Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
8<strong>EW</strong> 17/24 DECEMBER <strong>2022</strong><br />
INHOUD<br />
<strong>EW</strong> is als Elseviers Weekblad opgericht in<br />
1945 en is een voortzetting van Elsevier’s<br />
Geïllustreerd Maandschrift (1891-1940)<br />
Bridgeman Art Library<br />
Omslag<br />
gebaseerd op<br />
Blessings at<br />
Seven-Eleven<br />
(digitale collage),<br />
2007, Trygve<br />
Skogrand<br />
12<br />
Het revolutionaire<br />
karakter van Jezus<br />
Met de geboorte van<br />
het kerstkind begon<br />
de westerse beschaving.<br />
Zo zijn de<br />
mensenrechten en<br />
democratie te herleiden<br />
tot het evangelie.<br />
Want cruciaal<br />
in de christelijke<br />
ethiek is het idee<br />
van de gelijkwaardigheid<br />
van alle<br />
mensen – een breuk<br />
met de morele en<br />
religieuze tradities.<br />
Mark Rutte<br />
Voor de premier was <strong>2022</strong> een<br />
heftig jaar. Terugkijkend aan de<br />
hand van foto’s noemt hij zijn<br />
kabinet stabiel. ‘De woede was<br />
geen gevaar, wel een signaal.’<br />
16<br />
24<br />
Jaar van de vlag<br />
Waar je ook gaat en wat er<br />
ook te doen is, de vlag is van de<br />
partij. Daarom, verspreid door dit<br />
kerst<strong>nummer</strong>, negen vlaggen die<br />
het jaar <strong>2022</strong> symboliseren.<br />
26<br />
48<br />
38<br />
58<br />
Ignas Snellen<br />
De astrofysicus gidst <strong>EW</strong><br />
langs de baanbrekende<br />
foto’s die de James Webbtelescoop<br />
naar de aarde<br />
zond. ‘We kijken naar<br />
de kraamkamers van<br />
sterren en planeten.’<br />
Eiland in brandpunt<br />
Taiwan wordt bedreigd<br />
door China. Het kleine<br />
eiland bewapent zich en<br />
traint jongeren. Op reis<br />
door het land dat zich<br />
schrap zet voor een<br />
Chinese invasie.<br />
Caroline van der Leeuw<br />
De zangeres zet het masker<br />
van Caro Emerald af.<br />
Met haar band kan ze<br />
zijn wie ze is: creatief,<br />
ondernemer. ‘Ik hoef dit<br />
allemaal niet te doen. Ik<br />
zou kunnen rentenieren.’<br />
De Allerhoogste<br />
Wereldwijd zijn tientallen<br />
standbeelden als dat<br />
in Rio de Janeiro gebouwd<br />
– en nog komen<br />
er beelden bij. Een selectie<br />
van de hoogste en<br />
fraaiste Christusbeelden.
17/24 DECEMBER <strong>2022</strong><strong>EW</strong> 9<br />
88<br />
NON SOLUS<br />
Poetin-Rusland<br />
82<br />
Rob Jetten<br />
Hij was nog maar net benoemd<br />
tot minister voor Klimaat en<br />
Energie, of de grootste energiecrisis<br />
in decennia barstte los.<br />
‘Ik ga geen experimenten doen.’<br />
100<br />
Vsevolod Chentsov<br />
De topdiplomaat is hét<br />
gezicht van EU-kandidaat-lidstaat<br />
Oekraïne.<br />
De brede steun voor zijn<br />
land verbaast hem niet.<br />
‘De oorlog is niet alleen<br />
gericht tegen Oekraïne,<br />
maar tegen heel Europa.’<br />
108<br />
De grootste boer van het land<br />
Van ooit 13 koeien naar 2.200: de<br />
Van Bakels runnen het grootste<br />
melkveebedrijf van het land. Nu<br />
dreigt er gedwongen krimp.<br />
72<br />
Verdedig jezelf!<br />
Het is geen vechtsport, maar<br />
zelfverdediging: Krav Maga. Ontwikkeld<br />
in Israël voor militairen,<br />
later ontdekt door burgers. ‘Onderschat<br />
je tegenstander nooit.’<br />
Familie Tsang<br />
Vader en moeder belandden in de jaren<br />
zeventig in St. Willebrord. Na een ‘heel<br />
lange weg’ vol tomeloze ambitie kwam de<br />
Michelin-ster voor hun restaurant O&O.<br />
114<br />
Goedele Liekens<br />
Ze maakte naam in Nederland en<br />
België als tv-presentator. Sinds<br />
2019 zit ze in het parlement.<br />
‘Ik dank veel aan Nederland.’<br />
Er zijn nog steeds Nederlanders en<br />
zelfs politieke partijen die een<br />
beetje meewarig doen over de<br />
moedige en noodzakelijke strijd van de<br />
Oekraïners tegen Poetin-Rusland. En<br />
over de steun van westerse landen, die<br />
wapens, inlichtingen en geld doneren.<br />
Ze vinden dat Oekraïne en het Westen<br />
de inval van Rusland over zichzelf<br />
hebben afgeroepen door hun onderlinge<br />
vrijage. Alsof soevereine landen<br />
en hun inwoners niet zelf mogen bepalen<br />
welke kant ze kiezen. Alsof watdan-ook<br />
een brute moordpartij in een<br />
buurland kan rechtvaardigen.<br />
Of ze vinden dat de westerse steun<br />
aan Oekraïne maar vervelende gevolgen<br />
heeft, zoals hogere energieprijzen.<br />
En dat alleen daarom de sancties tegen<br />
Poetin-Rusland en de steun aan Oekraine<br />
moeten stoppen.<br />
Deze dwaallichten volgen, is niet in<br />
het belang van Nederland. Want als de<br />
Russische president de smaak van landjepik<br />
te pakken krijgt, zoals een wolf<br />
die van schapenbloed, zal hij zijn oog<br />
vervolgens laten vallen op de Baltische<br />
staten met hun – van groot belang voor<br />
Rusland – ijsvrije havens.<br />
Valt hij deze drie landjes binnen, alle<br />
lid van de NAVO, dan is de NAVO en dus<br />
Nederland direct in oorlog met Rusland.<br />
Dan worden Nederlandse jongelui<br />
een oorlog ingestuurd. En zal de economie<br />
nog erger te lijden hebben.<br />
Het is een beetje zoals de<br />
Oekraïners direct al in februari<br />
zeiden. Dit is een derde<br />
wereldoorlog. In die zin dat<br />
één land – Poetin-Rusland<br />
– tegen de hele wereld<br />
vecht. En één land –<br />
Oekraïne – voor de<br />
hele wereld vecht.<br />
Arendo Joustra,<br />
hoofdredacteur<br />
Volgende week verschijnt er geen <strong>EW</strong>. De<br />
eerstvolgende <strong>EW</strong> is een speciaal vooruitblik<strong>nummer</strong>,<br />
gedateerd 31 december <strong>2022</strong>. Deze <strong>EW</strong> ligt<br />
vanaf eind december in de brievenbus bij abonnees,<br />
en is dan ook te koop in de winkel en (zonder<br />
verzendkosten) via tijdschriftnu.nl/pages/ew
10<strong>EW</strong> 17/24 DECEMBER <strong>2022</strong><br />
124 132<br />
Bakermat van de choucroute<br />
Langs de oevers van het riviertje<br />
de Ehn in de Elzas staat alles in<br />
het teken van zuurkool. Aan de<br />
productie en bereiding is al eeuwen<br />
weinig veranderd.<br />
Karien van Gennip<br />
De minister keerde na achttien<br />
jaar terug in Den Haag en trof<br />
een overheid zonder visie op<br />
immigratie. ‘Iedereen ziet dat de<br />
situatie nijpend is.’<br />
140<br />
‘Ambu! Bel 112, ik ga dood!’<br />
Twee minderjarige broers lokken<br />
de 15-jarige Tim van der Steen op<br />
zondagochtend 9 januari in de<br />
val. Waarom moest de naïeve<br />
puber dood? Een reconstructie.<br />
160<br />
164<br />
148<br />
Jong, snel en solo<br />
Een gouden generatie van vaak jonge sportvrouwen<br />
gaf het Nederlandse jaar glans. Wie zijn de sterren<br />
van vandaag en morgen? Zeven sporters in beeld.<br />
Gegijzeld en gebruikt<br />
Het Iraanse regime pakt<br />
buitenlanders op. Zo<br />
hoopt het land concessies<br />
los te krijgen van het<br />
Westen. Zes portretten<br />
van gegijzelden, nu vrij<br />
of nog in de gevangenis.<br />
Pieter Omtzigt<br />
Genadeloos legt het onafhankelijke<br />
Tweede Kamerlid<br />
de nieuwe pensioenwet<br />
op de pijnbank.<br />
‘Het idee dat er met deze<br />
hervorming individuele<br />
potjes komen, is fictie.’.<br />
192<br />
208<br />
204<br />
216<br />
Spookschip op zee<br />
In januari van dit jaar,<br />
bij windkracht 9, raakt<br />
vrachtschip Julietta D op<br />
drift, botst op een olietanker<br />
en is stuurloos.<br />
Over de redding van een<br />
spookschip in de storm.<br />
Maria Fiselier<br />
De mezzosopraan spreidt<br />
haar vleugels en zingt<br />
niet alleen maar opera,<br />
maar presenteert ook<br />
muziekprogramma’s<br />
op tv. ‘Ik vond het<br />
ontzettend spannend.’<br />
Voedsel voor toekomst<br />
Er moeten steeds meer<br />
monden worden gevoed.<br />
In de ‘voedselvallei’ proberen<br />
wetenschappers<br />
en boeren een uitweg te<br />
vinden: meer eten én<br />
minder overlast.<br />
Land van wierook<br />
In Oman zijn wierook en<br />
mirre zeer gewild, net als<br />
in de tijd van de Bijbel.<br />
Verslag van een reis<br />
langs de karavanenroute<br />
die deze rijkdommen tot<br />
aan Rome bracht.
INHOUD<br />
12 Mark Rutte Premier neemt het jaar door aan de hand van foto’s<br />
16 Essay Het revolutionaire karakter van Jezus<br />
20 Eliane Gerrits Jaaroverzicht <strong>2022</strong><br />
23 Column Gerry van der List Moderne waarde van klassieke biecht<br />
24 Vlaggen Blauw-wit-rood<br />
26 Astrofysicus Ignas Snellen ‘Ja, sterrenkunde is ver weg’<br />
34 Politiek Tien vrouwelijke premiers en één president in Europa<br />
38 Taiwan Land dat zich schrap zet voor Chinese invasie<br />
48 Zangeres Caroline van der Leeuw ‘Imago creëren heeft iets vies’<br />
55 Vlaggen Oekraïense vlag<br />
56 Essay Mag het een onsje minder ‘kwetsbaar’?<br />
58 Religie Selectie van de hoogste en fraaiste Christusbeelden<br />
62 Historicus Theo Dunkelgrün ‘Ik handel in tekst en exil’<br />
68 Onderzeeboot Nationale bedrijven bezitten expertise voor bouw<br />
71 Column Geerten Waling Lichtpuntjes in het donker<br />
72 Familiebedrijf Sterrenrestaurant O&O van de familie Tsang<br />
78 Kaarten Waar zie je hoge bomen, laadpalen of sterren?<br />
82 Minister Rob Jetten ‘De tijd van vrijblijvendheid is voorbij’<br />
87 Vlaggen The Royal Standard<br />
88 Zelfverdediging Krav Maga wordt steeds populairder<br />
96 Mikpunten De zondebokken van <strong>2022</strong><br />
100 Ambassadeur Vsevolod Chentsov ‘We moeten last samen dragen’<br />
104 Woede Wim Pijbes fotografeert straatstickers<br />
108 Melkveehouderij Mag de grootste boer de grootste blijven?<br />
114 Seksuoloog Goedele Liekens ‘Ik ben weer die stuiterbal’<br />
121 Vlaggen Zwart-wit geblokt<br />
122 <strong>2022</strong> Winnaars uit de onderzoeken van <strong>EW</strong><br />
124 Elzas Bakermat van de klassieke choucroute<br />
132 Minister Karien van Gennip ‘Iedereen moet stapje vooruit zetten’<br />
137 Column Robbert de Witt Wie kan beste omgaan met boze burger?<br />
139 Vlaggen Protest in China<br />
140 Crime Waarom moest de 15-jarige Tim van der Steen dood?<br />
146 Energie Van wind tot waterstof<br />
148 In beeld Gouden generatie van jonge sportvrouwen<br />
156 Nieuwsquiz Een enerverend jaar in zestien vragen<br />
160 Diplomatie Portretten van zes gegijzelden in Iran<br />
164 Kamerlid Pieter Omtzigt ‘Pensioenwet is gewoon fictie’<br />
171 Vlaggen Strandvlaggen<br />
175 Column Simon Rozendaal Wie is schuldig aan hoge CO 2 -uitstoot?<br />
176 Huizenmarkt Top-10 van duurste huizen<br />
180 Sociale media De keerzijde van de populaire app TikTok<br />
184 Rusland Het jaar dat Poetin onderdrukker werd<br />
191 Vlaggen De vaandeldrager<br />
192 Spookschip Over de redding van de Julietta D in de storm<br />
200 Beursjaar <strong>2022</strong> Een rotjaar voor beleggers in 12 grafieken<br />
203 Vlaggen Regionale vlaggen<br />
204 Mezzosopraan Maria Fiselier ‘Alles lijkt mogelijk’<br />
208 Technologie Foodvalley – voedsel voor de toekomst<br />
216 Oman In het land van wierook en mirre<br />
225 Vlaggen Regenboogvlag<br />
227 Column Liesbeth Wytzes Zó lossen we de personele tekorten op!<br />
228 Leven & dood Pieter (1937-<strong>2022</strong>) en Hélène Heupers (1938-<strong>2022</strong>)<br />
231 Kerst-rebuskraker<br />
232 Bridge & puzzels<br />
17/24 DECEMBER <strong>2022</strong> <strong>EW</strong> 11<br />
<strong>EW</strong> is in 1945 opgericht als Elseviers Weekblad<br />
door J.P. Klautz (1904-1990) en H.A. Lunshof<br />
(1904-1978) en is een voortzetting van Elsevier’s<br />
Geïllustreerd Maandschrift (1891-1940)<br />
Abonnementen en klantenservice<br />
Blad niet ontvangen? Verhuisd? Regel eenvoudig 24/7 uw abonnementszaken op:<br />
service.newskoolmedia.nl <br />
Mail: klantenservice@ewmagazine.nl<br />
Post: New Skool Media, Afdeling Klantenservice, Postbus 606, 7000 AP Doetinchem<br />
Telefoon klantenservice: 020-894 75 53 (tijdens kantooruren)<br />
Redactie: 020-2248022 | redactie@ewmagazine.nl | www.ewmagazine.nl<br />
Postbus 11, 1110 AA Diemen<br />
Hoofdredactie Arendo Joustra,<br />
Robbert de Witt (adjunct)<br />
Nederland Carla Joosten (coördinator),<br />
Ron Kosterman, Gerlof Leistra, Victor Pak,<br />
Gertjan van Schoonhoven, Eric Vrijsen<br />
Wereld Robbert de Witt (coördinator),<br />
René van Rijckevorsel (Brussel)<br />
Economie Joris Heijn (coördinator),<br />
Nard Lodewijk, Theo van Vugt,<br />
Jeroen van Wensen, Liesbeth Wytzes,<br />
Joan Zijerveld<br />
Wetenschap & Cultuur Joppe Gloerich<br />
(coördinator), Bram Hahn, Gerry van der List<br />
Onderzoek Ruud Deijkers (coördinator),<br />
Mireille Folkerts<br />
<strong>EW</strong> Digitaal Matthijs van Schie (chef),<br />
Max de Haan, Tom Ramaker, Sam Verbeek<br />
Eindredactie & organisatie Eddy Schaafsma<br />
(chef), Agnès Hoogendijk, Tonny van Winssen<br />
Vormgeving Peter ter Mors (art director),<br />
Jelrik Atema (infographics), jooZt Mattheij,<br />
Wendelien Schmidt (beeld)<br />
Pictoright Van werken van beeldende<br />
kunstenaars aan gesloten bij een CISACorganisatie<br />
is het auteursrecht geregeld<br />
met Pictoright te Amsterdam.<br />
© c/o Pictoright Amsterdam <strong>2022</strong><br />
ISSN 0922-3444<br />
<strong>EW</strong> is een uitgave van ONE Business,<br />
onderdeel van Roularta Media Group<br />
Uitgever Pim Osterhaus<br />
Postbus 11, 1110 AA Diemen<br />
Marketing Marijke Houwer (chef),<br />
Nicole Boekema, Vera Lagerwaard,<br />
Elles Leijzer, Carola Maassen van den Brink,<br />
Linsey van Vliet<br />
Advertentieverkoop<br />
ONE Business: 020-2105459<br />
sales@newskoolmedia.nl<br />
www.newskoolmedia.nl<br />
Geldend advertentietarief van 1-1-<strong>2022</strong><br />
Advertentieafhandeling (traffic)<br />
020-210 54<strong>50</strong><br />
traffic@newskoolmedia.nl<br />
Abonnementen kunnen op elk gewenst<br />
tijdstip ingaan. Opgave via ewmagazine.nl/<br />
abonneer of telefonisch bij de Klanten service.<br />
<strong>EW</strong> Events en secretariaat Ingrid Pronk<br />
Documentatie Marijke Brouwer (chef),<br />
Marceline Couwenhoven, Astrid Westbroek<br />
Correspondenten<br />
Michiel van Blommestein (Warschau),<br />
Joost Bosman (Moskou),<br />
Jeroen Bult (Tallinn),<br />
Renske Heddema (Zürich),<br />
Patrick van IJzendoorn (Londen),<br />
Kleis Jager (Parijs),<br />
Linda Otter (Rome),<br />
Wilma van der Maten (Islamabad),<br />
Eva Rammeloo (Sjanghai),<br />
Rob Savelberg (Berlijn),<br />
Fred de Vries (Kaapstad)<br />
Medewerkers Gerbert van der Aa,<br />
Afshin Ellian, Joost Galema, Nicolaas Klei,<br />
Heidi Klijsen, Leo Kwarten, Koen Petersen,<br />
Max Rebattu jr., Simon Rozendaal,<br />
Rob van Scheers, Riki Simons, Philip van Tijn,<br />
Theo Toebosch, Jeroen Vullings,<br />
Geerten Waling<br />
Productie & distributie Natalie Leenstra-Drost,<br />
Loes Mes<br />
Abonnementen tot wederopzegging kunnen<br />
bij de Klanten service worden beëindigd met<br />
inachtneming van minimaal 30 dagen. Dit<br />
kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail.<br />
Ook voor informatie over uw lopende<br />
abonnement kunt u contact opnemen met<br />
de Klantenservice.<br />
Adreswijzigingen Drie weken van tevoren<br />
schriftelijk doorgeven via de Klantenservice.<br />
Prijzen Jaarabonnement Nederland (inclusief<br />
digitale edities) € 306,49. Twee jaar € 484,00;<br />
drie jaar € 648,95; halfjaar € 158,49; kwartaal<br />
€ 80,49; maand € 27,00, bij automatische incasso.<br />
Administratiekosten voor andere betaalwijzen<br />
€ 2,<strong>50</strong>. Leest u <strong>EW</strong> liever digitaal?<br />
Dat kan al voor € 12,00 per maand. Rabobank<br />
NL60RABO0314208844 t.n.v. ONE Business<br />
te Amsterdam. Jaarabonnement overige landen<br />
op aanvraag. Per losse digitale editie:<br />
€ 4,99 (gratis voor abonnees). Ga naar de App<br />
Store, Google Play of ewmagazine.nl/app voor<br />
meer informatie.<br />
Nabestellingen Oude <strong>nummer</strong>s<br />
(tot 6 weken terug) kunt u bestellen via<br />
tijdschriftnu.nl/ew<br />
© <strong>2022</strong> ONE Business B.V.<br />
Copyright Het is niet toegestaan om, zonder voorafgaande toestemming van ONE Business B.V., de uitgever van <strong>EW</strong>, door en in <strong>EW</strong> gepubliceerde<br />
artikelen, onderzoeken of gedeelten daarvan over te nemen, te (doen) publiceren of anderszins openbaar te maken of te verveelvoudigen.<br />
Leveringsvoorwaarden Op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van ONE Business B.V. zijn de algemene voorwaarden van toepassing<br />
die te vinden zijn op www.onebusiness.nl/contact/voorwaarden/, waar u ze kunt printen en opslaan. Deze voorwaarden zijn tevens van<br />
toepassing op uw abonnement.<br />
Disclaimer Alle (redactionele) informatie, waaronder begrepen adviezen, ideeën en meningen, is op zorgvuldige wijze en naar beste weten<br />
samengesteld. De inhoud en inkleding van advertenties is bepaald door of namens adverteerders en wordt door ONE Business B.V. en/of door de<br />
redactie niet beoordeeld op juistheid, volledigheid en rechtmatigheid. ONE Business B.V. en de aan haar verbonden auteurs zijn niet<br />
aansprakelijk voor schade in verband met gebruik van (redactionele) informatie en de inhoud en vormgeving van advertenties. ONE Business<br />
B.V. sluit iedere aansprakelijkheid voor schade als gevolg van druk- en zetfouten uit.<br />
Privacy ONE Business B.V., uitgever van <strong>EW</strong>, legt van haar abonnees en klanten in het kader van haar dienstverlening (persoons)gegevens vast.<br />
Deze gegevens worden gebruikt ter uitvoering van de (abonnements)overeenkomst, en om informatie te verstrekken over relevante producten<br />
en diensten van ONE Business B.V.<br />
De gegevens kunnen ook worden gebruikt door zorgvuldig geselecteerde organisaties om abonnees en klanten te informeren over relevante<br />
aanbiedingen betreffende producten en diensten. Als u deze informatie niet op prijs stelt, dan kunt u dit doorgeven aan<br />
ONE Business B.V., Postbus 23620, 1100 EC Amsterdam o.v.v. ‘privacy. Of per e-mail: adresregistratie@onebusiness.nl. Voor meer informatie<br />
verwijzen wij u naar het Privacy en Cookie beleid op www.onebusiness.nl/privacy.
12 <strong>EW</strong> 17/24 DECEMBER <strong>2022</strong><br />
Bart Maat/ANP<br />
Premier Mark Rutte<br />
neemt in het Torentje<br />
het politieke jaar door<br />
Bart Maat/ANP
‘De woede<br />
was geen<br />
gevaar, wel<br />
een signaal’<br />
INTERVI<strong>EW</strong><br />
Voor premier Mark Rutte (55) was <strong>2022</strong><br />
een heftig jaar. Terugkijkend noemt hij<br />
zijn kabinet solide en stabiel. Misschien<br />
wel dankzij de breuklijnen in de coalitie.<br />
Valerie Kuypers/ANP<br />
17/24 DECEMBER <strong>2022</strong> <strong>EW</strong> 13<br />
10 JANUARI. HET KABINET TREEDT AAN<br />
‘We stonden meters uit elkaar. Maar ik vind<br />
het kabinet stabiel. Het heeft natuurlijk lang<br />
geduurd voordat het kabinet er was, maar dat<br />
heeft de sfeer niet verslechterd. Tot nu toe<br />
zijn de persoonlijke verhoudingen prettig en<br />
is de sfeer in de vrijdagse ministerraad goed.’<br />
Bart Maat/ANP<br />
Bart Maat/ANP<br />
Eric Vrijsen in Den Haag<br />
Mark Rutte (VVD) begon<br />
het jaar optimistisch. Op<br />
10 januari stond zijn<br />
vierde kabinet op het bordes.<br />
Vanwege corona hielden de ministers<br />
tijdens de fotosessie in het paleis<br />
en op het bordes meters tussenruimte.<br />
Het wekte de indruk dat het kabinet<br />
‘een moetje’ was en dat de partijen elkaar<br />
op afstand hielden.<br />
Premier Rutte wil het politieke jaar<br />
doornemen aan de hand van een aantal<br />
foto’s. Hij kijkt aandachtig naar de foto<br />
die de collegiale afstand markeert,<br />
maar hij constateert blijmoedig dat begin<br />
januari nog scherpe coronamaatregelen<br />
van kracht waren en dat is gelukkig<br />
niet meer het geval. ‘Een tijdsbeeld,’<br />
zegt hij. ‘We stonden toen nog meters<br />
uit elkaar.’<br />
Hoe solide is dit kabinet in zijn eerste<br />
jaar gebleken? Er zijn zichtbare<br />
breuklijnen in Rutte IV. De premier gaat<br />
dankbaar in op de vraag of zulke breuklijnen<br />
het geheel buigzaam maken en<br />
dus beter houdbaar.<br />
‘Ik vind het kabinet stabiel. Het is<br />
echt een ploeg die zich richt op de lange<br />
termijn. Arbeidsmarkt, veiligheid, onderwijs,<br />
klimaat. Vanaf 24 februari,<br />
toen Rusland Oekraïne binnenviel, is<br />
daar een verschrikkelijke oorlog bijgekomen<br />
en dat leidt tot een groot probleem<br />
met hoge energieprijzen en koopkracht.<br />
Het lukt ons dat in goede banen<br />
te leiden. De vier partijen verschillen<br />
sterk. Het beeld dat zichtbare breuklijnen<br />
de ploeg flexibel maken, herken ik.<br />
Dat bevalt me eigenlijk wel.’<br />
Zes weken na het begin van het kabinet<br />
werd alles ineens anders. Russische<br />
troepen vielen Oekraïne binnen.<br />
De meest ervaren premier van Europa<br />
ontwaakte die nacht, alsof een wekkertje<br />
in zijn hoofd begon te rinkelen.<br />
‘Ik werd die nacht ineens wakker en<br />
keek op een website. Ik zag wat er ge-<br />
Ginopress/ANP<br />
24 FEBRUARI. RUSSISCHE INVAL OEKRAÏNE<br />
‘Ik werd die nacht ineens wakker en zag het<br />
op een website. De avond tevoren belde ik nog<br />
met Volodymyr Zelensky, want Poetin dreigde<br />
de Donbas-republieken in te lijven. Maar dit<br />
was veel heftiger. Een massale inval. Het<br />
grootste conflict in Europa sinds 1945.’<br />
10 JUNI. MINISTER VAN DER WAL BEDREIGD<br />
‘Op de foto zie je ook de man van Christianne.<br />
Hij staat rechts van haar. Hij is Piet. Háár Piet.<br />
Hij is waakzaam. Kom niet aan mijn vrouw,<br />
lijkt hij te zeggen. De Nederlandse bevolking<br />
maakt heus onderscheid tussen het groepje<br />
dat te ver gaat en de rest van de boeren.’
20 <strong>EW</strong> 17/24 DECEMBER <strong>2022</strong><br />
ELIANE GERRITS
17/24 DECEMBER <strong>2022</strong> <strong>EW</strong> 21
24 <strong>EW</strong> 17/24 DECEMBER <strong>2022</strong><br />
VLAGGEN 1<br />
Ramon van Flymen/ANP<br />
BLAUW-WIT-ROOD<br />
Embleem van het anti-sentiment<br />
Hoewel een stuk textiel zelf zelden<br />
schuld draagt, is onvrede<br />
botvieren op een vlag een historische<br />
constante. Over het ontstaan<br />
van het Indonesische<br />
rood-wit wordt bijvoorbeeld verteld<br />
– of is verzonnen – dat woedende<br />
Oost-Indiërs de onderste<br />
baan van het Nederlandse roodwit-blauw<br />
scheurden. En in landen<br />
als Iran en Pakistan is het<br />
verbranden van – Amerikaanse<br />
– vlaggen een volkssport.<br />
Daarmee vergeleken is het<br />
ondersteboven hangen van de<br />
Nederlandse vlag, zoals op de<br />
foto in Putten, een milde daad.<br />
Onder boeren raakte de vlag dit<br />
jaar in zwang als noodsignaal,<br />
geleend van de zeventiendeeeuwse<br />
scheepvaart. Te lezen<br />
als: net als de vlag moet het beleid<br />
180 graden bijgestuurd.<br />
Terwijl blauw-wit-rood aanvankelijk<br />
vooral te zien was in<br />
gebieden met veel agrariërs die<br />
worden getroffen door stikstofbeleid,<br />
kreeg het symbool een<br />
steeds bredere betekenis. Antioverheid,<br />
anti-Randstad, antivaccinaties,<br />
anti-vul-maar-in.<br />
Het feit dat oneerbiediging<br />
van de vlag pijnlijk is voor veel<br />
militairen, veteranen en anderen<br />
die de Nederlandse vrijheid<br />
bevochten of er zelfs voor stierven,<br />
sloeg stuk op een muur van<br />
anti-sentiment. Een ander gevolg<br />
is dat wie nog wél gelooft in<br />
het rood-wit-blauw, met het hijsen<br />
van die vlag meer dan ooit<br />
uiting geeft aan maatschappelijk<br />
optimisme. De vlag is niet<br />
verscheurd, ze verscheurt.
17/24 DECEMBER <strong>2022</strong> <strong>EW</strong> 25<br />
JAAR<br />
VAN DE<br />
Waar je ook gaat en<br />
wat er ook te doen is,<br />
de vlag is erbij.<br />
Daarom, verspreid<br />
door dit<br />
kerst<strong>nummer</strong>, negen<br />
vlaggen die het jaar<br />
<strong>2022</strong> symboliseren.<br />
VLAG<br />
2<br />
3<br />
Oekraïense vlag<br />
Pagina 55<br />
The Royal Standard<br />
Pagina 87<br />
Joppe Gloerich<br />
Ook wanneer een samenleving in de greep lijkt<br />
van maatschappelijke onrust, is er altijd wel iemand<br />
die relativerend opmerkt: ach, dat gevoel<br />
is van alle tijden. Elk tijdvak kent zijn problemen,<br />
elk jaar zijn grote gebeurtenissen. Het jaar <strong>2022</strong> roerig?<br />
Kijk dan eens naar, laten we zeggen, het jaar 1415. Ook bepaald<br />
geen kabbelend water.<br />
Onder druk van het Concilie van Konstanz treedt paus<br />
Gregorius XII af, om eens iets te noemen. En in de Grote<br />
Friese Oorlog jagen de legers van Focko Ukena de Schieringers<br />
de stad Groningen uit. In oktober behalen de Engelsen<br />
op het slagveld bij het Franse Azincourt een van de meest legendarische<br />
overwinningen uit hun geschiedenis.<br />
Ook noemenswaardig is 1415 als het jaar waarin in West-<br />
Friesland voor het eerst het woord ‘vlag’, dan wel vlagge, opduikt<br />
in de Middelnederlandse taal. Of de herkomst moet<br />
worden gezocht bij ‘vlaag’, bij het Oudnoorse flogra (fladderen)<br />
of bij het Oudhoogduitse flagarôn (flakkeren, heen en<br />
weer bewegen) is onzeker.<br />
Wel is inmiddels glashelder dat een vlag heel doeltreffend<br />
is als onderscheidingsteken. En wanneer een samenleving<br />
meer en meer lijkt te worden doorsneden door scheidslijnen,<br />
in alle richtingen, wint dus ook de vlag aan belang. Je kunt<br />
de toestand van een land en het aanzien van een jaar dan<br />
ook niet alleen samenvatten in woorden of foto’s, maar ook<br />
aan de hand van vlaggen. Want waar je ook komt en wat er<br />
ook te doen is, de vlag is overal bij: bij vieringen en demonstraties,<br />
bij overwinningen en begrafenissen.<br />
Zwart-wit geblokt<br />
Pagina 121<br />
Strandvlaggen<br />
Pagina 171<br />
Regionale vlaggen<br />
Pagina 203<br />
4<br />
6<br />
8<br />
Protest in China<br />
Pagina 139<br />
De vaandeldrager<br />
Pagina 191<br />
Regenboogvlag<br />
Pagina 225<br />
5<br />
7<br />
9
26 <strong>EW</strong> 17/24 DECEMBER <strong>2022</strong>
17/24 DECEMBER <strong>2022</strong> <strong>EW</strong> 27<br />
INTERVI<strong>EW</strong><br />
‘Ik kijk naar<br />
wat ons<br />
op een dag<br />
te wachten<br />
staat’<br />
Het was een spectaculair jaar voor<br />
de sterrenkunde, en al helemaal voor<br />
astrofysicus Ignas Snellen (52). Hij won<br />
de Spinozapremie en gidst <strong>EW</strong> langs de<br />
baanbrekende foto’s die de James<br />
Webb-telescoop naar de aarde zond.<br />
Joppe Gloerich<br />
Foto’s Bastiaan Heus
38 <strong>EW</strong> 17/24 DECEMBER <strong>2022</strong>
17/24 DECEMBER <strong>2022</strong> <strong>EW</strong> 39<br />
TAIWAN<br />
Eiland<br />
in het<br />
brandpunt<br />
China bedreigt<br />
Taiwan. Het kleine<br />
democratische<br />
eiland bewapent<br />
zich, en traint<br />
jongeren als<br />
partizanen. Op reis<br />
door het land dat<br />
zich schrap zet voor<br />
een Chinese invasie.<br />
Eric Vrijsen<br />
in Taiwan<br />
Betonnen palen om een<br />
invasie af te weren op<br />
het kleine eilandje Lieyu<br />
Tuan Tuan is dood. Op een zaterdag<br />
in november kort voor<br />
twee uur in de dierentuin van<br />
Taipei ligt hij plat in zijn kooi<br />
en kan niets meer. ‘Kwaliteit van leven<br />
verdwenen,’ concluderen de dierenartsen<br />
en ze geven hem het laatste spuitje.<br />
Tuan Tuan werd in 2008 door China<br />
aan Taiwan geschonken. Pandadiplomatie:<br />
hij symboliseerde de dooi in de ijzige<br />
manier waarop China naar Taiwan loert.<br />
Maar daarvan is geen sprake meer.<br />
In augustus, toen de voorzitter van<br />
het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden<br />
Nancy Pelosi onder wereldwijde belangstelling<br />
Taiwan bezocht, reageerde<br />
de Volksrepubliek China met wapengekletter.<br />
Die maand kreeg Tuan Tuan<br />
zijn eerste hersenbloeding en epileptische<br />
aanvallen. Hij kwijnde weg. Slechts<br />
18 jaar is de panda geworden.<br />
Oud-president Ma Ying-jeou die Tuan<br />
Tuan als symbool van verbeterde ‘uitwisseling’<br />
tussen China en Taiwan naar Taipei<br />
haalde, geeft direct een verklaring uit<br />
om het beest te danken voor zijn sterrenrol<br />
in de dierentuin en zijn betekenis<br />
voor het land. China mag Taiwan beschouwen<br />
als een opstandige provincie,<br />
maar de overgrote meerderheid der Tai-<br />
Sam Yeh/AFP/ANP
48 <strong>EW</strong> 17/24 DECEMBER <strong>2022</strong><br />
Caroline van der<br />
Leeuw (41) zet het<br />
masker van Caro<br />
Emerald af. Met band<br />
The Jordan kan ze zijn<br />
wie ze is: creatief,<br />
ondernemer.<br />
En faalangstig.<br />
‘Ik snap wel<br />
waarom artiesten<br />
drugs gebruiken.’<br />
Ruud Deijkers<br />
Foto’s Suzanne van de Kerk<br />
Illustraties Kaayman<br />
‘Ik zie het publiek als een<br />
geheel. Het is mijn functie<br />
om dat monster op te jutten’<br />
‘Imago creëren,<br />
dat heeft iets vies’
17/24 DECEMBER <strong>2022</strong> <strong>EW</strong> 49<br />
‘Sommige artiesten hebben<br />
het nodig om hun hele leven<br />
op televisie te laten zien’<br />
Met zoete, jazzy<br />
retroliedjes veroverde<br />
Caroline<br />
van der Leeuw<br />
een plek in de Europese popcultuur.<br />
Terwijl haar succes<br />
groeide, verlangde ze heimelijk<br />
naar iets anders. Dit jaar<br />
was het zover: ze stapte uit het<br />
keurslijf met kokerrok en haarbloem.<br />
Geen vintage dansliedjes,<br />
maar serieuze trip-hop.<br />
Van der Leeuw, dochter van<br />
een filosoof, reflecteert in café<br />
Boca’s in de Amsterdamse Jordaan<br />
op het bestaan als ‘superster’.<br />
Ze legt uit waarom The<br />
Jordan eigenlijk geen band is.<br />
Een bizarre trip<br />
‘Er was een liedje – Back it up<br />
–, gemaakt door vier schrijvers<br />
en producers. De bedoeling<br />
was om het te verkopen aan<br />
een andere artiest. En om het<br />
te verkopen, moest er een<br />
demo van worden opgenomen.<br />
‘In die tijd, in 2007, was ik<br />
demozangeres: in de studio<br />
verzorgde ik zangpartijen die<br />
nooit het publiek bereikten. En<br />
dat werk deed ik nog gratis<br />
ook. Als ik maar in het hol van<br />
de leeuw blijf, dan komt er<br />
vanzelf wat op me af, dacht ik.<br />
‘Back it up vond ik fantastisch:<br />
een hit. Maar ik onderschatte<br />
mezelf, had faalangst –<br />
nog steeds. Nadat ik al mijn<br />
moed bij elkaar had geraapt,<br />
vroeg ik of ik het liedje mocht<br />
hebben. Ik zong het bij AT5 en<br />
mensen vonden het te gek. Het<br />
productieteam stelde voor om<br />
samen een album te maken.<br />
‘Mijn faalangst is een karakterding.<br />
Ik worstel met fouten:<br />
weet dat die het leven verrijken,<br />
maar ik haat ze ook.<br />
‘De angst voor fouten komt<br />
voort uit extreem perfectionisme.<br />
Nee, dat is een rotwoord.<br />
Laat ik zeggen dat ik<br />
voortdurend zie hoe alles beter<br />
kan: zoals hoe de tafel staat<br />
waaraan ik nu zit of de vormgeving<br />
van de menukaart.<br />
‘Ik wist dat ik goed kan zingen.<br />
Mijn talent werd op mijn<br />
twaalfde ontdekt en ik ben als<br />
jazz-zangeres afgestudeerd<br />
aan het conservatorium. Maar<br />
ik legde de lat te hoog. Bovendien<br />
had ik nooit als frontvrouw<br />
opgetreden met een<br />
band. Met de producers lukte<br />
het om aan mijn hoge verwachtingen<br />
te voldoen.<br />
‘Vanaf dat moment ging alter<br />
ego Caro Emerald met me<br />
aan de haal. Het werd al snel<br />
conceptueel: over mij en de<br />
muziek werd een jarenveertigen-vijftigsausje<br />
gegoten. Niemand<br />
voorzag hoe groot het<br />
zou worden. Het werd een bizarre<br />
trip.’<br />
‘Ik ben iemand die het zichzelf<br />
moeilijk kan maken in<br />
haar hoofd. Tot voor kort zat ik
58 <strong>EW</strong> 17/24 DECEMBER <strong>2022</strong><br />
RELIGIE<br />
Wie de torenhoge,<br />
witte Christus de<br />
Verlosser met<br />
gespreide armen hoog<br />
boven de tropische<br />
stad ziet, weet<br />
meteen:<br />
Christus, de<br />
Allerhoogste<br />
Christus Koning (2010)<br />
Waar: Świebodzin, Polen<br />
Hoogte: 52 meter<br />
Het voorlopig hoogste Christusbeeld<br />
met gespreide armen staat boven op<br />
een heuvel en torent uit boven het<br />
Poolse stadje Świebodzin, ongeveer<br />
halverwege Poznań en de Duitse<br />
hoofdstad Berlijn. Gemaakt van<br />
kunststof, inclusief voetstuk en<br />
kroon ruim 52,5 meter hoog. Het lichaam<br />
zelf meet 33 meter, één voor<br />
elk jaar dat Christus zou hebben geleefd.<br />
Een Poolse krant ontdekte in<br />
2018, tot woede van sommige gelovigen,<br />
dat op het hoofd zendmasten<br />
zijn geplaatst, verborgen dankzij de<br />
goudkleurige kroon.<br />
1<br />
dit is Rio de Janeiro.<br />
Minder bekend is dat<br />
na zijn voltooiing in<br />
1931 wereldwijd<br />
tientallen soortgelijke<br />
standbeelden zijn<br />
gebouwd – en nog<br />
steeds komen er<br />
beelden bij. Soms met<br />
opzet net een haardos<br />
of kroon hoger<br />
gemaakt dan het<br />
iconische Braziliaanse<br />
beeld. Om te<br />
aanbidden én om<br />
toeristen te trekken.<br />
Een selectie van de<br />
hoogste en fraaiste<br />
Christusbeelden.<br />
Robbert de Witt<br />
Buda Mendes/Getty Images<br />
2<br />
Christus de Beschermer<br />
(2023)<br />
Waar: Encantado, Brazilië<br />
Hoogte: 43,5 meter<br />
In de zuidelijke Braziliaanse<br />
deelstaat Rio Grande do Sul<br />
wordt momenteel gewerkt aan<br />
een van de hoogste Christusbeelden,<br />
Christus de Beschermer.<br />
Komend jaar zal het<br />
43,5 meter hoge bouwwerk<br />
officieel worden onthuld voor<br />
het publiek. Het opvallendste<br />
kenmerk wordt een groot glazen<br />
hart op 40 meter hoogte, bereikbaar<br />
voor bezoekers, die zo<br />
een fraai uitzicht zullen hebben<br />
op de wijde omtrek. Want ook dit<br />
beeld staat straks op de top van<br />
een heuvel.<br />
Getty Images
17/24 DECEMBER <strong>2022</strong> <strong>EW</strong> 59<br />
3<br />
Jesus Buntu Burake (2018)<br />
Waar: Sulawesi, Indonesië<br />
Hoogte: 40 meter<br />
Een van de hoogste ter wereld met 40 meter,<br />
en ook nog eens op de berg Buntu Burake,<br />
1.700 meter boven zeeniveau. Officieel<br />
geopend door de Indonesische president<br />
Joko Widodo in 2018, na vijf jaar<br />
bouwen. Ook bedoeld om lokaal toerisme te<br />
stimuleren.<br />
Anadolu/Getty Images<br />
4<br />
Christus van de Eendracht (1994)<br />
Waar: Cochabamba, Bolivia<br />
Hoogte: 34 meter<br />
Deze Christus is opgericht aan de rand van de derde stad van Bolivia, in<br />
een vallei van het Andesgebergte. Dankzij een royaal kapsel is het zonder<br />
sokkel net iets hoger (44 centimeter) dan de beroemde Christus in Rio de<br />
Janeiro. Het beeld trekt elk jaar op Goede Vrijdag duizenden bezoekers,<br />
omdat het sinds 1995 op deze dag bloed en tranen zou afscheiden. Tot<br />
tweemaal toe werd het kunstwerk onderzocht met röntgenstralen. Bereikbaar<br />
per trap en kabelbaan.<br />
Getty Images<br />
5<br />
Christus van Vũng Tàu (1993)<br />
Waar: Vũng Tàu, Vietnam<br />
Hoogte: 32 meter<br />
Dit beeld van de Heiland werd voltooid in 1993<br />
en is, zoals veel andere gigantische Christusfiguren,<br />
evenzeer een plek van aanbidding als<br />
een toeristische trekpleister. Ook vanwege<br />
het imponerende uitzicht op de Zuid-Chinese<br />
Zee. De moderne stralenkrans geeft het beeld<br />
een enigszins futuristische aanblik.<br />
Andrey Shevchenko / Alamy Stock Photo
62 <strong>EW</strong> 17/24 DECEMBER <strong>2022</strong><br />
INTERVI<strong>EW</strong><br />
‘Worstelen<br />
met God is<br />
een Joodse<br />
traditie’
17/24 DECEMBER <strong>2022</strong> <strong>EW</strong> 63<br />
In Cambridge leidt Theo<br />
Dunkelgrün (46) een studieus<br />
leven. Als historicus en als vader<br />
wil hij bijdragen aan de Joodse<br />
toekomst in Europa. ‘Geschiedenis<br />
heeft een belangrijke functie.’<br />
Gerry van der List<br />
in Cambridge (Groot-Brittannië)<br />
Foto’s Andrea Artz
Staand, van links af:<br />
‘schoonzoon’ Levi,<br />
Monica, Mike en Wendy.<br />
Zittend: Helena en Danny<br />
De woonkamer<br />
met een ster
17/24 DECEMBER <strong>2022</strong> <strong>EW</strong> 73<br />
FAMILIEBEDRIJF<br />
Vader en moeder Tsang kwamen in<br />
de jaren zeventig naar Nederland<br />
op zoek naar vooruitgang. Wat<br />
volgde, was een ‘heel lange weg’<br />
vol tomeloze ambitie. Hun<br />
restaurant O&O heeft een<br />
Michelin-ster.<br />
Ron Kosterman<br />
Foto’s Thijs Wolzak<br />
Anne Sunderman<br />
Anne Sunderman<br />
Volgens de Chinese<br />
astrologie<br />
zitten er een os,<br />
een slang, een<br />
konijn en drie apen aan tafel. De<br />
os is dochter Monica (37). ‘Ik<br />
ben koppig en een doorzetter.’<br />
‘Dat klopt,’ zegt vader Danny<br />
(69), de slang. Lachend: ‘Ik ben<br />
heel intelligent.’<br />
Monica vervolgt: ‘Wendy is<br />
een konijn.’ ‘Ik ben heel zachtaardig<br />
en gevoelig,’ vertelt haar<br />
zus (34).<br />
De drie apen zijn moeder Helena,<br />
zoon Mike, en Levi, de geliefde<br />
van Monica. ‘Ze zijn energiek,<br />
nieuwsgierig en creatief,’<br />
zegt Monica.<br />
Welkom bij de familie Tsang,<br />
welkom in restaurant O&O in St.<br />
Willebrord, een dorp met ruim<br />
negenduizend inwoners, niet<br />
ver van Breda. De familie en<br />
‘schoonzoon’ Levi Bunt,<br />
souschef, hadden dit jaar<br />
veel te vieren. Het restaurant,<br />
dat sinds 2018 een<br />
Michelin-ster heeft, bestond<br />
veertig jaar. O&O<br />
(Oriëntaals & Origineel)<br />
werd bij twee verkiezingen<br />
uitgeroepen tot het beste<br />
Aziatische restaurant.<br />
Mike – naast souschef veel<br />
meer binnen het familiebedrijf<br />
– en Levi wonnen het RTL4-programma<br />
Snackmasters, een<br />
wedstrijd tussen topkoks die<br />
snacks moeten namaken. Als<br />
klap op de vuurpijl kwamen de<br />
burgemeester en een wethouder<br />
van de gemeente Rucphen,<br />
waartoe St. Willebrord behoort,<br />
deze zomer langs om de familie<br />
de erepenning van de gemeente<br />
te overhandigen. Omdat ze met<br />
haar restaurant St. Willebrord<br />
en Rucphen ‘nationaal en internationaal<br />
op de culinaire kaart’<br />
heeft gezet.<br />
Daar is de familie trots op.<br />
Helena (66): ‘We voelen ons<br />
heel gelukkig hier. Onze drie<br />
kinderen zijn in het dorp geboren.<br />
We hebben nooit ergens anders<br />
een restaurant willen hebben.’<br />
Zelf omschrijft ze haar<br />
taak in het restaurant als ‘allround<br />
support’, de rest zegt dat<br />
ze de baas is. Haar man Danny,<br />
de chef-kok: ‘St. Willebrord is<br />
heel goed voor ons. Rustig en<br />
hoe zeg je dat… gemoedelijk.’<br />
Mike (30): ‘In de Michelingids<br />
had je zo’n kaartje waarop<br />
bij elke plaats met een sterrenrestaurant<br />
een symbooltje<br />
stond. Als jongen van vijftien
78 <strong>EW</strong> 17/24 DECEMBER <strong>2022</strong><br />
DATA<br />
Nederland anders<br />
Waar zie je hoge bomen, laadpalen of sterren?<br />
Bram Hahn<br />
Graphics Jelrik Atema<br />
Met een kaartje waarop per<br />
gebied stond aangeduid<br />
hoeveel de stikstofreductie<br />
zou moeten bedragen,<br />
probeerde minister voor Natuur en Stikstof<br />
Christianne van der Wal (VVD) begin<br />
juni dit jaar een hoofdpijndossier vlot te<br />
trekken. Het tegendeel gebeurde: het gedetailleerde<br />
kaartje pretendeerde helderheid<br />
en antwoorden te verschaffen, maar<br />
leidde juist tot onrust en onduidelijkheid.<br />
Daar kon het kaartje natuurlijk<br />
niets aan doen. Sterker nog: er was niet<br />
zozeer iets mis met het kaartje zelf, als<br />
wel met de boodschap waarmee het<br />
werd gepresenteerd en de interpretaties<br />
die eraan werden gegeven. Het<br />
schetste hoe dan ook een interessant<br />
beeld van Nederland, op<br />
een manier waarop de meeste<br />
Nederlanders nooit naar<br />
hun eigen land kijken.<br />
Dat geldt ook<br />
voor de acht kaartjes op deze pagina’s,<br />
die elk een economisch, geografisch, cultureel<br />
of maatschappelijk aspect van<br />
Nederland blootleggen. Van de concentraties<br />
hoge bomen tot de culinaire dichtheid.<br />
Minder controversieel dan het<br />
kaartje van Van der Wal, maar zeker zo<br />
inzichtelijk.<br />
Hoge bomen<br />
Deze kaart toont alle bomen in<br />
Nederland hoger dan 2,5 meter.<br />
De gegevens komen uit het Actueel<br />
Hoogte Bestand, gecombineerd<br />
met data van het Kadaster en met<br />
infrarood luchtbeeld van Nederland.<br />
Hoe donkerder groen een gebied<br />
kleurt, hoe meer hoge bomen<br />
er staan. Het diepste groen staat<br />
voor bomen van meer dan 20 meter<br />
hoog. Logisch dat je die vindt in<br />
bosrijke gebieden als de Utrechtse<br />
Heuvelrug en de Veluwe, maar er<br />
zijn ook verrassende hotspots, zoals<br />
het Robbenoordbos in de Wieringermeer<br />
of rond de Kralingse<br />
Plas in Rotterdam.
17/24 DECEMBER <strong>2022</strong> <strong>EW</strong> 79<br />
Hittestress<br />
Weerberichten spreken niet alleen<br />
van temperatuur, maar ook van<br />
gevoelstemperatuur. Want wat de<br />
thermometer aangeeft, kan een<br />
mens heel anders ervaren. Dat<br />
heeft sterk te maken met de omgeving.<br />
Op een plek zonder schaduw,<br />
midden in de stad als het windstil<br />
is, voelt het heet. Veel heter dan onder<br />
een boom ergens in de polder<br />
met een briesje.<br />
Deze kaart toont de gevoelstemperatuur<br />
op een hete zomerdag<br />
in 2015. Te zien is dat de zuidelijke<br />
helft van het land het aanzienlijk<br />
warmer heeft dan de noordelijke.<br />
Burengerucht<br />
Het is in Nederland bijzonder moeilijk<br />
om een plek te vinden waar je<br />
geen geluid van andere mensen<br />
hoort. In en om het eigen huis lukt<br />
dat al helemaal niet. Geluidsoverlast<br />
van buren is dan ook een van<br />
de meest voorkomende ergernissen.<br />
Uit deze kaart blijkt dat dit<br />
probleem zeker niet alleen speelt<br />
in de grote, dichtbevolkte steden.<br />
Ook in gebieden waar mensen<br />
gemiddeld meer ruimte hebben<br />
– van Vlissingen tot Veendam –<br />
zijn plekken te vinden waar bijna<br />
10 procent van de bewoners zegt<br />
last te ondervinden van ernstige<br />
geluidshinder.
82 <strong>EW</strong> 17/24 DECEMBER <strong>2022</strong><br />
Robin Utrecht/ANP Patrick van Katwijk/BSR Agency/Getty Images<br />
‘We gaan<br />
weer actieve<br />
industriepolitiek<br />
voeren’<br />
Robin Utrecht/ANP<br />
Patrick van Katwijk/BSR Agency/Getty Images<br />
Patrick van Katwijk/BSR Agency/Getty Images<br />
Robin Utrecht/ANP
17/24 DECEMBER <strong>2022</strong> <strong>EW</strong> 83<br />
Voordat het interview begint,<br />
móét Rob Jetten weten<br />
wat de tussenstand is<br />
van de voetbalwedstrijd<br />
(Marokko-Spanje). Soms kan hij tijdens<br />
een vergadering stiekem op een<br />
tv-scherm een wedstrijd volgen, maar<br />
voorafgaand aan het interview kon dat<br />
niet: de nieuwe Amerikaanse ambassadrice<br />
was op bezoek.<br />
Politieke tegenstanders speldden<br />
de D66’er enkele jaren geleden de<br />
term ‘klimaatdrammer’ op – een geuzennaam<br />
die hij graag omarmde. Op<br />
10 januari werd hij benoemd tot<br />
minister voor Klimaat en Energie en<br />
mocht hij zijn klimaatambities in de<br />
INTERVI<strong>EW</strong><br />
Amper benoemd, raakte minister<br />
Rob Jetten (35) verzeild in een ongekende<br />
energiecrisis. Kolen, kernenergie, gas:<br />
alles moest op de schop. Hoe gaat<br />
Nederland deze crisis te boven komen?<br />
Joris Heijn<br />
praktijk brengen. Maar toen was daar<br />
plots de grootste energiecrisis in vele<br />
decennia.<br />
<strong>EW</strong> U was zes weken minister voor Klimaat<br />
en Energie toen Rusland Oekraïne<br />
binnenviel. Wat voor zaken besprak<br />
u die 24ste februari op uw ministerie?<br />
Rob Jetten: ‘De energieprijzen waren<br />
al hoog en er waren al toenemende<br />
zorgen over de gaslevering van Gazprom<br />
aan Europa. Ik denk dat iedereen<br />
toch wel verrast was door de<br />
schaal van de oorlog en de terreinwinst<br />
die de Russen in eerste instantie<br />
boekten. Toen was wel vrij snel duide-<br />
Patrick van Katwijk/BSR Agency/Getty Images<br />
Patrick van Katwijk/BSR Agency/Getty Images<br />
Patrick van Katwijk/BSR Agency/Getty Images<br />
Robin Utrecht/ANP<br />
Robin Utrecht/ANP<br />
Patrick van Katwijk/BSR Agency/Getty Images
108 <strong>EW</strong> 17/24 DECEMBER <strong>2022</strong><br />
Mag de<br />
grootste<br />
boer de<br />
grootste<br />
blijven?
17/24 DECEMBER <strong>2022</strong> <strong>EW</strong> 109<br />
MELKVEEHOUDERIJ<br />
In bijna zeventig jaar groeide de<br />
Limburgse boerderij van de Van<br />
Bakels naar 2.200 koeien.<br />
Schaalvergroting zoals de<br />
overheid wilde. Nu moet het<br />
helemaal anders. Maar hoe?<br />
Joan Zijerveld<br />
Foto’s Mischa Keijser<br />
In de nieuwste stal van de<br />
familie Van Bakel staan<br />
ongeveer <strong>50</strong>0 koeien
114 <strong>EW</strong> 17/24 DECEMBER <strong>2022</strong><br />
René van Rijckevorsel<br />
in Dilbeek (Vlaanderen)<br />
Foto’s Roger Dohmen<br />
Nederlanders kennen de Vlaamse<br />
seksuoloog Goedele Liekens (59)<br />
als televisiepresentatrice. Sinds<br />
2019 is ze parlementariër voor de<br />
liberalen. ‘Ik ben een boerin in<br />
het diepst van mijn gedachten.’<br />
nou Maurice, ga<br />
in uw mand!’ De<br />
naam van de hond,<br />
een aandoenlijke<br />
‘Stil<br />
kruising tussen een<br />
beagle en een mopshond, bewijst dat de<br />
banden tussen het Belgische baasje en<br />
Nederland nog altijd intact zijn. Als Maurice<br />
de hond zich ervan heeft vergewist<br />
dat het bezoek geen klusjesman met<br />
kwade bedoelingen is, trekt hij zich terug<br />
in zijn behaaglijke domein aan de pui die<br />
uitzicht biedt op een glooiende tuin.<br />
Goedele Liekens checkt nog even haar<br />
telefoon terwijl ze plaatsneemt aan de<br />
eettafel in haar vrijstaande huis in Dilbeek,<br />
onder de rook van Brussel. De<br />
Vlaamse maakte faam in Nederland en<br />
België als televisiepresentatrice. Eerst<br />
van tv-shows die draaiden om seks, later<br />
vooral in België van toonaangevende<br />
praatprogramma’s. Lang had ze ook een<br />
bedrijf dat producties maakte voor de<br />
Belgische tv. Sinds 2019 zit Liekens in het<br />
nationale, federale parlement van België,<br />
als lid van de Open VLD, de partij<br />
van premier Alexander De Croo.<br />
Negenentwintig jaar geleden, in januari<br />
1994, straalde ze al in Elsevier. Hugo<br />
Camps, in november <strong>2022</strong> overleden, interviewde<br />
zijn landgenote. Hij liet haar<br />
het vraaggesprek zo besluiten: ‘Als de<br />
mensen me zien, hoor ik ze onveranderlijk<br />
fluisteren: “Hé, daar heb je die van de<br />
seks.” Zo wil ik mijn leven niet eindigen.’<br />
Goedele Liekens – ze wordt in januari<br />
60, maar je zou haar geen <strong>50</strong> geven –<br />
INTERVI<strong>EW</strong><br />
‘Ik ben<br />
weer die<br />
stuiterbal<br />
die ik altijd<br />
was’
17/24 DECEMBER <strong>2022</strong> <strong>EW</strong> 115
124 <strong>EW</strong> 17/24 DECEMBER <strong>2022</strong><br />
ELZASSER ZUURKOOL<br />
Bakermat van de<br />
CHOUCROUTE<br />
Zicht op Obernai en de<br />
uitlopers van de Vogezen
17/24 DECEMBER <strong>2022</strong> <strong>EW</strong> 125<br />
Getty Images<br />
Langs de oevers van het riviertje de Ehn<br />
in de Elzas staat alles in het teken van<br />
zuurkool. Er is al eeuwen weinig veranderd<br />
aan de productie en bereiding van een<br />
van Frankrijks culinaire klassiekers.<br />
Bram Hahn<br />
in Obernai (Elzas)
132 <strong>EW</strong> 17/24 DECEMBER <strong>2022</strong><br />
INTERVI<strong>EW</strong><br />
Carla Joosten in Den Haag<br />
Foto’s Guido Benschop<br />
Minister Karien van Gennip (54)<br />
keerde na achttien jaar terug in<br />
Den Haag en trof een overheid<br />
zonder visie op immigratie en de<br />
arbeidsmarkt. Dat moet anders.<br />
Een rijzige vrouw in een<br />
grote werkkamer in een<br />
verder leeg ministerie.<br />
Het is vrijdagmiddag,<br />
de ministerraad is weer<br />
eens vroeg afgelopen. Karien van Gennip<br />
is de zelfbewustheid en ontspannenheid<br />
zelve. Dat had ze al toen ze als jonge<br />
dertiger staatssecretaris van Economische<br />
Zaken was in Balkenende II en III<br />
(2003-2007). Wat nooit eerder een lid van<br />
een kabinet durfde, deed zij. Ze ging met<br />
zwangerschapsverlof. Twee keer zelfs.<br />
Bij de tweede keer kreeg ze een tweeling.<br />
Ze had premier Jan Peter Balkenende<br />
(CDA) gewaarschuwd toen hij haar vroeg<br />
als staatssecretaris: ‘We zijn net bezig<br />
kinderen te krijgen.’<br />
‘Daar had hij over nagedacht, zei hij<br />
en dat vond ik bijzonder. “Als ik iemand<br />
als jij niet vraag voor deze functie, dan<br />
wordt het nooit wat met de emancipatie<br />
van de vrouw,” zei hij.’ Laurens Jan<br />
Brinkhorst van het vooruitstrevende<br />
D66, destijds minister op Economische<br />
Zaken, zei later dat hij Van Gennip zo<br />
weinig op het ministerie had gezien.<br />
Maar zij had thuis doorgewerkt.<br />
Ze is een geboren CDA’er. Vader was<br />
senator en directeur van het Wetenschappelijk<br />
Instituut van de partij. Laatst<br />
reed hij met haar in de ministersauto<br />
mee naar het partijcongres. Samen bereidden<br />
ze het voor. ‘Hij had de moties<br />
doorgenomen over ontwikkelingssamenwerking,<br />
zijn terrein, maar ook die over<br />
de arbeidsmarkt, mijn terrein. Dat was<br />
echt leuk.<br />
‘Op het eind van het congres stonden
‘Ik zie de<br />
demografie<br />
als de<br />
ijsberg en<br />
de Titanic’<br />
17/24 DECEMBER <strong>2022</strong> <strong>EW</strong> 133
148 <strong>EW</strong> 17/24 DECEMBER <strong>2022</strong><br />
SPORT<br />
JONG,<br />
SNEL EN<br />
SOLO<br />
Een gouden generatie van veelal jonge<br />
sportvrouwen gaf het Nederlandse jaar<br />
glans. Opmerkelijk vaak gaat het om<br />
zelfbewuste atletes die uitblinken in<br />
individuele disciplines, al oogsten ze<br />
ook in teamverband succes. Wie zijn de<br />
sterren van vandaag en morgen?<br />
Joppe Gloerich<br />
Foto’s Laura de Mildt
17/24 DECEMBER <strong>2022</strong> <strong>EW</strong> 149<br />
N’Ketia Seedo (19)<br />
Atletiek<br />
In de buurt van de toptijden van<br />
haar stadgenoot Dafne Schippers<br />
is N’Ketia Seedo nog niet<br />
gekomen, maar het nieuwste<br />
Utrechtse sprinttalent is al wel<br />
heel jong heel snel. Op de 60<br />
meter was ze zelfs de op één na<br />
snelste zestienjarige ooit. Won<br />
inmiddels Nederlandse titels en<br />
maakte bovendien deel uit van<br />
het 4x100 meter estafetteteam<br />
dat in augustus de finale haalde<br />
van het wereldkampioenschap.
156 <strong>EW</strong> 17/24 DECEMBER <strong>2022</strong><br />
Nieuwsquiz <strong>2022</strong><br />
Een enerverend jaar in zestien vragen.<br />
Speel mee en win een van de mooie prijzen.<br />
Joppe Gloerich<br />
1 Wie of wat werd dit jaar door Jumbo-CEO<br />
Frits van Eerd ‘één uit duizenden’ genoemd?<br />
A De medewerker van een Amsterdams<br />
Jumbo-filiaal die werd belaagd door<br />
Glennis Grace<br />
B Van Eerds nieuwe advocaat Robbert<br />
Jonk, die hem bijstaat in de witwaszaak<br />
waarvoor Van Eerd werd gearresteerd<br />
C Jumbo’s WK-commercial met hossende<br />
bouwvakkers die na ophef werd<br />
teruggetrokken<br />
D Jonas Vingegaard, wielrenner van Team<br />
Jumbo-Visma, na zijn zege in de Tour de<br />
France<br />
3<br />
3. Op het treinstation van Elst<br />
(Gelderland) …<br />
A reden de treinen in <strong>2022</strong><br />
procentueel het vaakst<br />
op tijd<br />
B zorgde een zwaan op<br />
de bovenleiding op<br />
14 november voor grote<br />
vertragingen<br />
C vertrok op 2 juli de eerste<br />
Intercity Nieuwe<br />
Generatie (ICNG) van<br />
de NS<br />
D werd in 1935 de op<br />
8 november overleden<br />
Pierre Kartner geboren<br />
Belga/ANP<br />
2<br />
Getty Images<br />
A ... dagen zat premier<br />
Mark Rutte op 2 augustus<br />
in het Torentje: een<br />
record<br />
B ... zetels vielen er in totaal<br />
te verdelen bij de<br />
gemeenteraadsverkiezingen<br />
C ... meter hoog was de<br />
aswolk van de vulkaan<br />
Hunga Tonga-Hunga<br />
Ha’apai bij de uitbarsting<br />
op 13 januari<br />
D ... kilometer lang is<br />
gaspijpleiding Nord<br />
Stream 2 tussen<br />
Duitsland en Rusland<br />
die eind september<br />
zwaar beschadigd raakte
4<br />
Na bijna een halve eeuw werd in<br />
juni de ‘whisky-oorlog’ beslecht.<br />
Waarover ging die?<br />
A De kwestie of saus zonder<br />
whisky als ‘whiskysaus’ mag<br />
worden verkocht<br />
B Het taalkundige dispuut tussen<br />
Schotland en Ierland over<br />
whisky versus whiskey<br />
C Een territoriaal conflict tussen<br />
Denemarken en Canada over<br />
een eilandje bij Groenland<br />
D De vraag wie de rechtmatige<br />
eigenaar is van de grootste fles<br />
whisky (331 liter) ter wereld<br />
5<br />
Wat zien we op deze grafiek?<br />
A Het aantal Oekraïense<br />
vluchtelingen in Nederland<br />
B De prijs van een kubieke meter<br />
gas in Nederland<br />
C Het aantal keer dat is<br />
gegoogeld op de combinatie<br />
‘The Voice of Holland’ en<br />
‘#Metoo’<br />
D Het aantal nieuwe padelbanen<br />
in Nederland per week<br />
17/24 DECEMBER <strong>2022</strong> <strong>EW</strong> 157<br />
2014 2016 2018 2020 <strong>2022</strong><br />
7<br />
Vijfhonderd jaar na zijn geboorte<br />
kreeg Dirck Volkertsz Coornhert<br />
(1522-1590) een gedenksteen in<br />
De Nieuwe Kerk in Amsterdam.<br />
Welke historische daad wordt door<br />
sommigen aan hem toegeschreven?<br />
A Hij bedacht omstreeks 1570 de<br />
tekst van het Wilhelmus<br />
B Hij verzon in 1584 de beroemde<br />
laatste woorden van Willem<br />
van Oranje<br />
C Hij ontdekte in 1574 dat de<br />
Spanjaarden waren gevlucht<br />
en Leiden weer vrij was<br />
D Hij schreef in 1581 het Plakkaat<br />
van Verlatinghe<br />
6<br />
Dit jaar werd het einde<br />
aangekondigd van tv-programma<br />
Koffietijd, dat sinds 1994 bestaat.<br />
Hoe ging de oorspronkelijke<br />
begintune ook alweer?<br />
Koffietijd, XX-XX-XX-XX-XX-XX, pak<br />
tijd voor jezelf<br />
A Het helpt je de dag door<br />
B Een stukje vertrouwdheid<br />
C Voor jou en dat weet je<br />
D Een beetje gezelschap<br />
Remko de Waal/ANP<br />
8<br />
8. Welk schilderij hoort er niet bij?<br />
copy after Cornelis Cornelisz van Haarlem<br />
D<br />
A<br />
B<br />
C<br />
National Gallery<br />
ANP
160 <strong>EW</strong> 17/24 DECEMBER <strong>2022</strong><br />
DIPLOMATIE<br />
Gegijzeld<br />
en<br />
gebruikt
17/24 DECEMBER <strong>2022</strong> <strong>EW</strong> 161<br />
Iraanse regime pakt al jaren<br />
willekeurig buitenlanders op<br />
en mishandelt en veroordeelt<br />
hen zonder bewijs. Een wreed<br />
diplomatiek middel: zo hoopt<br />
het land concessies los te<br />
krijgen van het Westen – waar<br />
de ‘gegijzelden’ vandaan<br />
komen. Zes portretten.<br />
Robbert de Witt<br />
Illustraties Erik Varekamp<br />
Het was maar een kort berichtje<br />
eind november en<br />
trok amper aandacht. Begrijpelijk,<br />
want in Iran vielen<br />
op dat moment dagelijks doden bij de<br />
massale anti-regeringsprotesten. Toch<br />
was het gevangenzetten van veertig buitenlanders<br />
tegelijk ook een dieptepunt.<br />
De buitenlanders – vermoedelijk Iraniërs<br />
met een dubbele nationaliteit — zouden<br />
afkomstig zijn uit onder meer Frankrijk,<br />
Zweden, Italië, Polen, Nederland, Duitsland<br />
en Australië. Een woordvoerder van<br />
de regering in Teheran beschuldigde hen<br />
ervan dat zij het Iraanse volk hebben<br />
aangezet tot de landelijke opstand die<br />
half september begon.<br />
Buitenlanders oppakken en hen zonder<br />
bewijs beschuldigen van ernstige zaken<br />
– vooral spionage – is al sinds de Islamitische<br />
Revolutie in 1979 een beproefd<br />
wapen van het regime van de<br />
ayatollahs. Maar volgens juriste Carla<br />
Ferstman (53), als hoogleraar verbonden<br />
aan de Universiteit van Essex, is het aantal<br />
politiek gemotiveerde gijzelingen de<br />
laatste tien jaar sterk toegenomen.<br />
Veel aandacht krijgt deze ‘gijzelpolitiek’<br />
niet. Dat heeft er mogelijk mee te<br />
maken dat het tot voor kort steeds maar<br />
om één of twee buitenlanders tegelijk<br />
ging – dat levert zelden voorpaginanieuws<br />
op. Ferstman: ‘Veel regeringen<br />
houden zich stil omdat zij denken dat zij<br />
achter de schermen beter kunnen onder-
164 <strong>EW</strong> 17/24 DECEMBER <strong>2022</strong>
17/24 DECEMBER <strong>2022</strong> <strong>EW</strong> 165<br />
INTERVI<strong>EW</strong><br />
Jeroen van Wensen<br />
Foto’s Friso Keuris<br />
‘Dit kan het<br />
vertrouwen<br />
in politiek<br />
en instituties<br />
systemisch<br />
raken’<br />
Genadeloos legt Pieter Omtzigt<br />
(49) de nieuwe pensioenwet op<br />
de pijnbank. Welke bezwaren<br />
heeft het onafhankelijk Tweede<br />
Kamerlid tegen de grootste<br />
financiële hervorming ooit?<br />
Zouden er verkiezingen worden<br />
gehouden voor de<br />
beste debatbijdrage in de<br />
Tweede Kamer, dan gooit<br />
Pieter Omtzigt hoge ogen. Begin november<br />
veegde hij in een anderhalf uur durend<br />
betoog de vloer aan met de Wet<br />
toekomst pensioenen, die ten grondslag<br />
ligt aan de verdeling van 1.<strong>50</strong>0 miljard<br />
euro pen sioenvermogen.<br />
Met <strong>EW</strong> spreekt het onafhankelijk<br />
Tweede Kamerlid over de hervorming<br />
van het pensioenstelsel, die wat hem<br />
betreft nog veel te weinig aandacht<br />
krijgt. ‘Als ik in de Kamer een hele dag<br />
over het pensioenstelsel debatteer, dan<br />
krijg ik spoedberichtjes over Glennis<br />
Grace en de Jumbo binnen op mijn telefoon,<br />
maar niets over de pensioenwet.’<br />
<strong>EW</strong> Uw lijst met bezwaren tegen het<br />
nieuwe pensioenstelstel is lang. Wat<br />
wilt u als eerste kwijt?<br />
Pieter Omtzigt: ‘Om maar met de deur in<br />
huis te vallen: ik denk dat Nederland<br />
onderschat dat pensioenen niet alleen<br />
een appeltje voor de dorst zijn, maar<br />
ook een geostrategische bezit van Nederland.<br />
Er bestaat veel belangstelling<br />
voor een pot vermogen van ongeveer<br />
1.<strong>50</strong>0 miljard euro. Elke financiële<br />
marktpartij is geïnteresseerd in deze<br />
langetermijninvestering, waaraan veel<br />
geld valt te verdienen. Dat is op zich<br />
niet verkeerd, maar daarvan moet je je<br />
wel bewust zijn. Maar wij vliegen het<br />
aan als een technocratische exercitie.<br />
Dat vind ik gevaarlijk.’<br />
<strong>EW</strong> Met het oog op de geostrategische<br />
dimensie: bent u bang voor een buitenlandse<br />
greep in de kas?<br />
Omtzigt: ‘Als een greep in de kas bete-
184 <strong>EW</strong> 17/24 DECEMBER <strong>2022</strong><br />
RUSLAND<br />
Het jaar dat<br />
Poetin<br />
onderdrukker<br />
werd<br />
Nooit gingen zo veel Russen de straat op tegen<br />
Vladimir Poetin als elf jaar geleden, ondanks<br />
temperaturen van -20. Sindsdien drukte het<br />
Kremlin elk dissident geluid de kop in en is<br />
alle hoop op modernisering vervlogen. Terug<br />
naar de ijzige Russische winter van 2011/2012.<br />
Hans Crooijmans<br />
Op een gure zondagavond,<br />
4 maart 2012, verzamelen<br />
zich duizenden Russen bij<br />
een van de toegangspoorten<br />
van het Kremlin, in hartje Moskou.<br />
Zojuist is de uitslag van de presidentsverkiezingen<br />
bekendgemaakt. Vladimir<br />
Poetin heet de winnaar. Het wachten is<br />
op diens live door de nationale televisie<br />
uit te zenden overwinningstoespraak.<br />
Nog voordat hij het woord neemt, verraden<br />
de camera’s al de emoties die zich<br />
van de Russische leider hebben meester<br />
gemaakt. Zijn gezicht staat strak gespannen.<br />
Zijn blik is verbeten. Over zijn wang<br />
biggelt een traan.<br />
De voorbije maanden heeft Poetin onder<br />
hoogspanning gestaan. Er waren<br />
massaprotesten in tientallen Russische<br />
steden. Hij werd politiek uitgedaagd<br />
door dan nog vrij rondlopende oppositiekandidaten.<br />
Poetin was mikpunt van<br />
kritiek in toen nog niet verboden liberale<br />
media. Kortom, een flink deel van de<br />
Russische samenleving leek op hem uitgekeken.<br />
Dat alles heeft hem diep geraakt.<br />
Staand op een podium neemt Poetin<br />
de microfoon. ‘We hebben gewonnen!’<br />
klinkt het met een stem die overslaat. Hij<br />
snikt een paar keer hoorbaar. Poetin zegt<br />
dat de verkiezingen ‘een heel belangrijke<br />
test’ waren. ‘Voor ons allemaal, voor heel<br />
ons volk. Het was een test voor onze politieke<br />
volwassenheid, zelfstandigheid<br />
en onafhankelijkheid.’<br />
Dan begint hij een tirade tegen de oppositie,<br />
in binnen- en buitenland. Hij<br />
gaat tekeer tegen degenen die proberen<br />
Rusland en de Russen hun wil op te leggen.<br />
En tegen ‘de politieke provocaties<br />
die als enige doel hebben de Russische<br />
staat te ondermijnen en de macht over<br />
te nemen’.<br />
Zo fel en emotioneel kennen de Russen<br />
hem niet. Onverbloemd toont Poetin<br />
zijn frustratie. Ten slotte schreeuwt hij<br />
het nog een keer uit: ‘We hebben<br />
gewonnen!’<br />
De gebeurtenissen in de laatste<br />
maanden van 2011 en de eerste helft<br />
van 2012 zijn, achteraf bezien, bepalend<br />
voor de manier waarop Vladimir Poetin<br />
sindsdien zou heersen. Poetin radicaliseerde,<br />
verstevigde zijn greep op de<br />
Russische samenleving. Serieuze politieke<br />
tegenstand werd almaar harder de<br />
kop ingedrukt. Kopstukken van de oppositie<br />
werden steeds vaker geïntimi-
17/24 DECEMBER <strong>2022</strong> <strong>EW</strong> 185<br />
Vladimir Poetin en Boris<br />
Medvedev na winst in 2012.<br />
Rechts: zo emotioneel zagen<br />
de Russen Poetin niet eerder<br />
Natalia Kolesnikova/AFP/ANP<br />
deerd, gevangengezet of zelfs vermoord.<br />
Anno <strong>2022</strong> heeft het Kremlin de Russische<br />
media volledig onder controle.<br />
Demonstreren tegen de politieke machthebbers<br />
is de facto verboden. Wie toch de<br />
straat op gaat, wordt opgepakt door de<br />
alomtegenwoordige politie en ordediensten<br />
en vervolgens veroordeeld door politiek<br />
aangestuurde rechters. Niemand<br />
die Poetin nog durft te confronteren of tegenspreken.<br />
Poetins overmoedige besluit,<br />
van februari dit jaar, om Oekraïne<br />
binnen te vallen, verraste naar verluidt<br />
zelfs zijn directe omgeving. Wie Poetins<br />
beslissing openlijk afwijst, of zelfs de<br />
oorlog een oorlog durft te noemen, kan<br />
voor vijftien jaar worden opgesloten.<br />
Tot najaar 2011 leefde nog de hoop dat<br />
Rusland politiek, economisch, sociaal en<br />
juridisch zou moderniseren. Zelfs in het<br />
Niemand die<br />
Poetin nog durft<br />
tegen te spreken<br />
Kremlin ijverden sommigen voor eerlijker<br />
verkiezingen, een bescheidener rol<br />
van de staat in het bedrijfsleven, vrije<br />
media, onafhankelijke rechtspraak en<br />
naleving van burgerrechten als vrijheid<br />
van meningsuiting en demonstreren. De<br />
destijds nog als ‘liberaal’ beschouwde<br />
Dmitri Medvedev was sinds 2008 president<br />
van het land. De hardliner Poetin,<br />
die er al twee presidentstermijnen op<br />
had zitten, fungeerde als premier. Het<br />
Kremlin hield het land lang in spanning:<br />
zou Medvedev in maart 2012 mogen opgaan<br />
voor een tweede termijn? Of zou<br />
Poetin zich toch weer kandideren?<br />
Drie jaar lang was het duo als ‘tandem’<br />
geafficheerd. Vooral Medvedev benadrukte<br />
graag dat hij en Poetin belangrijke<br />
besluiten gezamenlijk namen. Eigenlijk<br />
was dat vreemd. In het politieke<br />
systeem van Rusland heeft de president<br />
(op dat moment dus Medvedev) immers<br />
Ivan Sekretare/AP/ANP
204 <strong>EW</strong> 17/24 DECEMBER <strong>2022</strong><br />
INTERVI<strong>EW</strong><br />
‘Klassieke muziek<br />
maakt je een<br />
rijker mens’<br />
Mezzosopraan Maria Fiselier<br />
(34) spreidt haar vleugels. Ze<br />
zingt niet alleen opera meer,<br />
maar gedijt als presentatrice en<br />
wil haar grote liefde voor muziek<br />
ook anderszins overdragen.<br />
‘Alles lijkt mogelijk.’<br />
Gerry van der List<br />
‘Ik vond het ontzettend<br />
spannend. Doodeng zelfs.<br />
Het zingen beheers ik;<br />
dat is mijn vak. Maar het<br />
Prinsengrachtconcert in<br />
Amsterdam in augustus moest ik ook<br />
presenteren. Live. Daar heb ik minder ervaring<br />
mee. Het was niet de bedoeling<br />
dat ik met tekstkaartjes werkte en ik had<br />
ook geen autocue. Omdat ik bang was<br />
dat ik zou gaan stamelen als ik ging improviseren,<br />
heb ik alle teksten uit mijn<br />
hoofd geleerd.<br />
‘Gelukkig ging het goed. Het was echt<br />
zo’n moment waarop alles op zijn plaats<br />
valt. Bij de uitvoering van Aan de Amsterdamse<br />
grachten aan het eind, wanneer<br />
iedereen meezingt, versmelt je als het<br />
ware met je publiek. Magisch mooi.<br />
‘Ik ben nu voor AVROTROS de vaste<br />
presentatrice van klassieke concerten en
Foto’s Frank Ruiter<br />
Styling: Saskia van der Linden/Global Styling<br />
Visagie: Mindy Broek<br />
17/24 DECEMBER <strong>2022</strong> <strong>EW</strong> 205
Change language