou, Adrien-Charles Le<br />

Mayeur, Henri De Braekeleer en<br />

David Col. Alfons Van Beurden is<br />

vertegenwoordigd met een mooie<br />

ivoren buste, La villageoise (richtprijs:<br />

€ 2.000-3.000). Zoals steeds<br />

wordt deze veiling vervolledigd<br />

met een mooie collectie glas- en<br />

zilverwerk, oosterse tapijten en<br />

juwelen.<br />

90

SINDS 1707<br />

MODERNE EN HEDENDAAGSE KUNST<br />

JUWELEN, HORLOGES<br />

Prestige-veilingen<br />

Palais Dorotheum Wenen<br />

23 – 26 mei <strong>2023</strong><br />

Dorotheum Brussel<br />

Honorine d‘Ursel, +32 2 514 00 34<br />

honorine.dursel@dorotheum.be<br />

www.dorotheum.com<br />

François Morellet, Lunatique neonly - 16 quarts de cercle n°5, 2005, € 80.000 – 120.000, veiling 24 mei <strong>2023</strong><br />

Palais Dorotheum Wenen +43 1 515 60-570 | Hamburg | Düsseldorf | München | Rome | Milaan | Londen | Parijs | Brussel | Praag | Genève<br />

91

Veilingen<br />

<strong>België</strong><br />

RICHTPRIJS: € 20.000-30.000<br />

Floris Jespers (1889-1965), Clowns in een landschap, 1932,<br />

églomisé, 53,5 x 74,5 cm. Carlo Bonte, 23-05. © Carlo Bonte.<br />

RICHTPRIJS:<br />

€ 10.000-15.000<br />

Adriaen Hanneman (1601-1671),<br />

Portret van een dame met muziekblad<br />

in een pastoraal landschap,<br />

1657, olieverf op doek, 84,5 x 103 cm.<br />

Carlo Bonte, 23-05. © Carlo Bonte.<br />

RICHTPRIJS: € 5.000-7.000<br />

Edgard Tytgat, De Kapel te Sint-Idesbald, 1934, olieverf<br />

op doek, 50 x 61 cm. Millon, 23-05. Millon<br />

Oude meesters<br />

bij Carlo Bonte<br />

De veiling op 23, 24 en 25 mei bij<br />

Carlo Bonte focust zich op Europese<br />

kunst naast een ruime collectie<br />

Japanse ukiyo-e’s en ivoor.<br />

Het aanbod en de kwaliteit van<br />

oude meesters is opvallend groot.<br />

Bijzonder is het grote werk op<br />

doek Een musicerend gezelschap<br />

in een landschap, erkend als van<br />

de hand van Jan Steen. Van Adriaen<br />

Hanneman is er het aantrekkelijke<br />

Portret van een dame met<br />

een muziekblad uit 1657. Verder<br />

ook werk van Gerrit van Honthorst<br />

(Prins van Oranje), Adriaan van<br />

Diepenbeeck (Aanbidding van de<br />

herders), Abraham Janssens (Flora<br />

en Bacchus), Mathys Schoevaerdts<br />

(Geanimeerde scène in een dorp)<br />

en tot slot het Portret van admiraal<br />

du Casse in banyan, toeschreven<br />

aan Nicolas de Largillière. Het<br />

moderne luik bevat onder meer<br />

de ets De Guldensporenslag van<br />

James Ensor. Heel wat kunstenaars<br />

uit de Latemse School zijn<br />

vertegenwoordigd, zoals Albert<br />

Saverys, Modest Huys, Valerius De<br />

Saedeleer en Hippolyte Daeye.<br />

Van de hand van Jean Brusselmans<br />

is er een bijzonder mooie<br />

jachtvoorstelling in pastel op<br />

papier uit 1925. Van Floris Jespers<br />

is er de églomisé Clowns in een<br />

landschap, uit 1932. Uit de tweede<br />

helft van de 20e eeuw is er werk<br />

van Gérard Schneider, Opus uit<br />

1958. Daarnaast een groot abstract<br />

werk van Michel Mouffe (160 x<br />

332,5 cm) en de gouache Square<br />

within a square within a square van<br />

Sol LeWitt. Uitzonderlijk zijn ook de<br />

twee complete reeksen zeefdrukken<br />

Myths en Queens van Andy<br />

Warhol. Tot slot is Joseph Willaert<br />

vertegenwoordigd met Landschap<br />

met tekstballonnetje. De categorie<br />

beeldhouwkunst is royaal, met<br />

een Antwerpse graflegging, twee<br />

versies van Sint Joris en de draak,<br />

en heel wat 16e- en 17e-eeuwse<br />

religieuze sculpturen. Uit de 19e<br />

eeuw is er de verfijnde marmeren<br />

cupido, toegeschreven aan Bertel<br />

Thorvaldsen. Voor de liefhebbers<br />

van toegepaste kunst is er de grote<br />

vaas met pinguïns van Charles<br />

Catteau (49 cm) en de aanzienlijke<br />

collectie van de Engelse designer<br />

Dr. Christopher Dresser. Daarnaast<br />

noemen we een laat 16e-eeuws<br />

wandtapijt. Indrukwekkend en<br />

uniek is de geheel in ivoor vervaardigde<br />

Napoleon III-pendule. De<br />

veiling bevat overigens een groot<br />

aantal Europese en Japanse ivoren<br />

objecten. Voor wat de Japanse<br />

kunst betreft maken we gewag<br />

van de okimono met ijsvogels, het<br />

grote Nō-masker en Hiroshige’s<br />

nr. 43 van de 100 zichten op Edo<br />

uit 1857. Alle items zijn door het<br />

veilinghuis uiteraard voorzien<br />

van het nodige CITES-certificaat,<br />

geldig voor verkoop binnen de<br />

Europese Unie.<br />

Brusselse veiling<br />

bij Millon<br />

Op 23 mei houdt het Millon<br />

Belgique een Brusselse veiling,<br />

met als hoogtepunt een werk van<br />

Edgard Tytgat (1879-1957), getiteld<br />

La Chapelle de Saint-Idesbald (1934).<br />

Dit werk, geschilderd in olieverf op<br />

doek, is typerend voor zijn stijl en<br />

wordt geschat op € 5.000 tot 7.000.<br />

Het gezin van de jonge Tytgat,<br />

zoon van een Belgische graveur en<br />

drukker die hem de steendrukkunst<br />

bijbracht, woonde enkele jaren in<br />

Brugge alvorens zich definitief in<br />

Brussel te vestigen. Als kind kreeg<br />

Edgard een ernstig ongeluk toen<br />

hij van een draaimolen viel. Dit<br />

trauma, tegenover het plezier van<br />

de carrousel, speelt een centrale rol<br />

in zijn werk. Als schilder van shows,<br />

beurzen, kermissen en circussen<br />

heeft Tytgats werk een vrolijke,<br />

naïeve en dromerige uitstraling die<br />

een duistere werkelijkheid verbergt,<br />

waar onschuld en doodsangst elkaar<br />

ontmoeten. Tytgat was een productief<br />

kunstenaar en heeft bijna 500<br />

schilderijen en enkele duizenden<br />

houtsneden, tekeningen en etsen<br />

gemaakt. Hoewel zijn stijl niet in een<br />

bepaalde stroming past, is zijn schilderkunst<br />

herkenbaar door de naïeve<br />

personages, vreemde perspectieven<br />

en de eenvoud in de lijnen, die<br />

worden geaccentueerd door het<br />

gebruik van sobere kleuren.<br />

Georges Le Brun<br />

bij Legros<br />

Op 25 mei houdt veilinghuis Legros<br />

in Verviers een klassieke catalogusverkoop.<br />

Naast antieke meubels en<br />

diverse voorwerpen, een zeldzaam<br />

en uitzonderlijk werk van Georges<br />

Le Brun, een intieme schilder uit<br />

Verviers (1873-1914), waarvan een<br />

werk momenteel te zien is in het<br />

Musée d’Orsay in het kader van<br />

de tentoonstelling Pastels. Van<br />

Millet tot Redon (tot 02-07). Het is<br />

een met waskrijt en pastel verrijkte<br />

aquarel, getiteld Huizen in Spixhe<br />

en gedateerd 1913. Het wordt<br />

geschat op € 15.000 tot 20.000. Als<br />

zoon van een industrieel ingenieur<br />

en een vrouw uit de bourgeoisie<br />

groeide Le Brun op in een bevoorrecht<br />

milieu, een intellectuele<br />

omgeving waar hij een interessant<br />

netwerk opbouwde. Zo ontmoette<br />

hij in Brussel Octave Maus van het<br />

tijdschrift L’Art Moderne, die hem<br />

onder de aandacht bracht. Hij<br />

bezocht andere kunstenaars zoals<br />

Maurice Pirenne en exposeerde<br />

soms in groepsverband zonder ooit<br />

erkenning na te streven. Nadat hij<br />

een studie geneeskunde in Brussel<br />

had aangevat en opgegeven, trok<br />

hij zich terug in de Hoge Venen<br />

en wijdde zich aan zijn kunst, die<br />

hij als een persoonlijke verwezenlijking<br />

beschouwde. “Door zich<br />

te vestigen in Xhoffraix, ‘in the<br />

92

RICHTPRIJS: € 15.000-20.000<br />

Georges Le Brun, Huizen in Spixhe, 1913, aquarel, waskrijt en pastel,<br />

60 x 90 cm. Legros, 25-05. Legros.<br />

RICHTPRIJS: € 40.000-60.000<br />

Boli-fetish, Mali, Bambara, hout, organisch<br />

en anorganisch materiaal, 40 x<br />

49 cm. Native Auctions, 27-05. © Native<br />

Auctions.<br />

RICHTPRIJS: € 20.000-30.000<br />

Triomf van de Tijd, Nederlanden, ca. 1550,<br />

olieverf op paneel, 44,8 x 36 cm. Native<br />

Auctions, 27-05. © Native Auctions.<br />

middle of nowhere’, met geen<br />

ander gezelschap dan zijn honden<br />

en zijn boeken, neemt hij, net als<br />

andere symbolistische kunstenaars,<br />

stelling tegen de burgerlijke<br />

maatschappij, de industrialisatie,<br />

de commercie en de commerciële<br />

wereld van de kunst. Hij geeft de<br />

voorkeur aan de dorpelingen, die<br />

hij ziet als de bewaarplaats van<br />

verloren waarden. Het werk en de<br />

dagen, de eenzaamheid van de<br />

arbeider en het huis zijn, samen<br />

met het omringende landschap,<br />

de enige thema’s in zijn werk, dat<br />

onmiddellijk baadt in een stille<br />

kwaliteit en een mysterieus gevoel<br />

van plaats dat soms knaagt aan de<br />

menselijke figuur en deze verduistert”,<br />

schrijft Danièle Gillemon in<br />

2015 in Le Soir. De veiling bevat ook<br />

een werk van Paul Daxhelet, heel<br />

bijzonder qua formaat en onderwerp,<br />

dat een cabaretscène voorstelt.<br />

Ook ter veiling aangeboden:<br />

een met bizons versierde vaas van<br />

steengoed van Charles Catteau,<br />

een aquarel van Joe Downing en<br />

een zeer mooi sneeuwlandschap<br />

van Périclès Pantazis.<br />

Een Belgische<br />

collectie bij Native<br />

Auctions<br />

Tijdens de veiling bij Native Auctions<br />

op 27 mei wordt een Belgische<br />

collectie aangeboden zoals Native<br />

ze graag heeft: een mix van etnische<br />

kunst, uitgelezen design en<br />

hedendaagse kunst. Het aanbod<br />

wordt verder aangevuld met een<br />

selectie van werken uit andere<br />

collecties. Onder de blikvangers<br />

bevinden zich voor de etnische<br />

kunst een indrukwekkende bolifiguur<br />

die nog toebehoord heeft<br />

aan Jacques Kerchache (richtprijs:<br />

€ 40.000-60.000). Boli-figuren<br />

speelden een cruciale rol in de<br />

Bamana-rituelen. Ook een belangrijke<br />

Bakongo-figuur, die zich eerder<br />

in de collectie bevond van Bill<br />

en Ann Ziff, wordt aangeboden en<br />

is geschat op € 18.000-25.000. in de<br />

categorie design is er een mooi ensemble<br />

van Scandinavische kunst,<br />

met meerdere stukken van Poul<br />

Kjærholm, waaronder de uiterst<br />

zeldzame PK56-tafel, maar ook een<br />

unieke lamp van Tapio Wirkkala,<br />

en verder drie unieke stukken in<br />

lakwerk van Marcel Wolfers. Een<br />

opmerkelijk buitenbeentje in de<br />

veiling is een anoniem 16e-eeuws<br />

schilderij uit de voormalige Walraff-<br />

Richartz-verzameling in Keulen, dat<br />

de Triomf van de Tijd voorstelt. Het<br />

is zeer waarschijnlijk dat dit schilderij<br />

deel uitmaakte van een volledige<br />

cirkel van de zes ‘Triomfen’ naar het<br />

zesdelige gedicht van Petrarca; het<br />

werd geschat op € 20.000-30.000.<br />

Ten slotte vermelden we nog graag<br />

een prachtig reliëf van Luis Tomasello<br />

en een bronzen sculptuur<br />

van Miquel Barceló voor het luik<br />

moderne en hedendaagse kunst.<br />

Het sculptuur Twee verschillende<br />

gewichten (2004) van Barceló krijgt<br />

een richtprijs van € 25.000-35.000.<br />

KUNST- EN<br />

ANTIEKVEILINGEN<br />

JORDAENS NV<br />

VEILINGEN<br />

DINSDAG 23 EN WOENSDAG 24 MEI<br />

VANAF 19 UUR.<br />

KIJKDAGEN<br />

VRIJDAG EN ZATERDAG VOOR DE VEILING<br />

VAN 10 TOT 17 UUR.<br />

Drabstraat 74 I 2640 Mortsel I info@jordaens.eu<br />

03 449 44 30 I Catalogi en livestream: www.jordaens.eu<br />

93

Auction calendar<br />

MAY / JUNE <strong>2023</strong><br />

Belgium<br />

MAY<br />

14/4-2 Bernaerts<br />

Timed Online veiling ONLINE<br />

2 Amberes<br />

Burgerveiling ANTWERPEN<br />

3-4 Legia Auctions<br />

Grand Classique HANNUT<br />

4 Monsantic<br />

Kunst en antiek BERGEN<br />

4 Haynault<br />

Numismatique, timbres,<br />

décorations, militaria,<br />

souvenirs historiques UKKEL<br />

5 Maison des Huissiers de<br />

Justice<br />

Deurwaarderstukken BRUSSEL<br />

6 ABS Veilingen Mechelen<br />

Deurwaarderstukken<br />

MECHELEN<br />

6-7 DVC Antwerpen<br />

Kunst en antiek (klassieke<br />

veiling) ANTWERPEN<br />

8 Amberes<br />

Burgerveiling ANTWERPEN<br />

10 Mosan Liège<br />

Maroquineries de luxe ONLINE<br />

10 Flanders Auction<br />

Kunst en antiek WINGENE<br />

10 Lempertz Brussel<br />

Kunst van Afrika, de Stille<br />

Oceaan en Amerika BRUSSEL<br />

11 Amberes<br />

Burgerveiling ANTWERPEN<br />

12 Maison des Huissiers de<br />

Justice<br />

Deurwaarderstukken BRUSSEL<br />

13 Campo & Campo<br />

Grafiekveiling<br />

ANTWERPEN<br />

13 ABS Veilingen Mechelen<br />

Deurwaarderstukken<br />

MECHELEN<br />

13 FW-auctions<br />

Kunst en antiek NAMEN<br />

16 Berg van Barmhartigheid<br />

Juwelen BRUSSEL<br />

19 Maison des Huissiers de<br />

Justice<br />

Deurwaarderstukken<br />

BRUSSEL<br />

20 De Vuyst<br />

Hedendaagse kunst,<br />

moderne en oude meesters<br />

LOKEREN<br />

20 ABS Veilingen Mechelen<br />

Deurwaarderstukken<br />

MECHELEN<br />

22 Uccle Saint Job<br />

Design UKKEL<br />

22 Ventes Elysée<br />

Kunst en antiek<br />

GRIVEGNÉE-LIÈGE<br />

22-23 Galerie Moderne<br />

Kunst en antiek BRUSSEL<br />

22-23 Horta<br />

Kunst en antiek BRUSSEL<br />

23 Ventes Elysée<br />

Burgerveiling GRIVEGNÉE-LIÈGE<br />

23 Campo & Campo<br />

Klassieke kunstveiling<br />

ANTWERPEN<br />

23 Salle de ventes du<br />

Béguinage<br />

Belles successions BRUSSEL<br />

23 Millon Brussel<br />

Brussels auction (Tableaux<br />

etc.) BRUSSEL<br />

23 Berg van Barmhartigheid<br />

Juwelen, muziekinstrumenten<br />

en stripverhalen BRUSSEL<br />

23 Carlo Bonte<br />

Europese, Japanse en<br />

ivoorkunst BRUGGE<br />

23-24 Vanderkindere<br />

Kunst en antiek UKKEL<br />

24 Carlo Bonte<br />

Christopher Dresser: Pioneer<br />

of Modern Design BRUGGE<br />

25 Legros<br />

Kunst en antiek VERVIERS<br />

25 Carlo Bonte<br />

Timed online veiling ONLINE<br />

26 Maison des Huissiers de<br />

Justice<br />

Deurwaarderstukken BRUSSEL<br />

27 ABS Veilingen Mechelen<br />

Deurwaarderstukken<br />

MECHELEN<br />

27 Native Auctions<br />

Tribal Art, Modern Art and<br />

20th Century Furniture<br />

BRUSSEL<br />

30 Berg van Barmhartigheid<br />

Juwelen BRUSSEL<br />

JUNE<br />

2 Maison des Huissiers de<br />

Justice<br />

Deurwaarderstukken BRUSSEL<br />

2-3 Damien Voglaire<br />

Boeken en klassieke<br />

schilderijen BRUSSEL<br />

3 Berg van Barmhartigheid<br />

Juwelen BRUSSEL<br />

3 ABS Veilingen Mechelen<br />

Deurwaarderstukken<br />

MECHELEN<br />

4 Antenor<br />

Antenor V: Paintings,<br />

Furniture and Works of Art<br />

BRUSSEL<br />

5 Antenor<br />

Juwelen BRUSSEL<br />

5 Bonhams-Cornette<br />

Design des XXe et XXIe<br />

siècles BRUSSEL<br />

5 Amberes<br />

Burgerveiling ANTWERPEN<br />

5 Haynault<br />

Tableaux, mobilier et objets<br />

d'art UKKEL<br />

6 Haynault<br />

Bijoux, joailleries &<br />

horlogeries UKKEL<br />

9 Maison des Huissiers de<br />

Justice<br />

Deurwaarderstukken BRUSSEL<br />

10 ABS Veilingen Mechelen<br />

Deurwaarderstukken<br />

MECHELEN<br />

12 Bonhams-Cornette<br />

Art Belge & Contemporain<br />

BRUSSEL<br />

12 Amberes<br />

Kunst en antiek ANTWERPEN<br />

The Netherlands<br />

MAY<br />

1 Bouwman & Bouwman<br />

Speelgoedveiling ONLINE<br />

3-17 De Zwaan<br />

Kunst en antiek AMSTERDAM<br />

9-10 Burgersdijk & Niermans<br />

Boeken, prenten, tekeningen,<br />

manuscripten etc. LEIDEN<br />

10-11 De Ruiter<br />

Zilver, munten, juwelen,<br />

horloges, bankbiljetten<br />

KLAASWAAL<br />

12-14 Notarishuis Rotterdam<br />

Design, kunst en antiek<br />

ROTTERDAM<br />

15 Bouwman & Bouwman<br />

Speelgoedveiling ONLINE<br />

23 Venduehuis der Notarissen<br />

Den Haag<br />

Eenmalige eigenaar<br />

verzameling 'Van Katwijk tot<br />

Scheveningen' DEN HAAG<br />

23-26 Bubb Kuyper<br />

Prenten, tekeningen, boeken<br />

etc. HAARLEM<br />

24 Schulman<br />

Bankbiljetten AMSTERDAM<br />

24-25 Venduehuis der<br />

Notarissen Den Haag<br />

Oude meesters, 19e eeuw<br />

& vroeg moderne kunst DEN<br />

HAAG<br />

29 Bouwman & Bouwman<br />

Speelgoedveiling ONLINE<br />

JUNE<br />

5 Ald Fryslan<br />

Chinees en Oosters porselein<br />

ONLINE<br />

5-6 Adams Amsterdam<br />

Auctions<br />

Old Masters, Modern, Post-<br />

War & Contemporary Art<br />

AMSTERDAM<br />

5-7 Medusa Auctions<br />

Kunst en antiek BREDA<br />

6 Zeeuws Veilinghuis<br />

Exclusieve items<br />

MIDDELBURG<br />

6 De Jager<br />

Kunst en antiek GOES<br />

7 Zeeuws Veilinghuis<br />

Aziatica & Indonesian Art<br />

ONLINE<br />

7 De Jager<br />

Juwelen GOES<br />

8 De Jager<br />

Aziatica GOES<br />

12 Zuydwal Veilingen<br />

Schilderijen, bronzen,<br />

Chinees en Japans porselein,<br />

zilver, sieraden en design<br />

HUIZEN<br />

France<br />

MAY<br />

25/4-4 Christies<br />

Art contemporain ONLINE<br />

28/4-4 Artcurial<br />

Hôtel Bauer Palazzo ONLINE<br />

4 Eve<br />

Cadres anciens & modernes<br />

(Drouot) PARIS<br />

4 Thierry de Maigret<br />

Vente caritative : Fondation<br />

Lejeune (Drouot)<br />

PARIS<br />

4 Cannes enchères<br />

Lithographies CANNES<br />

4-10 Sothebys<br />

Irish Art ONLINE<br />

5 Bonhams<br />

Rebel spirits part II: Nonconformist<br />

art from important<br />

European collections<br />

PARIS<br />

5 Beaussant Lefèvre<br />

La dernière demeure du<br />

Maréchal Joffre (Drouot) PARIS<br />

5 Auctie's<br />

Arts du XXe et Arts premiers<br />

(Drouot) PARIS<br />

5 Daguerre<br />

Collections privées - Dessins,<br />

tableaux, mobilier & objets<br />

d'art (Drouot)<br />

PARIS<br />

5 Gros & Delettrez<br />

Bijoux & Montres (Drouot) PARIS<br />

5 Cannes enchères<br />

Art moderne CANNES<br />

6 Cannes enchères<br />

Art contemporain CANNES<br />

7 Azur enchères<br />

Parcours ceramique JUAN-<br />

LES-PINS<br />

9-25 Aguttes<br />

A modern spring ONLINE<br />

10 Ader<br />

Orfèvrerie PARIS<br />

10 Thierry de Maigret<br />

Vente classique : Tableaux,<br />

objets d'art, mobilier, tapis<br />

(Drouot) PARIS<br />

10 Euvrard & Fabre<br />

Livres, tableaux, bijoux,<br />

orfevrerie, bibelots, meubles<br />

(Drouot) PARIS<br />

10 Doutrebente<br />

Vente à l'ancienne sans liste<br />

et sans live (Drouot) PARIS<br />

10 Oger - Blanchet<br />

Vente Bokor PARIS<br />

10 Deburaux<br />

Drouot bijoux (Drouot) PARIS<br />

10 Villanfray Pommery<br />

Vente d'art moderne et<br />

contemporain (Drouot) PARIS<br />

10 Ferri & ass<br />

Livres anciens et modernes -<br />

Autographes (Drouot) PARIS<br />

10 Osenat<br />

Livres & autographes PARIS<br />

11 Bonhams<br />

European Art: Heritage and<br />

Innovation, 1850-1950 PARIS<br />

11 Libert Damien<br />

Vente classique : Tableaux,<br />

objets d'art, mobilier (Drouot)<br />

PARIS<br />

11 Drouot Estimations<br />

Classique (Drouot) PARIS<br />

11 Lucien Paris<br />

Tableaux, dessins, estampes,<br />

objets de vitrine, bijoux NOGENT<br />

11 Piasa<br />

Scandinavian Design PARIS<br />

11-16 Artcurial<br />

Mode & accessoires de luxe<br />

ONLINE<br />

12 Coutau-Bégarie<br />

Noblesse & Royauté - Art<br />

Russe (Drouot) PARIS<br />

12 L'Huillier & ass<br />

Mobilier & objets d'art<br />

(Drouot) PARIS<br />

12 Copages Auction Paris<br />

Bijoux anciens, modernes<br />

et contemporains - Mode<br />

(Drouot) PARIS<br />

94

Auction calendar<br />

MAY / JUNE <strong>2023</strong><br />

12 Giquello & ass<br />

Mobilier et objets d'art<br />

(Drouot) PARIS<br />

12 Ader<br />

Art impressioniste et<br />

moderne (Drouot) PARIS<br />

14 Osenat<br />

Art Russe VERSAILLES<br />

15 Eve<br />

Vente classique : mobilier &<br />

objets d'art (Drouot) PARIS<br />

15 Jean-Marc Delvaux<br />

Tableaux, mobilier, objets<br />

d'art, tapis (Drouot) PARIS<br />

15-17 Aguttes<br />

Collection Randier - Science,<br />

marine & curiosités NEUILLY<br />

16 Sothebys<br />

Jacques Garcia, Intemporel<br />

PARIS<br />

16 Bonhams<br />

Hermès Sale PARIS<br />

16 Ferri & ass<br />

Vente classique (Drouot) PARIS<br />

16 Digard Auction<br />

Art contemporain urbain<br />

(Drouot) PARIS<br />

16 Giquello & ass<br />

Avant Garde (Drouot) PARIS<br />

16 De Baecque & ass<br />

Art populaire (Drouot) PARIS<br />

16 Ader<br />

Art Russe (Drouot) PARIS<br />

16 Artcurial<br />

Limited Edition PARIS<br />

16 Artcurial<br />

Art Déco/Design PARIS<br />

19-22 Osenat<br />

Vente de l'Angélus à Chaillyen-Bière<br />

CHAILLY-EN-BIÈRE<br />

23 Euvrard & Fabre<br />

Bijoux, argenterie, mobilier et<br />

objets d'art (Drouot) PARIS<br />

23 L'Huillier & ass<br />

Bijoux & orfèvreries (Drouot)<br />

PARIS<br />

23 Ader<br />

Arts décoratifs du XVIe au<br />

XIXe siècle (Drouot) PARIS<br />

23 Maison R&C<br />

Bijoux & Montres (Drouot) PARIS<br />

23 Cannes enchères<br />

Bijoux modernes & anciens<br />

CANNES<br />

23-6/6 Christies<br />

Photographies ONLINE<br />

24 Sothebys<br />

Important Design PARIS<br />

24 Bonhams<br />

Jewels PARIS<br />

24 Alde<br />

Livres anciens PARIS<br />

24 Artcurial<br />

Archéologie & Arts d'Orient PARIS<br />

24 Piasa<br />

Jewels Paris - New York PARIS<br />

25 Artcurial<br />

De la collection Marie-Puck<br />

Broodthaers PARIS<br />

25 Bonhams<br />

The Greek Sale PARIS<br />

25 De Baecque & ass<br />

Intérieurs et décoration<br />

(Drouot) PARIS<br />

26 Gros & Delettrez<br />

Bijoux & Montres (Drouot)<br />

PARIS<br />

26 Tessier & Sarrou<br />

Arts décoratifs du XXe siècle<br />

(Drouot) PARIS<br />

27 Osenat<br />

Furniture & works of art<br />

FONTAINEBLEAU<br />

27 Osenat<br />

Mode & luxe FONTAINEBLEAU<br />

30 Ader<br />

Enluminures, livres anciens et<br />

modernes (Drouot) PARIS<br />

31 Nouvelle Etude<br />

Univers classique (Drouot)<br />

PARIS<br />

31 Farrando<br />

Collection Pierre Lecoules<br />

(Drouot) PARIS<br />

31 Eve<br />

Art moderne et<br />

contemporain, tableaux,<br />

mobilier, objets d'art (Drouot)<br />

PARIS<br />

31 Tessier & Sarrou<br />

Bibliothèque de voyage<br />

(Drouot) PARIS<br />

31 Maison R&C<br />

Design (Drouot)<br />

PARIS<br />

31 Tajan<br />

Furniture & works of art<br />

PARIS<br />

JUNE<br />

1 Bonhams<br />

The Male Form PARIS<br />

2 Giquello & ass<br />

Livres anciens et modernes<br />

(Drouot) PARIS<br />

2 L'Huillier & ass<br />

Mobilier & objets d'art<br />

(Drouot) PARIS<br />

2 Crait + Müller<br />

Bijoux, montres & argenterie<br />

(Drouot) PARIS<br />

2 Aguttes<br />

Peintres d'Asie, oeuvres<br />

majeures NEUILLY<br />

3 Coutau-Bégarie<br />

Bande dessinée et illustration<br />

(Drouot) PARIS<br />

4 Osenat<br />

Les intérieurs de Versailles<br />

VERSAILLES<br />

6 Sothebys<br />

Art Contemporain Evening<br />

Auction PARIS<br />

6 Bonhams<br />

Limited editions and<br />

artists'jewellery<br />

PARIS<br />

6 Gros & Delettrez<br />

Hermès vintage (Drouot)<br />

PARIS<br />

6 Ader<br />

Bijoux, montres (Drouot) PARIS<br />

6 Yann Le Mouel<br />

Photographie moderne et<br />

contemporaine (Drouot) PARIS<br />

6 Giquello & ass<br />

Mobilier & objets d'art - Vente<br />

prestige (Drouot) PARIS<br />

6 Tajan<br />

Impressionist & modern art<br />

PARIS<br />

8 Aguttes<br />

Instruments & archets NEUILLY<br />

8 Artcurial<br />

Impressionniste & moderne<br />

PARIS<br />

8 Artcurial<br />

Post-war & contemporain<br />

PARIS<br />

8 Artcurial<br />

Collection Pierre Boulez PARIS<br />

8 Artcurial<br />

Generation 21 by Artcurial<br />

PARIS<br />

8-14 Artcurial<br />

Chanel vintage online ONLINE<br />

9 Gros & Delettrez<br />

Arts d'Asie (Drouot) PARIS<br />

9 Crait + Müller<br />

Art contemporain (Drouot)<br />

PARIS<br />

9 Beaussant Lefèvre<br />

Art impressioniste et<br />

moderne (Drouot) PARIS<br />

9 Ader<br />

Arts décoratifs et sculptures<br />

du Xxe (Drouot) PARIS<br />

9 Ferri & ass<br />

Vente classique (Drouot) PARIS<br />

9 Piasa<br />

Révélations PARIS<br />

9-16 Bonhams<br />

Vietnamese Art ONLINE<br />

9-16 Bonhams<br />

La Modernité Vietnamienne<br />

ONLINE<br />

9-16 Bonhams<br />

Chinese Art ONLINE<br />

17 Artcurial<br />

Design Scandinave PARIS<br />

17 Bonhams<br />

Design PARIS<br />

17 Beaussant Lefèvre<br />

Tableaux, mobilier, objets<br />

d'art (Drouot) PARIS<br />

17 Euvrard & Fabre<br />

Livres, tableaux, bijoux,<br />

orfevrerie, bibelots, meubles<br />

(Drouot) PARIS<br />

17 Douot Estimations<br />

Montres, bijoux, objets de<br />

vitrine & argenterie (Drouot)<br />

PARIS<br />

17 Osenat<br />

Claude Fierin collection PARIS<br />

17 Piasa<br />

De Jacob à Capron : d'une<br />

demeure du Perche PARIS<br />

17-24 Aguttes<br />

Montres de poche ONLINE<br />

18 Boisgirard Antonini<br />

Vente classique<br />

NICE<br />

25 Ader<br />

Estampes anciennes et<br />

modernes (Drouot) PARIS<br />

25 Lucien Paris<br />

Fonds de maisons et à divers<br />

amateurs NOGENT<br />

25-31 Artcurial<br />

Art contemporain Africain<br />

ONLINE<br />

26 Bonhams<br />

Watches PARIS<br />

26 Christies<br />

Design PARIS<br />

26 Thierry de Maigret<br />

Souvenirs historiques et<br />

militaria (Drouot) PARIS<br />

26 Oger - Blanchet<br />

Tableaux, dessins et<br />

sculptures modernes, Art<br />

Nouveau - Art Déco design<br />

(Drouot) PARIS<br />

26 Daguerre<br />

Art moderne - Tableaux,<br />

mobilier, design & arts<br />

décoratifs du XXe (Drouot)<br />

PARIS<br />

1 Ader<br />

Arts d'Afrique, d'Océanie et<br />

d'Asie (Drouot) PARIS<br />

1 Aguttes<br />

Arts d'Asie NEUILLY<br />

1 Alde<br />

Musique et spectacles -<br />

Collection André Tubeuf PARIS<br />

1 Piasa<br />

Japan Spirit, curated by Marie<br />

Kalt PARIS<br />

1-7 Sothebys<br />

Art Contemporain Day<br />

Auction ONLINE<br />

1-8 Artcurial<br />

Bijoux online ONLINE<br />

1-16 Christies<br />

Maîtres Anciens: Peintures -<br />

Sculptures ONLINE<br />

2 Rémy Le Fur & ass<br />

Tableaux modernes et<br />

contemporains (Drouot) PARIS<br />

2 Pescheteau-Badin<br />

Ceramiques anciennes<br />

(Drouot) PARIS<br />

6-7 Piasa<br />

Modern and Contemporary<br />

Art PARIS<br />

6-20 Christies<br />

Art of Asia ONLINE<br />

7 Bonhams<br />

Art de l'Avant-Garde à nos<br />

jours PARIS<br />

7 Alde<br />

Editions originales du XIXe au<br />

XXIe siècle PARIS<br />

7 Artcurial<br />

Art moderne et contemporain<br />

PARIS<br />

7 Tajan<br />

Contemporary art PARIS<br />

7-8 Christies<br />

Art contemporain PARIS<br />

8 Pescheteau-Badin<br />

Vente de bijoux, objets de<br />

vitrine & orfèvrerie (Drouot)<br />

PARIS<br />

8 Ader<br />

Photographies<br />

PARIS<br />

9-21 Christies<br />

Joaillerie Paris ONLINE<br />

United Kingdom<br />

MAY<br />

21/4-4 Sothebys<br />

The Coronation Sale ONLINE<br />

2-11 Bonhams<br />

Discovery Sale Online ONLINE<br />

3-10 Sothebys<br />

The Samurai: Japanese Arms<br />

and Armour ONLINE<br />

3-10 Sothebys<br />

Landscape to City: A<br />

Collection of 20th Century<br />

Japanese Prints Part II ONLINE<br />

5-15 Bonhams<br />

The Art of Craft ONLINE<br />

10-17 Sothebys<br />

A Journey through China's<br />

History. The Dr Wou Kiuan<br />

Collection. Part I ONLINE<br />

95

Auction calendar<br />

MAY / JUNE 223<br />

10-24 Christies<br />

Sculpted by Nature: Fossils,<br />

Minerals and Meteorites<br />

ONLINE<br />

11 Bonhams<br />

Watches and Wristwatches<br />

LONDON<br />

12-19 Sothebys<br />

China/5000 years ONLINE<br />

12-23 Sothebys<br />

Classic Design: furniture,<br />

clocks, silver & ceramics<br />

ONLINE<br />

12-24 Sothebys<br />

Design 17/20: furniture, silver<br />

& ceramics ONLINE<br />

15-16 Bonhams<br />

Asian Art LONDON<br />

16-23 Bonhams<br />

From Dacha to Dance: Folk art<br />

and the Ballets Russes ONLINE<br />

17 Bonhams<br />

Michael Goedhuis: Brush and<br />

Bronze LONDON<br />

17-30 Bonhams<br />

Travel & Exploration Sale<br />

ONLINE<br />

18 Bonhams<br />

Fine Chinese Art LONDON<br />

18 Bonhams<br />

Fine Japanese Art LONDON<br />

18-26 Bonhams<br />

Islamic and Indian Art<br />

ONLINE<br />

19 Phillips<br />

Photographs LONDON<br />

23 Bonhams<br />

Islamic and Indian Art LONDON<br />

23 Bonhams<br />

From Harunobu to Hasui -<br />

Japanese Prints across the<br />

centuries LONDON<br />

24 Bonhams<br />

Antique Arms and Armour<br />

LONDON<br />

24 Bonhams<br />

Rock, Pop & Film LONDON<br />

24 Bonhams<br />

Modern and Contemporary<br />

Middle Eastern Art LONDON<br />

25 Bonhams<br />

Sporting Guns, Rifles and<br />

Vintage Firearms<br />

LONDON<br />

JUNE<br />

2 Bonhams<br />

Prints and Multiples LONDON<br />

2-15 Christies<br />

Jewels online: The London<br />

Edit ONLINE<br />

6 Bonhams<br />

Modern and Contemporary<br />

South Asian Art LONDON<br />

7 Bonhams<br />

India in Art LONDON<br />

7 Bonhams<br />

20th Century Decorative Arts<br />

LONDON<br />

7-8 Phillips<br />

Evening & Day Editions<br />

LONDON<br />

Germany<br />

MAY<br />

2-16 Karl & Faber<br />

Alte <strong>Mei</strong>ster & Kunst des 19.<br />

Jahrhunderts ONLINE<br />

6 Hermann Historica<br />

Kunst & Antiquitäten, Antiken<br />

& Asiatika MÜNCHEN<br />

6-7 Schloss Ahlden<br />

Internationale Kunst und<br />

Antiquitäten AHLDEN<br />

9 Hermann Historica<br />

Antike Waffen und Rüstungen<br />

aus aller Welt MÜNCHEN<br />

10 Hermann Historica<br />

Schusswaffen aus fünf<br />

Jahrhunderten MÜNCHEN<br />

10-22 Van Ham<br />

Kurt Kühn. An unknown<br />

impressionist ONLINE<br />

11 Hermann Historica<br />

Orden und Militaria bis 1918<br />

MÜNCHEN<br />

12 Hermann Historica<br />

Orden und Militaria ab 1918<br />

MÜNCHEN<br />

12-13 Schloss Ahlden<br />

Internationale Kunst und<br />

Antiquitäten<br />

AHLDEN<br />

15 Van Ham<br />

Fine Art KÖLN<br />

16 Van Ham<br />

Fine jewels & watches KÖLN<br />

17 Van Ham<br />

Decorative Art KÖLN<br />

19-20 Dr. Fischer<br />

Kunst, Antiquitäten, Silber &<br />

Schmuck<br />

HEILBRONN<br />

22 Ketterer Kunst<br />

Wertvolle Bücher HAMBURG<br />

23-24 Quittenbaum<br />

Jugendstil - Art Deco<br />

MÜNCHEN<br />

25 Quittenbaum<br />

Joie de vivre MÜNCHEN<br />

25 Karl & Faber<br />

Alte <strong>Mei</strong>ster & Kunst des 19.<br />

Jahrhunderts MÜNCHEN<br />

29-30 Karl & Faber<br />

Moderne & Zeitgenössische<br />

Kunst MÜNCHEN<br />

Fair calendar<br />

MAY / JUNE <strong>2023</strong><br />

Belgium<br />

MAY<br />

1 Zilvermarkt<br />

LAARNE<br />

27-29 Brocante Deulin<br />

DEULIN<br />

Germany<br />

MAY<br />

4-7 ART Karlsruhe<br />

RHEINSTETTEN<br />

Scotland<br />

The Netherlands<br />

MAY<br />

4-7 KunstRAI<br />

AMSTERDAM<br />

12-14 Huntenkunst<br />

ULFT<br />

25-28 May Fair Share Art Fair<br />

AMSTERDAM<br />

10-14 Affordable Art Fair<br />

Hampstead<br />

LONDON<br />

10-14 Photo London<br />

LONDON<br />

12-14 Sussex Art Fair<br />

CHICHESTER<br />

5-7 The Petwork Park Fair<br />

PETWORTH<br />

United States<br />

MAY<br />

12-14 Independent New York<br />

NEW YORK<br />

12-16 TEFAF New York<br />

NEW YORK<br />

18-21 Focus Art Fair New York<br />

LONDON<br />

France<br />

MAY<br />

4-7 BAD+ Art Fair<br />

BORDEAUX<br />

MAY<br />

19-21 Glasgow Contemporary<br />

Art Fair<br />

GLASGOW<br />

Sweden<br />

31-4/6 Amsterdam Art Week<br />

AMSTERDAM<br />

9-11 Het Juweel<br />

DRIEBERGEN<br />

United Kingdom<br />

10-11 Museums + Heritage<br />

Show<br />

LONDON<br />

18-28 Firsts<br />

LONDON<br />

1-25 London Design Biennale<br />

LONDON<br />

19-21 Frieze New York<br />

NEW YORK<br />

19-21 NADA New York<br />

NEW YORK<br />

MAY<br />

MAY<br />

11-14 SUPERMARKET<br />

STOCKHOLM<br />

12-14 Market Art Fair<br />

STOCKHOLM<br />

9-14 The Decorative Antiques<br />

& Textiles Fair<br />

LONDON<br />

9-14 The Decorative Fair<br />

Spring<br />

LONDON<br />

96

collect<br />

Confidential<br />

Service Guaranteed<br />

Benelux<br />

We speak your Language<br />

€ 49,50<br />

voor 9 nummers<br />

of € 25 digitaal<br />

Worldwide Art Shipping,<br />

Packing & Storage,<br />

Picture Hanging<br />

& Sculpture Installation.<br />

CONTACT OUR TEAM FOR A FREE QUOTE<br />

Een jaar lang leesplezier!<br />

www.collectaaa.be<br />

mtecbelgium@mtecfineart.com<br />

+32 (0) 3 765 9051<br />

www.mtecfineart.com<br />

@mtec0<br />

28 &29<br />

M A Y<br />

<strong>2023</strong><br />

MARCEL MARIËN<br />

FONDATION<br />

MARCEL MARIËN<br />

Catalogues raisonnés in voorbereiding<br />

JANE GRAVEROL<br />

RACHEL BAES<br />

Eregast :<br />

Jean-François THIERION (FR/DK)<br />

5300 Andenne<br />

70 internationale keramisten<br />

Tentoonstelling van JF Thierion<br />

Keramisch café + Discussie<br />

Demonstraties + Animaties<br />

Rondleiding door de stad<br />

WWW.CERAMICARTANDENNE.BE<br />

Om uw werken (schilderijen, sculpturen, werken op papier, foto’s)<br />

in het corpus te laten opnemen,<br />

kan u contact met ons opnemen op de hieronder vermelde email adressen.<br />

We zijn ook geïnteresseerd in boeken, documenten en archieven<br />

van en over alle surrealistische kunstenaars die actief waren in <strong>België</strong>.<br />

Onze documentatie is ter beschikking op aanvraag voor wetenschappers<br />

en onderzoekers.<br />

CONTACTS<br />

Marie Godet, projectverantwoordelijke : mariegodet@live.be - +32 499 42 98 51<br />

Fondation Marcel Mariën : info@fondation-marcel-marien.com

Museum calendar<br />

MAY / JUNE <strong>2023</strong><br />

Belgium<br />

ANTWERPEN<br />

M HKA<br />

△ Dora Garcia. Elle a<br />

plusieurs noms<br />

t/m 21-05<br />

MOMU<br />

△ Geometrically Wired<br />

t/m zomer<br />

Museum De Reede<br />

△ Rembrandt. Fotograaf<br />

avant la lettre<br />

t/m 22-05<br />

BINCHE<br />

Musée international<br />

du Carnaval et du<br />

Masque<br />

△ Entrelacs. Textiles<br />

rituels<br />

j. 24-09<br />

BRUSSELS<br />

Atomium<br />

△ View from my window<br />

j. 29-05<br />

BOZAR<br />

△ Swedish Ecstasy : De<br />

Swedenborg à Hilma af<br />

Klint et au-delà<br />

j. 21-05<br />

△ Michel François.<br />

Contre nature<br />

j. 21-07<br />

△ Le baroque à Florence.<br />

La collection de la famille<br />

Haukohl<br />

j. 21-07<br />

Centre Albert<br />

Marinus<br />

△ Unique(s)<br />

j. 09-07<br />

Design Museum<br />

△ Brussels Queer<br />

Graphics<br />

17-05 au 05-11<br />

△ Zephir Busine.<br />

Designer<br />

j. 27-08<br />

Maison d’Erasme<br />

△ Hâte-toi lentement<br />

05-05 au 29-10<br />

Maison de l’histoire<br />

européenne<br />

△ Jeter. Histoire d’une<br />

crise contemporaine<br />

j. 31-01-2024<br />

MIMA<br />

△ Local Heroes<br />

j. 28-05<br />

MRBAB<br />

△ Remedies: For Love’s<br />

S(n)ake! Johan Van<br />

Mullem<br />

j. 23-07<br />

△ Johan Van Mullem. For<br />

Love’s Snake<br />

j. 23-07<br />

Musée Art & Histoire<br />

△ Expéditions d’Egypte<br />

j. 01-10<br />

Musée Horta<br />

△ Victor Horta versus Art<br />

nouveau<br />

j. 08-01-2024<br />

Musée juif de<br />

Belgique<br />

△ 236. Land(es)capes<br />

from the 20th Convoy. Jo<br />

Struyven / Luc Tuymans<br />

j. 14-08<br />

△ Four Sisters : Chantal<br />

Akerman, Marianne<br />

Berenhaut, Sarah Kaliski,<br />

Julia Pirotte<br />

j. au 27-08<br />

Musée Mode &<br />

Dentelle<br />

△ Diane von Fürstenberg<br />

j. 07-01-2024<br />

Musée René Magritte<br />

△ Renée Demeester,<br />

paysages abstraits<br />

j. 03-09<br />

Villa Empain<br />

△ Ornamentum<br />

j. 14-05<br />

△ Family Matters<br />

j. 28-05<br />

WIELS<br />

△ Nuit américaine. Marc<br />

Camille Chaimowicz<br />

j. 13-08<br />

CHARLEROI<br />

Musée de la<br />

Photographie<br />

△ Stephan Gladieu.<br />

Corée du Nord - Brian<br />

McCarty. War-Toys -<br />

Vasco Ascolini. Ciseler<br />

l’ombre<br />

j. 21-05<br />

Musée des Beaux-<br />

Arts<br />

△ Dupuis : La fabrique de<br />

héros. 100 ans de 9e art<br />

au Pays noir<br />

j. 30-07<br />

Musée du Verre<br />

△ Desislava Stoilova et<br />

Rémy Hans. De mémoire<br />

et de forme<br />

j. 10-09<br />

Palais des Beaux-Arts<br />

△ Pierre Debatty<br />

j. 18-06<br />

GENT<br />

Dr. Guislain Museum<br />

△ De Windstoot. Over de<br />

macht van de beperking<br />

t/m 01-10<br />

SMAK<br />

△ Grace Ndiritu. Healing<br />

the Museum<br />

t/m 10-09<br />

△ Haegue Yang: Several<br />

Reenactments<br />

t/m 10-09<br />

HASSELT<br />

C-Mine<br />

△ Enzo Mari<br />

t/m 28-05<br />

HORNU<br />

CID<br />

△ Michele De Lucchi &<br />

ADML Circle<br />

j. 27-08<br />

MAC’s<br />

△ Angel Vergara. Dans<br />

l’instant<br />

j. 08-10<br />

ITTTRE<br />

Musée Marthe Donas<br />

△ Marie-Paul Haar. 50<br />

ans de création<br />

j. 28-05<br />

LA LOUVIÈRE<br />

Keramis<br />

△ Daniel Pontoreau.<br />

Avant le paysage<br />

j. 20-08<br />

LEUVEN<br />

Museum M<br />

△ Leen Voet - Jill Magid<br />

t/m 10-09<br />

LIÈGE<br />

La Boverie<br />

△ Private Views<br />

j. 13-08<br />

Trinkhall Museum<br />

△ Un art de vivre. Michel<br />

Petiniot<br />

j. 05-11<br />

NAMUR<br />

Château de Thozée<br />

△ Hommage à Pan<br />

j. 02-07<br />

Le Delta<br />

△ Brognon Rollin. The<br />

Land and the Unfolded<br />

Map<br />

j. 11-06<br />

OOSTENDE<br />

Mu.ZEE<br />

△ Friends in a field :<br />

conversations with Raoul<br />

De Keyser<br />

t/m 21-05<br />

PUURS-SINT-AMANDS<br />

Emile<br />

Verhaerenmuseum<br />

△ Dirck Braeckman.<br />

Déboires de l’âme<br />

t/m 04-06<br />

SENEFFE<br />

Domaine du Château<br />

de Seneffe<br />

△ Mondes hybrides.<br />

Exposition en plein-air<br />

j. 12-11<br />

Gallery calendar<br />

MAY / JUNE <strong>2023</strong><br />

ANTWERPEN<br />

Annie Gentils Gallery<br />

△ Stefaan Dheedene.<br />

LIMBO<br />

j. 07-05<br />

Coppejans Gallery<br />

△ Hans Lemmen<br />

t/m 14-05<br />

De Zwarte Panter<br />

△ Jan Vanriet.<br />

Sleepwalkers<br />

t/m 25-06<br />

Galerie Micheline<br />

Szwjcer<br />

△ Luciano Fabro<br />

12-05 t/m 15-07<br />

Gnyp Gallery<br />

△ Zachary Armstrong.<br />

Portraits<br />

t/m 15-07<br />

Keteleer Gallery<br />

△ Comon Ground.<br />

Ricardo Breyt & Lois<br />

Weinberger<br />

t/m 06-05<br />

Office Baroque<br />

△ B. Wurtz. You Know,<br />

This Is How He Is<br />

j. 03-06<br />

Rossaert<br />

△ Boris Vian<br />

(1920-1959)<br />

t/m 26-06<br />

Tim Van Laere Gallery<br />

△ Inès Van den Kieboom.<br />

Le Temps des Cerises<br />

j. 20-05<br />

valerie_traan<br />

△ Geert Vanoorlé: série<br />

discrète<br />

t/m 06-05<br />

BEERSEL<br />

LKFF<br />

△ Transmission<br />

t/m 07-05<br />

BORNEM-HINGENE<br />

Den Heeck<br />

△ Yahya Gaber<br />

Youssef<br />

28-05 t/m 07-07<br />

BRUGGE<br />

Adornes Domein<br />

△ It is. Jean De Groote<br />

t/m 09-09<br />

BRUSSELS<br />

Association du<br />

Patrimoine Artistique<br />

△ Victor Van Dyck,<br />

peintre décorateur<br />

1862-1943<br />

25-05 au 01-07<br />

Atelier 34zero<br />

△ Multiphotographs:<br />

jeux américains<br />

j. 04-06<br />

Baronian<br />

△ Ndoye Douts.<br />

Villes Cartonnées<br />

j. 14-05<br />

Belfius Art Gallery<br />

△ Art Beats<br />

j. 24-06<br />

Belgian Gallery<br />

△ Reversing<br />

the Talk. Yves Velter &<br />

Celine Cuvelier<br />

j. 19-05<br />

Box Galerie<br />

△ Bill Steber. Time stood<br />

still<br />

j. 13-05<br />

Caroline Notte<br />

△ Smalto Astratto. Adélie<br />

Ducasse<br />

j. 26-05<br />

Centre d’Art de<br />

Rouge-Cloître<br />

△ André Buzin. Peintre<br />

de la vie sauvage<br />

j. 21-05<br />

Charles Riva<br />

Collection<br />

△ Level<br />

j. 01-07<br />

98

Gallery calendar<br />

MAY / JUNE <strong>2023</strong><br />

CIVA<br />

△ Style Congo. Heritage<br />

& Heresy<br />

j. 03-09<br />

Claes Gallery<br />

△ Life in Dark II. Gopal<br />

Dagnogo<br />

j. 16-06<br />

Contretype<br />

△ Daphné Le Sergent.<br />

Defected Times<br />

j. 27-05<br />

Didier Devillez<br />

△ Bern Wery<br />

j. 20-05<br />

Dvir Gallery<br />

△ Thomas Hirschhorn.<br />

M.E.S.S.S.Y.<br />

j. 01-07<br />

Eleven Steens<br />

△ Mijn Tuin. Mon Jardin.<br />

Laurent Martin<br />

j. 14-05<br />

Esther Verhaeghe Art<br />

Concepts<br />

△ Christine Reifenberger.<br />

Danse de travers<br />

j. 24-05<br />

Fondation A<br />

△ Hans-Peter Feldmann<br />

- 100 Jahre<br />

j. 02-07<br />

Fondation blan<br />

△ Stephan Balleux.<br />

Artificialia<br />

j. 01-07<br />

Fondation CAB<br />

△ André Cadere.<br />

Expanding Art<br />

j. 15-07<br />

Galerie Eric Mouchet<br />

△ Ta’me Sib’. Kubra<br />

Khademi<br />

j. 15-07<br />

Galerie Faider<br />

△ Caroline Bia. Vibrance<br />

j. 03-06<br />

Galerie La Forest<br />

Divonne<br />

△ Guy de Malherbe<br />

11-05 au 24-06<br />

Galerie Nathalie<br />

Obadia<br />

△ Laura Henno<br />

j. 06-05<br />

Galerie Renaud Riley<br />

△ Sismique des objets.<br />

Jean-Luc Moerman<br />

& Jean-Marc De<br />

Pelsemaeker<br />

j. 20-05<br />

Gallery Sofie Van den<br />

Bussche<br />

△ L’Endscape. Yves<br />

Beaumont & dominiq. V.<br />

D. wall<br />

j. 21-05<br />

Hangar<br />

△ Replica Falsifica.<br />

Paul D’Haese<br />

j. 08-07<br />

△ Melting Islands -<br />

Paul D’Haese : Replica<br />

Falsifica<br />

j. 08-07<br />

△ Echoes of tomorrow<br />

j. 10-06<br />

Huberty & Breyne<br />

△ Milan Jespers.<br />

Cénotaphes<br />

26-05 au 17-06<br />

△ Philippe Geluck.<br />

Le Chat au<br />

Châtelain<br />

j. 13-05<br />

iMAL<br />

△ Christa Sommerer &<br />

Laurent<br />

Mignonneau<br />

j. 24-09<br />

In-Gate Gallery<br />

△ Marie Theres<br />

Madani<br />

j. 27-05<br />

Irène Laub<br />

△ Ecologies<br />

intimes<br />

j. 06-05<br />

ISELP<br />

△ Là où je me terre<br />

j. 01-07<br />

Jan Mot<br />

△ Robert Filliou. Funny<br />

Bones<br />

13-05 au 08-07<br />

La Centrale<br />

△ Mehdi-Georges<br />

Lahlou & Candice Breitz<br />

- EXTRA<br />

j. 17-09<br />

La Patinoire Royale<br />

△ Young Belgium.<br />

Jeune scène belge<br />

contemporaine.<br />

Fiction(s) - opus 2<br />

j. 13-05<br />

△ Claire Trotignon. Italian<br />

Ice cream in the wind<br />

j. 27-05<br />

La Verrière<br />

△ Anne Marie Laureys.<br />

Bise<br />

17-05 au 29-07<br />

Le Botanique.<br />

Museum<br />

△ Les Marcel, Collection<br />

R. Patt<br />

25-05 au 30-07<br />

Lempertz<br />

△ Polynesian Art<br />

25-05 au 30-06<br />

Maison des Arts<br />

△ Sub terra<br />

j. 14-05<br />

Maruani Mercier<br />

△ Esiri Erheriene-Essi.<br />

Mother Tongue<br />

j. 27-05<br />

Mathilde<br />

Hatzenberger<br />

△ Olivia Barisano. De la<br />

poussière à l’or<br />

j. 27-05<br />

Mhaata<br />

△ Roman Minin<br />

j. 07-05<br />

Michèle Schoonjans<br />

Gallery<br />

△ Luis Guzman<br />

14-05 au 01-07<br />

Modesti Perdriolle<br />

△ T. Venkanna. Looking<br />

for Peace<br />

j. 10-06<br />

Nino Mier Gallery<br />

△ Stephanie Temma Hier<br />

- Bendix Harms<br />

j. 13-05<br />

Nosbaum Reding<br />

△ Trois à part. Jan Voss,<br />

Sophie Ullrich, Sophie<br />

Kitching<br />

j. 13-05<br />

Odradek XL<br />

△ Grand format<br />

j. 01-07<br />

OHME<br />

△ Tell all the truth but tell<br />

it slant<br />

26-05 au 09-07<br />

OV Project<br />

△ Contemplation:<br />

Markus Döbeli >< Indian<br />

Ritual Celebration<br />

j. 01-07<br />

Parc Royal<br />

△ Le Chat déambule à<br />

Bruxelles !<br />

j. 30-06<br />

Pierre Marie<br />

Giraud<br />

△ Joseph Dirand<br />

j. 20-05<br />

Rodolphe Janssen<br />

△ Dan McCarthy - Alice<br />

Tippit<br />

j. 20-05<br />

Saint-Martin<br />

Bookshop<br />

△ Ambiguities/<br />

Affirmations<br />

j. 13-05<br />

Sorry we’re Closed<br />

△ Playtime. Kristof Santy<br />

j. 20-05<br />

Stems Gallery<br />

△ Olivier Souffrant.<br />

Hitting the Apex<br />

j. 27-05<br />

Super Dakota<br />

△ John Divola. The<br />

Landscape and Things in<br />

the Way<br />

j. 13-05<br />

The Merode<br />

△ Elzéard Bouffier<br />

j. 15-07<br />

The Palm Beach<br />

△ April’s Spells<br />

j. 27-05<br />

Vanderborght<br />

△ Peter Lindbergh.<br />

Untold Stories<br />

j.14-05<br />

Visual Gallery<br />

△ Reliefs. Mirages<br />

04 au 31-05<br />

Xavier Hufkens<br />

△ Roni Horn. Recent<br />

Drawings<br />

j. 06-05<br />

Zedes Art Gallery<br />

△ Jean-Pierre Müller.<br />

Sspeechless<br />

j. 06-05<br />

CHARLEROI<br />

Galerie Cerami<br />

△ Iris Hutegger. Vers le<br />

milieu du jour<br />

j. 17-06<br />

DURBUY<br />

Galerie B<br />

△ Just for Today I Will Be<br />

Unafraid. Sasha Drutskoy<br />

j. 14-05<br />

FLÉMALLE<br />

La Châtaigneraie<br />

△ Prix Georges Collignon<br />

j. 14-05<br />

GENT<br />

Atelier Ecru<br />

△ In my garden - Jojo<br />

Corvaïa. The Things I<br />

tell you<br />

t/m 07-05<br />

Settantotto Galerie<br />

△ Floris Boccanegra -<br />

Always on the Run<br />

07-05 t/m 28-05<br />

HASSELT<br />

Z33<br />

△ Healing water<br />

t/m 20-08<br />

△ River of Ribirth<br />

t/m 27-08<br />

JAMBES<br />

Galerie Detour<br />

△ Emmanuel Dundic.<br />

Travaux assez récents<br />

j. 06-05<br />

KNOKKE-HEIST<br />

CC Scharpoord<br />

△ Rankin: The Dazed<br />

Decades<br />

t/m 11-06<br />

Lukasz Majewski<br />

Gallery<br />

△ Olga Morano<br />

t/m 15-07<br />

QG Gallery<br />

△ François Ristori<br />

t/m 14-05<br />

Stephane Simoens<br />

△ Johan Nobell. Past -<br />

Present<br />

j. 15-05<br />

LA LOUVIÈRE<br />

Centre Daily Bul & Cie<br />

△ Pol Bury. La main à<br />

plume<br />

j. 14-05<br />

LIÈGE<br />

Galerie Christine<br />

Colon<br />

△ Flo Arnold et Jean-<br />

Pierre Ruel<br />

j. 07-05<br />

Les Chiroux<br />

△ 2 strong for 2 long<br />

j. 13-05<br />

Liège Guillemins<br />

△ Extra Muros<br />

j. 01-10<br />

Nadja Vilenne<br />

△ Le Monde est Rond<br />

j. 04-06<br />

LOUVAIN-LA-NEUVE<br />

Espace 001<br />

△ Justine Van Impe<br />

14-05 au 11-06<br />

MECHELEN<br />

Kazerne Dossin<br />

△ Homosexuels et<br />

lesbiennes dans l’Europe<br />

nazie<br />

t/m 10-12<br />

MONS<br />

L’Atelier des Capucins<br />

△ Jeux de Mains<br />

j. 14-05<br />

TOURNAI<br />

TAMAT<br />

△ L’animal dans l’art<br />

j. 10-09<br />

WIJNEGEM<br />

Axel Vervoordt<br />

△ Bosco Sodi. Spheres<br />

and Sack Paintings<br />

t/m 15-07<br />

ZAVENTEM<br />

Maruani Mercier. The<br />

Warehouse<br />

△ Tales for a Stranger<br />

25-05 t/m 01-07<br />

99

Koninklijke Belgisch – Luxemburgse<br />

kamer van veilingzalen<br />

Veilingmeesters-Taxateurs, Makelaars en Deskundigen V.z.w. Opgericht In 1936<br />

Louizalaan 500, 1000 Brussel<br />

Tel. 0475-62 71 85<br />

Fax 02-741 60 70<br />

www.auctions-in-belgium.be<br />

info@auctions-in-belgium.be<br />

Uittreksel ledenlijst (Volledige lijst gratis verkrijgbaar op secretariaat hierboven)<br />

ANTWERPEN 2000<br />

Amberes b.v.b.a<br />

(Dir. Rik Dupain - Marc<br />

Royer)<br />

Terninckstraat 6-8-10<br />

T.03/226.99.69 -<br />

F.03/227.03.89<br />

www.amberes.be.<br />

Gecatalogeerde kunstveilingen,<br />

schattingen voor nalatenschappen<br />

en verzekering.<br />

Geïllustreerde catalogus.<br />

Wekelijkse burgerveilingen.<br />

Meer dan 35.000 loten<br />

toegewezen per jaar<br />

Bernaerts Kunstveilingen<br />

(Dir. Ch. & P. Bernaerts)<br />

Verlatstraat 16-22<br />

T.03/248.19.21<br />

info@bernaerts.be<br />

www.bernaerts.be<br />

LIVE & ONLINE VEILINGEN<br />

Oude, Romantische &<br />

Moderne Meesters.<br />

Antiek, Toegepaste kunsten,<br />

Design, Werk op papier.<br />

Expertises voor verdeling en<br />

verzekering<br />

Campo & Campo<br />

(Dir. Guy Campo)<br />

Grote Steenweg 19-21 - 2600<br />

Berchem<br />

T.03/218.47.77<br />

F.03/218.53.63<br />

guy@campocampo.be<br />

www.campocampo.be - 5<br />

Gecatalogeerde kunst- en<br />

antiekveilingen - schilderijen<br />

- grafiek - beeldhouwkunstmeubelen<br />

- porselein - zilverwerk<br />

- tapijten - wijnen<br />

e.a.<br />

DVC<br />

(Dir. D. Van Cappel)<br />

Ellermanstraat 36-38 - 2060<br />

Antwerpen<br />

T.03/232.36.64<br />

F.03/234.22.14<br />

Gecatalogiseerde kunst- en<br />

antiekveilingen schattingen<br />

en expertises van nalatenschappen<br />

en verzekeringen<br />

e-mail: dvc@dvc.be<br />

www.dvc.be<br />

Jordaens N.V.<br />

Drabstraat 74 - 2640 Mortsel<br />

T.03/449.44.30<br />

e-mail: info@jordaens.eu<br />

www.jordaens.eu<br />

Openbare verkopingen van<br />

kunst, antiek, juwelen, wijn,<br />

collecties en inboedels.<br />

Taxatie voor verdeling en<br />

verzekering<br />

BRUGGE 8000<br />

Carlo Bonte Auctions<br />

Kardinaal Mercierstraat 20,<br />

8000 Brugge<br />

www.carlobonte.be<br />

info@carlobonte.be<br />

T. 050 33 23 55<br />

Internationale ONLINE<br />

Kunst- en Antiekveilingen.<br />

Asian Art, Western Art,<br />

Antiques, Design. Advies bij<br />

verkoop - expertise - schattingen<br />

Van de Wiele Auctions<br />

Groeninge 34<br />

T.050 49 07 69<br />

auctions.vandewiele@proximus.be<br />

www.marcvandewiele.com<br />

Zeldzame drukken en handschriften,<br />

oude kaarten, atlassen,<br />

grafiek en schilderijen.<br />

Schattingen voor verzekeringen<br />

en nalatenschap.<br />

BRUSSEL 1000<br />

Arenberg Auctions<br />

(dir. Johan Devroe § Henri<br />

Godts)<br />

Wolstraat 19 bus 2 - 1000<br />

Brussel<br />

T. 02-5441055<br />

info@arenbergauctions.com<br />

www.arenbergauctions.com<br />

Veilingen van zeldzame<br />

atlassen, boeken, prenten<br />

en tekeningen. Ook gehele<br />

bibliotheken, archieven en<br />

zeldzame manuscripten.<br />

Salle de Ventes du<br />

Beguinage s.p.r.l.<br />

(Olivier Bolens - David Libotte)<br />

Rue Haute 161 (1000)<br />

T.02/218.17.42<br />

0475/87.06.77<br />

F.02/218.86.50<br />

www.salledeventesdubeguinage.be<br />

s.v.b@hotmail.be<br />

Online via Drouot digital<br />

Haynault Kunstveilingen<br />

(dir. Rodolphe de<br />

Maleingreau d’Hembise)<br />

Stallestraat 9 - 1180 Brussel<br />

T.02/842.42.43<br />

www.haynault.be<br />

info@haynault.be<br />

Negen gespecialiseerde veilingen<br />

per jaar: juwelen, goud<br />

en zilverwerk (3x); munten<br />

penningen, verzamelingen<br />

en historische souvenirs (2x);<br />

schilderijen, kuntwerken uit<br />

Europa en Azië (4x)<br />

Lempertz 1798<br />

(dir. Henri Moretus Plantijn)<br />

Grote Hertstraat 6, 1000<br />

Brussel / Rue du Grand Cerf<br />

6, 1000 Bruxelles<br />

T. 02 514 05 86<br />

F. 02 511 48 24<br />

brussel@lempertz.com<br />

www.lempertz.com<br />

Schattingen en expertises<br />

van maandag tot vrijdag<br />

van 9:00 – 13:00 uur en van<br />

14:00 uur -17:00 uur.<br />

Hôtel de Ventes Horta<br />

(Dir. Dominique de Villegas)<br />

70/74 Avenue de<br />

Roodebeek (1030)<br />

T.02/741.60.60<br />

F.02/741.60.70<br />

www.horta.be<br />

info@horta.be<br />

‘Ventes mensuelles cataloguées<br />

d’antiquitées, oeuvres<br />

d’art, bijoux et vins’<br />

Brussels Art Auctions<br />

Dir. Ph Serck & Is. Maenaut<br />

Rue Ernest Allardstraat 7-9 /<br />

Sablon - Zavel (1000).<br />

F. 02/503.62.10<br />

www.ba-auctions.com<br />

info@ba-auctions.com<br />

T.02/511.53.24<br />

Vente d’art et antiquités.<br />

Spécialiste en art Belge classique<br />

et moderne<br />

Galerie Moderne<br />

(Dir. David & Jérôme Devadder)<br />

Rue du Parnasse 3 (1050) -<br />

T.02/511.54.15 - F.02/511.99.40<br />

www.galeriemoderne.be -<br />

info@galeriemoderne.be<br />

11 Ventes mensuelles cataloguées<br />

GENT 9000<br />

DVC<br />

(Dir. D. Van Cappel)<br />

Zandlopersstraat 10 - 9030<br />

Mariakerke<br />

T.09/224.14.40<br />

F.09/225.04.14<br />

e-mail: dvc@dvc.be -<br />

www.dvc.be<br />

Gecatalogiseerde Kunst- en<br />

Antiekveilingen<br />

Schattingen en expertises<br />

voor nalatenschappen en<br />

verzekeringen<br />

Galerie en Veilingzaal<br />

Pictura b.v.b.a.<br />

Brusselsesteenweg 656<br />

9050 Gentbrugge<br />

T.0475/74.49.25<br />

henk.vervondel@telenet.be<br />

www.pictura.be<br />

Loeckx<br />

auctioneers Belgium<br />

(Dir. Cécile La Pipe,<br />

Peter en Natan Loeckx)<br />

Ingelandgat 4<br />

T.09/223.37.93<br />

F.09/233.76.71<br />

www.loeckx.be<br />

info@loeckx.be<br />

International art & antiques<br />

auctions. Expertises<br />

LIEGE 4000<br />

Hôtel des Ventes Elysée<br />

(Dir. Fairon)<br />

Boulevard Cuivre et Zinc 28<br />

T.04/221.09.09<br />

F. 04/221.15.05<br />

www.ventes-elysee.be<br />

info@ventes-elysee.be<br />

Ventes publiques mensuelles<br />

d’antiquités et objets<br />

d’art, Vintage, Maroquinerie,<br />

Bijoux. Expertises et accueil<br />

du lundi au vendredi de<br />

9h00 à 12h00 et de 13h00 à<br />

17h00. Fermé le mercredi<br />

Légia – Auction<br />

(Dir. Bruno de Wasseige<br />

& Vincent de Lange)<br />

Rue de Cras-Avernas, 12<br />

4280 Hannut<br />

Tél. : 019/63.55.59<br />

0495/87.99.01 - 0475/27.73.87<br />

www.legia-auction.com contact@legia-auction.com<br />

Ventes publiques d’Arts et<br />

d’Antiquités, tapis, mobiliers,<br />

bijoux, tableaux, Art d’Asie,…<br />

Expertises gratuites sur rendez-vous.<br />

Librairie LHomme<br />

(Dir. David Lhomme)<br />

Rue des Carmes 9<br />

T.04/223.24.63<br />

F.04/222.24.19<br />

www.michel-lhomme.com<br />

librairie@michel-lhomme.com<br />

Livres anciens et modernes<br />

de qualité - Gravures -<br />

Tableaux - Curiosités<br />

Hôtel des Ventes Mosan<br />

(Dir. Maxence Nagant de<br />

Deuxchaisnes)<br />

Rue du Nord belge 9 (4020)<br />

T.04/344.91.70 - F.04/341.39.19<br />

www.hvm.be - Expertises<br />

gratuites tous les vendredi<br />

de 9h à 12h30 et de 14h à 18h<br />

LOKEREN 9160<br />

De Vuyst<br />

(Dir. Guy De Vuyst &<br />

Pascale Philips)<br />

Kerkstraat 22-54, 9160<br />

Lokeren<br />

T.09/348.54.40<br />

F.09/348.92.18<br />

www.de-vuyst.com<br />

info@de-vuyst.com<br />

Internationale Kunstveilingen<br />

en Tentoonstellingen van<br />

17de eeuw tot hedendaagse<br />

kunst.<br />

Schattingen en expertises<br />

van nalatenschappen en verzekeringen<br />

MONS - MAISIERES 7020<br />

Monsantic<br />

(Dir: Daniel Otten)<br />

Rue Grande 193b,<br />

7020 Maisières (Mons)<br />

T.065/73.94.00<br />

F.065/73.94.09<br />

otten@monsantic.com<br />

www.monsantic.com<br />

Ventes publiques cataloguées<br />

Expertises le<br />

mercredi, le samedi ou sur<br />

rendez vous - déplacement<br />

gratuit à domicile<br />

NAMUR 5000<br />

Salle de Ventes ROPS<br />

(Dir. B. de Sauvage)<br />

Avenue d’Ecolys 2, 5020<br />

Suarlée (Namur)<br />

T.081/74.99.88<br />

F.081/74.99.86<br />

www.rops.be /<br />

www.rops-online.be<br />

Ventes publiques mensuelles<br />

d’antiquités et ventes bourgeoises.<br />

Expertises gratuites<br />

à domicile sur rendez-vous<br />

ou à la salle tous les jours<br />

de 9h à 12h, sauf les lundis<br />

et jeudis<br />

VERVIERS 4800<br />

Hôtel des Ventes Legros<br />

(Dir. Benoît Legros)<br />

Rue Peltzer de Clermont 41<br />

4800 Verviers<br />

T. 087/33.01.00 - F.087.30.19.00<br />

www.venteslegros.com<br />

benoit.legros@euronet.be.<br />

Ventes régulières d’antiquités<br />

et objets d’art<br />

100

Aanbevolen<br />

adressen<br />

Zoekers<br />

Verzekeringen<br />

INVICTA ART INSURANCE<br />

‘Verzekeren ten dienste van de kunst’<br />

Eeckman Jean-Pierre & Eeckman<br />

Isabelle<br />

67-69 Bd.Reyerslaan – 1030 Brussel<br />

Tel : 02/735 55 92 - Fax: 02/734 92 30<br />

Eeckman.jpe@portima.be,<br />

Eeckman.ie@portima.be<br />

invicta.belgium@portima.be<br />

Musea – Privé coll. —Tentoonstellingen<br />

– Particuliere en beroepsstichtingen–<br />

verblijven – Transport<br />

www.invicta-art.com<br />

Restauratie<br />

METAALRESTAURATIE<br />

Restauratie van antieke metalen<br />

objecten, fototoestellen, projectoren,<br />

microscopen, automaten,…<br />

Specialisatie : klokken en horloges.<br />

Aanmaak van presentatiesystemen<br />

Geert Schumeth, GeertSchumeth@<br />

hotmail.com<br />

www.metaalrestauratie.com<br />

RESTAURATIEATELIER TEMPERA<br />

Tempera bvba, Aalst - Aurel<br />

Uytterhaegen & zoon<br />

Restauratie van schilderijen op doek en<br />

paneel en gepolychromeerde beelden.<br />

Voor vrijblijvende deskundige beoordeling:<br />

tempera@telenet.be of 0494<br />

47 60 32<br />

www.temperarestauratie.be<br />

Inlijstingen<br />

VAN THIENEN CVBA<br />

Aanbeeldstraat 28, 1210 Brussel<br />

T. 02 230 27 16<br />

Artisanale productie van moderne,<br />

hedendaagse en oude kaders. Meer<br />

dan 600 modellen, gemaakt met<br />

de hand. Restauratie van oude en<br />

moderne kaders. Bladgoudvergulden.<br />

Uniek model op bestelling.<br />

www.van-thienen.be<br />

Art Handling<br />

ART ON THE MOVE<br />

Henri-Joseph Genessestraat 1, 1070<br />

BrusselTél. : 02 333 2411<br />

georges.merz@art-onthemove.be &<br />

stephane.merz@art-onthemove.be<br />

Gespecialiseerde en inclusieve dienstverlening:<br />

voor, gedurende en na<br />

het transport. Ophangen/hangen,<br />

bescherming & verpakking, beveiligde<br />

opslag, verzekering, nationaal &<br />

internationaal transport/verzending,<br />

douaneformaliteiten, enz...<br />

www.art-onthemove.be<br />

Zolderopruiming<br />

BROCANTE -<br />

ZOLDEROPRUIMING<br />

Snuisterijen en leuke voorwerpen<br />

voor brocante gezocht. Prijs samen<br />

overeen te komen.<br />

Huis volledig leegmaken is ook<br />

mogelijk.<br />

Evrard de Villenfagne:<br />

evrard@haveso.be - 0032 476 410 916.<br />

Museum<br />

MEM - MUSEUM VAN EROTIEK<br />

EN MYTHOLOGIE<br />

Dit museum in een mooi huis van<br />

de Zavel geeft een historisch overzicht<br />

van de erotische kunst in de<br />

loop der tijden sinds de oudheid tot<br />

hedendaags. Deze private collectie,<br />

één van de mooiste van Europa,<br />

toont zeldzame voorwerpen van allerlei<br />

aard : ivoren, schilderijen, skulpturen,<br />

griekse en romeinse antikwiteiten,<br />

japanse etsen, tekeningen ,<br />

litho’s, werken van Belgische artiesten<br />

en andere curiosa.<br />

Sint-Annastraat, 32 (Zavel)<br />

1000 Brussel<br />

T: +32(0)2/514.03.53<br />

E-Mail : info@m-e-m.be<br />

www.m-e-m.be<br />

Aangeboden<br />

Origineel kunstalbum –<br />

Paardenrassen – uitgegeven in 1898<br />

Zutphen Nl .41 afbeeldingen van Otto<br />

Eerelman ( 48 x 62 cm ). Chromolithographie<br />

van J.L.Goffart. Met<br />

beschrijving door E.A.L. Quadekker.<br />

Info 32 496 055066<br />

Particulier verkoopt drukgrafiek van:<br />

C.andriessen/ Kraguluy/ Cuixart<br />

/ Wittevrongel/ P.Van Gysegem/<br />

Marchoul/ L.Collet/ P.Caille/<br />

Lismonde/ J.P.Point/ L.Van Malderen/<br />

Baeyens/ E.Hoorne/ P.Mara/ e.v.a. Info:<br />

02/4283260<br />

Gezocht kunstwerken van Geo<br />

Sempels. Kunstschilder geboren<br />

in 1926 te Lubbeek en overleden in<br />

Vilvoorde op 25.08.1990. Naar aanleiding<br />

van de 100ste verjaardag van<br />

de geboortedag van deze Belgische<br />

abstracte kunstenaar zal in 2026 een<br />

retrospectieve tentoonstelling worden<br />

georganiseerd. Ten behoeve van<br />

deze overzichtstentoonstelling zijn we<br />

op zoek naar kunstliefhebbers, verzamelaars,<br />

kunstgalerijen en musea<br />

die bereid zijn hun kunstwerken<br />

tijdelijk in bruikleen te geven.We zijn<br />

meer bepaald op zoek naar werken uit<br />

de beginperiode van GEO SEMPELS,<br />

de jaren ’50, ’60, ’70 en ’80. Ook foto’s,<br />

publicaties of teksten, brieven of verhalen<br />

van of over deze kunstenaar zijn<br />

welkom. Bent u geïnteresseerd om<br />

hieraan mee te werken neem dan vrijblijvend<br />

contact op via<br />

info@geosempels.com<br />

Gezocht<br />

Gezocht: Werken (schilderijen, tekeningen)<br />

en gegevens (krantenartikels,<br />

brieven, foto’s, ...) over het leven van<br />

de Belgische schilder Albert Dupuis<br />

(1923-2010) voor een tentoonstelling<br />

en catalogus in het Charlier Museum.<br />

Contact: Michèle Schoonjans van de<br />

stichting F.A.D. gsm: 0478 71 62 96 of<br />

michele@micheleschoonjans.be of<br />

mailto:fondation.albert.dupuis.2010@<br />

gmail.com<br />

VOORAANSTAANDE Vooraanstaande kunstgallerij<br />

KUNSTGALERIE<br />

op toplocatie aan toplocatie de Belgische kust<br />

op toplocatie aan de Belgische kust<br />

zoekt meewerkende vennoot of overnemer<br />

Bij interesse, graag reactie via de redactie van <strong>COLLECT</strong><br />

Bij interesse, graag reactie els.bracke@ips.be via de redactie van Collect<br />

De Musea van de Stad Luik wijden<br />

binnenkort een tentoonstelling aan<br />

de schilder Marguerite RADOUX (Luik<br />

1873 - Parijs 1943). Opgeleid aan de<br />

Academie van Luik, in Frankrijk vanaf<br />

1910, heeft zij vele portretten op haar<br />

naam staan, vaak van (elegante) vrouwen,<br />

musici, leden van haar familie en<br />

vrienden, die zij weergeeft in olieverf,<br />

in donkere tinten of, omgekeerd, op<br />

zeer geraffineerde en minimalistische<br />

wijze in pastel. Zij blinkt uit in de weergave<br />

van het clair-obscur en het kleuren<br />

lichtspel van alledaagse taferelen<br />

in ter plekke geschetste “tableautins”,<br />

landschappen en stillevens. Haar stijl<br />

kan worden omschreven als post-impressionistisch,<br />

evoluerend naar<br />

fauvisme. Ze tekent meestal “Marg.<br />

Radoux”, soms MR of MRO. Contact:<br />

info@MargueriteRadoux.art of Sophie<br />

Wittemans, curator van de tentoonstelling,<br />

op 0479 91 11 28, margueriteradoux.org.<br />

Ik zoek over CERAMIQUE DE<br />

BRUXELLES alle mogelijke documenten,<br />

dwz : catalogus, reclamefolder,<br />

briefpapier, foto’s van gebouwen, ... De<br />

firma werd gesticht in 1921 en opgedoekt<br />

in 1950. Het oorspronkelijke<br />

adres was de Antwerpsesteenweg<br />

330, daarna Dobbelenbergstraat 27 en<br />

Slachthuislaan 27 in Brussel.<br />

De stichtingsakte vermeldt o.a.<br />

Fernand Thon, céramiste en Marcel<br />

de Vinck. Daarna Alfons Smeets als<br />

bedrijfsleider. Ik wil een geschiedenis<br />

- memorandum over deze Brusselse<br />

firma schrijven. Contact: Pierre DEWIL,<br />

François Rigasquare 51, 1030 Brussel,<br />

tel 0479/60.92.35, dewilpierre@gmail.<br />

com<br />

De Ecole d’Art in Waterloo zoekt<br />

voor de afdeling restauratie oude<br />

schilderijen (16e, 17e en 18e eeuw),<br />

beschadigd of in slechte staat (gaatjes,<br />

verfschilfers of -spaanders, slijtage,<br />

scheuren, kreuken in het doek of<br />

op het paneel). tel. 0472308106 of<br />

0491932094<br />

Om een catalogue raisonné samen te<br />

stellen van kunstschilder Ward Lernout<br />

(Tervuren) zijn we op zoek naar al zijn<br />

gesigneerde schilderijen en tekeningen.<br />

Graag hadden we via deze weg<br />

een oproep gedaan aan personen die<br />

in het bezit zijn van werken van Ward<br />

Lernout. Privacy wordt gegarandeerd.<br />

We hebben een afbeelding nodig (met<br />

GSM is ok) en bijkomend volgende<br />

informatie: titel, jaartal en afmetingen<br />

(zonder kader). Deze info kan<br />

doorgestuurd worden naar volgend<br />

emailadres: tille.lernout@telenet.be.<br />

Dit bericht is ook te lezen op de FB<br />

pagina: Ward Lernout kunstschilder.’<br />

101

Fine Art<br />

Fine Jewels<br />

Watches<br />

Decorative Art<br />

Sale: 15–17 May <strong>2023</strong><br />

Preview: 11–14 May <strong>2023</strong><br />

ANTHONY CLAESZ II<br />

(1607 – 1649)<br />

Vase of flowers with insects and a snail<br />

Oil on panel | 49.5 x 36.5 cm<br />

Estimate: € 40,000 – 60,000<br />

Free Catalogues | Online Catalogues | Dates: www.van-ham.com<br />

Representative Netherlands /Belgium | Dr. Petra Versteegh-Kühner | Sterrenlaan 6 | B-3621 Rekem<br />

Tel. +32 89 7160 04 | Mobile +31 620 402187 | p.versteegh@van-ham.com

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!