Wijze_Lessen_digitaal_160919

BOUWSTEEN 12
Leer je leerlingen effectief leren
| 199
HOE KUN JE COGNITIEVE EN METACOGNITIEVE VAARDIGHEDEN AANLEREN?
Het lijkt misschien alsof de hierboven beschreven vaardigheden heel algemeen zijn en daarom ook kunnen
worden aangeleerd los van de inhoud of het vak waar die vaardigheid betrekking op heeft. De manier
waarop (meta)cognitieve strategieën kunnen worden ingezet is echter vaak afhankelijk van de specifieke
opdracht of van het vak waarin ze worden geïmplementeerd. Vandaar dat het belangrijk is ze in de juiste
vakgebonden context aan te leren. Naarmate leerlingen beter getraind zijn in deze strategieën verschuift
ook de verantwoordelijkheid van leraar naar leerling. Hieronder een stappenplan 1 met voorbeeld van
uitgebreide ondersteuning door de leraar.
Stel dat je als geschiedenisleraar leerlingen wilt leren hoe ze na afloop van een les de besproken leerstof
effectief kunnen gaan oefenen, zodat ze die voor de lange termijn kunnen onthouden. Je kunt dan met de
leerlingen de volgende stappen doorlopen:
1. Activeer voorkennis
Vraag aan leerlingen hoe ze normaal gesproken oefenen met nieuwe leerstof geschiedenis.
2. Geef expliciete instructie over de aan te leren strategie
Leg uit wat er bekend is over de effectiviteit van leerstrategieën en bespreek hoe en waarom spaced
retrieval practice werkt (zie bouwsteen 8 en 10). Geef aan hoe dit concreet kan worden toegepast in de
les geschiedenis.
3. Doe de geleerde strategie zelf voor
Geef concreet weer hoe je spaced retrieval practice kunt gebruiken om de vandaag behandelde leerstof
te oefenen. Wees een model voor je klas. Stel dat je een les hebt gegeven over Karel de Grote. Maak zelf
een schema van spaced retrieval practice waarbij leerlingen de vragen bij de leerstof over Karel de Grote
als zelftoets gebruiken. Maak tijdens de les samen met de leerlingen een Cornell-schema op als bordschema
en wijs hun op de mogelijkheden om zichzelf er mee te testen. Maak samen met de leerlingen
een aantal oefenkaartjes.
4. Zorg dat leerlingen de strategie onthouden
Stel regelmatig vragen om na te gaan of de leerlingen de leerstrategie en de manieren om deze toe te
passen begrijpen.
5. Geef begeleide oefeningen in het gebruik van de strategie
Stel in een volgende les, bij een volgend onderwerp, samen met de leerlingen een oefenschema op voor
de leerstof van die les, gebaseerd op spaced retrieval practice. Laat hierbij leerlingen zelf input geven.
Met andere woorden: bouw de ondersteuning langzaam af.
6. Laat leerlingen zelfstandig oefenen met de strategie
Als je denkt dat leerlingen de leerstrategieën zelfstandig kunnen toepassen, kun je hen in de daaropvolgende
lessen zelf bijvoorbeeld een oefenschema laten opstellen voor de behandelde leerstof.
7. Laat leerlingen gestructureerd reflecteren over de gebruikte strategie
Bespreek in elke les aan het begin met de leerlingen hoe de oefening is vormgegeven, hoe succesvol de
oefening is verlopen en hoe ze de leerstrategie in de toekomst willen gaan gebruiken.
Wat onderzoek ons vertelt
zelfregulatie
Waarom is het belangrijk om aandacht te geven aan zelfregulatie? Zelfregulatie
is een belangrijke vaardigheid die lerenden in staat stelt om een
leven lang te leren op een onafhankelijke manier. Zelfregulerende personen
zijn uitgerust met kennis en vaardigheden die hen helpen te bepalen