NIEUW WEST NIEUW THUIS

BUURTWERKPLAATS NOORDERHOF
ZID THEATER
VROUW EN VAART
BAKKERIJ DE EENVOUD
SAMEN WONEN SAMEN LEVEN
SOCIAL DESIGN WERKPLAATS
CITY ARTS & PERFORMANCE CENTER
EMANCIPATIE CENTRUM
BAKKEND KUNSTCOLLECTIEF
WELZIJN IN DE CIVIL SOCIETY

Amsterdam Nieuw West, een belangrijk stuk Amsterdam met bijna 160.000 inwoners,
is volop in beweging. Op sociaal vlak is het stadsdeel sterk multicultureel van aard,
economisch kent het stadsdeel zowel rijkere buurten, maar ook veel armere buurten.
Op cultureel niveau zijn de voorzieningen sober, terwijl er zo’n grote en gevarieerde
bevolking woont. Het is ook een stadsdeel waar veel kan en waar veel initiatieven
samen met bewoners van alles ondernemen.
Dit is de context waarbinnen de coalitiepartners besloten een gezamenlijk
programma te maken. Op verschillende manieren zijn ze bezig om met een rijke
diversiteit aan bewoners vorm te geven aan de samenleving in Amsterdam Nieuw
West. Van onderop willen ze zo een bijdrage leveren aan de kwaliteit van leven.
Het vormgeven van je thuisgevoel is niet altijd gemakkelijk, zeker als je te maken
hebt met een snel veranderende omgeving. Door het thema ‘Thuisgevoel’ te kiezen
als leidraad die op verschillende manieren herkenbaar is, krijgt het programma
een inclusief en verbindend karakter. Het programma is voor iedereen, waaronder
Amsterdammers die al sinds jaar en dag in Nieuw West wonen, nieuwkomers met een
vlucht verleden en migranten-vrouwen. Er is nog een nieuwe groep in Nieuw West op
de radar: jonge creatieve makers, ontwerpers en kunstenaars, deels opgegroeid in
het stadsdeel, deels nieuwe bewoners. Zij zoeken naar manieren en kansen om hun
idealen en creativiteit maatschappelijk in te zetten. Er wordt veel met hen samen
gewerkt om met cultuur als uitgangspunt verbinding te maken tussen mensen.
De opgave is duidelijk. Iedereen moet zich thuis kunnen voelen en hun individuele
en collectieve thuisgevoel kunnen creëren in een stadsdeel en wereld die rap aan
het veranderen is: ‘Nieuw West Nieuw Thuis’.

Tijdens de zomerschool van Ru Paré konden kinderen uit Nieuw-West deelnemen aan
creatieve workshops bij Buurtwerkplaats Noorderhof. Kunstenaar, Claire van der Mee,
verzorgde de grafische workshops waarbij er verschillende druktechnieken werden
toegepast rondom het thema ‘thuisgevoel.’ Met gastdocent Shanna de Ruiter werden
de leerlingen uitgedaagd om te bedenken hoe thuis voelt, proeft, ruikt en smaakt. En
na een wandeling in de buurt werden er zonneprints gemaakt van typische gevonden
voorwerpen uit Nieuw-West. De lessen werden afgesloten met een workshop zeefdrukken.
Deze groep voelt zich vooral thuis in bed, op de bank of tijdens het buitenspelen
met vrienden.

Het Verhalen-atelier is een geïntegreerd onderdeel van Nieuw West Nieuw Thuis.
Een groep jonge creatieve nieuwkomers van ZID Theater haalt verhalen op bij
deelnemers en zet deze om in publieke culturele vormen: voordrachten, sketches
en geschreven verhalen. Hiervoor gebruiken ze het VerhalenVanger spel: een
methode en gezelschapsspel dat universele thema’s als Thuisgevoel, Liefde,
Familie en Vriendschap op een creatieve manier bespreekbaar maakt.
SEGEN
Eritrea, Vrouw en Vaart
Het was moeilijk om mijn leven in Nederland te beginnen zonder hulp. Familie is
toch je belangrijkste steun, maar ik had hier geen familie, ik moest het alleen doen.
Maar ik had wel veel geluk hier in de buurt, zodat ik snel dingen samen kon doen
met anderen. Daar ben ik heel blij mee.
Een buurman gaf me bijvoorbeeld Nederlandse les, extra les naast mijn cursus.
Daarom ben ik ook zo goed geslaagd voor de Nederlandse taal en kon ik snel
met mijn studie beginnen. Ik heb gekozen voor MBO sociaal werker. Ik wil anderen
mensen helpen zoals ik ben geholpen toen ik hier kwam.
Ik wil hier een nieuwe familie starten in de toekomst. Mijn eigen familie heb ik nu
al tien jaar niet gezien. Hierover ben ik elke dag een beetje verdrietig, maar ik
moet verder met mijn leven.
En het geluk roept mij. Want ik heb hier vrijheid. Zonder vrijheid kan je niet leven.
Soms mis ik mijn land en denk ik bijvoorbeeld terug aan hoe het is als je daar gaat
trouwen. Echt heel anders dan hier. Want waar ik vandaan kom is de traditie dat je als
bruid op een paard door het dorp of de stad gaat. Iedereen kijkt naar je en je wordt
bewonderd. Want je bent onderweg naar je mans huis en dat is een heel bijzonder
en feestelijk moment in je leven. Als ik daaraan denk word ik gelukkig en verdrietig
tegelijk. Ik kan hier niet op die manier trouwen. Maar ik kan er vast en zeker wel een
heel mooi feest van maken, in mijn nieuwe thuisland!

ROVER
Nederland, Buurtwerkplaats Noorderhof
Ik woon hier vlakbij en ik kom vaak met mijn moeder en vader hier (Buurtwerkplaats
Noorderhof) langs. Als het kan nemen we ook iemand van mijn vrienden mee, dan
kunnen we samen spelen.
Het is altijd leuk om hier te zijn, er is altijd wel iets nieuws, een bouwwerk, een boot of
de tent. We bedenken iets om hier te gaan doen. Je kunt niet alles overal doen, want
je moet altijd rekening houden met iemand anders. Hier ben ik vrij, daarom hou ik van
deze plek. Hier in de buurt is veel water door de Sloterplas en dat vind ik erg leuk. Ik
ga ook weleens met mijn vader en een vriend varen. Niet ver, maar het is toch varen.
Ik heb ook met de Nieuwjaarsduik meegedaan. Was super leuk, nee helemaal niet
koud. We kregen chocolademelk en koekjes, was echt leuk. Er waren meer vrienden
van mijn klas en we hadden super lol. En in de zomer doe ik weleens mee met een
zeilkamp. Nou, niet echt zeilen, maar we hadden wel echt lol. Je doet steeds net alsof
je in het water valt en dan kom je terug in de boot. Ik weet niet zo goed wat thuis is,
maar ik hou van water. Misschien kan ik zeggen dat water mijn thuis is, of is dat raar?

EMIR
Syrië, Buurtwerkplaats Noorderhof
Ik woon nog niet zo lang hier in de buurt, maar ik ben er echt verliefd op geworden.
En ik ben hier ook verliefd geworden op een heel mooi meisje dat, net als ik, uit Syrië
komt. Als ik daar was gebleven had ik haar nooit ontmoet, want we komen uit twee
plaatsen die heel ver van elkaar liggen. Maar het was hier, in Amsterdam Nieuw West,
dat het gebeurde, in een Syrisch restaurant. Ik ben erg blij en mijn hele wereld is nu
anders dan vier jaar geleden toen ik hier voor het eerst was.
Vandaag kwam ik even langs om te helpen. Ik zag een voorstelling, hier bij
Buurtwerkplaats Noorderhof, over een vrouw die door de wereld reist op zoek naar
liefde en geluk. Heel mooi en ontroerend, want dat kon ik zelf ook zijn. Een man die
over de wereld reist en zoekt naar liefde. Ik zou ook heel graag willen reizen, andere
plekken zien, in andere landen. Mijn reis hiernaartoe was moeilijk, dat vertel ik je een
andere keer. Ik voel me hier thuis nu, door mijn liefde en mijn werk als vrijwilliger.
Toch weet ik niet of ik hier voor altijd ga blijven, want de wereld is erg groot en er
is zoveel te ontdekken.

ISSAM
Marokko, ZID Theater
Ik ben een Marokkaanse danser, acteur en choreograaf en ik woon nu 3 jaar hier
in Amsterdam. Hier is ook ZID Theater gevestigd, de organisatie waarmee ik mijn
artistieke carrière in Nederland ben begonnen. In Amsterdam Nieuw-West startte ik
mijn nieuwe leven. In deze artistieke stad kon bij mijn vrienden hier in de buurt blijven
en genieten van de prachtige omgeving. Ik leerde Nederlands en kon trainen en
werken bij ZID.
De straten en markten in deze buurt waren plaatsen waar ik wandelde en de groene
ruimtes, de parken en plantsoenen hebben me geholpen om te ontspannen en te
mediteren. Ik voel me vrij in dit groene gebied, het geeft me vertrouwen. Ook kon
nadenken over de voorstelling die ik wilde maken, een solovoorstelling die later de
titel Historia kreeg. Al wandelend heb ik me voorbereid, gewikt en gewogen, gepland
hoe ik aan de voorstelling zou werken. En het is gelukt, ik ben erg blij met ‘t resultaat.
Ik weet zeker dat die speciale connectie met de groene omgeving me heeft
geholpen in die onzekere tijden.
Ik heb me hier ook nooit een vreemdeling gevoeld. Door de vele nationaliteiten
en culturele invloeden lijkt het dat iedereen hier thuis is. Ik zag heel veel verschillende
gezichten, ik hoorde verhalen van vluchtelingen, ik ontmoette immigranten en
Nederlandse mensen, die diversiteit heef me enorm geïnspireerd in mijn artistieke
werk.
Ik wist al heel snel: ik ben niet alleen. Ik ben op een plek waar ik mensen herken
en ik voel de energie van mensen om me heen. Als danser voel je goed de energie
die onder de oppervlakte ligt. Ja, ik voel me hier thuis, want hier kan ik vrij creëren,
experimenteren en mijn artistieke taal verder ontwikkelen.

Revue de Paré: een literair variété-programma waar
uiteenlopende literaire en culturele tradities elkaar ontmoeten in
Ru Paré; met muziek, spoken word, poëzie, dans en theater uit de
buurt. The best of Nieuw-West! Met een dansoptreden van
het FATE-ensemble van het ZID Theater, Hip Hop artiest en
woordkunstenaar Hessel Du Mark, poëzie van Rots, Shanna de
Ruiter en Sacha Sybling en een dansoptreden
van Julie Ouwehand en Sherise Strang.

In Nieuw West is veel kennis over lokale kruiden. Ze worden geplukt in de publieke
ruimte en gebruikt als smaakmaker of vanwege de medicinale werking. Vooral
vrouwen met roots in Marokko of Turkije en hun ouders of grootouders bloeien op
als ze erover vertellen: geuren, smaken, specifieke recepten en wanneer ze die aten,
bijvoorbeeld voor herstel na ziekte of bevalling. Kennis met een sterk cultureel element
en die van generatie op generatie overgedragen wordt.
Deze kennis is door herbalist en kunstenaar Leoniek Bontje bij emancipatie centrum
Vrouw en Vaart opgehaald in een serie workshops en gebundeld in de publicatie
‘De Kruidenmix van Nieuw West’.
Buurtwerkplaats Noorderhof bouwde samen met buurtbewoners een mobiel Kruiden
Atelier. Petra heeft zich uitgeleefd met hamer en aambeeld en fantastische metalen
kruiden-ornamenten gesmeed, terwijl Akram en Yannis de constructie op zich
namen. Het is een mooie reizende tentoonstelling en workshopplek geworden die
de verhalen en kennis op een interactieve manier de wereld in brengt. Na een reis
door evenementen in het stadsdeel zal hij landen in de Hermitage bij de expositie
‘Collecting the City’ van het Amsterdam Museum.

De Krar is een snaar-instrument uit Ethiopië en Eritrea dat net zoveel gedaantes kent
als de mensen die het bespelen. Er is geen juiste manier om een Krar te bouwen,
iedereen geeft er z’n eigen vorm aan. De Krar kent een rijke geschiedenis en nog
steeds vindt er veel innovatie plaats bij het bouwen van dit instrument. Sommigen
kiezen voor traditionele materialen, maar moderne materialen en invloeden mogen
gewoon gebruikt worden, dus Krars met onderdelen van een elektrische gitaar of
andere instrumenten komen ook voor.
Eritrese Amsterdammer Semere Welday is een professionele Krarspeler die uiteraard
z’n eigen instrumenten bouwt. Hij was deelnemer van FATE- Future Academy van ZID
Theater. Yannis Roggeveen is maker, workshopdocent en vrijwilligersbegeleider bij
Buurtwerkplaats Noorderhof. Samen gaven zij daar een serie workshops waarbij
een gemengde groep deelnemers hun eigen Krar hebben ontworpen en gebouwd.

Tekst: Karin Stroo
Foto: Tina Lenz
Op Internationale Vrouwendag worden er in buurthuis De Schakel de zogeheten
handjes van Fatima gebakken. Gastvrouw Nadia Sbai en design antropoloog Tina
Lenz zijn al vroeg aanwezig. ‘We hebben geen programma, we laten het gewoon los.’
De ochtend is georganiseerd door Bakkerij de Eenvoud in samenwerking met
emancipatiecentrum Vrouw & Vaart, in het kader van Nieuw West Nieuw Thuis.
In het midden van De Schakel staat een grote tafel met bakjes komkommer, kaas,
wortelen en tomaten. Haaks daarop staan twee baktafels op wielen. En daartussen
praten, lachen, kneden en bewegen alle vrouwen die er deze ochtend zijn. Naast de
vaste bezoekers zijn ook de vrouwen van Vrouw & Vaart uitgenodigd. Het begin van
de lente is voelbaar, zo in het zonlicht en met de handen in het deeg.
‘Nee, nee,’ lacht iemand, ‘Niet zo! Die vingers moeten bij elkaar!’ Hilariteit alom als
er een handje met zes vingers op tafel wordt gelegd. Haha, altijd handig, een extra
vinger.
Peik brengt een schaar, zo kunnen de vingers losgeknipt en kan er ruimte komen
tussen de vingers. Straks, al ze de oven ingaan moet het niet een grote homp hand
worden, vandaar.
Het idee voor deze ochtend is geïnspireerd op een religieus beschermingsritueel
uit Kreta. Ieder jaar op 17 januari kneden mensen daar lichaamsdelen van deeg.
Ze bakken alles in de oven en vragen God dan om hulp, voor mensen die dat kunnen
gebruiken omdat ze ziek zijn bijvoorbeeld. Deze gedachte heeft Tina meegenomen
naar Bakkerij de Eenvoud met het plan om hier ook zulke bijeenkomsten te gaan
organiseren. Maar vandaag is de eerste keer en bovendien is het Vrouwendag,
daarom hebben Tina en Nadia bedacht om Fatima handjes te bakken. Het handje
van Fatima is een beschermend symbool. ‘Het is wereldwijd onder heel veel vrouwen
bekend, vandaar dat we het voor Vrouwendag hebben ingezet. De hand die trouw
en geduld symboliseert en beschermt tegen het boze oog.’ Tina schuift wat met de
deeghandjes op de tafel.

Nadia glimlacht: ‘Als symbool van bescherming past het wel bij deze dag.
Het is natuurlijk bijgeloof, dat weten we wel. Maar toch…’
Het is fijn om met zoveel vrouwen iets moois te maken, dat vindt Nadia belangrijk,
dat iedereen samen is en erbij mag horen. Tina knikt: ‘We willen liefde uitstralen en
mensen raken met de eenvoud van brood en deeg.’
Intussen is het een kakofonie aan vrouwenstemmen in De Schakel. Het zijn vrouwen uit
alle windstreken, hoewel de meesten nu in Nieuw West hun thuis hebben gevonden.
Zonder omhaal beginnen ze met het kneden van het deeg en het vormen van
de handjes van Fatima, alsof ze dit iedere dag doen. Guey (33) duwt met een
vormpje een afdruk van een Fatima handje in de deeghand. Ze komt uit Eritrea,
woont bijna vier jaar in Nederland en vindt het heel leuk om nieuwe mensen te
leren kennen op deze ochtend. Tegenover haar aan de baktafel staat Rosa (52)
uit Colombia. Daarnaast is Comfort (45) bezig. Geconcentreerd en zwijgend met
de blik onafgebroken op haar handen die het deeg vormen.
Wanneer ze later die ochtend de pan afwast waar het deeg in heeft gezeten glimlacht
ze breed: ‘De school heeft mij gestuurd, ik ben hier voor de eerste keer. Ik vind het leuk
om te doen, ja echt! Al die mensen, iedereen is bezig om handen te maken.’
De school waar Comfort het over heeft is de eenjarige opleiding Dienstverlening in
de Hospitality van het ROC in samenwerking met Vrouw & Vaart, bedoeld om meer
vrouwen – en mannen- op een laagdrempelige manier aan het werk te krijgen.
Veel vrouwen die er vandaag zijn volgen deze opleiding. Ook Stella (44) uit Birma.
Ze staat naast Zoubida aan de baktafel en kijkt hoe zij het deeg vormt en doet het
dan zo goed mogelijk na. Zoubida, kok bij Vrouw & Vaart, kneedt het deeg voor
brood. Zij zorgt dat er voor alle vrouwen genoeg eten is vandaag. ‘Het is mijn vak,’
zegt ze en ze legt de broodjes een voor een op de bakplaat. ‘Voor sommige vrouwen
is Internationale Vrouwendag belangrijk maar voor mij…Ik ben een alleenstaande
moeder en heb drie kinderen in mijn eentje opgevoed. Ik heb het altijd druk en kan
nooit genieten van een moment voor mezelf.’

De temperatuur in De Schakel loopt op en er worden wat ramen opgezet.
De witte vitrage wappert geruisloos in de wind. Iemand roept dat de eerste broodjes
gebakken zijn. ‘Dames! Aan tafel!’ Op dat moment komt de tweede groep binnen,
zo’n vijftien vrouwen zijn komen lopen vanaf Vrouw & Vaart, samen met directeur
Marlijn van de Pol. Het voegt zich vanzelf, in een handomdraai zit de hele tafel vol
vrouwen en worden er broodjes opengesneden en belegd voor elkaar en voor
zichzelf.
‘Nee, we hebben geen programma vandaag,’ zegt Nadia, ‘We laten het gewoon los,
dat is het makkelijkste.’ ‘Precies,’ knikt Tina, ‘Laat het los. We gaan eten. We gaan zo
de handen bakken in de oven en daarna kijken we verder.’
Er is één moment dat Peik, die nagenoeg de hele ochtend in de hal bij de oven
blijft, het woord neemt. Om te vertellen dat de bakkerij iedere dinsdag geopend is.
‘We stoken de oven om acht uur op en om half tien, tien uur is de oven heet genoeg
om te bakken.’ Een dame vraagt met luide stem: ‘Kost het geld of is het gratis? Als
het gratis is, kom ik wel.’ De oven is gratis, je moet wel je eigen deeg meenemen.
Geroezemoes onderling. Oh ja, ja, en ja, dat zien de vrouwen wel zitten, brood
bakken met elkaar. ‘Voel je vooral welkom,’ roept Peik, ‘en mannen mogen ook
komen. Vandaag natuurlijk niet maar volgende week weer wel. Dank jullie wel!’
De vrouwen applaudisseren en vervolgen hun onderlinge gesprekken.
Rigat (29) en Selamawie (38) wonen bij elkaar in de buurt en volgen ook de
Hospitality opleiding. De Nederlandse taal vinden ze lastig, maar de opleiding
vinden ze leuk. En vandaag, zoveel vrouwen bij elkaar dat vinden ze ook bijzonder.
‘Gezellig,’ zegt Rigat, ‘mijn huis is vlakbij. Ik denk dat wij nog wel een keer komen.’
En dan, als het ongeveer tijd is om af te sluiten en te vertrekken heeft een aantal
vrouwen in no-time alles opgeruimd, afgewassen en schoongeveegd alsof er niet
net een bijeenkomst is geweest. Ongevraagd helpen ze elkaar alsof ze al jaren
samenwerken.

Nadia is blij met de deze ochtend. ‘Er was geen stress. Ik heb veel nieuwe gezichten
gezien en er was verbinding onderling. Om via een symbool mensen bij elkaar te
brengen is mooi, dat zou ik best vaker kunnen doen.’
Tina is ook verheugd: ‘Al die Fatima- handen samen, dit gaat over collectieve
verbeelding. Het spelen met deeg en de onvoorspelbaarheid die daarin zit, dat vind
ik het leuke hieraan. Het is echt in zijn eenvoud iets creëren zonder dat er iemand
drempelvrees hoeft te hebben. Het raakt iedereen, dat vind ik zo mooi aan Bakkerij
De Eenvoud. Brood is zo universeel, dat voel ik dan heel sterk. Vooral met al die
vrouwen hier in De Schakel.’
Ze slaat haar armen om Nadia heen. Samen willen ze graag nog meer ontmoetingen
organiseren. ‘Misschien de volgende keer met iets meer plan?’ vraagt Tina.
Nadia, terwijl ze haar schort afdoet: ‘Kan. Maar dan maak je een plan en dan
loopt het toch anders.’
Tina, lachend: ‘Altijd. Insjallah!’

Zwerfvuil is een groeiend probleem. Steeds meer bewoners in Nieuw-West nemen het
initiatief om de wijk schoon te krijgen en te houden. Samen Wonen Samen Leven en
Buurtwerkplaats Noorderhof hebben al deze buurtinitiatieven in het netwerk Vuilnis
Oproer Nieuw-West bijeengebracht.
Omdat het zwerfvuil, los van de logistieke problematiek, ook voortkomt uit sociaal
gedrag, mentaliteit en bewustzijn is het nodig om ook op dit vlak veranderingen
op gang te krijgen. Met creativiteit kan er een nieuwe blik ontstaan. Zo richtte
Buurtwerkplaats Noorderhof een plastic recycling fabriekje in om met allerlei
groepen te experimenteren met plastic als grondstof. De vrijwilligers van het
Sociaal Cultureel Klusteam produceerde bijvoorbeeld een serie unieke tegels.
Plastic uit de bosjes siert nu onherkenbaar de muren van ontmoetingsplek
KasKeerweer.

ONBEKEND TERREIN
Shanna de Ruiter
ik geef je een naam
van onbekend terrein
door hekken verborgen
tast ik af
de zone
waar ik comfortabel lig
strekt zich uit
ik wil
borden zetten die
wegwijs maken
maar
zonder weg
vertel je meer
druppels vallen
ze vullen ze
mijn hoofd
als white noise
ruist het hier

P
E
N
O
D I C H T E N
Buurtwerkplaatjes is een terugkerend Do It Yourself muziekevenement, dat bewoners
Peter Both en Reinier Bakker samen met Buurtwerkplaats Noorderhof organiseren.
Mensen nemen onder de ene arm oude vinylplaatjes mee en onder de andere
iets te drinken. Iedereen is DJ, iedereen is barman en iedereen is welkom. Het is
een bescheiden begrip geworden in Nieuw West, een intiem en informeel moment
waar een hyperdivers publiek deelneemt, waaronder veel creatieve en relatief jonge
mensen. Het is een vruchtbare bodem geworden en er komt steeds vaker culturele
programmering uit voort.
Woordkunstenaar en student Art & Performance Research Studies Shanna de Ruiter
en Filosoof en student Creative Writing Keet Winter hadden al jaren de droom om
een multidisciplinair podium te creëren, en dan zo open mogelijk. Een platform
waar ervaren en pril talent beide welkom zijn en (woord-)kunstenaars samen komen.
Maar waar begin je?
Buurtwerkplaatjes en het inmiddels opgerichte OpenDichten podium sloegen de
handen ineen: uit de buurt en van ver daarbuiten kwamen muzikanten en dichters
om, tussen het plaatjes draaien door, de aandacht te grijpen met hun optredens.
Naast de zaagtafel, intiem in de Pipowagens en s ’avonds bij het kampvuur.

ZINE
BEELD DESIGN: CLAIRE VAN DER MEE & LAYLA GIJSEN
TEXT DESIGN: TOBIAS KRASENBERG