2023 02 24 De hedendaagse Prokofiev - Van Baerle Trio

Vr 24 feb 2023
Grote Zaal
20.15 – 22.05 uur
Serie
Kamermuziek
internationaal
De hedendaagse
Prokofiev
Van Baerle Trio
Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale
programmaboekje is een extra service
ter voorbereiding op het concert. Het is
uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie
tijdens het concert te raadplegen via je mobiele
telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de
andere concertbezoekers.
Bij voorbaat dank.

Programma
De hedendaagse Prokofiev
Van Baerle Trio
Van Baerle Trio:
Maria Milstein viool
Gideon den Herder cello
Hannes Minnaar piano
Serie
Kamermuziek
internationaal
Vr 24 feb 2023
Grote Zaal
20.15 – 22.05 uur
ca. 45 minuten voor de pauze
ca. 45 minuten na de pauze
Joseph Haydn (1732 - 1809)
Pianotrio nr. 43 in C Hob XV/27 (ca. 1797)
··
Allegro
··
Andante
··
Finale: Presto
Gabriel Prokofiev (1975)
Pianotrio nr. 1 (2022)*
··
Andante leggiero
··
Scherzando
··
Adagio inquieto
··
Furioso
Pauze
Antonín Dvořák (1841-1904)
Pianotrio nr. 3 in f op. 83 (1883)
··
Allegro ma non troppo
··
Allegretto grazioso
··
Poco adagio
··
Finale. Allegro con brio
Dit concert wordt live
uitgezonden door de NTR
op NPO Klassiek
* mede in opdracht van Muziekgebouw aan ’t IJ,
wereldpremière 23 februari in Utrecht
Staat je mobiele telefoon al uit?
Dank je wel.
2

Toelichting
Het pianotrio mag een typisch klassiek ensemble zijn, maar wie het ouderwets noemt
vergist zich – en krijgt weerwoord van een hedendaagse Prokofiev.
Joseph Haydn
Pianotrio nr. 43
Het is de vraag of Joseph Haydn zich had
kunnen vinden in het oerklassieke imago
waarmee de muziekgeschiedenis hem
opzadelde. Voor iedereen die ‘klassieke
muziek’ als dode materie opzijschuift
loopt Haydn zo'n beetje voorop in de
begrafenisstoet. Maar dat beeld doet
geen recht aan zijn voortdurende
experimenteerdrift.
Haydn legde de blauwdruk voor vormen
en genres die klassiek zijn gaan heten,
maar kleurde steeds weer buiten zijn eigen
lijntjes. Het was dan ook zijn inventiviteit
en speelsheid die hem geliefd maakte bij
moderne componisten, waaronder Sergej
Prokofjev (inderdaad, de opa van). Naar eigen
zeggen werd hij ‘gedwongen om origineel
te zijn’ door het lange isolement waarin hij
verkeerde; decennialang was hij exclusief
hofcomponist in het afgelegen paleis van
prins Nikolaus Esterházy, voor wie hij steeds
wat nieuws moest verzinnen.
Na zijn pionierswerk op het gebied van
symfonie en strijkkwartet droeg Haydn op
latere leeftijd ook nog bij aan de ontwikkeling
van het pianotrio, zij het niet in de voorhoede;
het was zijn tijdgenoot Wolfgang Amadeus
Mozart die van dit ‘huiskamergenre’
volwaardige concertmuziek maakte. In elk
geval ontstegen Haydns trio’s het niveau
van amateurmuziek en Pianotrio nr. 43 heeft
dan ook een niet misse pianopartij. Haydn
componeerde het voor een beroepspianiste
uit de school van klaviervirtuoos Muzio
Clementi. Ook de strijkers kregen aanzienlijk
meer te doen dan voorheen. De vioolpartij
bevat tricky versieringen en in het
middendeel maakt de cello zich los uit zijn
begeleidende rol. Ondertussen speelt Haydn
als vanouds zijn troeven uit. Het stuk zit vol
pakkende thema’s en flitsende dialogen en
de vele abrupte wendingen zetten je steeds
weer op het verkeerde been. Met dit stuk was
de muziekgeschiedenis weer een hinkstapje
verder.
Gabriel Prokofiev
Pianotrio nr. 1
Met zijn nevencarrière als dj en producer is
Gabriel Prokofiev vooralsnog een witte raaf
in de componistenwereld. Maar wat hem
betreft verliest hij die uitzonderingspositie
zo snel mogelijk.
De reden dat hij zijn werkterrein naar het
clubcircuit uitbreidde had alles te maken
met ergernis over het isolement waarin
klassieke muziek – inclusief die van
hedendaagse componisten – zich bevindt.
‘Dat is totaal niet nodig’, stelt hij. ‘Zodra je
3

Toelichting
die twee publieksgroepen écht met elkaar
in contact brengt, blijkt dat er wederzijdse
belangstelling geprikkeld kan worden.
Steeds meer mensen ontdekken dat klassiek
een alledaagse ervaring kan bieden. Er
zijn zoveel combinaties en uitwisselingen
denkbaar.’ Prokofiev bewees dat al in 2006
met zijn spraakmakende Concert voor
draaitafels en orkest, maar sindsdien ook als
concertorganisator in clubs en fabriekshallen.
Zijn ontmoeting met het Van Baerle Trio
prikkelde hem tot wat hij noemt ‘een update
van een archetypisch klassiek ensemble’.
De lange traditie van het genre intimideerde
hem enigszins. ‘Het pianotrio begon als
een bescheiden genre. Bij Maurice Ravel
en Dmitri Sjostakovitsj kreeg het epische
proporties. Daarna was het een tijd taboe;
de wederopbouwgeneratie vond het te
ouderwets. Nu is het tijd om de draad weer op
te pakken. Ook met een gevestigde bezetting
kun je nieuwe verhalen vertellen. Ik ga de
klassieke klankelementen van de bezetting
niet uit de weg: de piano die akkoorden
uitrolt, de warme melodiek van de cello, de
viool die er bovenuit zingt. Maar ze lenen zich
ook voor agressieve ritmische episodes en
de piano is een prima slagwerkinstrument.’
Daarnaast vertrouwt Prokofiev op de
uitstraling van het Van Baerle Trio. ‘Ze zijn
jong, superenthousiast én drie individuen.
De muziek probeert ook recht doen aan hun
verschillende persoonlijkheden.’
En ja: bij de kleinzoon van de grote Sergej
Prokofjev ga je natuurlijk op zoek naar
overeenkomsten. ‘Dat mag. Ik was ooit bang
steeds met hem vergeleken te worden. Nu
niet meer; hij is een deel van wie ik ben.
Trouwens: hij paste eigenlijk niet in de
patronen van de twintigste-eeuwse muziek
en ging zijn eigen gang.’
Antonín Dvořák
Pianotrio nr. 3
Dat Antonín Dvořák internationaal beroemd
werd was voor hemzelf de grootste
verrassing. Als provinciaal componist van
folkloristisch geïnspireerde stukken maakte
hij een bescheiden start in Bohemen – een
Tsjechische regio - en werd hij ontdekt
door Johannes Brahms die hem bij een
invloedrijke uitgever introduceerde.
Spoedig lagen Oostenrijk, Duitsland en
Engeland aan zijn voeten. Zijn muziek was
op vertrouwde klassiek-romantische leest
geschoeid, maar gepeperd met Slavische
folklore. Even leek de marktwaarde van
Dvořáks exotiek te verminderen toen het
zelfbewuste Bohemen zich impopulair
maakte door de Duitse taal te weren, maar
de componist trok zich daarvan weinig aan.
Slavische melodiek en dansritmes en de
Tsjechische teksten in zijn opera’s bleven
altijd onderdeel van zijn muzikale palet, in
meer of minder herkenbare vorm.
In 1883, het jaar van het Derde pianotrio,
werd Dvořáks vaderlandsliefde ook weer
onder druk gezet. Als hij zijn ontluikende
operacarrière in Wenen wilde verzilveren, kon
4

Toelichting
hij beter alle Tsjechische thematiek afzweren
en zich richten op Duitstalige libretto’s, zo
luidde het advies – zelfs van zijn goede
vriend Brahms. Dat beviel Dvořák niet; een
rabiaat nationalist was hij niet, maar wie
zijn vaderland marginaliseerde nam hem als
componist niet serieus. En zo werd dit Trio
het product van een verhit gemoed, of in elk
geval van innerlijke tweestrijd: het succes
in Wenen lonkte, de angst zijn Tsjechische
ziel te verkopen dreef hem terug. En dat
resulteerde, schreef Dvořák-biograaf Otakar
Sourek zeventig jaar geleden in theatrale
bewoordingen, in ‘onderdrukte passie,
klanken gedrenkt in angst en pijn, klanken vol
koppig verzet en wilskrachtige dadendrang
zoals die alleen kunnen ontspruiten uit een
verbeten, strijdlustige geest.’ In elk geval
kon hij met het componeren van dit Trio zijn
carrièrekeuze nog even uitstellen; hij stak
er aanzienlijk meer tijd in dan in zijn andere
kamermuziekwerken. Dat kwam de dramatiek
van het stuk ten goede. Maar bovenal bewees
Dvořák hier voor zichzelf – en voor de rest
van de wereld – dat hij geen folkloristische
trukendoos hoefde open te trekken om
Slavisch te klinken. In zijn instrumentale
muziek had hij de perfecte balans bereikt.
Michiel Cleij
5

Biografieën
Componisten
Joseph Haydn
Joseph Haydn (1732 - 1809)
werd geboren in een arme
Oostenrijkse familie. Op
achtjarige leeftijd werd hij
sopraan in het knapenkoor
van de Stephansdom in
Wenen. Omdat hij de baard
in de keel kreeg en hij maar
kattenkwaad bleef uithalen,
werd hij door de dirigent uit
het koor gezet.
Haydn besloot componist
te worden. Hij speelde
mee in ensembles, gaf
muziekonderricht en
6
begeleidde zangers als
Nicola Porpora, die hem
in contact bracht met
bekende operacomponisten
als Christoph Willibald
Gluck en Karl Ditters von
Dittersdorf. In 1755 kreeg
Haydn een vaste betrekking
als kapelmeester aan het
hof van graaf von Morzin in
Lukawitz. Toen dit orkest in
1761 werd opgeheven, trad
Haydn in Eisenstadt in dienst
van de familie Esterházy,
waar hij tot 1790 zou blijven.
Haydn kreeg er volop de
gelegenheid muzikaal te
experimenteren en stond aan
de wieg van de sonatevorm,
de klassieke symfonie en het
strijkkwartet. In de laatste
jaren van zijn leven schreef
hij vooral religieuze muziek,
waaronder Die Schöpfung en
Die Jahreszeiten.
Gabriel Prokofiev
foto: H.L. Jones
Gabriel Prokofiev
componeert muziek
die zowel de westerse
klassieke tradities omarmt
als uitdaagt. Ontevreden
met de wereld van de
hedendaagse klassieke
muziek ontwikkelde hij een
parallelle muziekcarrière
als dance-, electro- en
hiphopproducer.
Deze achtergrond in
dansmuziek geeft in
combinatie met zijn klassieke
wortels zijn muziek een
uniek en echt hedendaags
geluid. Gabriel heeft een

Biografieën
uitgebreid repertoire van
orkest- en kamerwerken: hij
componeerde zeven concerti,
waarvan drie met draaitafels
en vele elektronische
werken, waarbij hij vaak
synthesizers en samples
combineert met klassieke
instrumentatie. Zijn werken
zijn uitgevoerd door veel
vooraanstaande orkesten
als Seattle Symphony,
Detroit Symphony, BBC
Philharmonic en Buenos
Aires Filharmonica. Ook
werkt hij vaak samen met
hedendaagse dansers
en dansgezelschappen.
In 2019 ging zijn eerste
avondvullende opera
Elizabetta in première bij
de Opera van Regensburg
in Beieren. Gabriel is ook
evenementencurator,
producent en oprichter
van het platenlabel en de
clubavond Nonclassical,
de thuisbasis van een
groot aantal artiesten die
conventies tarten.
Antonín Dvořák
De Tsjechische componist
Antonín Dvořák (1841-1904)
brak met de slagerstraditie
van zijn familie en ging
muziek studeren aan de
Praagse Orgelschool.
Ook speelde Dvořák
viool en altviool en in die
hoedanigheid trad hij toe
tot het orkest van het
Nationaal Theater Praag.
Al snel concentreerde hij
zich louter op componeren
en lesgeven. Hij liet zich in
eerste instantie beïnvloeden
door Richard Wagner en
Johannes Brahms, maar
hij ging zich meer en meer
verdiepen in de Slavische
volksmuziek. Dvořák werd zo
de stem van de Tsjechische
nationale muziek. In 1892
kreeg hij de uitnodiging
compositie te doceren aan
het Conservatorium van New
York. In die hoedanigheid
wees hij vele Amerikaans
studenten op het belang
van de oorspronkelijke
Amerikaanse volksmuziek. In
1901 werd hij directeur van
het Praags Conservatorium.
7

Biografieën
Uitvoerenden
Van Baerle Trio
Het Van Baerle Trio is
in 2004 opgericht door
pianist Hannes Minnaar,
violiste Maria Milstein
en cellist Gideon den
Herder. Zij hebben
elkaar leren kennen op
het Conservatorium van
Amsterdam aan de Van
Baerlestraat, op een
steenworp afstand van het
Concertgebouw.
Sinds het winnen van het
Vriendenkrans Concours
in het Concertgebouw
in 2011 treedt het Van
Baerle Trio veelvuldig in
deze zaal op. Het wordt
door het Concertgebouw
genomineerd voor de ECHO
Rising Stars 2013/2014, een
tournee die het trio naar
belangrijke zalen in heel
Europa brengt, waaronder
de Musikverein in Wenen,
Barbican Hall in Londen,
Cité de la Musique in Parijs,
L’Auditori in Barcelona en
de Philharmonie in Keulen.
Al voor het begin van
deze Europese tournee
8
heeft het Van Baerle
Trio zijn internationale
reputatie gevestigd met
het winnen van het ARD
concours in München in
2013 en het internationale
kamermuziekconcours
in Lyon in 2011. Bij beide
concoursen wint het trio
ook de publieksprijs. In
Nederland ontvangen ze
in 2012 de Kersjesprijs,
een beurs die ieder jaar
aan een jong veelbelovend
ensemble wordt toegekend.
Het Van Baerle Trio werd
gevormd onder de hoede
van Dmitri Ferschtman
en volgde daarna lessen
bij onder anderen Ferenc
Rados en Claus-Christian
Schuster. De ontmoeting
in 2008 met Menahem
Pressler, pianist van het
wereldvermaarde Beaux Arts
Trio (1955-2008), was een
foto: Marco Borggreve
grote bron van inspiratie.
Sinds 2014 geven de leden
van het Van Baerle Trio
hun ervaring door aan een
volgende generatie musici
aan het Conservatorium van
Amsterdam. De debuut-cd
van het Van Baerle Trio met
werken van Saint-Saëns,
Loevendie en Ravel werd
bekroond met een Edison
Klassiek 2013. Hierna bracht
het Van Baerle Trio de
pianotrio’s van Mendelssohn
uit, waaronder de eerste
opname van een vroege
versie van zijn Eerste
Pianotrio in d. Recentelijk
heeft het trio de verzamelde
werken voor pianotrio van
Beethoven opgenomen,
met op de laatste cd het
Tripelconcert met het
Residentie Orkest onder
leiding van Jan Willem de
Vriend.

Verwacht
Toverende zussen
Maria + Nathalia Milstein
Serie
Kamermuziek
internationaal
Za 25 mrt 2023
Grote Zaal
20.15 uur
‘Live kunnen de Milsteins het dus ook, toveren zoals op
hun debuut-cd, in 2017 […] gekozen tot Plaat van het Jaar’,
schreef de Volkskrant over het recitaldebuut van Maria en
Nathalia Milstein in het Muziekgebouw in 2019. Nu keren
de veelgeprezen zussen terug met een droomrecital dat
via Beethovens Derde vioolsonate en werk van Stravinsky
en Webern uitkomt bij de ontroerende Vioolsonate van
Richard Strauss waarin de ‘zoete, slanke, soepele en
verfijnde toon’ (The Strad) van de violiste perfect kan
stralen.
Een violiste die ‘klinkt naar weemoed’ en twee zussen die
spelen ‘alsof ze uit één lichaam zijn gegroeid’. De gezusters
Milstein krijgen overal waar ze spelen lovende kritieken.
De aangewezen personen om de Vioolsonate van Richard
Strauss tot leven te wekken. De componist schreef het werk,
dat klinkt als een symfonisch gedicht voor twee, vlak nadat
hij zijn latere echtgenote Paula de Ahna ontmoette. Het
lyrische middendeel werd een onverholen liefdesverklaring.
Nathalie & Maria Milstein
foto: Marco Borggreve
Programma: Ludwig van Beethoven Vioolsonate nr. 3 op. 12
nr. 3 / Igor Stravinsky Suite Italienne / Anton Webern Vier
Stücke op. 7 / Richard Strauss Vioolsonate in Es op. 18
9

Verwacht
Februari
za 25 feb / 20.15 uur
Het requiem van Biber
Vox Luminis + Freiburger
BarockConsort
HildegardDag
zo 26 feb
10.30 uur / Kleine Zaal
HildegardScratch
o.l.v. Maria Jonas van Ars
Choralis Coeln
14.00 uur
Vision – Aus dem Leben
der Hildegard von Bingen
Filmvertoning
17.00 uur
Het vuur van de ziel
Ars Choralis Coeln
20.15 uur
Ordo Virtutum
Tiburtina Ensemble
zo 26 feb / 15.00 uur
Atriumzaal
SoundLAB
Workshop voor volwassenen
Maart
wo 1 mrt / 20.15 uur
Nanook of the
North (1922)
New European Ensemble
do 2 mrt / 12.30 uur
Lunchconcert
i.s.m. Nationaal
Muziekinstrumenten Fonds
do 2 mrt / 20.15 uur
Ligeti
I SOLISTI, Katrien Baerts,
Anthony Devriendt +
Lucas Lipari-Mayer
za 4 mrt / 20.15 uur
Orpheus
Nederlands Kamerkoor +
Grete Pedersen
zo 5 mrt / 11.00 uur /
Kleine Zaal
Huygens’ Cosmotheoros
Melle Weijters + Ere Lievonen
Mis geen enkel concert!
Blijf op de hoogte en schrijf
je in voor onze nieuwsbrief
SoundLAB Workshop
Maak je eigen muziek met de
wonderlijkste instrumenten.
Voor kinderen (7+) met
volwassenen. Elke zondag,
13.00 uur in de Atriumzaal.
Kaartjes via muziekgebouw.nl/
soundlab.
WannaSwing
Op de kade voor het
Muziekgebouw staat de
interactieve muziekinstallatie
WannaSwing van theatermaakster
Caecilia Thunissen
en scenograaf Jan Boiten. Acht
schommels sturen composities
aan van hedendaagse
componisten als Joey Roukens,
Mayke Nas en Rob Zuidam.
Zie voor meer informatie
muziekgebouw.nl/wannaswing
Huil van de Wolff
Elke 22e van de maand
klinkt om 20.00 uur het
geluidsmonument Huil van
de Wolff van Martijn Padding
ter herinnering aan oprichter
van het Muziekgebouw
Jan Wolff (1941 - 2012).
muziekgebouw. nl/
huilvandewolff
di 28 feb / 10.00 uur
Atriumzaal
SoundLAB
Vakantiespecial voor
kinderen (7-12 jaar)
Geheimtips
Bijzondere concerten
die je niet mag missen.
muziekgebouw.nl/geheimtips
10

Foto: Erik van Gurp
4’33 grand café
Kom voor of na het concert eten
in 4’33 Grand café. Reserveren:
020 788 2090 of 433grandcafe.nl.
Bij de prijs inbegrepen
Reserveringskosten zijn bij de
kaartprijs inbegrepen.
Ook een drankje, tenzij anders
vermeld op je concertkaartje.
Rondom het concert
- Na aanvang van het concert heb je
geen toegang meer tot de zaal.
- Zet je mobiele telefoon uit voor
aanvang van het concert.
- Het maken van beeld- of
geluidsopnamen in de zaal alleen
met schriftelijke toestemming.
- Algemene Bezoekersvoorwaarden
zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Steun het Muziekgebouw
Inkomsten uit kaartverkoop dekken
ten dele onze kosten. Word vriend
of doneer: met jouw extra steun
kunnen we concerten op het
hoogste niveau blijven organiseren.
Meer informatie:
muziekgebouw.nl/steunons
Op de hoogte blijven?
Blijf op de hoogte van nieuw
geboekte concerten of ander
nieuws. Volg ons via onze
e-nieuwsbrief (aanmelden op
muziekgebouw.nl/nieuwsbrief),
Facebook, Twitter of Instagram.
Dank!
Wij kunnen niet zonder de steun van
onze vaste subsidiënten en Vrienden
van het Muziekgebouw. Wij zijn hen
daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
druk & printservice
11