Wetenschap@OLVG 2023 #1 maart

wetenschapsblad OLVG jaargang 16 | no. 1 | maart 2023
WETENSCHAP
@OLVG
Verpleegkunde
Diabetes
mellitus type 1
In één eeuw van een dodelijke naar
een behandelbare aandoening
Zorginnovatie
Digitale zorg voor mensen
met inflammatory bowel
disease
Abstract
EMDR-therapie bij
zwangeren met
bevalangst
Dementie
Screening laagopgeleide
ouderen met een
migratieachtergrond

In deze editie
4
Diabetes type 1
Screening op
dementie
6
Toen 102 jaar geleden insuline werd ontdekt, veranderde diabetes
mellitus type 1 van een dodelijke in een behandelbare
aandoening. Sindsdien hebben de ontwikkelingen een vlucht
genomen, niet alleen op het gebied van insuline, ook qua
technologie en kennis over diabetes type 1 zelf.
Wat in 2004 begon met een prangend probleem in de dagelijkse
praktijk – laagopgeleide ouderen met een migratieachtergrond
goed screenen op dementie – leidde niet
alleen tot betrouwbare cognitieve tests voor deze groep,
maar mondde ook uit in een onderzoekslijn. Geriater Jos
van Campen en klinisch psycholoog Miriam Goudsmit vertellen
erover.
Fotovraag
Een patiënt met slecht gereguleerde diabetes
mellitus type 2 heeft sinds het begin van de
COVID-19 pandemie zijn halfjaarlijkse controles
gemist. Vandaag is hij er weer en wordt gezien
op onze Virtual Retina Clinic waar verschillende
foto’s en scans gemaakt worden. Wat valt op?
Dit is een ‘optical coherence tomography’ (OCT)-angiogram van
het netvlies. Deze gloednieuwe scanner detecteert bewegende
rode bloedcellen en zet die signalen om in een beeld. Hierdoor
kunnen wij de toestand van de bloedvaten makkelijk beoordelen.
Voorheen was hier intraveneuze toediening van contrastvloeistof
voor nodig, wat kans gaf op een allergische reactie. In één oogopslag
beoordelen we nu de aanwezigheid van doorbloedingsstoornissen
(zwarte gebieden) en van vaatnieuwvormingen (pijl).
Dan is er namelijk sprake van een ernstige vorm van diabetische
retinopathie, die behandeling behoeft om blindheid te voorkomen,
zoals bij deze patiënt.
Wij zijn het tweede en enige perifere ziekenhuis in Nederland
met dit type scanner. Het bijzondere eraan is dat het breedbeeld
scans maakt waardoor aangedane gebieden bij diabetes goed in
beeld komen.
Antonella Bijl - Witmer, oogarts
Cover: insulinepomp, 1963
WETENSCHAP@OLVG • 2

Redactioneel
Ontwikkeling
Behandeling
boezemfibrilleren
20
OLVG is momenteel een van de vijf ziekenhuizen in
Nederland die een nieuwe, innovatieve techniek van
ablatie toepassen bij boezemfibrilleren: elektroporatie.
Wat is de wetenschappelijke basis van de techniek,
wat betekent het voor de dagelijkse praktijk en
hoe is het om de behandeling te ondergaan? We vroegen
het een cardioloog, een verpleegkundig specialist
en een patiënt.
En verder
8 Epidemiologica: Een voorspelmodel maken
10 Abstract: Communicatie over mentale gezondheid:
het perspectief van zorgmedewerkers
11 Kwartet onderzoekers: Vier OLVG-promovendi
vertellen over hun onderzoek
16 Commissie Wetenschap: Wetenschappelijk
beleidsplan 2023-2025
17 Tip van de ACWO: Verklaring Geschiktheid
Onderzoeksinstelling
17 Column longarts Paul Bresser
18 In de schijnwerpers
19 Abstract: EMDR-therapie bij zwangeren met
bevalangst
22 Zorginnovatie: Digitale zorg voor mensen met
inflammatory bowel disease
23 Korte berichten
24 Infographic: Wetenschappelijke publicaties 2022
Een van de kernwaarden van OLVG is ‘altijd in ontwikkeling’.
Die waarde komt goed tot uiting in ons wetenschapsblad,
waar altijd prachtige voorbeelden te zien
zijn van verbeteringen in de zorg die wetenschappelijk
worden onderbouwd. Vele jaargangen zijn deze verhalen
mooi verwoord door onze eindredacteur Judith
Vocking, die ons nu helaas gaat verlaten. Op deze
plaats wil ik haar namens de gehele redactie danken
voor haar stille, drijvende kracht en voor het coördineren
en neerzetten van ons wetenschapsblad. Deze editie
genieten we nog een laatste keer van de verhalen
van haar gouden pen.
De historische rubriek geeft ons een goed overzicht
van de ontwikkelingen in de insulinebehandeling van
diabetes type 1 in de afgelopen 100 jaar. Een andere
ontwikkeling is de nieuwe behandeling bij boezemfibrilleren:
elektroporatie. In een drieluik vertellen
cardioloog Jonas de Jong, verpleegkundig specialist
Wendy Patterson en patiënt Yoeri Takken er vanuit hun
perspectief over.
Naast onderzoek dat gericht is op het lichaam, is er
in deze editie ook veel aandacht voor onderzoek naar
mentaal welbevinden. Bijvoorbeeld het abstract van
Melanie Baas over het effect van EMDR bij vrouwen
met bevalangst. Ook zijn de resultaten te lezen van
het onderzoek dat onder zorgmedewerkers van OLVG
plaatsvond naar communicatie over preventieve mentale
ondersteuning. En geriater Jos van Campen en
klinisch psycholoog Miriam Goudsmit vertellen uitgebreid
over de onderzoekslijn over dementie bij ouderen
met een migratieachtergrond en het screeningsinstrument
dat ze voor deze groep ontwikkelden.
Als kers op de taart is per 1 februari Birit Broekman
benoemd als bijzonder hoogleraar Ziekenhuispsychiatrie.
Voor de toekomst belooft dat veel mooi, nieuw
onderzoek op het gebied van integratie tussen lichaam
en geest. Zo blijven we in OLVG altijd in ontwikkeling.
Diana van Rooijen,
hoofd wetenschap
en hoofdredacteur
WETENSCHAP@OLVG • 3

Historie
Behandeling van
diabetes type 1
Een eeuw vol spectaculaire ontwikkelingen
Toen 102 jaar geleden insuline werd ontdekt, veranderde
diabetes mellitus type 1 van een dodelijke in een behandelbare
aandoening. Sindsdien hebben de ontwikkelingen een vlucht
genomen, niet alleen op het gebied van insuline, ook qua
technologie en kennis over diabetes type 1 zelf.
Rosaline Mentink, diabetesarts
Judith Vocking
In 130 na Chr. beschrijft de Griekse arts
Areteus van Cappadocië voor het eerst
de symptomen van diabetes, maar het
duurt nog 1.700 jaar voordat een echt
grote stap wordt gemaakt in de ontrafeling
van het ziektebeeld. In 1831 zien
twee Engelse fysiologen, Richard Bright
en Friedrich Fredricks, een verband
tussen de symptomen van diabetes en
de alvleesklier 1 . In dit orgaan ontdekt
de Duitse patholoog Paul Langerhans
in 1869 eilandjes met bètacellen die
hormonen aanmaken. Dat de belangrijkste
daarvan insuline is, blijkt pas vele
jaren later. In aanloop naar dat moment
vinden de wetenschappers Joseph von
Mehring en Oskar Minkowski in 1889 uit
dat honden, bij wie ze de alvleesklier
hebben verwijderd, diabetes ontwikkelen
2 . En in 1910 suggereert de Engelse fysioloog
sir Edward Albert Sharpey-Schafer
dat de bètacellen in de alvleesklier
een hormoon afscheiden, dat nodig is
voor het metabolisme van koolhydraten.
Hij noemt het ‘insulin’, afgeleid van het
Latijnse ‘insula’ (eiland) en een verwijzing
naar de eilandjes van Langerhans 1,2 .
Eerste toediening mens
En dan wordt het 1921. Over de hele
wereld is inmiddels een handvol wetenschappers
bezig om insuline te verkrijgen
voor therapeutische doeleinden.
Waar sommigen falen en anderen gehinderd
worden door externe factoren,
zoals de Eerste Wereldoorlog, lukt het de
Canadese arts Frederick Banting, samen
met zijn assistent Charles Best en fysioloog
John Macleod, in negen maanden
tijd insuline uit de alvleesklier van honden
te isoleren 3 . Na toediening bij honden
zonder alvleesklier zien ze het bloedglucosegehalte
dalen. De honden krijgen
er wel abcessen van, dus moet het
extract zuiverder worden. Dat lukt met
hulp van apotheker James Collip 4 . Deze
insuline, verkregen uit koeien, wordt op
11 januari 1922 voor het eerst in het ziekenhuis
van Toronto toegediend aan een
mens: de veertienjarige Leonard Thompson.
Zijn bloedglucosegehalte daalt een
beetje, maar zijn gezondheid blijft slecht.
Die wordt pas beter als de insuline verder
is verfijnd en dagelijks wordt toegediend.
Leonard leeft uiteindelijk nog 13 jaar en
overlijdt dan aan tuberculose 2 .
Nobelprijs
Het succes van de behandeling is wereldnieuws.
De vraag naar insuline
neemt rap toe en het valt niet mee om
de productie op te schalen. Nog in 1923
wordt dit probleem opgelost door de samenwerking
met het farmaceutisch bedrijf
Eli Lilly and Company in de VS 3 . In
dat jaar ontvangen Banting en Macleod
de Nobelprijs voor de geneeskunde 1 .
Ondertussen gaat de zoektocht naar
betere insuline door, want de insuline
uit koeien en varkens blijkt verschillende
beperkingen te hebben, waaronder
Diabetes mellitus type 1 is een chronische auto-immuunaandoening. Het afweersysteem
valt de bètacellen in de alvleesklier aan, waardoor er onvoldoende
insuline aangemaakt wordt. Hierdoor kan de glucose uit het bloed niet in
de lichaamscellen komen om daar verbrand te worden. In Nederland hebben
ongeveer 100.000 mensen diabetes type 1; een aantal dat elk jaar met 3,8%
stijgt 6 . Het is een uitdagende aandoening om mee te leven. Naast insuline toedienen
en glucose meten, zijn er talloze factoren – voeding, beweging, stress,
groei etc. – waarop moet worden geanticipeerd. Gelukkig zorgen de snelle
technologische ontwikkelingen ervoor dat niet alleen een deel van het werk
uit handen wordt genomen, maar ook dat mensen met diabetes gezonder oud
kunnen worden.
WETENSCHAP@OLVG • 4

wisselende effecten op het bloedglucosegehalte
en allergische reacties 5 . In
1978 lukt het om het menselijk gen dat
verantwoordelijk is voor insuline toe te
voegen aan het DNA van de bacterie
E. coli, waardoor heel zuivere insuline
gemaakt kan worden. Dit product komt
in 1982 op de markt 2 .
Pennen en pompen
Niet alleen de insuline evolueert, ook
in de toediening ervan worden grote
stappen gezet. De eerste insulinepomp
wordt in 1963 geïntroduceerd. Deze is
zo groot als een magnetron en wordt in
een rugzak meegedragen. Hij reguleert
de bloedglucose goed, maar de kans op
infecties is groot, omdat de insuline via
een ader wordt toegediend. De pomp
wordt daardoor niet veel gebruikt, maar
vormt wel de basis voor de insulinepompen
die we tegenwoordig hebben.
In 1985 komen de eerste insulinepennen
op het markt. Deze vervangen de grote,
voornamelijk glazen, spuiten. De nieuwe
pennen zijn prettiger in het gebruik en
mensen kunnen nauwkeuriger doseren.
Hierdoor neemt de therapietrouw toe en
verbetert de diabetesregulatie 2 .
Insulinepomp in 1963...
Bloedglucose meten
In 1964 introduceert Bayer een teststrip
om glucose in de urine te meten en
vijf jaar later presenteren zij de eerste
draagbare bloedglucosemeter. Het
apparaat weegt een kilo en heeft veel
bloed nodig om een waarde te kunnen
bepalen 2 . Maar ook op dit gebied gaan
de ontwikkelingen snel. Men ontdekt
dat een goede controle van de bloedglucosespiegel
problemen aan ogen,
nieren en zenuwen op de lange termijn
kan voorkomen. De glucosemeters worden
steeds kleiner, geavanceerder en
gebruiksvriendelijker. Momenteel zijn er
sensoren die continu het glucosegehalte
meten en alarmeren bij afwijkende
waarden 4 . Er zijn zelfs sensoren die samenwerken
met insulinepompen, waarbij
afhankelijk van de glucose, insuline
wordt toegediend. Wel zijn er dan nog
extra handelingen nodig als iemand
bijvoorbeeld gaat eten of sporten.
In 2004 start de Nederlandse werktuigbouwkundige
én diabetespatiënt Robin
Koops met de ontwikkeling van een volledig
kunstmatige alvleesklier (de closed
loop). Hierbij hoeft de drager geen extra
handelingen meer te doen. Koops test
de verschillende prototypes op zichzelf
en in de jaren na 2009 wordt de werking
ervan aangetoond. In 2021 stelt ZonMw
10 miljoen euro beschikbaar voor een
groot klinisch onderzoek naar deze
kunstmatige alvleesklier 2 . Ook op andere
plekken in de wereld wordt gewerkt
aan closed loop-systemen.
...en nu
Wat brengt de toekomst
In iets meer dan een eeuw is de behandeling
van diabetes type 1 met sprongen
vooruitgegaan en de ontwikkelingen
gaan door. Zo probeert men kortwerkende
insuline sneller te maken, zodat
pieken in de bloedglucosespiegel beter
kunnen worden voorkómen en closed
loop-systemen beter kunnen werken.
Ook wordt onderzocht of aanpassing
van langwerkende insulinepreparaten
ervoor kan zorgen dat deze in plaats van
één keer per dag, nog maar één keer per
week gespoten hoeven te worden.
Uiteindelijk is genezing van diabetes
type 1 voor veel wetenschappers het
ultieme doel en dat proberen zij op
verschillende manieren te bereiken. In
Leiden werkt men aan het beïnvloeden
van het afweersysteem door middel van
vitamine D3, zodat de bètacellen insuline
blijven produceren. Ook kijken ze
of de bètacellen – waarvan we al weten
dat zij niet ‘stuk’ zijn maar alleen niet
functioneren – weer aan het werk gezet
kunnen worden. Transplantatie van de
eilandjes van Langerhans gebeurt al
langer, maar heeft nadelen, namelijk de
kans op afstoting en de beschikbaarheid
van donormateriaal. Onderzoekers
in Utrecht proberen daarom zelf
insulineproducerende cellen te maken
uit stamcellen en deze te ‘verpakken’,
zodat ze met rust worden gelaten door
het afweersysteem. Tot slot loopt er een
groot onderzoek in Amsterdam UMC
naar de invloed van het microbioom op
de afweerreactie bij net gediagnosticeerde
patiënten en op de insulinegevoeligheid
bij mensen die al diabetes
type 1 hebben. Ze hopen door middel
van poeptransplantaties beide groepen
in de toekomst te kunnen helpen.
Referenties
1. Balduck, P. 100 jaar insuline: een succesverhaal.
Sciencelink. 2021
2. 100 jaar insulinetherapie. DVN.nl
3. Sims E.K., A.L.J. Carr , Oram R.A., et al. 100 years of
insulin: celebrating the past, present and future
of diabetes therapy. Nature Medicine. Volume 27,
July 2021, 1154–1164
4. Loy, M. van. 100 jaar insuline. UZ Magazine. September
2021
5. Milestones in diabetes. Nature. 17 juni 2021
6. Ook diabetes type 1 groeit. Diabetesfonds.nl
WETENSCHAP@OLVG • 5

Interview
Zorg op maat voor
laagopgeleide ouderen met
een migratieachtergrond
Wat in 2004 begon met een prangend probleem in
de dagelijkse praktijk – laagopgeleide ouderen met
een migratieachtergrond goed screenen op dementie
– leidde niet alleen tot betrouwbare cognitieve
tests voor deze groep, maar mondde ook uit in een
onderzoekslijn. Geriater Jos van Campen en klinisch
psycholoog Miriam Goudsmit vertellen erover.
Judith Vocking
Waar liepen jullie in 2004
tegenaan?
Van Campen: ‘Ik werkte toen als geriater
in het Slotervaart Ziekenhuis in
Amsterdam-West. Dit is een stadsdeel
waar veel eerste generatie migranten
wonen die in die periode de leeftijd begonnen
te krijgen dat ze geheugen- en
gedragsproblemen gingen ontwikkelen.
We wilden deze mensen graag helpen
op onze geheugenpoli, maar konden
niet met ze praten, wisten weinig van
hun cultuur en hadden geen geschikte
test. Miriam, die als student op de afdeling
werkte, is voor haar afstudeeronderzoek
een test gaan ontwikkelen voor
deze groep.’
Waarmee moest je bij het
ontwikkelen van de test rekening
houden?
Goudsmit: ‘We hadden te maken met
een groep die de Nederlandse taal niet
goed sprak en vanuit hun culturele
achtergrond niet gewend was dit soort
vragen te krijgen van een arts. Maar
de grootste uitdaging was het lage opleidingsniveau
en het feit dat veel van
deze ouderen analfabeet waren. Als
analfabeet kan je niet alleen niet lezen
en schrijven, er zijn ook andere dingen
waar je moeite mee hebt. Om cognitieve
flexibiliteit te meten, wordt bij standaard
neuropsychologische tests bijvoorbeeld
vaak gevraagd: noem zoveel
mogelijk woorden die beginnen met
– bijvoorbeeld – een s. Maar een analfabeet
heeft nooit geleerd om woorden
naar een beginklank te ordenen. Daardoor
schreven we voorheen soms dingen
toe aan beginnende dementie die
een teken waren van analfabetisme.’
Hoe hebben jullie de test
ontwikkeld?
Goudsmit: ‘Door middel van literatuuronderzoek,
maar er zijn heel wat
versies overheen gegaan. Uiteindelijk
is er een kern overgebleven en dat is
de Cross-culturele Dementiescreening
(CCD) geworden. Een test die via de
computer wordt afgenomen en in zes
talen is ingesproken. De patiënt hoeft
niet te praten, maar moet dingen doen:
plaatjes aanwijzen, tekeningetjes maken.
Na zo’n tweeëneenhalf jaar was
de test klaar en is toen in een studie
van het AMC bij ruim 1.600 mensen via
huis artsenpraktijken afgenomen.’
Van Campen: ‘Daar kwamen opzienbarende
resultaten uit. Zo was de prevalentie
van dementie mogelijk drie tot
vier keer hoger in de groep laag opgeleide
ouderen met een migratieachtergrond.’
Dat is een enorm verschil. Waar
ligt dat aan?
Goudsmit: ‘Onze ‘PROPS-studie’
(Prognosis and Presenting Symptoms
In Ethnically Diverse Patients With
Dementia) heeft daar iets meer zicht
op gegeven. Op de rand van het faillissement
van het Slotervaart hebben
we data veilig kunnen stellen van 850
ouderen die in een periode van vier jaar
de geheugenpoli hadden bezocht. De
450 ouderen met een migratieachtergrond
hebben we vergeleken met de
400 ouderen met een Nederlandse achtergrond.
De ouderen uit de migrantengroep
kwamen op gemiddeld zes jaar
jongere leeftijd naar de geheugenpoli.
Daarnaast kwam in deze groep veel
vaker diabetes voor en vaker hypertensie;
twee risicofactoren voor het ontwikkelen
van dementie. Een ander verschil
dat onze aandacht trok, was dat in de
migrantengroep veel vaker depressieve
klachten en eenzaamheid werden
gerapporteerd. Dat is contra-intuïtief.
Vaak wordt gedacht dat deze ouderen
in een hechte familie leven en dus niet
eenzaam zijn, maar keer op keer blijkt
uit onderzoek dat eenzaamheidsscores
en depressieve klachten hoger zijn in
deze groep.’
Van Campen: ‘Deze ouderen hebben
vaak een zwaar leven gehad. Ze zijn
naar Nederland verhuisd en in plaats
van tijdelijk werd dat definitief. Daar-
WETENSCHAP@OLVG • 6

door voelen ze zich nergens echt thuis.
Daarnaast is er ook vaak sprake van
discriminatie. De afstand tot de Nederlandse
samenleving verklaart waarschijnlijk
de eenzaamheid.’
Stuitten jullie bevindingen niet
op weerstand?
Goudsmit: ‘Zeker. Mensen zeiden: ‘Hoe
kan het nou dat een Marokkaanse
vrouw eerder dementie krijgt dan een
Nederlandse vrouw? Dat ligt toch niet
aan de afkomst?’. Dat klopt, het ligt aan
de oneerlijke verdeling van de risicofactoren.’
Jos van Campen en Miriam Goudsmit
Even terug naar de CCD.
Waren met de beschikbaarheid
van deze test de problemen
opgelost?
Van Campen: ‘We kwamen erachter dat
er veel meer nodig was dan alleen een
test. Behoeften van deze patiënten en
het zorgaanbod sloten matig op elkaar
aan. Daar valt nog steeds een wereld
te winnen. Wel zijn al onze medewerkers
op de geheugenpoli inmiddels
geschoold. Ze zijn alert op culturele
verschillen en vragen bijvoorbeeld altijd
naar opleidingsniveau.’
Goudsmit: ‘Ook ontstond het idee een
anderhalvelijnspoli op te richten. De
drempel om naar het ziekenhuis te
komen, is voor deze ouderen namelijk
hoog. Gedurende twee jaar screenden
Jos en ik patiënten in de wijk. Ongeveer
30% kreeg de diagnose dementie, de
rest had andere problematiek, zoals
depressieve klachten, eenzaamheid,
psychosociale of financiële problemen.
Die konden we dan gericht doorverwijzen.
Na die twee jaar is het project geëvalueerd.
Dat heeft ertoe geleid dat nu
de specialisten ouderengeneeskunde
de patiënten in de wijk bezoeken en hun
bevindingen met ons bespreken in een
MDO.’
Van Campen: ‘We bedachten ons ook
dat er een test moest komen voor de
eerste lijn. Dat is de Rowland Universal
Dementia Screening (RUDAS) geworden
– een uit Australië geïmporteerd
instrument, gevalideerd voor de Nederlandse
situatie – in combinatie met
een vragenlijst voor mantelzorgers.
Na hard lobbyen zijn deze in de huisartsenrichtlijn
terechtgekomen en ze
staan ook op de website van het Trimbos-instituut.’
Er is dus heel wat op poten
gezet in 18 jaar tijd. Hebben jullie
verder nog plannen?
Van Campen: ‘De mensen waar we de
tests voor hebben ontwikkeld, werden
gaandeweg ouder en kwamen steeds
vaker in het ziekenhuis terecht. Ook met
ernstige ziektes waaraan ze overleden.
We merkten dat dat nieuwe vragen
opriep en zo ontstond een nieuw onderzoeksgebied:
end of life care voor deze
ouderen. Daar hebben we ons de laatste
jaren op toegelegd. Samen met het
Leerhuis zijn onderwijsmodules ontwikkeld
en er is een task force opgericht in
OLVG.’
Goudsmit: ‘In de palliatieve fase ontstaan
vaak verschillen in inzicht. Zo
willen veel ouderen van Turkse en Marokkaanse
afkomst vaak liever geen
prognose horen over hun levensverwachting.
Zij ervaren dit als iets wat
niet aan de dokter is, maar aan Allah.
En zij hebben soms een andere visie
op het belang van hoop op genezing.
In de literatuur hebben we gekeken
hoe je artsen en verpleegkundigen
traint in interculturele gespreksvoering.’
Van Campen: ‘We willen nu gaan onderzoeken
hoe het gesprek over het
reanimatiebeleid, dat de arts kort na
opname voert, door ouderen met een
migratieachtergrond en hun familie
wordt ervaren. Met die resultaten kunnen
we ons onderwijs weer voeden.’
Goudsmit: ‘Ook bij dit onderzoek zullen
we heel voorzichtig zijn door niet de
tegenstellingen te benadrukken. Het
gaat erom dat iedere patiënt anders
is en dat je de zorg goed moet afstemmen;
zogenaamde ‘persoonsgerichte
zorg-plus’. Deze groep van zeer laag opgeleide
ouderen met een migratieachtergrond
zal er op een gegeven moment
niet meer zijn, maar dan kunnen we te
maken krijgen met nieuwe, vergelijkbare
groepen. In de toekomst zullen we
nog veel meer op maat gaan kijken wat
een oudere nodig heeft.’
WETENSCHAP@OLVG • 7

Epidemiologica
Een voorspelmodel maken
Diana van Rooijen, hoofd
wetenschap
Nini Jonkman, adviseur
wetenschap – epidemioloog
In de dagelijkse zorg worden ze veel toegepast
om bij patiënten een risico-inschatting te
maken: voorspelmodellen, ook wel beslisregels
of predictiemodellen genoemd. Hoe kom je tot
een model dat een nauwkeurige voorspelling
kan maken? En wanneer kan deze waardevol
worden gebruikt in de klinische zorg? In dit artikel
beschrijven we de stappen die je doorloopt.
Voorspelmodellen zien we in de praktijk
in allerlei soorten en maten. Een
voorbeeld van een voorspelmodel dat
in OLVG wordt gebruikt, is de National
Early Warning Score (NEWS). Dit is een
scorekaart waarbij patiënten punten
krijgen toegekend op basis van hun
kenmerken, om zo een laag of hoog
risico aan te geven. De NEWS is onderdeel
van het spoed interventie systeem
om op tijd te kunnen ingrijpen bij vitaal
bedreigde patiënten. In figuur 1 is te
zien op basis van welke kenmerken de
patiënt meer of minder punten krijgt;
bij een hogere totaalscore horen ingrijpendere
interventies (zoals het inschakelen
van het spoed interventie team) 1 .
Nieuwe epidemioloog: Amy Hofman
Steeds vaker zien we voorspelmodellen
die op de achtergrond in het
elektronisch patiënten dossier (EPD)
automatisch allerlei gegevens van
patiënten combineren om direct een
terugkoppeling te kunnen geven aan
de zorgverlener. Dit soort voorspelmodellen
valt vaak onder de definitie
van een medisch hulpmiddel. Op de
Intensive Care (IC) wordt momenteel
een voorspelmodel geïmplementeerd
dat berekent hoe groot de kans is dat
een patiënt na ontslag vanaf de IC
opnieuw wordt opgenomen of overlijdt.
Er komt heel wat bij kijken voordat
je zo’n voorspelmodel echt in de
zorg kunt implementeren.
Sinds 15 augustus jongstleden werkt Amy Hofman als
adviseur wetenschap – epidemioloog bij team Wetenschap
van het Leerhuis. Haar taken zijn onder andere:
epidemiologisch advies geven en onderwijs ontwikkelen
en geven. Daarnaast neemt ze deel aan de Adviescommissie
Wetenschappelijk Onderzoek (ACWO).
Amy studeerde Gezondheidswetenschappen en deed daarna promotieonderzoek
op de afdeling Epidemiologie van het Erasmus MC in Rotterdam. In dat
kader onderzocht ze de relatie tussen fysieke activiteit en mentale gezondheid.
In het Erasmus MC deed ze ook ervaring op in het geven van onderwijs
en het begeleiden van studenten met hun onderzoek. Amy is bereikbaar via
a.hofman@olvg.nl.
Hoe ontwikkel je een
voorspelmodel?
De voorspelmodellen die we in de zorg
tegenkomen, zijn ontwikkeld met gegevens
die bij eerdere patiënten zijn
verzameld. Onderzoekers kijken in een
database (het liefst met veel patiënten
erin) naar de uitkomst die ze willen
voorspellen. In het geval van de NEWS
was dit een combinatie van hartstilstand,
IC-opname of sterfte (‘verslechtering’).
Vervolgens nemen ze verschillende
gegevens van die patiënten op
een eerder moment in de tijd, die iets
kunnen zeggen over de prognose. Dit
zijn de voorspellers of predictoren.
Met behulp van statistische modellen
krijgen al die voorspellers een weging
om te zien hoe goed ze de uitkomst
kunnen voorspellen. De precieze statistische
modellen kunnen verschillen; onderzoekers
kunnen een regressiemodel
gebruiken, maar je ziet ook steeds meer
toepassingen van machine learning of
artificial intelligence. Het principe is bij
al die modellen vergelijkbaar: de sterkste
voorspellers blijven in het model en
krijgen een onderlinge weging. Samen
vormen ze een soort optelsom voor een
risicoscore. In het voorbeeld van de
NEWS in figuur 1 kun je zien welke voorspellers
uiteindelijk in het voorspelmodel
zijn gebleven. Gegevens over onder
andere leeftijd en urineproductie bleken
niet veel extra informatie te geven
over de prognose en die parameters
WETENSCHAP@OLVG • 8

zijn dan ook weggelaten bij de scoreberekening
2 .
Voor dit soort analyses zijn veel tussenstappen
nodig om ervoor te zorgen dat
de gegevens die in het model gebruikt
worden zo betrouwbaar mogelijk zijn.
Immers, als je onnauwkeurige getallen
of verkeerde aannames in je model
stopt, kun je een onnauwkeurige voorspelling
verwachten. Epidemiologen
kunnen helpen om een zo betrouwbaar
mogelijk model te bouwen (wetenschap@olvg.nl).
tiënt wordt opgenomen op de IC?) worden
vergeleken met wat daadwerkelijk
is geregistreerd in de database (is die
patiënt ook echt opgenomen geweest
op de IC?). Hier zijn verschillende methoden
voor, zoals bootstrapping. Uitkomstmaten
als sensitiviteit en specificiteit,
positief/negatief voorspellende
waarde of de area under the receiveroperating-curve
geven informatie over
hoe nauwkeurig de voorspellingen zijn.
Wat helaas minder vaak gebeurt, maar
wel ontzettend belangrijk is, is een externe
validatie. Daarvoor heb je als onderzoeker
ook gegevens nodig van patiënten
van buiten het ziekenhuis waar
het model is ontwikkeld. Alleen dan kun
je toetsen of de voorspellers en hun
onderlinge weging ook te generaliseren
zijn naar nieuwe patiënten. Omdat het
vaak moeilijker is om aan deze gegevens
te komen, slaan veel onderzoekers
dit over. Het lastige is dat je dan nog
niet weet of het model voor nieuwe patiënten
(dus ook de nieuwe patiënten
in jouw ziekenhuis) eigenlijk wel nauwkeurig
kan voorspellen. Deze stap is dus
onmisbaar, voordat je het voorspelmodel
gaat toepassen in de praktijk.
Wanneer je een voorspelmodel maakt,
is het raadzaam om gebruik te maken
van de TRIPOD statement en bijbehorende
documenten 3 . Op de website vind
Valideren, waarom zou je?
Al deze analyses geven je dus de belangrijkste
voorspellers voor jouw uitkomst,
en hun onderlinge weging. Kun
je dan gelijk met dit statistische model
aan de slag in de praktijk? Nee! Het
model dat je hebt gebouwd is namelijk
alleen gebaseerd op de data die je in je
model hebt gestopt. Het is belangrijk te
onderzoeken of jouw model ook nauwkeurige
voorspellingen kan doen met
gegevens van andere patiënten. Om
hier inzicht in te krijgen ga je valideren.
Veel onderzoekers beginnen eerst met
een interne validatie van hun model.
Ze gebruiken hiervoor gegevens uit dezelfde
database, of uit hetzelfde ziekenhuis,
als waar het voorspelmodel mee is
ontwikkeld. De voorspellingen van het
model (voorspelt het model dat een paje
een checklist en uitgebreide uitleg
die je helpen bij alle stappen bij het
ontwikkelen en valideren van een voorspelmodel,
maar ook bij het lezen van
artikelen hierover.
En daarna?
Als je model ook in de nieuwe populatie
nauwkeurige voorspellingen kan maken,
kun je naar de volgende stap: het
model toepassen in de zorg. Zodra je
een tool of software gaat bouwen om
het voorspelmodel te implementeren,
is het model voor de wet een medisch
hulpmiddel. De EPD-dienst en de vakgroep
Klinische Fysica kunnen je helpen
bij het bouwen en het voldoen aan alle
wet- en regelgeving.
Referenties
1 OLVG. NEWS, Protocol Spoed Interventie Systeem,
ziekenhuisbreed Oost-West (Versie 4). Beschikbaar
via iProva. [Geraadpleegd 15 november
2022].
2 Royal College of Physicians. National Early Warning
Score (NEWS) 2: Standardising the assessment
of acute-illness severity in the NHS. Updated
report of a working party. London: RCP; 2017.
3 Moons KGM, Altman DG, Reitsma JB, Ioannidis
JPA, Macaskill P, Steyerberg EW, et al. Transparent
reporting of a multivariable prediction model
for individual prognosis or diagnosis (TRIPOD):
Explanation and Elaboration. Ann Intern Med
2015:6;162(1):W1-W73.
National Early Warning Score (NEWS)
Parameter 3 2 1 0 1 2 3
Ademhalingsfrequentie
(x/min)
Zuurstofsaturatie
(%)
≤8 9-11 12-20 21-24 ≥25
≤91 92-93 94-95 ≥96
Zuurstoftherapie Ja Nee
Temperatuur
(ºC)
≤35 35.1-36.0 36.1-38.0 38.1-39.0 ≥39.1
Systolische bloeddruk
(mmHg)
Hartfrequentie
(x/min)
≤90 91-100 101-110 111-219 ≥220
≤40 41-50 51-90 91-110 111-130 ≥131
Bewustzijnsniveau A* V, P of U*
* A = alert, V = alleen reactie op aanspreken, P = alleen reactie op pijn, U = bewusteloos.
Iso 3 staat voor een extreme score (score 3) op één van de parameters. Dit is een ‘red flag’. De actie is gelijk aan de actie bij een NEWS 5 of 6 1
WETENSCHAP@OLVG • 9

Abstract
Communicatie over mentale
gezondheid: het perspectief van
zorgmedewerkers
Eline Wagelaar 1 , Lisa Hogeveen 1 , Nini Jonkman 2 , Anne Bakker 1,3
Inleiding
De mentale gezondheid van een deel
van de zorgmedewerkers staat onder
druk, onder andere door hoge werkdruk
en gevolgen van de COVID-19 pandemie.
Tijdig gebruik van ondersteuning
om (verergering van) mentale gezondheidsklachten
te voorkomen, is echter
beperkt. Overtuigende communicatiestrategieën
kunnen helpen deze kloof te
overbruggen, maar een grondig begrip
van het perspectief van zorgmedewerkers
op organisatiecommunicatie over
mentale gezondheid ontbreekt. Doel van
dit onderzoek was om inzicht te vergroten
in het perspectief van zorgmedewerkers
op communicatie over preventieve
mentale ondersteuning.
Methode
In een fenomenologisch kwalitatief
onderzoeksdesign werden data verzameld
door middel van vijf focusgroepen
met OLVG-medewerkers (n=21). Aan de
hand van een fictieve casus werd met
de deelnemers gesproken over communicatie
tijdens verschillende fasen
van preventie van mentale gezondheidsklachten.
Audiobestanden van de
focusgroepen werden getranscribeerd.
Twee onderzoekers analyseerden onafhankelijk
van elkaar de data met de
software ATLAS.ti.
Resultaten
Het perspectief van medewerkers op
communicatie over preventieve mentale
ondersteuning centreerde zich rond
twee overkoepelende thema’s: ‘wie’,
over de afzender van de communicatie,
en ‘hoe’, over de wijze waarop communicatie
moet plaatsvinden. Hierbij
bleek bij de verschillende preventiefasen
het ‘wie’ en ‘hoe’ te versmallen van
Anne Bakker, coördinator traumaopvang/Team Peer Support en
Eline Wagelaar, projectmedewerker van de afdeling HR Gezondheid
organisatiebreed naar steeds dichterbij
de directe werkplek van medewerkers.
Bij primaire preventie dient een breed
toegankelijk aanbod herhaaldelijk via
diverse kanalen en door verschillende
afzenders te worden gecommuniceerd.
Bij secundaire preventie moet communicatie
over signaleren en opvolgen
van beginnende klachten zich toespitsen
op individuele medewerkers, teams
en leidinggevenden. In de tertiaire
preventiefase tot slot, is actiegerichte
communicatie nodig, waarbij de leidinggevende
een centrale rol speelt.
Een veilige cultuur op de werkplek werd
als voorwaarde genoemd om eventuele
klachten tijdig bespreekbaar te maken.
Discussie
Uit deze kwalitatieve studie blijkt dat
medewerkers bij organisatiecommunicatie
over preventieve ondersteuning
van mentale gezondheid met name
de afzender en de vorm van communicatie
belangrijk vinden. Waar de
afzender en vorm met betrekking tot
primaire preventie nog zeer breed en
verschillend kan zijn, wordt bij toenemende
mentale gezondheidsklachten
de voorkeur voor communicatie
steeds meer toegespitst op de directe
werkomgeving van medewerkers.
Deze inzichten dragen bij aan het
ontwikkelen van meer op maat geboden
organisatiecommunicatie over
mentale gezondheid van zorgmedewerkers.
1 HR Gezondheid, OLVG
2 Leerhuis, team Wetenschap, OLVG
3 Psychotrauma onderzoeksgroep, afdeling Psychiatrie,
Amsterdam UMC, locatie AMC
WETENSCHAP@OLVG • 10

Kwartet onderzoekers
Hoe is het om in OLVG te promoveren? Vier promovendi
vertellen erover.
WETENSCHAP@OLVG • 11

Kwartet onderzoekers
Ouder empowerment in de
neonatale zorg
Hoe ben je in dit promotieonderzoek
terechtgekomen?
‘Voorafgaand aan de realisatie van het Anna
Paviljoen inventariseerde ik als gespreksleider
van focusgroepsbijeenkomsten de wensen van
ouders voor de nieuwe afdeling. Op deze afdeling
werden meerdere zorgconcepten gecombineerd.
Neonatoloog Anne van Kempen en ik besloten de
gesprekken voort te zetten om de effecten van de
nieuwe infrastructuur in de praktijk te monitoren.
Hiervoor riepen we de hulp in van dr. Alvin Westmaas
en professor Fedde Scheele in. Zij opperden
er een promotietraject van te maken.’
Hoe kijk je terug op het traject?
‘Ik was zo ongeveer dag en nacht met het onderwerp
bezig. Ik werkte met concepten en probeerde
onderlinge relaties te doorgronden. Dan kreeg
ik soms ’s nachts een idee dat ik toch even moest
Samenvatting onderzoek
Als eerste hebben we de infrastructurele veranderingen
voor het Anna Paviljoen beschreven vanuit
een model voor patiënt-empowerment. Er bleek
een goede match te zijn met dit model, vooral door
de combinatie van: gekoppelde zorg voor moeders
en pasgeborenen, het zorgconcept Family Integrated
Care, individuele familiesuites en rooming-in
mogelijkheden voor partners. Daarna hebben
we ouders en personeel bevraagd naar hun ervaringen
met ouder empowerment binnen deze
infrastructuur en wat dat voor hen betekende.
Ouders ervaren de infrastructuur als een veilige en
respectvolle, maar intensieve praktijkschool voor
onafhankelijk ouderschap bij ontslag. Ook ervaren
ze uitdagingen, zoals machtsconflicten, slaaptekort
en keuzestress. Personeel begeleidt en coacht
ouders voornamelijk vanuit het opleidingsprincipe
‘rolmodellering’ dat lijkt op het klassieke meestergezelmodel.
Personeel ervaart zowel positieve als
uitdagende verschuivingen binnen gebieden van
verbondenheid en relaties, communicatie, competenties
en waarden, normen en overtuigingen.
Mireille Stelwagen,
Verpleegkundig Onderzoeker
en adviseur
VMO.
17 januari verdedigde
Mireille haar
proefschrift ‘Empowerment
of Parents
in Neonatal Level 2
Care. Overcoming
dilemmas and embracing
chances’
Promotor: prof. dr.
F. Scheele.
Copromotoren: dr.
A.A.M.W. van Kempen
en dr. A.H. Westmaas
: ik was dag en nacht
met het onderwerp bezig
opschrijven. Dat maakte het proces best pittig.
Toen ik klaar was met het proefschrift, was dat
gevoel ook ineens een stuk minder.’
Wat is de meerwaarde van kwalitatief
onderzoek?
‘Er komen grote, complexe vraagstukken op ons
af, die niet zijn op te lossen met alleen kwantitatieve
onderzoeksdesigns die we in het ziekenhuis
gewend zijn te gebruiken. Die laten namelijk de
context zoveel mogelijk buiten beschouwing, terwijl
die juist vaak zo belangrijk is. Want wat werkt
voor wie onder welke omstandigheden? Met kwalitatief
onderzoek maak je dát inzichtelijk. We hebben
beide onderzoeksmethoden nodig voor wetenschappelijke
onderbouwing van ons handelen.’
Take-home message
Competentiegerichte oudereducatie, ouders betrekken bij interprofessioneel
leren, continue professionele ontwikkeling van personeel
en samen nieuwe rollen bepalen, kan de empowerment van ouders
in ziekenhuizen verbeteren.
WETENSCHAP@OLVG • 12

Het herseninfarct vanuit het
perspectief van de patiënt
Kwartet onderzoekers
Hoe ben je in dit
promotieonderzoek
terechtgekomen?
‘Nadat ik met veel plezier mijn semiartsstage
had gedaan in OLVG, kon ik
hier ook mijn wetenschappelijke stage
doen. Daarna werd me gevraagd te reageren
op de vacature van arts-onderzoeker.
Vaak is promoveren een vereiste
om in opleiding te komen, maar dat
geldt niet voor de Neurologie in OLVG.
Voor mij was het dus geen ‘moetje’. Ik
vond het leuk en zag het als een mooie
kans.’
: promoveren was voor
mij geen ‘moetje’
Samenvatting onderzoek
Patiënten ervaren na het doormaken een herseninfarct
vaak beperkingen in het dagelijks
leven. Per patiënt kan zowel het soort als de
mate van deze beperkingen verschillen. Momenteel
worden deze beperkingen gemeten door
inschatting van de zorgverlener. Echter, hierin
wordt het perspectief van de patiënt niet meegenomen.
Patiënt-gerapporteerde uitkomsten
(PROMs) kunnen een oplossing bieden. PROMIS
is een raamwerk van PROMs, waarmee op een
efficiënte en betrouwbare manier uitkomsten
worden gemeten vanuit het perspectief van de
patiënt. Voor het gebruik hiervan gelden strenge
statistische voorwaarden. Wij onderzoeken de
meeteigenschappen van PROMIS bij patiënten
met een herseninfarct. Als PROMIS aan de voorwaarden
voor goede meeteigenschappen voldoet,
kan het worden ingezet in de nazorg van
patiënten met een herseninfarct. Hiermee kan
het functioneren van de patiënt worden gemonitord
en kan, indien nodig, gerichte therapie
worden gestart.
Valentijn Zonjee, artsonderzoeker
Neurologie
Verwacht over 1,5 jaar te
promoveren
Take-home
message
Uitkomsten worden
steeds vaker
gemeten vanuit
het perspectief
van de patiënt.
Met kennis van
meeteigenschappen
kan
hiervoor een passend
instrument
worden gekozen.
Wat was je grootste uitdaging?
‘Er was nog geen kant-en-klaar plan
toen ik hier begon. Ik moest mijn eigen
weg vinden en het kostte tijd om het onderzoek
op de rit te krijgen. Het leuke is
wel dat ik er daardoor echt mijn eigen
onderzoek van heb kunnen maken. En
ik heb er veel van geleerd. Het hele administratieve
deel van onderzoek doen,
had ik bijvoorbeeld onderschat. Nu gaat
het veel vlotter als ik een nieuwe studie
moet opzetten.’
Wat heb je van je onderzoek
geleerd?
‘Mijn promotieonderzoek gaat over
meeteigenschappen van vragenlijsten
die worden gebruikt om patiënt-gerapporteerde
uitkomsten te meten. Dat is
echt een niche waar heel weinig mensen
met een geneeskundige achtergrond
onderzoek naar doen. Hierdoor ben ik
een soort expert geworden op dit gebied.
Ik word vaak gevraagd om mee te
denken over de inzet van vragenlijsten
bij patiëntengroepen met neurologische
aandoeningen. Dat is best bijzonder.’
WETENSCHAP@OLVG • 13

Kwartet onderzoekers
Acute cardiovasculaire complicaties
van recreatieve drugs
Hoe ben je in dit promotieonderzoek
terechtgekomen?
‘Het begon met een enthousiaste student, waarmee
we een leuk onderzoek bedachten. Dat
werden er steeds meer, allemaal op het gebied
van toxicologie. Het nam uiteindelijk zo’n vorm
aan dat ik besloot er een promotietraject van
te maken. Ik doe het onderzoek in mijn vrije tijd
met veel hulp van arts-assistenten en studenten.’
: alles wat ik doe hangt met
elkaar samen
Samenvatting onderzoek
Recreatieve drugs worden veelvuldig gebruikt, maar
veel complicaties zijn onvoldoende onderzocht. Voor
mijn promotietraject onderzoek ik de acute cardiovasculaire
complicaties van verschillende drugs. Van
cocaïne is bekend dat het acute cardiovasculaire
complicaties kan veroorzaken. Het huidige, 20 jaar
oude, advies voor observatieduur van patiënten met
cocaïne-geïnduceerde pijn op de borst die geen
hartinfarct ontwikkelen, is negen tot twaalf uur. Dit is
niet de dagelijkse praktijk in Nederland. We onderzoeken
nu of er complicaties optreden bij patiënten
die volgens het standaard protocol, met een korte
observatieduur van maximaal vier uur, behandeld
worden. Daarnaast blijkt uit een literatuurstudie dat
andere stimulerende drugs in mindere mate ook
hartinfarcten veroorzaken. Daarom onderzoeken we
of mensen met een hartinfarct op jonge leeftijd (

Psychologische factoren
bij een totale knieprothese
Kwartet onderzoekers
Hoe ben je in dit promotieonderzoek
terechtgekomen?
‘Tijdens mijn geneeskundestudie dacht ik
dat onderzoek echt niets voor mij was. Ik
wilde orthopeed worden en publiceerde wel
enkele onderzoeken om mijn kans op een
opleidingsplek te vergroten, maar promoveren,
dat zag ik niet zitten. Pas later, toen ik
: promoveren zag ik
niet zitten
in opleiding was, werd mijn interesse gewekt
door de psychologische factoren die van
invloed kunnen zijn op de uitkomst van een
operatie. Dat mondde uit in een artikel en
toen nog een artikel. Zo ging het toch richting
een promotie, waar ik inmiddels met
veel plezier aan werk.’
Samenvatting onderzoek
Psychologische factoren kunnen van invloed
zijn op de uitkomst na een totale knieprothese
(TKP). Dit presenteerden we in onze eerste meta-analyse.
Vervolgens hebben we beschreven
welke psychologische interventies al zijn toegepast
rondom TKP operaties om uitkomsten
te verbeteren. Dat heeft geleid tot een haalbaarheidsstudie
waarin we de tekst in de informatievideo
voor patiënten hebben aangepast
met het concept van ‘positive cueing’. Hierna
toonden we in een cohortstudie met 56.233 patiënten
aan dat patiënten met een hogere angsten/of
depressiescore een grotere kans lijken te
hebben op een revisie-operatie zonder dat daar
duidelijke redenen voor zijn. In de studies die
zullen volgen, gaan we ons nog verder verdiepen
in de invloed van psychologische factoren
rondom orthopedische operaties. Ook zullen we
de invloed van de kwaliteit van slaap hierin betrekken.
Juliette Sorel, orthopedisch
chirurg
Verwacht in 2024 te
promoveren
Take-home message
Wat is de grootste uitdaging van
promoveren?
‘De combinatie met werk en privé. Voordat
ik onderzoek leuk vond, zag ik het als een
bron van stress en constante druk. Dat is
veranderd. Zolang er voortgang is en alle
ballen in de lucht zijn, heb ik er geen stress
van. Dat lukt door iedere vier tot zes weken
met mijn promotieteam af te spreken. Zo
blijft de vaart erin.’
Heeft het onderzoek je werk in de
kliniek veranderd?
‘Ik ben heel erg bezig om patiënten positief
te benaderen. In plaats van vragen naar de
pijn, vragen hoe iemand zich voelt. En als
ik een patiënt met een burnout op de poli
krijg, adviseer ik de knieprothese nog even
uit te stellen tot het mentaal weer beter
gaat.’
Bij het overwegen van een totale knieprothese operatie is het van
belang ook psychologische factoren mee te nemen om uitkomsten
te optimaliseren.
WETENSCHAP@OLVG • 15

Commissie wetenschap
Wetenschappelijk
beleidsplan 2023-2025
In samenwerking met de commissie wetenschap
legt het Leerhuis momenteel de laatste hand aan
een nieuw beleidsplan. In dit plan maken we een
koppeling met de nieuwe OLVG-strategie 2023-2025
‘Met aandacht en lef’. Wetenschappelijk onderzoek
is een van onze kerntaken en onze topklinische rol
in het netwerk komt in de nieuwe strategie duidelijk
naar voren. Daarnaast wordt wetenschappelijk
onderzoek ook beschreven als randvoorwaarde
voor succes en moet de basis op orde zijn. De
afgelopen jaren hebben we een goed fundament
gelegd voor een drietal speerpunten waar we ons in
ieder geval tot 2025 op gaan focussen.
Diana van Rooijen, hoofd wetenschap
Infrastructuur en financiën
We zetten de komende tijd in op het creëren
van duurzame financiële randvoorwaarden.
Dit betekent onder andere
dat we gaan starten met fondsenwerving
in samenwerking met de afdeling
Marketing en Communicatie. Ook de
projectadministratie van onderzoeksprojecten
met subsidie wordt verder
geprofessionaliseerd. Ondersteuning
van patiëntparticipatie in wetenschappelijk
onderzoek zal worden opgezet en
we zullen nog meer aandacht richten op
goede communicatie van lopende studies,
de resultaten van onderzoek en de
impact op de zorgpraktijk.
Verpleegkundigen en
paramedici
Het stimuleren van onderzoek door verpleegkundigen
en paramedici verdient
extra aandacht. We proberen, samen
met het verpleegkundig stafbestuur, de
gehele academische lijn verder te ontwikkelen.
Deze lijn start bij enthousiaste
verpleegkundigen en paramedici die
zich bezighouden met EBP en zich binnen
een intern netwerk van gebruikers
en experts verder ontwikkelen. We zetten
ons in voor verdere doorstroommogelijkheden
op het academische carrièrepad
Nieuwe adviseur subsidies en financiën:
Nienke Snijders
door het volgen van een masteropleiding
en het doen van promotieonderzoek
te faciliteren. Daarnaast werken
we toe naar een structurele samenwerking
met partners in de regio.
Datagedreven zorg
Bij de ontwikkeling van meer datagedreven
zorg, zoeken we als Leerhuis de
samenwerking met afdelingen in OLVG
die zich hier ook mee bezighouden. We
optimaliseren daarbij het verkrijgen
van data voor onderzoek. Daarnaast
zetten we stappen in het voldoen aan
externe eisen rondom open science.
Open science is een beweging die
streeft naar het toegankelijker maken
van wetenschappelijk onderzoek. Het
doel is publicaties, data, software en
andere vormen van wetenschappelijke
informatie in een zo vroeg mogelijk
stadium te delen en voor hergebruik
beschikbaar te stellen.
Met deze speerpunten bouwen we de
basis om wetenschappelijk onderzoek
te doen nog verder uit. Het beleidsplan
zullen we jaarlijks evalueren en
actualiseren.
Nienke Snijders is afgelopen augustus begonnen als
adviseur subsidies en financiën bij het Leerhuis. Voor
team Wetenschap is zij de financiële processen rondom
het doen van onderzoek aan het optimaliseren.
Nienke werkt al sinds 2007 in OLVG. Ze begon als
teamleider Facility Desk op locatie Oost en werd
vervolgens coördinator Facilitaire Diensten van de
OLVG buitenlocaties, waaronder locatie Prinsengracht. Toen deze locatie
haar deuren sloot, zette zij samen met haar collega’s locatie Spuistraat op.
Daarna werd ze teamleider bij de RVE Vrouw-Moeder-Kind. De vele kanten
die Nienke in de loop der jaren van OLVG heeft leren kennen, komen goed
van pas in haar huidige functie. Nienke is bereikbaar via n.snijders@olvg.nl.
WETENSCHAP@OLVG • 16

Tip van de ACWO
Verklaring Geschiktheid
Onderzoeksinstelling
(VGO)
Loes Pronk, Adviseur Wetenschap ACWO
Vanwege de nieuwe Europese wetgeving (EU Clinical Trial Regulation)
moet WMO-plichtig geneesmiddelenonderzoek met
een Verklaring Geschiktheid Onderzoeksinstelling (VGO) worden
ingediend bij
de METC. Deze
verklaring vervangt
de onderzoeksverklaring
en dient door de
raad van bestuur
te worden ondertekend.
Om
deze verklaring
te laten ondertekenen,
dien je
de studie bij de
adviescommissie
wetenschappelijk
onderzoek
(ACWO) in via
Castor SMS. Met
de VGO vindt de
lokale toetsing
vooraf aan de METC toetsing plaats, in plaats van daarna.
De ACWO beoordeelt de studie en geeft het voor ondertekening
door aan de raad van bestuur. Meestal gaat dit proces
gepaard met strakke tijdslijnen in het indieningsproces bij de
METC.
Soepel verloop
Om het proces zo soepel mogelijk te laten verlopen, raadt de
ACWO onderzoekers/indieners aan om zo snel mogelijk na
ontvangst van de studiedocumenten en het VGO-formulier,
de studie in te dienen en contact op te nemen met de ACWO.
Het secretariaat van de ACWO kan helpen om de aanvraag
zo compleet en duidelijk mogelijk te maken. Van belang is
hierbij om duidelijk onderscheid te maken tussen reguliere
zorg en wat de studiespecifieke taken zijn. Met deze informatie
kan de ACWO ook zorgen dat alle betrokken afdelingen
zo snel en overzichtelijk mogelijk zijn ingelicht over de studie.
Snelle communicatie met de ACWO is ook aan te raden zodat
vragen vanuit de ACWO spoedig beantwoord kunnen worden.
Meer informatie
Meer informatie over dit proces en de wetgeving erachter is
te vinden op de website van de DCRF (dcrfonline.nl) en op het
intranet en de website van OLVG.
Column
Decemberlijstjes
In december komen de lijstjes, zo ook het OLVG
publicatielijstje. We vergelijken onderling dan
graag, als in een wedstrijdje ver plassen, de resultaten.
Critici vragen zich af of al dat ‘publiceren
om het publiceren’ eigenlijk wel zinvol is. Hoe
meet je de toegevoegde waarde, welke onderzoeker
draagt werkelijk bij? Om een indruk te krijgen,
kijkt men veelal naar citaties. Zo kennen tijdschriften
de impact factor, het aantal citaties per
publicatie in dat tijdschrift. Helaas zegt dit weinig
over een individuele publicatie; de impact factor
wordt bepaald door ±50% van de publicaties en
overschat de citaties van driekwart van de publicaties.
Of de ‘individuele’ citatie index, het gemiddeld
aantal citaties van een onderzoeker; dit
blijkt in de praktijk door maar een klein deel van
die publicaties bepaald.
Fysicus Jorge Hirsch (2005) bedacht daarom
zijn Hirsch-index 1 , het aantal publicaties van een
onderzoeker dat tenminste even zo vaak is geciteerd.
Een H-index van 10 betekent dat 10 artikelen
tenminste 10 keer zijn geciteerd. Eventuele
overige publicaties zijn niet vaker dan 10 keer geciteerd.
De H-index wordt daarmee gemaximeerd
door het aantal publicaties; er moet wel iets te
citeren zijn. De H-index wordt ook nooit lager en
kan met de tijd alleen maar stijgen. Afdelingshoofden
en onderzoeksleiders hebben daarnaast
vaak een, te verwachten, hogere H-index dan individuele
onderzoekers. De H-index is ook alleen
goed bruikbaar binnen een ‘peer-group’. Ook
heeft het terrein van onderzoek invloed; hoe meer
onderzoekers zich met een onderwerp bezighouden,
hoe groter de kans op citaties. Over de jaren
zijn er daarom vele modificaties
op de H-index
voorgesteld. Daarom blijkt
ook hier dat onderzoekers
met een hoge H-index de
index naar waarde schatten
en dat een lage H-
index kritisch maakt...
Paul Bresser, longarts
Referentie
1 Proc Natl Acad Sci USA 2005; 102: 16569-72.
WETENSCHAP@OLVG • 17

In de schijnwerpers
Andreaspenning
voor klinisch
geriater Jos van
Campen
Klinisch geriater Jos van Campen,
een van de oprichters van
de geheugenpoli voor mensen
met een migratie-achtergrond,
ontving afgelopen november de
Andreaspenning. Hij kreeg de
onderscheiding uit handen van
wethouder Shula Rijxman voor
zijn grote verdiensten voor de
stad Amsterdam.
De laatste jaren werkte Van
Campen in OLVG, maar hij begon
in 1997 in het Slotervaartziekenhuis.
Daar zag hij dat de
testen die werden gebruikt om
dementie te diagnosticeren niet
goed pasten bij eerste generatie
migranten uit niet-westerse
landen. Er was een taalbarrière
en bij testen waarbij mensen
foto’s moesten onthouden, werden
bepaalde voorwerpen niet
herkend.
Samen met psycholoog Miriam
Goudsmit bedacht hij een test
die de taal- en cultuurbarrière
omzeilt. Inmiddels is de geheugenpoli
een van de weinige
plekken in het land waar het
hele team gespecialiseerd is in
deze patiëntenpopulatie, van
geriater tot psycholoog en van
ergotherapeut tot maatschappelijk
werker.
Van Campen stopt als geriater,
maar gaat wel door met het onderzoek.
‘Deze groep gaat niet
naar het Malieveld om de eigen
rechten op te eisen, dus dan is
het logisch en belangrijk dat
anderen voor hen opkomen.’
Lees een interview met Jos van
Campen en Miriam Goudsmit
op pagina 6.
Stichting Wetenschappelijk Onderzoek
OLVG: winnaars subsidieronde 2022
Stichting Wetenschappelijk Onderzoek
OLVG stelt jaarlijks een bedrag beschikbaar
voor wetenschappelijk onderzoek
dat in OLVG plaatsvindt. Van de in totaal
22 aanvragen in 2022 werden vijf onderzoeksvoorstellen
gehonoreerd.
1. Atiya Mohammad, promovendus Ziekenhuisapotheek:
Herkennen, verhelpen
en voorkomen van voorschrijfcascades
in het ziekenhuis; RecOgnize,
ADdress and MitigAte Prescribing cascades
(ROADMAP-study).
2. Mickey Leentjens, anios/promovenda
KNO: Diagnosing Positional Obstructive
Sleep Apnea: comparison of
standard polysomnography and a
wireless sleep test system – A prospective
cohort study.
3. Esther Kret, wetenschappelijk onderzoeker
Orthopedie: De 10 jaar
follow-up van de ESCAPE trial; krijgen
patiënten met een degeneratieve meniscusscheur
meer knieartrose na een
knieoperatie of na fysiotherapie?
4. Vera Lagerburg, klinisch fysicus: 3D
printing of the mitral valve for preoperative
planning of minimal invasive
mitral valve repair (3D MVR).
5. Meerie Steinbusch, UAS zorgcoördinator,
somnotechnoloog, KNF laborant,
verpleegkundig consulent KNO: Upper
airway stimulation induced respiratory
events, mimicking central apnea. Description
of a new sleep phenomenon.
Op de website van OLVG vertellen de onderzoekers
wat er bijzonder is aan hun
onderzoek en wat de patiënt er aan heeft.
Psychiater Birit Broekman benoemd tot bijzonder hoogleraar
Op 1 februari jongstleden is Birit Broekman benoemd tot bijzonder hoogleraar
Ziekenhuispsychiatrie aan de VU. Hiermee houdt OLVG een lange traditie in
stand als expertisecentrum op het gebied van ziekenhuispsychiatrie, waarbij
het belang van integrale zorg voor psyche en soma voorop staat. Broekman zal
de komende jaren, in samenwerking met andere specialismen, in kaart brengen
bij welke patiënten psychische problemen interfereren met de somatische behandeling
ten behoeve van de ontwikkeling van integrale zorgpaden. Daarnaast
bouwt zij haar bestaande onderzoekslijnen uit op het gebied van endocrinologie
en zwangerschapspsychiatrie.
WETENSCHAP@OLVG • 18

Abstract OptiMUM-studie
EMDR-therapie bij
zwangeren met bevalangst
M.A.M. Baas, M.G. van Pampus, C.A.I. Stramrood, L.M. Dijksman, J.W. Vanhommerig, A.de Jongh
Inleiding
Alhoewel zwangerschap voor veel
vrouwen een gelukkige tijd is, ervaart
7,5% van de zwangeren bevalangst
(Fear of Childbirth; FoC). Bevalangst
hangt samen met negatieve uitkomsten
voor moeder en kind, zoals een
verhoogde kans op groeivertraging
en vroeggeboorte. Daarnaast is er
een verhoogde kans op een negatieve
ervaring van zwangerschap
en bevalling, en het ontstaan van
een bevallingsgerelateerde posttraumatische
stressstoornis (PTSS).
Bevalangst kan behandeld worden
met Eye Movement Desensitization
and Reprocessing (EMDR) therapie.
Echter, de veiligheid en effectiviteit
van EMDR-therapie voor FoC zijn
onbekend.
Methode
141 zwangeren met bevalangst en
een zwangerschapsduur tussen 8 en
20 weken werden gerandomiseerd
tussen standaard zwangerschapsbegeleiding
(Care-as-Usual; CAU;
n=70) en drie sessies EMDR-therapie
(n=70). EMDR-therapie is een psychologische
behandeling, waarbij de
patiënt denkt aan de heftige beelden
(meegemaakte ervaringen, of ‘worst
case scenario’s’ of andere triggers)
en tegelijkertijd wordt afgeleid met
snelle oogbewegingen. Doordat het
werkgeheugen belast wordt, worden
de heftige beelden minder naar en
verminderen de klachten.
Bevalangst werd gemeten met de
Wijma Delivery Expectations Questionnaire
(WDEQ-A). Veiligheid werd
gedefinieerd als verergering van bevalangst,
uitval uit de therapie dan
wel studie, verhoogd suïciderisico of
Serious Adverse Events.
Melanie Baas, aios gynaecoloog, psycholoog, arts-onderzoeker, deed dit onderzoek uit
naam van de CAPTURE Group
Resultaten
Wat betreft de veiligheid was er geen
verschil tussen de beide groepen. Wat
betreft effectiviteit lieten beide groepen
een erg grote (EMDR, Cohen’s d=1.36) of
grote (CAU, Cohen’s d=.89) afname in
bevalangst zien. Er was geen significant
verschil tussen de groepen (p=0.83). Het
merendeel van de zwangeren voldeed
aan het einde van de zwangerschap niet
meer aan de criteria voor bevalangst,
namelijk 72,4% (EMDR) en 59,6% (CAU).
Conclusie en discussie
Alhoewel werd aangetoond dat EMDR
een veilige en effectieve behandelmethode
is voor zwangeren met bevalangst,
was er geen significant verschil
ten opzichte van CAU; ook in die
groep werd verbetering van de klachten
gezien.
N.b.: Ook de verloskundige uitkomstmaten
zijn onderzocht in de OptiMUMstudie,
deze worden nog gepubliceerd.
Referentie:
Baas, M.A.M, van Pampus, M.G.et al (2022).
Treatment of pregnant women with fear of
childbirth using EMDR therapy: Results of a multicenter
randomized controlled trial. Frontiers in
Psychiatry: Psychological Therapies, 12:798249.
WETENSCHAP@OLVG • 19

Drieluik
Nieuwe behandeling
boezemfibrilleren
Minder complicaties en sneller herstel
Sinds juni 2022 behandelen we in OLVG Hartcentrum
patiënten met boezemfibrilleren met een nieuwe,
innovatieve techniek: elektroporatie. Door middel van
korte elektrische pulsen worden kleine littekens op de
overgang tussen longaders en boezem gecreëerd die het
fibrilleren stoppen. OLVG is een van de vijf ziekenhuizen in
Nederland die deze nieuwe vorm van ablatie momenteel
toepassen. Wat is de wetenschappelijke basis van de
techniek, wat betekent het voor de dagelijkse praktijk en
hoe is het om de behandeling te ondergaan? We vroegen
het cardioloog Jonas de Jong, verpleegkundig specialist
Wendy Patterson en patiënt Yoeri Takken.
zijn met Farapulse ten opzichte van de
groep die de brandmethode onderging.
Jaarlijks ondergaan in OLVG zo’n 500
patiënten met boezemfibrilleren een
ablatie. Daarvan verwachten we ruim
een derde te gaan behandelen met Farapulse.
Dit zijn de patiënten die voorheen
de brandmethode ondergingen.
De vriesballon kunnen we onder een
roes doen. Branden gaat onder volledige
anesthesie, waardoor we maar twee
patiënten per dag kunnen behandelen.
Met Farapulse, dat ook onder volledige
anesthesie gebeurt, zijn dat er vier tot
vijf. Zo kunnen we de wachtlijst, die nu
nog een jaar is, in één keer halveren.
Dat is een enorme winst.’
Jonas de Jong, cardioloog: ‘Klassiek
gezien zijn er twee behandelmethoden
bij boezemfibrilleren: vriezen en branden.
Bij vriezen ga je met een vriesballon
naar de linkerboezem en maak je
cirkelvormige littekens rond de uitmonding
van de longaders. Die littekens
blokkeren de elektrische signalen die
het boezemfibrilleren veroorzaken. Bij
patiënten met een afwijkende anatomie
van de longaders past de vriesballon
niet. Bij hen branden we, met een
katheter met radiofrequente energie,
puntje-voor-puntje een cirkel rond de
uitmonding van de longaders. Dit is
een complexe techniek die veel tijd in
beslag neemt. Wat we nu nieuw hebben,
is een Farapulse katheter die met
elektrische energie – 2.000 volt – de
celmembraan van de hartcellen rond
de uitmonding van de longaders als het
ware lek schiet, waardoor er littekenvorming
ontstaat.
Uit diverse wetenschappelijke studies
naar de nieuwe techniek komen heel
mooie resultaten. De procedure gaat
sneller en geeft minder complicaties.
Ook vindt er minder snel ingroei van
hartcellen door het litteken plaats. Dat
is gunstig, want door ingroei ontstaat er
weer een elektrische verbinding waardoor
mensen opnieuw boezemfibrilleren
kunnen krijgen.
Alle vijf de ziekenhuizen die de methode
in Nederland gebruiken, verzamelen
: we kunnen de
wachtlijst in één
keer halveren
hun data via de Nederlandse hartregistratie.
Zodoende hebben we snel
mooie aantallen om onderzoek mee te
doen. Daarnaast zetten we momenteel
in OLVG een studie op bij patiënten met
een afwijkende anatomie van de longaders.
We gaan dan retrospectief kijken
hoe patiënten het doen die behandeld
Wendy Patterson, verpleegkundig specialist:
‘Boezemfibrilleren is de meest
voorkomende ritmestoornis in de westerse
wereld en door de vergrijzing
groeit de groep. Het aantal patiënten
dat in aanmerking komt voor een ablatiebehandeling
neemt daarom alleen
maar toe. Als verpleegkundig specialist
zie ik de patiënten na de ingreep als
ze op de short stay afdeling komen.
Ongeacht het soort ablatie moeten ze
daar minimaal vier uur platte bedrust
houden. Dit omdat de procedure via
een ader in de lies wordt verricht. Na
de behandeling monitoren we de patiënten
nog twee uur op nabloedingen in
de lies, pijn op de borst en hartritmestoornissen.
Het opvallendste verschil
is, dat patiënten die Farapulse hebben
ondergaan veel minder klachten
ervaren. Direct na de procedure, maar
ook als we ze na twee weken bellen om
te vragen hoe het gaat. Mensen die
de vriesmethode kregen, geven vaak
aan nog wel twee of drie dagen pijn
WETENSCHAP@OLVG • 20

Jonas de Jong (links)
op de borst te hebben gehad en kortademig
te zijn geweest. Bij Farapulse
hoor je die klachten aanzienlijk minder.
Vreemd is dit niet. Bij Farapulse kan
heel selectief te werk worden gegaan,
omdat alleen het hartweefsel gevoelig
is voor de 2.000 volt. Het omliggende
: er kan heel selectief te
werk worden gegaan
weefsel heeft een hoger voltage nodig
om beschadigd te raken. Met een
vriesballon beschadig je een iets groter
gebied dan bij Farapulse. Daardoor
kan er pericardprikkeling optreden en
het longweefsel en de slokdarm kunnen
geïrriteerd raken. Ook de middenrifzenuw
kan beschadigen, waardoor
hoogstand van het middenrif optreedt
met kortademigheid als gevolg. Dit
zijn tijdelijke klachten, maar geven wel
ongemak. Na Farapulse zien we deze
klachten niet, waardoor mensen sneller
herstellen.
De vriesprocedure is vooralsnog de
behandeling van eerste keus, maar wellicht
dat dat in de toekomst verandert
als de onderzoeksresultaten van Farapulse
daar aanleiding toe geven. Het
branden doen we als de andere methodes
geen optie zijn. Omdat mensen voor
deze procedure langer onder narcose
moeten, hebben ze vaak nog lang last
van vermoeidheidsklachten. De kortere
narcose voor Farapulse maakt dan toch
een verschil.’
Yoeri Takken (54 jaar): ‘Afgelopen november
onderging ik een behandeling
met Farapulse. Het was niet de eerste
keer dat ik een ablatie kreeg. Twintig jaar
geleden had ik voor het eerst klachten
van boezemfibrilleren en werd ik behandeld
door middel van branden. Ze
waren toen de hele dag met me bezig.
Nu ging de behandeling in een sneltreinvaart.
Ik kwam om 11.00 uur binnen,
werd om 14.00 uur geholpen en mocht
de volgende ochtend naar huis. Klachten
van de behandeling heb ik eigenlijk niet
gehad. Wel heb ik twee weken rustig aan
gedaan en ben pas daarna voorzichtig
weer gaan sporten. Na twee maanden
ging ik voor controle en was verrast. Qua
maximale inspanning zat ik op hetzelfde
niveau als toen ik anderhalf jaar geleden
klachten kreeg. En de ‘runnetjes’ in het
hartritme die ze toen hadden opgemerkt,
waren nagenoeg weg.
Twintig jaar geleden behoorde ik tot de
top van het Nederlandse marathonschaatsen.
Toen ik klachten ontwikkelde,
werden die eerst toegeschreven aan
stress. Pas nadat ik een heel winterseizoen
door vreemde oorzaken geen
goede prestaties had geleverd, kwamen
ze erachter dat ik boezemfibrilleren had
en werd ik behandeld. Daarna zijn de
klachten weggebleven, totdat ik in de
zomer van 2021 opeens verlammingsverschijnselen
kreeg. Ik kon even niet praten
en mijn gezicht stond gek. Het bleek een
TIA te zijn veroorzaakt door boezemfibrilleren.
Dat was voor mij een verrassing.
Ik was een half jaar daarvoor nog voor
controle geweest, voelde niets aan mijn
hart, dus dacht dat dat het niet kon zijn.
Over een maand moet ik nog een keer
met een holterkastje lopen. Dat vind ik
prettig, want dan doe ik een extra pittige
training en kan de dokter alles zien.
Ik schaats zo’n 5 tot 7 uur per week en
doe één keer per jaar een tocht van
100 km in Finland. Ik ga niet meer voor
de winst, maar ben blij dat dit allemaal
nog kan. Een leven zonder sport kan ik
me niet voorstellen.’
Wendy Patterson en haar collega verpleegkundig specialist Anjo van Staaveren
WETENSCHAP@OLVG • 21

Zorginnovatie
Digitale zorg voor mensen met
inflammatory bowel disease
Toen de projectgroep ‘Polikliniek 2023’ voorstelde
digitale zorgpaden in OLVG te gaan bouwen,
sprong de vakgroep MDL daar als eerste op in.
Zij vonden patiënten met Inflammatory Bowel
Disease (IBD) hiervoor bij uitstek geschikt. Het
enthousiasme was vanaf het begin groot, maar
toch ging het proces niet zonder slag of stoot. ‘We
moeten met z’n allen wennen aan deze nieuwe
manier van zorg verlenen, maar dit is wél de
toekomst’, zegt MDL-arts Margien Seinen, die
samen met verpleegkundig specialisten Mariska
Kroeze en Eugenie le Poole het project trekt.
Judith Vocking
Onder Inflammatory Bowel Disease
(IBD) vallen de ziekte van Crohn en colitis
ulcerosa. In OLVG zijn circa 2.500
IBD-patiënten onder behandeling. Dit
is een vrij jonge patiëntengroep, omdat
deze aandoeningen zich meestal openbaren
op jongvolwassen leeftijd. Juist
voor deze groep is het digitale zorgpad
een uitkomst, zegt Seinen. ‘Ze hebben
vaak een druk leven en als de zorg
daaromheen gepland kan worden, is
dat wel zo prettig.’
Op afstand
Dat is precies wat het digitale zorgpad
IBD doet. In plaats van twee tot vier keer
per jaar een polikliniekbezoek, krijgen
patiënten via ‘Mijn OLVG’ de taak een
vragenlijst in te vullen en de ontlasting
met een speciale thuistest te checken.
Zo worden op afstand klachten gemonitord.
Ook zijn alle folders over ziekte
en behandeling via de app beschikbaar
en kunnen patiënten online een afspraak
maken met de verpleegkundig
specialist. Seinen: ‘Geregeld zien we dat
mensen geen klachten hebben als ze
Margien Seinen
bij ons op de poli komen voor de standaardcontrole.
Via het digitale zorgpad
kunnen we ze op afstand in de gaten
houden en ze de juiste zorg geven wanneer
ze die nodig hebben.’
Eerste digitale zorgpad
Het digitale zorgpad IBD ging in september
2021 als eerst in OLVG live
vanuit Epic. ‘We zijn tegen van alles
aangelopen’, vertelt Seinen. ‘Zelf waren
we helemaal enthousiast en dachten
dat de eerste veertig geïncludeerde
patiënten dat ook zouden zijn. Maar de
meesten van hen vulden niets in.’ Het
bleek dat sommige dingen niet makkelijk
werkten in de app. Daarom werd
deze grondig onder de loep genomen
en verfijnd. Ook krijgt iedere nieuwe
gebruiker nu een animatiefilm toegestuurd
en een goodiebag met ontlastingstesten
en een informatiefolder.
‘Door patiënten beter te informeren,
hopen we dat ze gaan inzien dat het
hen veel tijd bespaart en uiteindelijk
ook nog tot beter afgestemde zorg
leidt. Ze moeten gaan merken dat we
echt met hen bezig zijn. De zorg blijft
hetzelfde alleen dan vanuit huis met
gerichte informatie.’
Wetenschappelijk onderzoek
Uiteindelijk kan er nog veel meer met
de app, zoals medicatieherinneringen
instellen, herhaalrecepten bestellen
en oproepen voor bloedprikken ontvangen.
Maar het ultieme doel, zegt
Seinen, is dat patiënten straks minder
policontacten nodig hebben, omdat het
goed met ze gaat. Wetenschappelijk
onderzoek naar een vergelijkbare app
‘MijnIBDcoach’ laat zien dat mensen
minder last hadden van opvlamming
van hun ziekte en dus minder vaak
naar het ziekenhuis hoefden. Ook Seinen
en haar collega’s hebben onderzoeksplannen.
‘We hebben bewust voor
een PROM gekozen als basisvragenlijst.
Daarnaast vragen we ook naar therapietrouw
en behoefte aan contact, en
we testen op gezette momenten de ontlasting.
Dit vormt een mooie database
waarmee we, als het zorgpad draait,
onderzoek kunnen gaan doen.’
WETENSCHAP@OLVG • 22

Korte berichten
Gepromoveerd in 2022
OLVG-promovendus en/of promovendus met (co)promotor uit OLVG.
Els Nadort 19 januari Interne Geneeskunde/Psychiatrie
Nick Fagel 16 juni Cardiologie
Lisa van Manen^ 17 juni Intensive Care
Pien Bosschieter 24 juni KNO
Julia Uniken Venema^ 5 juli KNO
Daniël Mol 8 juli Cardiologie
Abdulrahman Alshalani^ 8 september Intensive Care
Claire de Vries 12 september Chirurgie
Quirina Thio* 30 september Sportgeneeskunde
Oscar van Maarseveen* 4 oktober Orthopedie
Julia Noorduyn 14 oktober Orthopedie
Thijs Geerdink 4 november Chirurgie
Chris Rietmeijer^ 7 november Huisartsgeneeskunde
Dorien Koppes^ 10 november Gynaecologie
Zoraida Afiero-Gaurisankar* 22 november Oogheelkunde
Judith van den Besselaar* 25- november Geriatrie
Myrthe Peelen* 7 december Gynaecologie
^ promovendus met (co)promotor in OLVG, aanstelling elders
* promotie van staflid/a(n)ios/medewerker van OLVG, onderzoek elders verricht
Deze lijst is samengesteld met de gegevens die bij ons bekend waren. Promoveer
je in 2023? Laat het ons weten via wetenschap@olvg.nl.
Colofon
Wetenschap@OLVG is een
onafhankelijke, wetenschappelijke
uitgave van het OLVG-Leerhuis.
Met deze uitgave wil OLVG
wetenschappelijk onderzoek
stimuleren en praktisch ondersteunen.
De uitgave verschijnt twee keer per
jaar en wordt verspreid in de eigen
organisatie en onder Santeon- en STZziekenhuizen
in Nederland.
Redactie
C. den Haan, medisch
informatiespecialist bibliotheek; dr.
D.H.R. Kempen, orthopedisch chirurg,
vicevoorzitter wetenschapscommissie;
A.D. Klaassen MSc, staffunctionaris
Kwaliteit & Innovatie; dr. M.G. van
Pampus, gynaecoloog; L.M. Pronk,
adviseur wetenschap en ambtelijk
secretaris ACWO, dr. D.E. van Rooijen,
hoofd wetenschap; drs. J.A.M. Vocking,
communicatiemedewerker; dr.
B.C. Vrouenraets, chirurg; dr. N.W.
Willigenburg, researchcoördinator
Orthopedie.
Redactie- en administratieadres
OLVG Wetenschapsblad
Postbus 95500
1090 HM Amsterdam
Telefoon: (020) 599 40 17
E-mail: wetenschap@olvg.nl
Hoofdredactie: Diana van Rooijen
Eindredactie: Judith Vocking, Manja
Herrebrugh, Simone Priester-Vink
Bladcoördinatie: Judith Vocking
Foto’s en illustraties: Catalina Feres
Favi, Manja Herrebrugh, Jelmer ten
Hoeve en Joep Maeijer – Audiovisuele
Zaken OLVG, Ivo Sikkema – Ruparo
Cartoon: Jaap Stiemer,
www.jaapstiemer.nl
Vormgeving: Ruparo, www.ruparo.nl
Druk: Drukkerij De Bij
Oplage: 850 stuks
Oproep
Wil je ook onderzoeksresultaten
publiceren? Heb je een interessant
artikel dat je wilt delen? Wil je
reageren op het magazine? Of wil je
je aanmelden voor de Onderzoekers
van OLVG (OvO), een club van
wetenschappers die langdurig
onderzoek doen in OLVG? Neem dan
contact op via wetenschap@olvg.nl
Jaargang 16 nummer 1, maart 2023
WETENSCHAP@OLVG • 23

Wetenschappelijke Statistieken publicaties in 2022
Wetenschappelijke publicaties
Het aantal publicaties van één of meer OLVG-medewerkers in 2022, opgesplitst naar afdeling.
De publicaties bestaan uit wetenschappelijke artikelen, boeken en boekhoofdstukken in zowel Engels
Het aantal Pubmed-publicaties van één of meer OLVG-medewerkers in 2014 en 2015, opgesplitst naar afdeling. De publicaties
van Maag- Darm- Leverziekten staan voor OLVG, locatie Oost apart vermeld en zijn voor OLVG, locatie West
als Nederlands. Het totaal aantal unieke publicaties bedroeg: 549.
geteld bij de publicaties van Interne Geneeskunde. De categorie ‘overig’ omvat de publicaties van Teaching Hospital,
Medisch Onderwijs, Verpleegkunde, Diëtetiek en Fysiotherapie.
Afdeling
Chirurgie
Anesthesiologie & Operatiekamers
Apotheek
Cardio-thoracale Chirurgie
Cardiologie
Dermatologie
Gynaecologie/Verloskunde
Hematologisch Klinisch Chemisch Laboratorium
Huisartsengeneeskunde
Intensieve Geneeskunde
Interne Geneeskunde
Keel- Neus- en Oorheelkunde
Kindergeneeskunde
Longgeneeskunde
Maag- Darm- Leverziekten
Medische Microbiologie
Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie
Neurologie / Klinische Neurofysiologie
2014 (totaal uniek 457)
2015 (totaal uniek 543)
Oogheelkunde
Orthopedie
Pathologie
Plastische Chirurgie
Psychiatrie en Medische Psychologie
Radiologie
Reumatologie
Spoedeisende Hulp
Sportgeneeskunde
Urologie
Overig
Aantal publicaties
Algemene Chirurgie - 84
5
4
Anesthesiologie - 3
7
9
0
4
Cardiologie - 48
40
45
2
0 Cardiothoracale Chirurgie - 12
Dermatologie - 3
48
Fysiotherapie - 1
54
9
4 Geriatrie - 10
Gynaecologie 12 en Verloskunde - 53
28
25
Huisartsenpraktijk 17 Buitenhof - 20
Human Resources Management 31
- 1
Ingeborg Douwes Centrum - 2 45
21
Intensieve Geneeskunde 32 - 43
13
21
12
10
Interne Geneeskunde - 43
15
17
Keel-, 9 Neus- en Oorheelkunde - 28
9
0 Kindergeneeskunde - 21
1
17
Klinische Chemie - 1 36
5 Klinische Farmacie - 22
2 Klinische Fysica - 1
Kwaliteit en Verbetering - 2
60
Leerhuis - 18
10
5 Longgeneeskunde - 9
6 Maag-, Darm- en Leverziekten - 24
2 Medisch Onderwijs - 2
Medische 10 Microbiologie - 15
22
Medisch Technologie - 1
Mondziekten, 13
14 Kaak- en Aangezichtschirurgie - 4
Neurochirurgie - 8
11
Neurologie 12 / Klinische Neurofysiologie - 27
0 Nucleaire Geneeskunde - 1
2 Oogheelkunde - 5
11
8
Orthopedie - 58
4
4
23
Pathologie 13 - 4
Plastische Chirurgie - 4
Psychiatrie en Medische Psychologie - 27
Radiologie en Nucleaire Geneeskunde - 12
Reumatologie - 9
Spoedeisende Hulp - 11
Sportgeneeskunde - 11
Urologie - 6
64
73
85
WETENSCHAP@OLVG • 24
een santeon
ziekenhuis