Wetenschap@OLVG 2022 #2 september

wetenschapsblad OLVG jaargang 15 | no. 2 | september 2022
WETENSCHAP
@OLVG
Verpleegkunde
Het vrouwenhart
Een historie die nog niet ten einde is
Abstract
Ontwikkeling van een
glucose predictiemodel
Meniscusscheur
Ook na vijf jaar goede
uitkomsten met
oefentherapie
Descartesprijs
De invloed van de pil op
depressie en slaap

In deze editie
4
Het vrouwenhart
Virtual Fracture Care
6
Sinds angina pectoris voor het eerst werd beschreven, eind
18 e eeuw, is de vrouwelijke hartpatiënt altijd langs de mannelijke
meetlat gelegd. Tot de jaren 90 van de 20 e eeuw. Toen
kwam het besef dat die ‘lastige vrouwen met hun rare klachten
en dubieuze uitslagen’ niet zeurden om niks.
Sinds mei 2019 krijgen patiënten die met een eenvoudige
botbreuk op de SEH van OLVG komen in plaats van gips,
een verband of brace. Daarna gaan ze direct met ontslag
met duidelijke instructies en informatie. Onderzoek in OLVG
toonde aan dat dit concept de zorg efficiënter maakt en
veel kosten bespaart. En op basis van wetenschappelijk
onderzoek gaan de ontwikkelingen volop door.
Fotovraag
Sinds half maart zweeft op poliplein 1 van
OLVG, locatie Oost een wolk tussen de gevels.
Wat huist er in dit bijzondere bouwwerk?
Hierin bevinden zich twee hybride operatiekamers die half maart en
eind mei in gebruik genomen zijn. In deze OK’s vinden vaatchirurgische,
cardiothoracale, urologische en gynaecologische operaties
plaats. De werkwijze binnen de hybride OK’s verschilt sterk met hoe
het eerst ging. Daar waar patiënten voorheen bijvoorbeeld eerst
behandeld moesten worden door de radioloog en vervolgens geopereerd
werden, staan de radioloog, de chirurg en het OK-team nu
samen aan de operatietafel met alle instrumenten en haarscherpe
beeldtechnieken binnen handbereik. Vandaar de term ‘hybride’.
Naast het feit dat de nieuwe operatiekamers functioneel heel bijzonder
zijn, ziet het het complex er ook uitzonderlijk uit. Architect Eric
van Wendel heeft het bewust deze vorm gegeven. ‘Met het ontwerp
van een mysterieuze wolk hebben we het complex, waar ingrijpende
operaties worden uitgevoerd, lichtheid meegegeven.’ Bij de bouw
werd gebruikgemaakt van gerecyclede petflessen. Dit is materiaal
dat veel licht doorlaat, geluid dempt, financieel aantrekkelijk is én
duurzaam.
Cover: Anatomische studie van het hart, Pieter van Gunst, naar Gerard de Lairesse, 1685.
WETENSCHAP@OLVG • 2

Redactioneel
Vrouwenvoetbal en
het vrouwenhart
Kwaliteit en
wetenschap
22
Na het plaatsen van een totale heupprothese krijgen
mensen een hele lijst met leefregels mee naar huis. Is
dat wel noodzakelijk? Promovendus Amanda Klaassen
deed binnen het waardegedreven zorg verbetertraject
voor heupartrose een omvangrijk onderzoek
met een duidelijk resultaat.
En verder
8 Commissie Wetenschap: Verslag OLVGwetenschapsweek
9 Abstract: De ontwikkeling van een glucose
predictiemodel bij IC-patiënten
10 Publicatie: Meniscusscheur: ook na vijf jaar goede
uitkomsten met oefentherapie
11 Kwartet onderzoekers: Vier OLVG-promovendi
vertellen over hun onderzoek
16 Interview promovendus Psychiatrie en Medische
Psychologie Margot Morssinkhof: De invloed van
de pil op depressie en slaap
17 Abstract: Beïnvloedt het voedingspatroon de
reactiedrempel voor pinda?
18 In de schijnwerpers
19 Column neuroloog Bas ter Meulen
20 Epidemiologica: Het maken van een goede
zoekstrategie
23 Tip van de monitor: Standard Operating
Procedures (SOPs): super handig!
24 Infographic: OLVG Hartapp in cijfers
Hebben jullie genoten van het Europees Kampioenschap
vrouwenvoetbal deze zomer? Het Nederlandse
vrouwenvoetbal kent een uitgebreide voorgeschiedenis
en begint heel langzaam populair te worden.
De eerste vrouwenvoetbalteams ontstonden na de
Tweede Wereldoorlog. In 1955 werd in Nederland de
voetbalvrouwenbond opgericht zonder toestemming
van de KNVB, want die vond dat vrouwenvoetbal niets
bijdroeg.
Daarnaast was voetbal niet goed voor de elegantie
van de vrouw en volgens artsen zou voetbal bij vrouwen
leiden tot baarmoederverzakkingen. Ook zouden
de enkel- en kniegewrichten van vrouwen veel zwakker
zijn dan die van mannen. Pas toen de UEFA in de jaren
70 de KNVB verplichtte om vrouwen toe te laten tot de
bond, of ze het nu leuk vonden of niet, gebeurde er iets.
Maar blij was de KNVB niet. En nog steeds is niet iedereen
enthousiast. Johan Derksen zei recent over een
strafschop: ‘Het is net alsof ze tegen een hoop stront
schoppen.’.
De overeenkomst tussen het vrouwenvoetbal en het
vrouwenhart is dat beide langdurig ontkend zijn. Want
hoe ging dat bij de cardiologen?
Bij de cardiologenvereniging voltrekt zich eenzelfde
proces. Een aantal jaren geleden wilde men niet het
verschil tussen het mannen- en het vrouwenhart
zien. Gelukkig hebben voortrekkers als Angela Maas,
Jutta Schroeder-Tanka (OLVG) en Janneke Wittekoek
doorgezet! Al met al is er veel winst behaald. Uit wetenschappelijk
onderzoek naar het vrouwenhart zijn
nieuwe inzichten voortgekomen die ook het mannenhart
beter maken, mooi!
Hoewel er meer aandacht voor is en we op de goede
weg zitten, zijn we er nog niet. Sommige Nederlandse
vrouwelijke voetballers verdienen in de eredivisie 1.000
euro bruto per maand. Er is nog werk aan de winkel!
Mariëlle van Pampus, perinatoloog
WETENSCHAP@OLVG • 3

Historie
Het vrouwenhart
toen en nu
Sinds angina pectoris voor het eerst werd beschreven, eind 18 e eeuw,
is de vrouwelijke hartpatiënt altijd langs de mannelijke meetlat
gelegd. Tot de jaren 90 van de 20 e eeuw. Toen kwam het besef dat die
‘lastige vrouwen met hun rare klachten en dubieuze uitslagen’ niet
zeurden om niks. Er bleken belangrijke man-vrouwverschillen te zijn
in het patroon van aderverkalking en veroudering van de hartspier 1 .
Judith Vocking
Met medewerking van Jutta Schroeder-Tanka en Nicola Vos, cardiologen in OLVG
Het was de Engelse internist William
Herberden die in 1772 voor het eerst pijn
op de borst beschreef en dat angina
pectoris noemde. Het viel hem op dat
deze klachten vooral voorkwamen bij
mannen van boven de vijftig jaar. Dat
klopte, omdat de meeste vrouwen in die
tijd stierven voor hun veertigste, lang
voordat ziekten aan de kransvaten zich
konden ontwikkelen 1 .
Deelname vrouwen niet relevant
In de tweede helft van de 20 e eeuw
ontwikkelde de cardiologie zich als zelfstandig
specialisme, maar wel vanuit
het mannelijk perspectief. In veel studies
werd de deelname van vrouwen als
niet relevant gezien of als onpraktisch,
vanwege hormonale schommelingen.
Er was in die tijd wel aandacht voor
vrouwen, maar puur als partner en verzorgster
van mannelijke hartpatiënten.
Tot ver in de jaren 70 bestond zelfs de
gedachte dat vrouwen medeschuldig
waren aan het hartinfarct van hun man.
In verschillende tijdschriften, waaronder
het vooraanstaande British Medical
Journal, vroeg men zich af of vrouwen
te veel geëist hadden van hun man,
zodat het tot een hartinfarct had kunnen
komen 1 .
Andere insteek
In 1991 werden hart- en vaatziekten
bij vrouwen voor het eerst op de wetenschappelijke
agenda gezet. In het
tijdschrift New England Journal of Medicine
verscheen een aantal artikelen
waarin gesteld werd dat vrouwen met
hartklachten minder goed werden onderzocht
en behandeld dan mannen 1 .
In 1996 begon de Women’s Ischemic
Syndrome Evaluation studie, een onderzoek
naar de mechanismen van
hartklachten bij vrouwen op middelbare
leeftijd. Uit deze studie en studies
die volgden, bleek dat cardiale problemen
bij vrouwen vaak andere oorzaken
hebben. Dus moet ook het stellen van
een diagnose en het insteken van een
behandeling anders gebeuren.
Niet begrepen klachten
Ook in Nederland groeide de aandacht
voor het vrouwenhart. Cardiologen, zoals
Angela Maas, Jutta Schroeder-Tanka
en Janneke Wittekoek, hebben hier
een belangrijke rol in gespeeld. Zij zagen
steeds meer vrouwen van middelbare
leeftijd op hun spreekuur met klachten
van kortademigheid en pijn op de borst
die niet begrepen werden. Uit de standaard
onderzoeken, zoals een fietstest,
scans en hartkatheterisatie, kwamen
namelijk geen afwijkingen. De diagnostiek
was toen nog voornamelijk gericht
op de grote kransslagaders van het hart
en met name de anatomische component
daarvan, maar daarmee was dus
een grote groep niet geholpen. Wat was
er met deze vrouwen aan de hand?
Coronaire vaatdysfunctie
Al in 1992 bleek uit onderzoek van cardioloog
Jan Piek dat het niet altijd de
kransslagaders zijn die de problemen
veroorzaken, maar ook de kleine bloedvaten
van het hart: het microvasculaire
vaatbed 2 . Vele studies daarna onderschreven
dit. Het blijkt dat twee derde
van de vrouwen en één derde van de
mannen die een hartkatheterisatie
ondergaan vanwege hartklachten,
geen obstructies in de kransslagaders
(obstructief coronairlijden) hebben.
Bij de meerderheid (59-89%) van deze
mensen zijn de klachten gebaseerd
op microvasculaire dysfunctie en/
of verkrampingen (spasmen) van de
kransslagaders, samen coronaire vaatdysfunctie
genoemd. Daarvan is het
merendeel vrouw. Vrouwen hebben
vaker dan mannen coronaire vaatdysfunctie
zonder voorgeschiedenis van
WETENSCHAP@OLVG • 4

obstructief coronairlijden. Omdat de
standaard diagnostiek bij pijn op de
borst gericht is op het evalueren van
obstructief coronairlijden, wordt coronaire
vaatdysfunctie als oorzaak van de
klachten vaak niet meegenomen 3 .
Opleidingsplan en richtlijn
Om dit te veranderen, is coronaire vaatdysfunctie
in 2018 opgenomen in het
opleidingsplan van de cardiologie en
verscheen de eerste Nederlandse richtlijn
op dit gebied in 2020 3 . Sindsdien
zijn de ontwikkelingen doorgegaan.
Een aantal ziekenhuizen, waaronder
OLVG, loopt voorop in het onderzoek
naar het vrouwenhart en voert invasieve
coronaire functietesten uit. Dit
zijn testen die alle componenten van de
coronaire vaatfunctie – vaatweerstand,
vaatkramp (spasme) en maximale verwijding
(dilatatie) – integraal kunnen
evalueren 3 .
Diagnose stellen
De coronaire functietesten stellen cardiologen
in staat om vaker een diagnose
te stellen. Dat is belangrijk, want als
er een diagnose is, kan er gericht behandeld
worden. Komen er op cardiaal
gebied geen afwijkingen uit het onderzoek,
ook niet aan de kleine bloedvaatjes,
dan kan de cardioloog de patiënt op
het goede spoor zetten voor vervolgonderzoek.
Pijn op de borst kan namelijk
ook vele andere oorzaken hebben. Enkele
voorbeelden daarvan zijn: reflux,
astma, kraakbeenontsteking van de
ribben of een angst-/paniekstoornis 3 . Er
is ook een groep patiënten bij wie geen
cardiale problemen worden gevonden,
maar die wel veel medicijnen hiervoor
slikken. Dan is het gerechtvaardigd deze
medicatie af te bouwen als blijkt dat er
cardiaal niets aan de hand is.
Anatomische studie van het hart, Pieter van Gunst, naar Gerard de Lairesse, 1685
Nederlandse database
De invasieve functietesten gebeuren
op basis van een strikt protocol en de
resultaten ervan worden geregistreerd
in een Nederlandse database: NL-CFT
registry. Daar komen ook de resultaten
van de vragenlijsten in, die mensen
jaarlijks invullen over hun kwaliteit van
leven. Verder bevat de database algemene
gegevens. Niet alleen het standaard
palet, zoals roken en BMI, ook
gegevens over de voorgeschiedenis van
patiënten wat betreft hoge bloeddruk,
suikerziekte, zwangerschapsgerelateerde
problemen, migraine en auto-immuunziektes.
Dit blijken namelijk mogelijk
voorspellende factoren te zijn voor
het ontwikkelen van cardiale klachten
bij vrouwen op middelbare leeftijd. Met
deze data hoopt men nog meer inzicht
te krijgen in de verschillende subtypen
van coronaire vaatdysfunctie en hun
risicofactoren.
Cardiale genderproblematiek
Vroeger wisten we dat het vrouwenhart
een beetje kleiner was dan het mannenhart,
maar nu weten we door wetenschappelijk
onderzoek ongelooflijk veel
meer. Ook dat coronaire vaatdysfunctie
tevens bij mannen voorkomt, zij het in
mindere mate. Daarom is de naamgeving
inmiddels verbreed tot cardiale
genderproblematiek. Feit blijft wel dat
de kennis over de kleine vaatjes in het
hart is voortgekomen uit het vrouwenonderzoek
en dat de naam ‘vrouwenhart’
daar een belangrijke rol in heeft
gespeeld. De media heeft het opgepikt
en daardoor is het meer zichtbaar geworden.
Steeds meer vrouwen weten
van het bestaan af en dat helpt als ze
met ogenschijnlijk onduidelijke klachten
in de spreekkamer komen. Daarnaast
is het een belangrijke ontwikkeling dat
coronaire vaatdysfunctie nu in het opleidingsplan
staat en er een richtlijn
voor is, waardoor de nieuwe generatie
cardiologen er veel beter mee om zal
gaan. Zo is de historie van het vrouwenhart
voorlopig nog niet ten einde!
Referenties:
1. Maas A. Hart voor vrouwen. De cardioloog over
het vrouwenhart. Amsterdam: Uitgeverij de Arbeiderspers;
2019
2. Piek JJ. Pathomorphological and clinical
characteristics of the coronary collateral
circulation. 1992
3. Pijn op de borst zonder obstructief coronair
lijden. NVVC leidraad. 1 juni 2020
WETENSCHAP@OLVG • 5

Virtual Fracture Care
Zorg bieden aan degenen
die dat nodig hebben
Sinds mei 2019 krijgen patiënten die met een eenvoudige botbreuk
op de SEH van OLVG komen in plaats van gips, een verband of brace.
Daarna gaan ze direct met ontslag met duidelijke instructies en
informatie, ondersteund door een smartphone applicatie. Onderzoek
in OLVG toonde aan dat dit concept, afgeleid van methodes uit het
Verenigd Koninkrijk, ook in de Nederlandse setting werkt. Het maakt
de zorg efficiënter en bespaart veel kosten. Hierdoor hebben meerdere
ziekenhuizen het concept inmiddels omarmd. En ondertussen gaan op
basis van wetenschappelijk onderzoek de ontwikkelingen volop door.
Judith Vocking
Het was Thijs Geerdink, destijds artsonderzoeker
bij de Traumachirurgie,
die het concept, onder leiding van de
traumachirurgen, naar OLVG bracht.
Hij kreeg subsidie om de methode te
implementeren en onderzoeken. Het
project, met de naam ‘Direct ontslag
bij botbreuken’, werd opgetuigd voor
twaalf letsels en de resultaten logen er
niet om. De nieuwe manier van werken
zorgde voor 91% minder poliklinische
controles, 72% minder röntgenfoto’s en
een kostenreductie van 75%. De patiënttevredenheid
was hetzelfde en er trad
geen verschuiving in zorg op naar huisartsen
en fysiotherapeuten.
Validatiestudie
Het St. Antonius Ziekenhuis nam als
eerste de nieuwe werkwijze over. Daaruit
kwam een wetenschappelijke samenwerking
tot stand om de methode
breder te valideren en ontwikkelen. In
het Antonius werd Jelle Spierings als
promovendus voor het project aangesteld
en in OLVG Gijs Willinge, beiden
met OLVG-traumachirurg Carel Goslings
als promotor. Met een validatiestudie
werd aangetoond dat de werkwijze
in het Antonius dezelfde resultaten gaf.
Verder bouwen beide promovendi voort
op de resultaten van Geerdink. Willinge:
‘Thijs heeft laten zien dat het concept
werkt, maar voor de twaalf afzonderlijke
letsels waren de specifieke uitkomsten
nog niet in kaart gebracht. Pas als
je per letsel weet of direct ontslag effectief
is en dezelfde functionele uitkomsten
geeft, kun je het in de richtlijnen
opnemen.’
Lijst uitbreiden
Verder gaan de twee promovendi door
middel van interviews en focusgroepen
de patiënttevredenheid nader onder de
loep nemen. Die is destijds uitgevraagd
met gestandaardiseerde vragenlijsten,
maar voor wie het nou precies
werkt en waarom, en waar eventuele
verbeterpunten zitten, kan nog verder
uitgezocht worden. Ook gaan ze kijken
of het mogelijk is de lijst met letsels uit
te breiden. Willinge: ‘De eerste twaalf
zijn gekozen op basis van onderzoek
in het Verenigd Koninkrijk, maar er zijn
aanwijzingen dat er meer letsels in aanmerking
komen.’
Virtual Fracture Carebespreking
Daarnaast gaan Willinge en Spierings
in OLVG nog twee andere onderzoeksprojecten
doen. Van de circa 10 duizend
mensen die jaarlijks op de SEH van
OLVG binnenkomen met een botbreuk
of kneuzing, komt 30% in aanmerking
voor direct ontslag. De overige
70% moet terugkomen voor controle.
De vraag is of ook voor deze grotere
groep een efficiencyslag gemaakt kan
worden. Daarvoor is per april 2020 de
Virtual Fracture Care (VFC)-bespreking
in het leven geroepen. Een patiënt die
binnenkomt op de SEH krijgt een röntgenfoto
en uitleg over het VFC-concept.
Daarna gaat hij/zij naar huis met een
gips of brace en wordt aangemeld voor
de VFC-bespreking op de eerstvolgende
werkdag. Een multidisciplinair team,
onder leiding van een traumachirurg of
trauma-orthopeed, stelt dan het hele
behandelplan op, dat vervolgens telefonisch
aan de patiënt wordt voorgelegd.
Doel hierbij is betere informatievoorziening
naar de patiënt, shared decision
making en meer uniformiteit ten
aanzien van het hele behandeltraject.
Willinge: ‘We gaan onderzoeken welke
winst we hiermee behalen. De data zijn
nog niet bekend, maar we zien wel al
kortere wachttijden, meer zorg op afstand
en minder vervolgafspraken, die
we efficiënter kunnen inplannen. Na-
WETENSCHAP@OLVG • 6

tuurlijk willen we ook weten wat mensen
ervan vinden om zonder definitief
behandelplan de SEH te verlaten. Dat
gaan we op een kwalitatieve manier
meten.’
Zorgpaden
De VFC-bespreking draait op protocollen
voor 180 verschillende letsels. Deze
zijn in EPIC vastgelegd. Willinge: ‘Voor
de 40 meest voorkomende bouwen we
nu digitale zorgpaden, waarbij we mensen
via MijnOLVG heel gericht, op basis
van hun specifieke zorgplan, informatie
en gevalideerde vragenlijsten sturen.
We delen dit op in hapklare stukken die
de patiënt krijgt op het moment dat
hij of zij het nodig heeft.’ Zo krijgt een
patiënt twee weken voor de controleafspraak
een vragenlijst. Blijkt daaruit
dat de functie van het gebroken ledemaat
goed is en er geen klachten zijn,
dan vervalt de afspraak, tenzij de patiënt
aangeeft toch graag voor controle
langs te willen komen. Willinge: ‘Het is
eigenlijk een soort thuismonitoring met
gevalideerde vragenlijsten, waarbij je
alleen nog maar afspraken maakt voor
degenen die het nodig hebben.’ Willinge
gaat ook hiervoor onderzoeken wat het
effect is op het aantal afspraken, wat
patiënten van deze werkwijze vinden
en voor wie het wel of niet werkt. ‘Door
patiënten naar hun ervaringen te vragen,
willen we de criteria steeds scherper
maken voor wie deze werkwijze
geschikt is.’ Bijkomend voordeel van
de gevalideerde vragenlijsten is, dat de
verzamelde data mogelijk ook gebruikt
kunnen worden voor wetenschappelijk
onderzoek.
Gijs Willinge
‘Alles ging in goed overleg’
In april brak Simone Albersen haar pols tijdens een hockeywedstrijd. Pas de
dag daarna ging ze naar de huisarts en werd doorverwezen naar OLVG voor
een röntgenfoto. ‘Na de foto kreeg ik gips en mocht ik naar huis. De volgende
dag werd ik gebeld door de arts. Die legde alles duidelijk uit en in overleg met
mij werd besloten nog een CT-scan te maken. Daarvoor moest ik dus wel terug
naar OLVG, maar omdat de afspraak ingepland was, hoefde ik nauwelijks te
wachten. Daarna ben ik alleen nog terug geweest bij de gipsverbandmeester
en ik heb nog één keer een telefonische afspraak gehad. Dit was de tweede
keer dat ik mijn pols brak en ik vond de manier waarop de behandeling nu
ging prettiger. Ik was minder tijd kwijt en alles ging in goed overleg.’
Prijzen
Het succes van Virtual Fracture Care
blijft intussen niet onopgemerkt. In
2019 won het project ‘Direct ontslag bij
botbreuken’ de Santeon Verbeterprijs
en dit jaar was er de nominatie voor de
Samen Voorop Award van VGZ. Daarnaast
hebben inmiddels zestien andere
ziekenhuizen de direct ontslagmethode
geïmplementeerd en staan er nog tien
in de wachtrij. Om hen te helpen bij
de uitrol van het concept binnen hun
organisatie, zijn een implementatiedocument
en een webinar gemaakt.
Daarnaast probeert het VFC-projectteam
in OLVG de ziekenhuizen, waar
mogelijk, te faciliteren. Willinge: ‘Door
de deelname van andere ziekenhuizen
kunnen we het project bestendigen en
gezamenlijk verder verbeteren. Hiervoor
organiseren we twee keer per jaar
een consensusmeeting met alle deelnemende
ziekenhuizen. Voorbeelden
van verbeteringen zijn het toevoegen
van andere talen en de app geschikter
maken voor laaggeletterden. Zo komt
betere informatievoorziening en uniforme
behandeling van deze letsels voor
steeds meer Nederlandse patiënten
binnen hand bereik.’
WETENSCHAP@OLVG • 7

Abstract
De ontwikkeling van een
glucose predictiemodel
bij IC-patiënten
M. van den Boorn, V. Lagerburg, S.C.J. van Steen, R. Wedzinga, R.J. Bosman, P.H.J. van der Voort
Inleiding
Bij patiënten op de Intensive Care (IC)
komt, als gevolg van hun ziekte, geregeld
acute hyperglycaemie voor. De
hyperglycaemie is bij deze patiënten
stress geïnduceerd en onafhankelijk
van de aanwezigheid van Diabetes
Mellitus. Hyperglycaemie en glucosevariabiliteit
bij IC-patiënten is geassocieerd
met een hogere morbiditeit
en mortaliteit. Het strikt reguleren van
glucose, om de variabiliteit te verlagen,
blijkt echter ingewikkeld in de huidige
klinische praktijk. Een oplossing hiervoor
is een closed-loop glucosesysteem.
Dit systeem bevat een continue
glucosemonitor (CGM) die de bloedglucosewaarde
van de patiënt meet.
Deze metingen worden gebruikt in een
model om toekomstige glucosewaardes
te voorspellen. Op basis van deze voorspellingen
worden de glucose- en insulinespuiten
automatisch bediend, zodat
de glucosewaarde van de patiënt in de
gewenste range blijft. Het doel van deze
studie was het ontwikkelen van een glucose
predictiemodel voor de algemene
IC-patiënten. Dit is de eerste stap richting
een closed-loop glucosesysteem.
Methode
Data van een eerdere studie waarbij
CGM-metingen verzameld waren, zijn
gebruikt in deze studie. Deze data zijn
Vera Lagerburg, klinisch fysicus en Michelle van den Boorn, technisch geneeskundige IC
verdeeld in een trainingsset en een validatieset.
Een mathematisch predictiemodel is
ontwikkeld, gebaseerd op een combinatie
van de eerste afgeleide (verandering)
en tweede afgeleide (snelheid
van verandering) van de huidige glucosewaarde
om de glucosewaarde 30
minuten in de toekomst te voorspellen.
Analyse van het model is gedaan op
basis van de Mean Squared Difference
(MSD) en een Clark Error Grid (CEG).
validatieset lag 99,8% van de datapunten
in de klinisch acceptabele regio’s. De
MSD was 0.41 ± 0.49 voor de validatieset.
Conclusie
Deze studie toont aan dat het mogelijk
is om de glucose van een patiënt
30 minuten vooruit nauwkeurig te
voorspellen. Dit is de eerste stap in de
ontwikkeling van een closed-loop glucosesysteem
om de glucose van ernstig
zieke IC- patiënten te reguleren.
Michelle van den Boorn en Vera
Lagerburg waren genomineerd met
dit onderzoek voor de dr. Keeman
publicatieprijs die 15 juni werd uitgereikt.
Resultaten
De uiteindelijke dataset bestond uit 94
IC-patiënten met in totaal 134.673 CGMmetingen.
Het mathematische predictiemodel
voorspelde in de trainingsset
99,9% van de datapunten in de klinisch
acceptabele regio’s van de CEG. In de
Referentie
van den Boorn M, Lagerburg V, van Steen
SCJ, Wedzinga R, Bosman RJ, van der Voort
PHJ. The development of a glucose prediction
model in critically ill patients. Comput Methods
Programs Biomed. 2021 Jul;206 (https://
www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/
S0169260721001802?via%3Dihub)
WETENSCHAP@OLVG • 8

Commissie wetenschap
Wetenschapsweek in OLVG
Van 13 tot en met 16 juni stond OLVG in het teken
van de wetenschap. Verspreid over de week waren
er diverse presentaties en workshops, die fysiek en
online bijgewoond konden worden. En net als ieder
jaar viel er een scala aan prijzen te winnen.
Onderzoeksprijs
De onderzoeksprijs ging naar Atiya
Mohammad, onderzoeker apotheek,
voor haar onderzoek naar voorschrijfcascades:
het opeenstapelen van medicatie,
doordat bijwerkingen aangezien
worden als nieuwe aandoeningen. Zij
kwantificeerde 68 uit de literatuur geselecteerde
problematische voorschrijfcascades.
Daarvan werden er 44 (65%)
als significant aangemerkt op basis van
de gemeten uitkomst. Wanneer deze
resultaten worden geëxtrapoleerd naar
de Nederlandse bevolking, heeft 2% van
de volwassenen (zo’n 92.500 mensen) te
maken met een problematische opeenstapeling
van medicijnen. Haar boodschap
is dan ook: beschouw ieder nieuw
symptoom als een bijwerking, totdat
het tegendeel bewezen is.
Posterprijs
In de strijd om de posterprijs mochten
vijf onderzoekers hun poster in twee
minuten pitchen. De prijs ging naar
de poster van onderzoeker KNO Pien
Bosschieter over het effect van tongzenuwstimulatie
op slaapapneu. Dit blijkt
een succesvolle therapie te zijn bij een
Apneu Hypopneu Index (AHI) > 15 (aantal
ademstops per minuut), dus ook bij
mensen met een AHI > 50. Dat is goed
nieuws, want deze categorie patiënten
heeft de meeste klachten en kwam eerst
niet voor deze therapie in aanmerking.
een multidisciplinair team ongeplande
heropnames. Van de 1.111 casussen bleek
16% medicatiegerelateerd en daarvan
was 40% potentieel vermijdbaar. De
oorzaken – fouten bij het voorschrijven,
therapieontrouw en problemen bij de
overdracht – lagen binnen en buiten
het ziekenhuis. Daarom moeten interventies
zowel tijdens opname als na
ontslag toegepast worden.
Een eervolle tweede plek was voor
Michelle van den Boorn, technisch geneeskundige
op de ICU. Met haar onderzoek
toonde zij aan dat het mogelijk
is om de glucose van een patiënt op de
IC 30 minuten vooruit nauwkeurig te
voorspellen. Een abstract van haar onderzoek
staat op pagina 8.
Descartesprijs
De Descartesprijs voor de beste OLVGpublicatie
die soma en psyche met
elkaar verbindt, was dit jaar voor promovendus
Psychiatrie en Medische
Psychologie Margot Morssinkhof. Zij
onderzocht de invloed van de pil op
stemming en slaap. Een interview met
haar staat op pagina 16.
Keynote
Jonathan Bouman, huisarts, clinical
data-analist en mede-oprichter van
en bestuurslid bij CMIO Eerstelijn, gaf
een spoedcursus ‘Leren denken als een
hacker’. Naast zijn reguliere werk is hij
ethisch hacker bij grote e-commerce
bedrijven en weet dus als geen ander
waar de zwakke plekken in een organisatie
zitten. Hij adviseert iedereen kritisch
en out of the box te denken. Als je
dát kan, kan je ook aan een hacker ontkomen
en dus je patiënten beschermen.
Bouman gaf een heel scala aan praktische
tips en riep iedereen op vooral
alert te zijn. Zie je dingen die naar jouw
gevoel niet kloppen, weet dan de weg
te vinden binnen het ziekenhuis. En
begin morgen alvast bij jezelf met het
installeren van een passwordmanager
en het gebruiken van een hardware
token. Dan, zegt hij, maak je zijn werk
als hacker in ieder geval een heel stuk
moeilijker.
Dr. Keeman publicatieprijs
Woensdagmiddag kwamen de twee
genomineerden voor de dr. Keeman
publicatieprijs in actie. Ziekenhuisapotheker
Elien Uitvlugt wist de prijs in de
wacht te slepen. Zij analyseerde met
Alle wetenschappelijke posters, met lekensamenvatting, in de centrale hal
van OLVG, locatie West
WETENSCHAP@OLVG • 9

Publicatie JAMA Open Network
Meniscusscheur: ook na vijf jaar
goede uitkomsten met oefentherapie
Ook na vijf jaar is er geen verschil in kniefunctie
tussen patiënten van 45 jaar en ouder met een nietobstructieve
meniscusscheur die oefentherapie
kregen of een meniscusoperatie. Deze resultaten van
een multicenter RCT, uitgevoerd door de afdeling
Orthopedie, werden 8 juli gepubliceerd in JAMA
Open Network. En dat niet alleen, de studie won eind
juni goud tijdens het EFORT congres in Lissabon.
Judith Vocking
In 2013 zetten orthopedisch chirurg Rudolf
Poolman en een aantal collega’s,
waaronder Vanessa Scholtes en Victor
van de Graaf, deze doelmatigheidsstudie
plus kostenanalyse – de ESCAPEtrial
– op, omdat de effectiviteit van een
meniscusoperatie ter discussie stond.
Non-inferiority design
Voor de studie werden 321 patiënten
tussen de 45 en 70 jaar oud geïncludeerd
in negen ziekenhuizen. Op basis
van loting kreeg de ene helft acht weken
oefentherapie en de andere helft
een operatie (arthroscopische partiële
meniscectomie). Deze mensen werden
vijf jaar gevolgd. ‘Het studiedesign is
zo, dat oefentherapie niet slechter mag
zijn dan een operatie om het als goed
alternatief te kunnen aanbieden’, legt
fysiotherapeut Julia Noorduyn uit, die
sinds 2014 bij de studie betrokken is.
‘Dat is iets anders dan aantonen dat
één van beide behandelingen beter is.
Dit zogenaamde non-inferiority design
is een van de sterke punten van dit onderzoek.’
Bijvangst
Na twee jaar bleken de uitkomsten van
oefentherapie niet slechter dan die van
een operatie. Deze resultaten zijn in
2018 door orthopedisch chirurg Victor
van de Graaf in de JAMA gepubliceerd.
Julia Noorduyn
Na vijf jaar vulden de studiedeelnemers
opnieuw een gevalideerde vragenlijst
in en werd er een röntgenfoto
gemaakt. Noorduyn: ‘Nog steeds zagen
we dat de kniefunctie heel goed was
in beide groepen, dus ook na vijf jaar
is oefentherapie niet slechter dan een
meniscusoperatie.’ Ook keek Noorduyn
naar knie-artrose. ‘De progressie van
knieartrose was minimaal en tussen
de groepen was er geen verschil. Zowel
een operatie als meer bewegen lijken
dus geen nadelig effect te hebben op
artrose. Dat is een mooie bijvangst.’
Voorkeur
Het advies dat sinds 2016 in de richtlijn
staat – begin bij alle patiënten met
een meniscusscheur met conservatief
behandelen – blijft ongewijzigd. Met
de resultaten van Noorduyn is de onderbouwing
daarvan alleen nog maar
steviger geworden. ‘Een stepped care
programma heeft de voorkeur. Dat
wil zeggen: beginnen met bewegen en
goede spierversterkende oefeningen en
dat minimaal drie maanden een kans
geven. Ook als de klachten daarna nog
aanwezig zijn, is een operatie waarschijnlijk
niet de oplossing. Dan is het
aan de patiënt en behandelaar om samen
te bespreken welke andere opties
er zijn.’
Beter
De vijfjaarsresultaten vormen het
laatste hoofdstuk van Noorduyns
proefschrift, waarmee ze binnenkort
gaat promoveren. Zo komt er na vele
jaren een eind aan de ESCAPE-studie.
Althans, aan het onderzoek met deze
studiepopulatie. Poolman: ‘We weten nu
dat we mensen van de boven de 45 jaar
met pijn in de knie echt niet hoeven te
opereren. We kunnen ze met een gerust
hart laten oefenen en daarmee wordt
het, als je geduld hebt, vrijwel altijd
beter. Maar natuurlijk zijn er andere
vragen waar we het antwoord nog niet
op hebben. Is het bijvoorbeeld wel echt
de oefentherapie die het verschil maakt
of verdwijnen de klachten ook zonder
therapie? Dat is iets wat de fysiotherapeuten
nog uit willen gaan zoeken. Zo
komen we steeds een stap verder.’
Referentie
Noorduyn JCA, Graaf van de VA, et al. Effect of
Physical Therapy vs Arthroscopic Partial Meniscectomy
in People With Degenerative Meniscal Tears-
Five-Year Follow-up of the ESCAPE Randomized
Clinical Trial. JAMA Netw Open. 2022;5(7):e2220394.
WETENSCHAP@OLVG • 10

Kwartet onderzoekers
Hoe is het om in OLVG te promoveren? Vier promovendi
vertellen erover.
WETENSCHAP@OLVG • 11

Kwartet onderzoekers
Invasieve strategieën bij het acuut
coronair syndroom
Hoe ben je in dit promotieonderzoek
terechtgekomen?
‘Ik werkte als anios bij de Cardiologie in OLVG
toen ik de kans kreeg aan onderzoeken mee
te doen van cardiologen Robert Riezebos en
Maarten Vink. Dat heeft zich steeds meer
uitgebreid, totdat zij voorstelden er een promotietraject
van te maken. Ik moet zeggen
dat de OLVG-abstractprijs, die ik 2015 aan
het begin van het traject won, een stimulans
is geweest om door te gaan.’
Hoe kijk je terug op het traject?
‘Vlak nadat ik met het eerste onderzoek
begon, kwam ik in opleiding tot cardioloog.
Daardoor heb ik eigenlijk al het onderzoek
in mijn vrije tijd gedaan. Dat was best een
uitdaging, maar ik heb er ook ontzettend van
genoten. De goedkeuring van een studieopzet
: onderzoek doen maakt
je een betere dokter
Samenvatting onderzoek
Mijn proefschrift bestaat uit twee delen. In deel
één onderzochten we in de praktijk verschillende
timing strategieën ten aanzien van invasief handelen
bij patiënten met instabiele angina pectoris of
een non-ST-elevatie myocardinfarct. Een benadering
waarbij de patiënt direct een hartkatheterisatie
ondergaat (

Kwartet onderzoekers
Oncologische biologics: gepersonaliseerd
doseren wordt de toekomst
Hoe ben je in dit promotieonderzoek
terechtgekomen?
‘Voor mijn master Farmacie heb ik een coschap
gelopen in OLVG. Dat beviel zo goed,
dat ik er ook graag mijn afstudeeronderzoek
wilde doen. Binnen de apotheek bestond
het vermoeden dat de dosering van
pembrolizumab – een oncologische biologic
– efficiënter en duurzamer kon. Ik heb een
observationele studie opgezet waar zulke
duidelijke resultaten uitkwamen, dat besloten
werd er een promotietraject van te
maken.’
Je bent nog niet zo lang bezig.
Heeft het promotieonderzoek je al
iets gebracht?
‘Je zegt als beginnend onderzoeker heel
makkelijk: ik heb een idee en zo ga ik het
Samenvatting onderzoek
Behandeling met oncologische biologics heeft
de kwaliteit van de oncologische zorg verbeterd.
De alsmaar oplopende kosten van deze middelen
vormen echter inmiddels een reële bedreiging
voor de betaalbaarheid van het Nederlandse
zorgstelsel. Daarom onderzoeken wij of de kosteneffectiviteit
van oncologische biologics verbeterd
kan worden door deze gepersonaliseerd te
doseren, waarbij de dosis en/of het dosisinterval
aangepast wordt op basis van de geneesmiddelspiegel.
Bij patiënten met niet-kleincellige
longkanker (NSCLC-patiënten) hebben wij reeds
aangetoond dat de dosis pembrolizumab een
factor 3.5 verlaagd kan worden. Met kosten van
ongeveer €5.250,- per driewekelijkse toediening,
kan gepersonaliseerd doseren dus een enorme
verbetering teweegbrengen in het leveren van
doelmatige en kosteneffectieve zorg.
Ook hebben wij aangetoond dat NSCLC-patiënten
het belang van doelmatige zorg inzien, en dat
zij daarom bereid zijn behandeld te worden met
een gepersonaliseerde dosering.
Fenna de Vries, promovendus
Apotheek
Met dit onderzoek was
Fenna de Vries genomineerd
voor de posterprijs
tijdens de OLVGwetenschapsweek
Take-home
message
Door dure oncologische
biologics
gepersonaliseerd
te doseren,
bieden we de
patiënt een behandeling
op
maat en dragen
we bij aan het
leveren van doelmatige
zorg.
: iets kan jou wel wat
opleveren, maar wat kost
het de patiënt?
doen, maar nu ik met een METC-aanvraag
bezig ben, merk ik dat er heel wat haken
en ogen aan een onderzoek zitten. Iets kan
jou wel wat opleveren, maar wat kost het
de patiënt? Dat vind ik echt een eyeopener.
Het mooie van dit project is de nauwe
samenwerking met collega’s van de afdeling
Longgeneeskunde en Sanquin. Zij zijn
anders opgeleid, waardoor ik heel veel van
ze leer. Dat zie ik ook terug bij het schrijven
van de aanvraag. Iedereen draagt daar zijn
steentje aan bij.’
Waar ben je trots op?
‘Ik vind het heel waardevol dat we het patiëntperspectief
hebben meegenomen in
onze studie. Daardoor weten we dat, als we
iets gaan veranderen, het ook gedragen
wordt door de patiënten.’
WETENSCHAP@OLVG • 13

Kwartet onderzoekers
Mitochondriële zuurstofspanning
bij hemodynamische shock
Hoe ben je in dit promotieonderzoek
terechtgekomen?
‘Toen ik mijn semi-arts-stage op de ICU wilde
doen, moest ik op gesprek bij de opleider van
de afdeling. Ik gaf aan dat ik ook geïnteresseerd
was in onderzoek. Hij heeft mij toen in
contact gebracht met professor Nicole Juffermans.
Zij had een interessant project en
daar ben ik in oktober 2020 mee begonnen.’
Wat is tot op heden je grootste
succes en wat vind je uitdagend?
‘Ik ben trots op het wiskundig model dat ik
heb gebouwd om de invloed van verschillende
parameters, zoals bloedvolume en
zuurstofspanning, te berekenen op de mitochondriën
in de cel.
Nieuwe kennis inpassen in de kennis die er
al is, is best uitdagend. Daarnaast is er de
logistieke uitdaging om studies goed te laten
Samenvatting onderzoek
Veel patiënten op de ICU hebben een gestoorde
bloedsomloop. Dit heet shock. Hierbij komt er niet
genoeg bloed en zuurstof bij de organen, waardoor
die uiteindelijk niet goed meer kunnen functioneren.
Wanneer de complicatie shock optreedt, is er
30% kans op overlijden. Op dit moment is er geen
goede maat om de eerste signalen van verminderde
zuurstoftoevoer naar de organen te herkennen
en dus de juiste behandeling toe te passen.
Daarom onderzoeken wij de zuurstofspanning op
de plek waar het daadwerkelijk door het lichaam
gebruikt wordt: de mitochondriën – de energiefabrieken
van de cel. We hopen met deze methode
eerder en preciezer te herkennen of organen meer
zuurstof nodig hebben, zodat gerichte behandelingen
tijdig kunnen worden gestart. Onze eerste
resultaten wijzen erop dat een daling van de mitochondriële
zuurstofspanning voorspellend kan zijn
voor het ontwikkelen van shock.
Bashar Hilderink,
promovendus ICU
Met dit onderzoek
was Bashar Hilderink
genomineerd voor de
abstractprijs tijdens de
OLVG-wetenschapsweek
: nieuwe kennis inpassen
in kennis die er al is, is
uitdagend
lopen. We kunnen onze metingen bijvoorbeeld
pas doen, nadat er een speciale pleister is geplakt.
Omdat die eerst moet inwerken, bleek
het niet haalbaar de metingen vroeg in de
ochtend te doen. Met verschillende disciplines
hebben we om tafel gezeten om hiervoor
een oplossing te vinden. Achter zoiets kom je
gaandeweg, maar je leert er wel veel van.’
Wat zijn je toekomstplannen?
‘Eind 2023 hoop ik te promoveren. Ik wil uiteindelijk
graag in opleiding tot internist, maar
eerst wil ik als anios aan de slag om te ervaren
of het specialisme me echt bevalt.’
Take-home message
Het meten van de mitochondriële zuurstofspanning is een
nieuwe techniek die mogelijk de behandeling van kritiek zieke
patiënten kan personaliseren.
WETENSCHAP@OLVG • 14

Terugkeer naar sport na een
schouderstabilisatie
Kwartet onderzoekers
Hoe ben je in dit promotieonderzoek
terechtgekomen?
‘Tijdens de coronacrisis realiseerde ik me
dat ik niet volledig in het ziekenhuis wilde
werken, maar ook voor een sportorganisatie.
Daardoor ben ik mijn pijlen gaan richten
op de Orthopedie. Ik kwam in contact met
Derek van Deurzen, opleider Orthopedie
in OLVG, en begon onder zijn leiding aan
een klein onderzoek. Dat mondde uit in een
multicenter studie en toen daar nog twee
onderzoeken bijkwamen, besloten we er een
promotietraject van te maken.’
Je bent buitenpromovendus en
promoveert dus naast je werk als
anios. Hoe is dat?
‘Druk, maar het scheelt dat ik het onderwerp
samen met mijn (co)promotoren zelf heb
: je moet echt
doorzettingsvermogen
hebben
Samenvatting onderzoek
Met de SPORTS-studie hebben we gekeken
naar factoren die kunnen voorspellen of
een patiënt niet terugkeert naar sport, nadat
hij of zij een operatie heeft ondergaan
ter voorkoming van het uit de kom gaan
van de schouder. Sommige sporten hebben
een hoge schouderbelasting of brengen de
schouder in risicovolle posities. Denk hierbij
aan honkbal en rugby. Voor deze studie
keken we naar 336 patiënten uit zes verschillende
ziekenhuizen/klinieken die tussen
2014 en 2019 zijn geopereerd. 318 van deze
patiënten sportten voor de operatie. Daarvan
keerden er 26 (8,2%) niet terug naar
sport en 100 (31%) naar een lager niveau
van sport. De factoren die voorspellend
bleken voor geen terugkeer naar sport waren:
veelvuldig bovenhands gebruik van de
schouder tijdens werk en schade aan het
bot van de kom van het schoudergewricht.
Ted van Iersel, promovendus
Orthopedie
Met dit onderzoek was Ted
van Iersel genomineerd voor
de posterprijs tijdens de
OLVG-wetenschapsweek
Take-home
message
Door de risicofactoren
van geen terugkeer
naar sport te kennen
na een stabiliserende
schouderoperatie,
kunnen we patiënten
beter en vroegtijdiger
informeren over het
verwachte beloop.
kunnen vormgeven in een onderzoek dat ik
echt interessant vind én belangrijk. Ik denk
dat onze focus, patiëntgerichte zorg, iets is
waar we in de Orthopedie steeds meer naartoe
moeten.’
Wat levert onderzoek doen je als
arts op?
‘Operatietechnieken kan ik leren tijdens mijn
opleiding, maar voor mijn onderzoek ben ik
op een andere manier intensief met patiënten
bezig. Me daarin ontwikkelen, zie ik als
een grote meerwaarde. Daarnaast leer je als
promovendus van de tegenslagen waar je
mee te maken krijgt. Een artikel dat afgewezen
wordt, mensen die maar niet reageren.
Je moet echt doorzettingsvermogen hebben
en tot je knieën door de modder willen ploeteren
om een promotietraject tot een succesvol
einde te brengen.’
WETENSCHAP@OLVG • 15

Descartesprijs
De invloed van de pil
op depressie en slaap
Het bericht dat ze de Descartesprijs had gewonnen met
haar onderzoek naar het effect van pilgebruik op depressie
en slaap, kwam voor Margot Morssinkhof, promovendus
Psychiatrie en Medische Psychologie, als een verrassing. Ze
wist niet eens dat ze ervoor in de running was, maar ziet het
als een mooie beloning. Niet alleen voor haarzelf, maar voor
het hele team dat bij het onderzoek betrokken was.
Judith Vocking
Wat hebben jullie onderzocht en
waarom?
‘We hebben gekeken naar slaap en
stemming bij vrouwen die de pil gebruiken.
Je hoort hier veel over in de media,
maar er is eigenlijk nog weinig onderzoek
naar gedaan. Pas recent zien we meer
studies naar de invloed van pilgebruik
op bijvoorbeeld stemming en libido. Daar
wilden wij ons steentje aan bijdragen. De
pil wordt hartstikke veel gebruikt, dus het
is een belangrijk onderwerp.’
Hoe hebben jullie het onderzoek
aangepakt?
‘We hebben gebruikgemaakt van de database
van de NESDA (Nederlandse Studie
naar Depressie en Angst). Daarin zijn
gedurende tien jaar gegevens verzameld
van circa 3.000 mensen voor onderzoek
naar angst en depressie. Wij hebben voor
de subgroep vrouwen onder de 55 jaar
gekeken naar het optreden van depressie
en slaapproblemen en daarbij een
vergelijking gemaakt tussen metingen
bij vrouwen met een natuurlijke cyclus en
vrouwen die de pil gebruikten. Er is nog
weinig bekend over pilgebruik door depressieve
vrouwen, terwijl dat ongetwijfeld
veel voorkomt. Het bijzondere van de
NESDA-database is, dat er veel mensen
in zitten die een depressie hebben gehad
of op dat moment doormaken. Hierdoor
konden we ook kijken naar vrouwen met
een (doorgemaakte) depressie die de pil
gebruikten.’
Wat waren de resultaten?
‘Voor de hele groep vonden we aanvankelijk
geen verschil in depressie tussen
pil- en niet pilgebruiksters. Toen we
vervolgens keken in de subgroep vrouwen
die tussen metingen door startten
of stopten met de pil, zagen we dat zij
tijdens pilgebruik wat vaker depressief
waren. Ons vermoeden, maar dat
is puur hypothetisch, is dat de vrouwen
die starten met de pil en vervolgens
stemmingsklachten krijgen, ook sneller
weer stoppen met de pil. Wat ons verraste,
is dat pilgebruiksters meer last
hadden van slaapproblemen. Ook dit
was een klein verschil, maar significant
en consistent voor de hele groep.’
Wat betekenen deze resultaten
voor de praktijk?
‘Dat is moeilijk te zeggen. Onze resultaten
laten geen grote, zorgwekkende verschillen
zien. Het gaat om nuances. Tegelijkertijd kun
je pas echt harde uitspraken doen op basis
van klinisch onderzoek met een studiegroep
en een placebogroep. Daarom moet de
boodschap naar vrouwen nu zijn: Kijk goed
naar wat de pil met jou doet. De een heeft er
profijt van, de ander ervaart klachten. Ga bij
klachten met je arts in gesprek om te kijken
wat voor jou het beste werkt.’
Komt er nog vervolgonderzoek?
‘We willen de relatie tussen pilgebruik en
slaapproblemen opnieuw bekijken in een
grote Deense onderzoekspopulatie. We zijn
benieuwd of we dezelfde resultaten zien.
Daarnaast hebben zij ook het stresshormoon
cortisol gemeten. Cortisol kan weergeven
hoe goed je stress-systeem werkt.
Het heeft een mooi dag-nachtritme; ’s
ochtends is er een piek om goed wakker te
worden en daarna zakt het af. We willen kijken
of vrouwen die de pil slikken en slaapproblemen
melden, een ontregeld cortisol
hebben. Zo proberen we het mechanisme
steeds verder te ontrafelen.’
WETENSCHAP@OLVG • 16

Abstract
Beïnvloedt het voedings patroon
de reactiedrempel voor pinda?
D.J. Luiten, M.H. Biezeveld, O. van Doorn, H. Riady, M. Yang, M.F. Bergsma, A. van der Plas, H.K. Brand, N.J.T. Arends, A. de Bruin, J.H.M. de Vries,
T. de Meij, B.J. Vlieg-Boerstra
Aanleiding
De gevoeligheid voor pinda bij kinderen
met pinda-allergie kan sterk verschillen.
De hoeveelheid pinda waarop deze
kinderen reageren (de reactiedrempel)
varieert van milligrammen pinda-eiwit
tot een boterham met pindakaas met
meer dan 4 gram pinda-eiwit. Hiervoor
bestaat geen goede verklaring.
Een lage reactiedrempel voor pinda vermindert
de kwaliteit van leven aanzienlijk,
omdat de patiënt zeer alert moet
zijn om niet onbedoeld pinda via het
eten binnen te krijgen. Onze hypothese
is dat het voedingspatroon van invloed
is op de reactiedrempel voor pinda, omdat
voeding de darmdoorlaatbaarheid,
het immuunsysteem en de samenstelling
van de darmflora beïnvloedt.
Doel
We onderzochten of er een verband
bestaat tussen de samenstelling van
het voedingspatroon qua nutriënten en
voedingsmiddelen of voedselgroepen,
en de reactiedrempel voor pinda bij
kinderen met een pinda-allergie.
Methoden
De reactiedrempel voor pinda werd
tijdens de normale diagnostische zorg
bepaald door middel van een voedselprovocatietest,
waarbij in oplopende
doses pinda werd gegeven.
De kinderen (of hun ouders) vulden
een driedaags voedseldagboekje in
en een vragenlijst over kwaliteit van
leven. Daarnaast verzamelden ze een
ontlastings- en speekselmonster. Uit de
Berber Vlieg-Boerstra was met
dit onderzoek genomineerd voor
de posterprijs tijdens de OLVGwetenschapsweek.
Berber Vlieg-Boerstra, diëtist en onderzoeker Kindergeneeskunde
voedseldagboekjes werd de nutritionele
samenstelling berekend met behulp van
het voedingsberekeningsprogramma
Compl-eat van Wageningen Universiteit.
De ontlastings- en speekselmonsters
werden onderzocht op microbiële
samenstelling met behulp van de Isprotechniek.
Multivariabele lineaire regressie analyse,
multipele logistische regressieanalyse,
Mann-Whitney U test, T-test en
Spearman rho werden gebruikt om de
onderlinge verbanden tussen voedingsinname,
microbioom, kwaliteit van leven
en reactiedrempel te bepalen.
Resultaten
65 kinderen (0,5-18 jaar) werden geïncludeerd.
Een hogere inname van koolhydraten
en vitamine A was gerelateerd
aan een hogere drempelwaarde voor
pinda. Een hogere inname van linolzuur
en omega-6 vetzuren waren gerelateerd
aan een lagere drempelwaarde
voor pinda en dus een grotere gevoeligheid
voor pinda. Er was geen verband
tussen het voedingspatroon en de
samenstelling van de darmflora of de
kwaliteit van leven.
Betekenis voor kinderen met
pinda-allergie
Het is nog te vroeg voor voedingsadviezen,
maar deze studie laat zien dat
er een verband bestaat tussen het
voedingspatroon en de reactiedrempel
voor pinda bij pinda-allergie. Mogelijk
kunnen we in de toekomst met gerichte
voedingsadviezen de gevoeligheid voor
pinda verminderen.
Referentie
Luiten DJ, Biezeveld MH, et al. Dietary composition
may be related to thresholds for peanut in children
while microbiome may not. Clinical and Translational
Allergy (submitted). Hoofdonderzoeker:
Vlieg-Boerstra BJ.
WETENSCHAP@OLVG • 17

In de schijnwerpers
Prof. Heimburger
Award voor
onderzoeker ICU
Romein Dujardin
Romein Dujardin, promovendus
op de ICU, ontving afgelopen
maart een internationale beurs
van 25.000 euro voor zijn onderzoek
naar de stollingsstoornis
Diffuse Intravasale Stolling (DIS).
De beurs werd uitgereikt door
biotherapeutisch bedrijf CSL
Behring.
DIS kan als complicatie optreden
na een ongeluk, bloedvergiftiging
of bij kanker. Door letsel of
ziekte komen er veel schadelijke
moleculen vrij, waardoor het
stollingssysteem geactiveerd
wordt. Dit kan leiden tot bloedpropjes
en bloedingen, gevolgd
door orgaanfalen en overlijden.
Op dit moment kan alleen de
onderliggende ziekte behandeld
worden en hebben patiënten
die DIS ontwikkelen een overlijdenskans
van 50%. Door de rol
van het eiwit Fibrinogeen bij DIS
te onderzoeken, hoopt Dujardin
dit percentage naar beneden te
brengen.
PharmaSwap wint Samen Voorop Award
PharmaSwap, een initiatief om verspilling van dure geneesmiddelen tegen te gaan,
heeft de VGZ Samen Voorop Award gewonnen in de categorie ‘duurzaamheid’.
De initiatiefnemers, apothekers Piter Oosterhof (OLVG, links op de foto) en Jelmer
Faber (BovenIJ), namen een cheque van 10.000 euro in ontvangst. Na overlijden
van patiënten en doordat therapieën stoppen, houden apotheken en leveranciers
vele dure geneesmiddelen over, die na het verstrijken van de houdbaarheidsdatum
worden vernietigd. PharmaSwap heeft een gratis deelmarktplaats ontwikkeld voor
apothekers waar vraag en aanbod van geneesmiddelen samenkomen. Door de
aanwezige voorraad beter te benutten, draagt PharmaSwap bij aan een aanzienlijke
verlaging van zorgkosten en verduurzaming van de gezondheidszorg.
1,5 miljoen voor studie naar het niet voorschrijven
van cholesterolverlagers
Met een begin dit jaar verkregen
ZonMw-subsidie van 1,5 miljoen euro
gaan OLVG en Amsterdam UMC onderzoeken
of het wellicht beter is om
kwetsbare ouderen na een herseninfarct
of TIA niet te behandelen met
cholesterolverlagende statines.
Jaarlijks krijgen in Nederland zo’n 40
duizend mensen een herseninfarct
en 60 duizend een voorbijgaand herseninfarct,
ook wel transient ischemic
attack (TIA) genoemd. Ongeveer 40%
van deze mensen is ouder dan 75 jaar.
Om de kans op herhaling te verkleinen,
worden cholesterolverlagende
medicijnen voorgeschreven: statines.
Bij jonge mensen is bewezen dat die
herhaling kunnen voorkomen. Maar
of dit ook voor kwetsbare oudere
mensen geldt, is onbekend. Statines
kunnen vervelende bijwerkingen geven.
Aangezien de oorzaak voor een
herseninfarct/TIA met de leeftijd verandert,
zou de werking van statines
voor de groep ouderen wel eens niet
op kunnen wegen tegen de impact
van de bijwerkingen.
Voor dit type onderzoek heeft ZonMW
het financieringsprogramma ZE&GG
(Zorgevaluatie en Gepast Gebruik)
in het leven geroepen. Het onderzoek
gaat 6 jaar duren en wordt gecoördineerd
en uitgevoerd vanuit OLVG en
Amsterdam UMC met promovendi in
beide centra.
WETENSCHAP@OLVG • 18

Column
N=1
Promotie Daniël Mol
Op 8 juli is elektrofysiologisch technicus Daniël
Mol gepromoveerd op de detectie en invasieve
ablatiebehandeling van boezemritmestoornissen.
Mol onderzocht of boezemfibrilleren
gedetecteerd kan worden via een artificial intelligence
(AI-) algoritme op een smartphone.
Het meten van het hartritme gebeurt door de
vinger op het flitslampje van de camera van de
telefoon te houden. De lichtreflectie, gemeten
door de camera, is anders als het hart samenknijpt
dan wanneer het hart ontspant. Door
deze gegevens uit te plotten, ontstaat een soort
hartfilmpje, waaruit op te maken is of iemand
een hartritmestoornis heeft. Mol concludeert
dat detectie van boezemfibrilleren met een
smartphone goed mogelijk is, maar dat er wel
mitsen en maren aan zitten. ‘Als je een populatie
gaat screenen voor boezemfibrilleren is er altijd
een groep waarbij de testuitslag vals positief of
negatief is. Om dit te minimaliseren, is het essentieel
dat je niet alleen patiënten selecteert
met een verhoogd risico op boezemfibrilleren,
maar ook patiënten met een hoger risico op een
beroerte.’
Daarnaast constateerde Mol dat een groot deel
van de patiënten na ablatiebehandeling voor
langdurig boezemfibrilleren, een terugval heeft.
‘Desondanks zien we dat twee tot vijf jaar na
de ablatiebehandeling 80% van de patiënten
minder symptomen heeft en dat deze patiënten
een goede kwaliteit van leven scoren. Daarnaast
meldt slechts 3,6% van de patiënten complicaties
na een ablatiebehandeling. Dit betreft voornamelijk
vrouwen, oudere patiënten en patiënten
met een verhoogd BMI.’
Het is een bekend experiment in de spreekkamer: wanneer
de patiënt het langere tijd goed doet op medicatie, diezelfde
medicatie vervolgens stoppen om te kijken wat er gebeurt.
Dit principe is de basis van wetenschappelijk N=1 onderzoek.
Bij N=1 onderzoek wordt een gerandomiseerde, geblindeerde
trial uitgevoerd bij één patiënt. Door de patiënt gedurende
een aantal weken afwisselend het te onderzoeken werkzame
middel en een controlemedicament (vaak een placebo) te
geven, kan worden vastgesteld of een specifieke behandeling
effectief is. De patiënt is de eigen controle. Het voordeel?
Een N=1 onderzoek kan gebruikt worden voor het vinden van
het optimale behandel- of doseringsregime, het objectiveren
van bijwerkingen of intoleranties en voor ‘deprescribing’. 1 Deprescribing
is het afbouwen of stoppen van medicatie die de
patiënt geen voordeel (meer) biedt of zelfs schaadt.
Een goed voorbeeld van N=1 onderzoek is het proefschrift van
de Zweedse Sara Riggare dat afgelopen voorjaar verscheen.
Een primeur: Sara is zelf vanaf 32-jarige leeftijd Parkinsonpatiënt
en is de eerste patiënt ooit die het verloop van haar
eigen ziekte op wetenschappelijke wijze beschrijft. Eén van de
deelonderzoeken uit haar proefschrift betreft de vergelijking
van nicotine met placebo tegen hinderlijke dyskinesieën als
gevolg van haar Parkinson-medicatie (‘L-dopa geïnduceerde
dyskinesieën’) 2 . Beide werden bij Sara afwisselend toegediend
via een e-sigaret tijdens verschillende tijdsperioden. En wat
bleek: nicotine had een positief effect op haar overbeweeglijkheid
ten opzichte van het placebo (e-sigaret zonder nicotine).
Al met al zijn N=1 trials makkelijk uit te voeren en niet duur.
Bovendien behoren de resultaten van een systematische review
van gerandomiseerde N= 1-trials tot de hoogste klasse
van aanbeveling en bewijsniveau (‘level 1 evidence’) van een
behandeling 1 . Oftewel, dat zouden we vaker moeten doen! Ik
zou in deze eerste column graag willen pleiten voor meer N=1
onderzoek binnen OLVG om zo te komen
tot de optimale behandeling van
de patiënt. Van personalized science
naar personalized medicine!
Bas ter Meulen, neuroloog
Referenties
1. Wolters T, Van Vlijmen J. Zoals N=1 is er geen
één. Ned Tijdschr Geneeskd. 2021;165:D6149
2. Riggare S, Unruh KT, Sturr J, Domingos J, Stamford JA, Svenningsson P, Hägglund
M. Patient-driven N-of-1 in Parkinson’s Disease. Lessons Learned from
a Placebo-controlled Study of the Effect of Nicotine on Dyskinesia. Methods
Inf Med. 2017 Oct 24;56(99):e123-e128. doi: 10.3414/ME16-02-0040
WETENSCHAP@OLVG • 19

Epidemiologica
Het maken van een goede
zoekstrategie
Je moet een presentatie geven, een CAT uitwerken of hebt
een klinische vraag. Hoe maak je nu een goede zoekstrategie?
Goed zoeken valt of staat met een goede onderzoeksvraag.
Op basis van je onderzoeksvraag beslis je in welke
database(s) je artikelen gaat zoeken.
Simone Priester-Vink,
informatiespecialist
Elke database waar je in kan zoeken,
heeft zijn eigen gebruiksaanwijzing.
Gelukkig zijn er ook een paar universele
handigheden als het aankomt op artikelen
zoeken.
De keuze voor databases
Als je een goede onderzoeksvraag hebt,
kies je in welke database(s) je gaat
zoeken. Waarschijnlijk ken je PubMed
al, een database met ruim 34 miljoen
verwijzingen naar medisch wetenschappelijke
artikelen. Cochrane is je
misschien ook al bekend, vanwege de
Cochrane Systematic Reviews. Binnen
de Cochrane interface kan je ook
zoeken in CENTRAL, de door Cochrane
samengestelde database van RCT’s en
clinical trials. Via een universiteit of via
de informatiespecialisten kan je ook
zoeken in Embase, een van de grootste
databases voor biomedische artikelen,
met meer dan 33 miljoen verwijzingen.
Op de intranetpagina ‘Online bronnen’
vind je de databases die in OLVG beschikbaar
zijn.
Zoektermen
Hoe bepaal je welke zoektermen je gaat
gebruiken? Vanuit een PICO of onderzoeksvraag
hoef je niet alle termen mee
te nemen in je zoekstrategie. Denk goed
na wat de belangrijkste bouwstenen
zijn van je onderzoeksvraag en welke
termen overbodig zijn. Bij een PICO
begin je vaak met zoektermen voor de
patiëntengroep (P) en de interventie (I).
Als dat te veel ruis in je resultaten oplevert,
kan je nog zoektermen voor de
comparison (C) gebruiken.
Indextermen
In de meeste databases kun je gebruikmaken
van zogenaamde indextermen.
Dit zijn trefwoorden die de redactie
van een database aan artikelen koppelt.
In PubMed en Cochrane worden
dit MeSH-termen genoemd en Embase
noemt ze Emtree-termen. Het zoeken
met deze indextermen werkt heel handig.
Het belangrijkste nadeel is dat
deze indextermen niet direct worden
Stappenplan artikelen zoeken
toegekend aan artikelen; hier gaat wat
tijd overheen. Als je alleen maar zoekt
met indextermen, loop je daarom het
risico om de nieuwste artikelen over
jouw onderwerp te missen. Om zoveel
mogelijk relevante artikelen te vinden,
is het belangrijk om indextermen met
tekstwoorden te combineren.
Vrije tekstwoorden
Vrije tekstwoorden kan je zo in een database
typen. Het is echter handig om
deze tekstwoorden in titel en abstract
te zoeken. In PubMed doe je dit door
de toevoeging [tiab] achter het woord
te zetten. Hierdoor zorg je dat PubMed
het woord niet per ongeluk vindt in
• Kies de juiste bron(nen) voor jouw zoekvraag
• Bedenk welke termen het belangrijkst zijn binnen jouw onderzoeksvraag of
PICO
• Gebruik indextermen
• Gebruik tekstwoorden en bedenk hierbij zoveel mogelijk synoniemen. Denk
aan truncatie (*) en het koppelteken (-)
• Combineer deze indextermen en tekstwoorden met behulp van booleaanse
operatoren
• Gebruik zo nodig en met enige voorzichtigheid filters en clinical queries.
• Kom je er niet uit? Of twijfel je over jouw zoekresultaat? Schakel een informatiespecialist
in om samen een search op te stellen of je eigen search te
controleren
WETENSCHAP@OLVG • 20

(“Music”[Mesh] OR music[tiab])
AND
(“Surgical Procedures, Operative”[Mesh]
OR “Perioperative Period”[Mesh] OR “Perioperative
Care”[Mesh] OR surg*[tiab] OR
perioperative[tiab] OR peri-operative[tiab]
OR operat*[tiab] OR intraoperati*[tiab])
AND
(“Anxiety”[Mesh] OR anxiet*[tiab] OR
anxious*[tiab] OR fear[tiab])
bijvoorbeeld de naam van het journal
of de affiliatie van de auteurs. Vrije
tekstwoorden kan je trunceren, zodat je
meerdere woordvarianten zoekt, zoals
enkelvoud, meervoud en vervoegingen.
Een voorbeeld hiervan is cancer*[tiab],
waarbij de database zoekt op cancer,
cancers, cancerous, cancerization, etc.
Woorden in exacte volgorde naast elkaar
zoeken, is in de meeste databases
mogelijk. In PubMed en Cochrane kan
dat door een koppelteken (-) tussen de
woorden te zetten.
Zoektermen combineren
Booleaanse operatoren worden gebruikt
om de verschillende indextermen
en vrije tekstwoorden te combineren.
De meest gebruikte Booleaanse
operatoren zijn OR, AND en NOT. OR
gebruik je als je synoniemen wilt verbinden,
zoals: “Neoplasms”[Mesh] OR
neoplas*[tiab] OR cancer*[tiab]. AND
gebruik je om verschillende onderwerpen
binnen je onderzoeksvraag te
combineren: (“Neoplasms”[Mesh] OR
neoplas*[tiab] OR cancer*[tiab]) AND
(“Music Therapy”[Mesh] OR musictherap*[tiab]).
NOT gebruik je als je
wilt dat een bepaalde term voorkomt,
maar de andere niet: (baby[tiab] OR
newborn[tiab]) NOT premature[tiab].
Pas hier wel mee op, want je sluit met
NOT ook een artikel uit als het alleen
maar meldt dat het juist niet over premature
baby’s gaat.
Filters en clinical queries
Wanneer je veel resultaten vindt, kan
het handig zijn om filters of clinical queries
te gebruiken. Het is mogelijk om te
filteren op artikeltype, taal, tijdsperiode
waarin het artikel verschenen is, leeftijd
en geslacht. Echter, sommige filters werken
standaard met de eerdergenoemde
indextermen. Dit betekent dat het gebruik
van een filter kan zorgen dat je de
meest recente artikelen niet vindt. Als je
dit wilt voorkomen, schakel dan de hulp
in van een informatiespecialist.
In een aantal databases bestaat de
optie om te filteren met behulp van
zogenaamde clinical queries. Hiermee
kun je een zoekstrategie toepassen op
het gebied van bijvoorbeeld: therapie,
diagnose, prognose, etiologie of economie.
Bij een aantal van deze filters kun
je aangeven of je sensitief of specifiek
wilt zoeken.
Het bewaren van artikelen
Vrijwel elke database heeft een optie
om zoekstrategieën en verwijzingen
naar artikelen op te slaan, zodat je er
later mee verder kunt gaan. Hiervoor
kun je een gratis account aanmaken,
waarna je door jou geselecteerde artikelverwijzingen
op kunt slaan in mappen,
die je zelf een naam kunt geven.
Tevens kun je je zoekstrategie opslaan,
zodat je deze op een later moment
makkelijk kan herhalen.
Hulp
Heb je hulp nodig bij het zoeken van
artikelen? Wil je begeleiding bij het
uitvoeren van een systematic review?
Neem contact op met een van de informatiespecialisten:
Bert Berenschot,
Chantal den Haan of Simone Priester-
Vink, via bibliotheek@olvg.nl.
WETENSCHAP@OLVG • 21

Kwaliteit en wetenschap
Leefregels na een totale heupprothese;
noodzaak of niet?
Niet met de benen over elkaar zitten, niet op de zij
slapen en standaard zes weken lopen met krukken.
Dit is een kleine greep uit de leefregels die mensen na
een totale heupprothese mee naar huis krijgen, maar
voor de effectiviteit ervan was in de literatuur weinig
bewijs te vinden. Tot nu. Promovendus Amanda
Klaassen deed binnen het waardegedreven zorg
verbetertraject voor heupartrose een omvangrijk
onderzoek met een duidelijk resultaat.
Judith Vocking
Jaarlijks krijgen in Nederland 24.000
mensen met heupartrose een totale
heupprothese. Om postoperatieve
luxatie (het uit de kom schieten van de
heup) te voorkomen, is het gebruikelijk
patiënten na de operatie leefregels voor
de eerste zes weken mee naar huis te
geven. Klaassen: ‘Patiënten in het verbeterteam
heupartrose gaven aan dat
ze het erg veel regels vonden en vroegen
zich af of die wel allemaal nodig
zijn. Dit vormde de aanleiding voor ons
onderzoek.’
Luxaties
In de literatuur werd geen duidelijk
bewijs gevonden dat leefregels daadwerkelijk
luxatie voorkomen. Er waren
eerder aanwijzingen dat het zonder ook
goed gaat. Daarom werden in 2018 in
OLVG de leefregels afgeschaft. Patiënten
kregen het advies op geleide van
de pijn hun activiteiten te hervatten.
Daarna volgden stapsgewijs, op één na,
de andere Santeon-ziekenhuizen met
het minimaliseren van de leefregels, terwijl
de luxaties werden gemonitord. De
enorme database van ruim 10.000 patiënten
(7.414 wel leefregels en 2.943 geen/
minimale leefregels) die hiermee werd
opgebouwd, vormde een prachtige bron
om een eventueel verband aan te tonen.
Amanda Klaassen
Corrigeren
‘We zagen geen significant verschil in
het ontstaan van luxaties tussen beide
groepen’, zegt Klaassen. ‘Daaruit kun
je concluderen dat de leefregels niet
nodig zijn en dat komt overeen met wat
we in de literatuur hadden gevonden.
Omdat we het in een heel grote groep
onderzochten, konden we ook corrigeren
voor mogelijk beïnvloedende
factoren, zoals leeftijd, geslacht, BMI,
operatietechniek en grootte van de
prothesekop. Ook dan zagen we geen
significant verschil tussen de twee
groepen.’
Sneller herstel
Voor de praktijk betekenen deze resultaten
dat mensen zich niet per se
zes weken aan allerlei regels hoeven
te houden, maar veilig op geleide van
de klachten kunnen opbouwen met
bewegen. Of dat misschien ook tot een
sneller herstel leidt, onderzoekt Klaassen
momenteel nog door de vragenlijsten
(PROMs) te bekijken, die patiënten
voorafgaand en drie maanden na de
operatie invulden. Klaassen: ‘Het kan
zijn dat mensen zich zonder leefregels
vrijer voelen om te bewegen en daardoor
sneller aansterken.’
Kracht
De kracht van dit onderzoek zit ‘m in de
omvang. ‘Dat is het mooie van waardegedreven
zorg’, zegt Klaassen. ‘Gegevens
die we standaard verzamelen, gebruiken
we om de zorg tussen de zeven
Santeon-ziekenhuizen te vergelijken en
daarbij van elkaar te leren. In dit geval
hebben we het effect van een verandering
in beleid op de uitkomsten van de
zorg inzichtelijk gekregen.’
Uiteindelijk, als de resultaten van haar
studie gepubliceerd zijn, hoopt Klaassen
dat meer ziekenhuizen met de
leefregels stoppen. ‘Veel artsen vinden
dat spannend, maar wetenschappelijke
onderbouwing trekt ze hopelijk over de
streep. Een grote studie als deze kan
daar een mooie bijdrage aan leveren.’
Tijdens het EFORT congres in Lissabon
afgelopen juni, ontving Amanda
Klaassen de tweede prijs voor dit
onderzoek.
WETENSCHAP@OLVG • 22

TIP van de monitor
Colofon
Standard Operating
Procedures (SOPs):
super handig!
Wetenschap@OLVG is een
onafhankelijke, wetenschappelijke
uitgave van het OLVG-Leerhuis.
Met deze uitgave wil OLVG
wetenschappelijk onderzoek
stimuleren en praktisch ondersteunen.
De uitgave verschijnt twee keer per
jaar en wordt verspreid in de eigen
organisatie en onder Santeon- en STZziekenhuizen
in Nederland.
Saskia Tasche-van Spaendonck, monitor
clinical trials
Een SOP is een schriftelijke
werkinstructie, waarin uitgebreid
wordt beschreven hoe een bepaalde
handeling uitgevoerd dient te worden.
Waarom SOPs?
Het doel van een SOP is om gestandaardiseerd
te werken, waarmee uniformiteit
gecreëerd wordt in de uitvoering
van die handeling en daardoor in
het eindresultaat. Het is een hulpmiddel
om ruis, variatie en ook discussie
weg te nemen over een werkinstructie.
Tevens is het een handige tool om je
studieteam snel in te werken. Iedereen
weet nu wat en hoe hij het moet doen.
Het wiel is reeds uitgevonden
Je vindt standaard SOPs in iProva. Je
hoeft het wiel dus niet zelf uit te vinden!
Er zijn STZ-SOPs, waar wij als STZ-ziekenhuis
gebruik van maken, en OLVG-
SOPs. Binnen STZ is er een commissie
die de SOPs iedere twee jaar controleert
en zo nodig reviseert. Je kunt
SOPs dus zien als ‘levende documenten’
waarin van tijd tot tijd iets gewijzigd
wordt. Denk daarbij aan geldende weten
regelgeving met betrekking tot wetenschappelijk
onderzoek.
De OLVG-SOPs zijn speciaal geschreven
voor ons ziekenhuis, denk bijvoorbeeld
aan de SOPs ‘Archivering’ en ‘Informed
Consent bij Investigator Initiated Onderzoek
(I.I.O)’. De standaard SOPs zijn
verdeeld in ‘voorbereiding’, ‘uitvoering’
en ‘afronding’ van onderzoek. Binnen
die drie fases van je onderzoek is dus
al een boel voor je bedacht. Maar als
onderzoeker kun je natuurlijk ook een
eigen SOP schrijven voor je studie.
Redactie
C. den Haan, medisch
informatiespecialist bibliotheek; dr.
D.H.R. Kempen, orthopedisch chirurg,
vicevoorzitter wetenschapscommissie;
A.D. Klaassen MSc, staffunctionaris
Kwaliteit & Innovatie; dr. M.G. van
Pampus, gynaecoloog; L.M. Pronk,
adviseur wetenschap en ambtelijk
secretaris ACWO, dr. D.E. van Rooijen,
hoofd wetenschap; drs. J.A.M. Vocking,
communicatiemedewerker; dr.
B.C. Vrouenraets, chirurg; dr. N.W.
Willigenburg, researchcoördinator
Orthopedie.
Redactie- en administratieadres
OLVG Wetenschapsblad
Postbus 95500
1090 HM Amsterdam
Telefoon: (020) 599 40 17
E-mail: wetenschap@olvg.nl
Hoofdredactie: Diana van Rooijen
Eindredactie: Judith Vocking, Manja
Herrebrugh
Bladcoördinatie: Judith Vocking
Foto’s en illustraties: Catalina Feres
Favi, Manja Herrebrugh, Jelmer ten
Hoeve en Joep Maeijer – Audiovisuele
Zaken OLVG, Ivo Sikkema – Ruparo,
Nena Broersen
Cartoon: Jaap Stiemer,
www.jaapstiemer.nl
Vormgeving: Ruparo, www.ruparo.nl
Druk: Drukkerij De Bij
Oplage: 850 stuks
Oproep
Wil je ook onderzoeksresultaten
publiceren? Heb je een interessant
artikel dat je wilt delen? Wil je
reageren op het magazine? Of wil je
je aanmelden voor de Onderzoekers
van OLVG (OvO), een club van
wetenschappers die langdurig
onderzoek doen in OLVG? Neem dan
contact op via wetenschap@olvg.nl
Jaargang 15 nummer 2, september
2022
WETENSCHAP@OLVG • 23

Infographic
Statistieken
Wetenschappelijke publicaties
OLVG Hartapp in cijfers
Het aantal Pubmed-publicaties van één of meer OLVG-medewerkers in 2014 en 2015, opgesplitst naar afdeling. De publicaties
van Maag- Darm- Leverziekten staan voor OLVG, locatie Oost apart vermeld en zijn voor OLVG, locatie West
geteld bij de publicaties van Interne Geneeskunde. De categorie ‘overig’ omvat de publicaties van Teaching Hospital,
De afdeling Cardiologie is in 2020 gestart met digitale
zorg voor drie aandoeningen: hartfalen, vragen van patiënten en overlegt waar nodig met de
pleegkundige) verwerkt de meldingen, beantwoordt
Medisch Onderwijs, Verpleegkunde, Diëtetiek en Fysiotherapie.
Afdeling boezemritmestoornissen en angina pectoris/post
Aantal publicatieshartfalenverpleegkundige of cardioloog. De doelstellingen
van de app zijn: 1) Verbeteren van kwaliteit
hartinfarct. Binnen de OLVG Hartapp zijn door de
Chirurgie
73
cardiologen, in samenwerking met appontwikkelaar van zorg en uitkomsten, 2) Stimuleren zelfmanagement
patiënten en 3) Optimaliseren logistiek van
85
Luscii, verschillende Anesthesiologie monitoringsprogramma’s & Operatiekamers 5 ontwikkeld.
Via de app is het mogelijk hartslag, hartrit-
zorg. De voorlopige resultaten voor het hartfalenpro-
4
Apotheek
7
me, bloeddruk en gewicht te meten en monitoren 9 en gramma binnen de app staan in deze infographic en
naar hartklachten Cardio-thoracale te vragen. Chirurgie 0
Een e-nurse (CCU-ver-
4
worden momenteel wetenschappelijk onderbouwd.
Cardiologie
40
45
Gynaecologie/Verloskunde
Boezem ritmestoornissen:
Klinisch Chemisch Hematologisch Laboratorium
480
47%
minder klinische hartfalen
Neurologie / Klinische Neurofysiologie
events in 12 maanden
(klinische opname
Oogheelkunde
en/of bezoek EHH/SEH
en/of bezoek
hartfalenlounge)
Orthopedie
27%
Dermatologie
Huisartsengeneeskunde
Intensieve Geneeskunde
Interne Geneeskunde
Keel- Neus- en Oorheelkunde
Kindergeneeskunde
Longgeneeskunde
Maag- Darm- Leverziekten
Medische Microbiologie
Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie
Pathologie
Plastische Chirurgie
Psychiatrie en Medische Psychologie
Radiologie
Reumatologie
Spoedeisende Hulp
minder fysieke Sportgeneeskunde
consulten
in 6 maanden Urologie
Overig
2
0
12
945
9
actieve 0 gebruikers
1
van de app
0
2
10
22
Hartfalen:
13
14
11
12
235*
2014 *De(totaal gegevens uniek 457) van 127 gebruikers zijn nader geanalyseerd.
2015 (totaal uniek 543)
(Cijfers maart 2022)
2
2
4
5
5
6
4
4
8
9
9
10
10
11
12
13
13
17
15
17
17
21
21
23
28
25
31
32
36
45
48
54
Angina pectoris en
post hartinfarct:
230
65%
minder meerdaagse
klinische opnames
in 12 maanden
60
64
11%
meer telefonische
consulten
in 6 maanden
WETENSCHAP@OLVG • 24
een santeon
ziekenhuis