KIJK - Hoogvliegers II - Inkijkexemplaar

Special
DEEL 2
OOGVLIEGERS
Meer spannende verhalen uit de luchtvaart
PICCARD
DE COLUMBUS
VAN DE
STRATOSFEER
CATFIGHT
DE VERBETEN
OORLOG TUSSEN
DE TWEE JACKIES
LOST PATROL
VERDWENEN
IN DE BERMUDA-
DRIEHOEK
BADER
ARROGANTE
LUCHTHELD MET
KUNSTBENEN

Inhoud
6
B-2 Spirit: het spooktoestel
Wereldwijd wordt deze moeilijk te onderscheppen
bommenwerper door de
Amerikaanse luchtmacht gebruikt om
‘deuren in te trappen’.
De Columbus van de
12 stratosfeer
Auguste Piccard was de inspiratie voor
Kuifjes Professor Zonnebloem en zette
zijn leven op het spel om de hogere lagen
van de dampkring te onderzoeken.
18
24
30
36
42
72
78
The Lost Patrol
Wat gebeurde er met de Amerikaanse
torpedovliegtuigen die op 5 december
1945 spoorloos verdwenen in de
Bermuda-driehoek?
Vliegende guerrilla’s
Jarenlang wist een handjevol Noord-
Vietnamese jachtvliegers de sterkste
luchtmacht ter wereld het leven behoorlijk
zuur te maken.
Pijl zonder boog
De zwaarbewapende en revolutionaire
Dornier Do 335, bijgenaamd Der Pfeil,
kwam tegen het einde van WO II gelukkig
net te laat.
Vlucht 666
Zou je vliegen met Vlucht 666? Of
plaatsnemen op stoelrij 13? Uit alles
blijkt dat bijgeloof in de luchtvaart lastig
uit te roeien is.
Typisch KIJK
De mooiste vliegtuigverhalen uit de
beginjaren van KIJK.
Held met mankementen
Mensen die Douglas Bader goed kenden,
omschreven hem als bloeddorstig, arrogant
en roekeloos. Toch wist deze Britse
ace het ver te schoppen. En dat zonder
benen.
Strijdwagen van de duivel
Bij alle oorlogen die de Russen de afgelopen
decennia voerden, speelde de Mi-
24 Hind gevechtshelikopter een
belangrijke en soms omstreden rol.
84 Zelfmoordoperatie
overleefd
Japanse kamikazepiloten hadden tijdens
WO II maar één missie: zichzelf te pletter
vliegen tegen geallieerde schepen.
Merkwaardig genoeg konden sommigen
het navertellen.
90
96
102
108
114
120
126
TORSTEN BLACKWOOD/AFP/ANP. 123RF
Operatie Entebbe:
alles of niets
In 1976 zetten Israëlische
commando’s binnen twee
dagen een plan op om 4000
kilometer verderop gegijzelde
landgenoten uit handen van
terroristen te bevrijden.
Vallende sterren
Omdat muzikanten nogal veel
vliegen, is de kans ook wat groter
dat ze bij een crash het leven laten.
Wie zijn zoal op die manier omgekomen?
De oorlog van de
Jacquelines
Twee vrouwelijke piloten, Jacqueline
Auriol en Jackie Cochran, waren decennialang
in een verbeten concurrentiestrijd
verwikkeld.
Landing in de golven
Een noodlanding op het water is voor
de meeste piloten een regelrechte
nachtmerrie. Maar hoe voer je zo’n
ditching zo veilig mogelijk uit?
Een reusachtige
mislukking
Tijdens de Koude Oorlog werden er
allerlei manieren bedacht om kernwapens
ver achter de vijandelijke linies
af te kunnen leveren. Een ervan was de
XB-70 Valkyrie.
De geniale brokkenpiloot
Howard Hughes was miljonair, ondernemer,
filmmaker en vrouwenverslinder,
maar bovenal luchtvaartgek.
Letterlijk én figuurlijk.
Out of the box-kisten
Soms slaan vliegtuigontwerpers
een totaal
andere weg in om
een doorbraak te
forceren. En dat
heeft tot enkele
heel bijzondere
toestellen
geleid.
4 Luchtvaartspecial

‘Als je eenmaal de vlucht hebt geproefd, zul je
voor altijd op aarde rondlopen met je ogen naar
de hemel gericht. Want daar ben je geweest,
en daar zul je altijd naar terug verlangen.’
Leonardo da Vinci
Luchtvaartspecial 5

Als Auguste Piccard en zijn
onderzoeksassistent Paul Kipfer
zich eenmaal in de ronde
gondel hebben gewurmd, is
de ballon klaar voor vertrek.
Op 27 mei 1931 beginnen
ze aan de lange, gevaarlijke
tocht naar boven en worden
daarmee de eerste mensen die
een bezoek aan de stratosfeer
(grofweg tussen de 15 en 50
kilometer boven de aarde)
overleven.
ULLSTEIN BILD VIA GETTY IMAGES
12 Luchtvaartspecial

NIEMAND KWAM EERDER ZO
HOOG ALS AUGUSTE PICCARD
De Columbus van
de stratosfeer
Ballonvaren is niet zonder uitdagingen, en al helemaal als het gaat om een
tocht richting de hogere regionen van de atmosfeer. Eén man maakte de
weg naar boven vrij en zorgde er daarmee onder andere voor dat het
vliegen een stuk veiliger werd: de onverschrokken Zwitsere natuurkundige
Auguste Piccard.
ULLSTEIN BILD VIA GETTY IMAGES
Hij was hét prototype van de
wetenschapper. Geen wonder
dat de Belgisch tekenaar
Hergé, toen hij voor een
nieuw verhaal van zijn stripheld Kuifje
een professor nodig had, Auguste Piccard
als uitgangspunt nam. Toch zijn er
verschillen tussen de twee. Piccard was
lang, en Zonnebloem klein van stuk.
Piccard was niet hardhorend, Zonnebloem
heel erg. Maar van alle overeenkomsten
die er desondanks tussen de
twee zijn – een slungelig lijf, piekhaar,
brilletje, enorm voorhoofd – is er eentje
heel belangrijk: beide wetenschappers
waren nogal hands on, zoals dat heet.
Ze stortten zich vol overgave in tal van
avonturen. Piccards liefde voor de wetenschap
en zijn zoektocht naar antwoorden
brachten hem dan ook naar
grote hoogten – en naar het randje van
de dood.
Vliegen was afzien
Auguste Antoine Piccard werd op 28
januari 1884 geboren in het Zwitserse
Bazel, studeerde natuurkunde aan de
plaatselijke universiteit en werd uiteindelijk
hoogleraar aan de Vrije Universiteit
van Brussel. Hij onderzocht er de
Piccard poseert bij de gondel. Goed te
zien is dat de ene helft wit en de andere
helft zwart is geschilderd. Zo probeerde hij
de temperatuur in deze metalen bol binnen
de perken te houden.
hogere lagen van de aardse atmosfeer
en de kosmische straling. Vooral dat
eerste was van groot belang voor de
luchtvaart in die tijd. De vroegste
passagiersvliegtuigen vlogen voor de
veiligheid onder de wolken en kregen
daar te maken met hagel, windstoten,
turbulentie en allerlei andere ellende
waar de fragiele toestellen speelbal van
waren. Op veel passagiersvluchten
gingen dan ook verpleegsters mee; de
voorlopers van de hedendaagse stewardessen.
In zijn boek Working the skies haalt de
schrijver Drew Whitelegg een internationaal
onderzoek uit 1928 aan waarin
de rol van deze dames wordt beschreven.
“Een flink deel van hun tijd besteedden
ze aan het assisteren van
brakende passagiers. Als het toestel
hoger moest gaan vliegen om over bergen
te kunnen komen, werd de lucht zo
dun dat de verpleegsters met zuurstofflessen
door het gangpad renden om de
geplaagde passagiers met behulp van
een masker wat lucht toe te kunnen dienen.”
Kortom: vliegen was destijds geen pretje.
Michael Lombardi, de bedrijfshistoricus
van Boeing, zegt in een artikel
in Air & Space Magazine over de beginperiode
van de burgerluchtvaart: “Na
de Eerste Wereldoorlog wees alles erop
dat er voordelen zaten aan ‘boven het
weer vliegen’. Er moest alleen een manier
worden gevonden om ervoor te >
Luchtvaartspecial 13

JAMES GASS/EYEEM/GETTY IMAGES, US NAVY, BEWERKING: BERT VAN DEN BROEK/IDETIF
Zo moet het er ongeveer uit hebben
gezien. Vijf Grumman TBM-3
Avengers van de Amerikaanse marine
vlogen vanaf hun basis in Florida
in de richting van de Atlantische
Oceaan, waar ze hopeloos zouden
verdwalen.
DE VERDWIJNING DIE DE SPOOKACHTIGE
BERMUDADRIEHOEK BEROEMD MAAKTE
Het raadsel van
The Lost Patrol
18 Luchtvaartspecial

De mysterieuze Bermudadriehoek, waar
schepen en vliegtuigen zouden verdwijnen,
houdt de mensheid al decennialang bezig.
Niets droeg daar zo aan bij als een incident
dat eind 1945 plaatsvond. Wat gebeurde er met
de vijf Amerikaanse marinetoestellen waar
nooit een spoor van werd teruggevonden?
Grumman Avengers werden vanaf
1942 door de Amerikaanse marine als
torpedobommenwerper en verkenningsvliegtuig
gebruikt. Ze konden
één torpedo of 1500 kilo bommen
meenemen. Voor verkenningen werden
ze met een camera uitgerust.
Het radiobericht was zorgwekkend.
“Mijn beide kompassen
doen het niet. Ik zit boven
een gebied met veel
meren. Ik weet bijna zeker dat het de
Florida Keys zijn, maar ik weet niet hoe
ver naar het zuiden ik ben en hoe ik in
Fort Lauderdale kom.” Het was 5
december 1945 en wat een eenvoudige
trainingsmissie had moeten worden,
zou uitlopen op een drama dat ook
meteen een enorme zwaai zou geven
aan de mythevorming rond de
Bermuda driehoek.
Het radiobericht was van Charles Carroll
Taylor, luitenant van de Amerikaanse
marine, net teruggekeerd uit de Grote
Oceaan waar hij tijdens de Tweede
Wereldoorlog vanaf het vliegdekschip
de USS Hancock met zijn toestel Japanse
schepen had belaagd. Taylor, met 2509,3
vlieguren een ervaren piloot, was net
begonnen aan een carrière als instruc-
BETTMANN ARCHIVE/GETTY IMAGES
teur op het Naval Air Station Fort Lauderdale.
Die dag leidde hij Flight 19,
een groep van vijf Grumman Avengertorpedobommenwerpers
met in totaal
veertien bemanningsleden, voor een
oefenvlucht boven een stuk oceaan
voor de kust van Florida. Daar zouden
de leerling-piloten zich buigen over
‘Navigation problem No. 1’; het navigeren
zonder herkenningspunten op de
grond.
In een tijd ver voor gps waren piloten
aangewezen op hun kompassen en de
klok. De eerste om de richting te kunnen
bepalen en de tweede om op basis van
de eigen snelheid te kunnen berekenen
waar ze zich op die lijn bevonden.
Samen de zee in
Een van de studenten leidde de vlucht;
Taylor vloog achteraan om de boel in de
gaten te houden. Het eerste deel van de
trainingsmissie zag er voor de piloten zo
uit: ‘Take-off in de richting 26 graden 03
minuten noord en 80 graden 07 minuten
west. Vlieg 90,12 kilometer naar de Hen
and Chickens Shoal.’ Boven dat koraalrif
iets ten zuidwesten van Florida zou de
groep een gesimuleerde aanval doen.
Daarna vlogen de vijf toestellen nog
eens 124 kilometer op dezelfde koers
door om vervolgens een koers van 346
graden in te slaan. Die zou de Avengers
boven het eiland Grand Bahama brengen,
en door na 220 kilometer opnieuw
linksaf te buigen, moesten de toestellen
uiteindelijk weer boven Fort Lauderdale
belanden.
De vijf Avengers zouden om 13.45 uur
opstijgen, maar Taylor kwam te laat
en dus werd het 14.10 uur voordat
de wielen van de grond kwamen. De
gesimuleerde aanval op het rif verliep
volgens plan, maar kort daarna kwamen
de eerste aanwijzingen dat de toestellen
waren verdwaald. Instructeur Robert
F. Cox, die met een stel andere vliegers
dezelfde trainingsmissie uit zou voeren,
ving een radiobericht op van iemand in
Taylors groep die om de juiste kompas-
>
Luchtvaartspecial 19

Bij de KLM zul je tevergeefs zoeken
naar stoelrij 13. Kwestie van
marketing, of is er meer aan de hand?
En waarom werd er in oktober 2017
zoveel drukte gemaakt om een
routinevlucht van Kopenhagen naar
Helsinki? Het heeft allemaal te
maken met bijgeloof in de luchtvaart.
DE IRRATIONELE ANGSTEN
VAN PASSAGIERS ÉN PILOTEN
Vlucht 666
Het leek wel de goden verzoeken.
Op vrijdag 13 oktober
2017 voerde Finnair een
vlucht uit van Kopenhagen
naar Helsinki. Dat is natuurlijk een
datum waarop sommige mensen liever
niet reizen. Bovendien ging het om
Vlucht 666: een getal dat in het laatste
Bijbelboek, Openbaring, ‘het teken van
het beest’ wordt genoemd. Theologen
steggelen al eeuwen over de vraag wat
er precies achter schuilt, maar het overheersende
idee is dat je dit getal beter
kunt mijden. Dat ‘beest’ zou namelijk
weleens de duivel kunnen zijn.
Voor angstig aangelegde reizigers was
er nog een slecht voorteken. De vlucht
ging naar de luchthaven van Helsinki,
die van de internationale luchtvaartorganisatie
IATA de code HEL heeft
gekregen (zoals AMS bij Schiphol). Maar
het toestel zelf, een Airbus A320, daar
was niets mis mee. Toch? Wel dus. Het
vliegtuig was dertien jaar oud, zo ont­
dekten journalisten. Ze kwamen met
enorm opgeklopte verhalen over de aanstaande
doemvlucht. Want die kon toch
niet anders dan in een drama eindigen?
Je weet maar nooit
Uiteraard landde Vlucht 666 op die vrijdag
de dertiende zonder incidenten op
de luchthaven van Helsinki. Er viel zelfs
geen vertraging te melden. Maar er waren
volgens Finnair iets minder passagiers
dan gebruikelijk aan boord.
36 Luchtvaartspecial

Finnair Vlucht 666 moest op vrijdag
13 oktober 2017 van Kopenhagen naar
Helsinki vliegen. Zo'n combinatie van
ongeluksgetallen kon volgens sommige
mensen alleen maar tot een ramp
leiden.
SCOTT LEPINE/CC BY-SA 3.0
Extra onheilspellend
was dat
het vliegveld van
Helsinki de internationale
luchtvaartcode
HEL heeft.
Vlucht 666 verliep
zonder incidenten.
Schijnbaar hadden sommige mensen
zich toch af laten schrikken door de
slechte voortekenen en hun reisplannen
een beetje aangepast om maar niet met
deze doemvlucht mee te hoeven. Er
gaan dagelijks genoeg vluchten van
Kopenhagen naar Helsinki, dus waarom
zou je juist dit toestel nemen als het niet
echt hoeft?
De meesten van ons zullen nooit toe ­
geven dat we last hebben van bijgeloof,
en toch zijn de gevolgen ervan merk­ >
Luchtvaartspecial 37

AIR FORCE ONE IS VEEL MEER DAN
EEN VERVOERMIDDEL GEWORDEN
Het vliegende
Witte Huis
Van noodoplossing tot
commandocentrum in de
lucht. Dit is het verhaal van de
legendarische Air Force One;
een bruikbaar toestel voor
allerlei spannende actiefilms
én het gevleugelde visitekaartje
van de Verenigde Staten.
De veertiende januari van het
jaar 1943 is een historische
dag in de luchtvaartgeschiedenis:
als eerste zittende president
van de Verenigde Staten gaat
Franklin Delano Roosevelt vliegen. Hij
stapt in Miami aan boord van een
Boeing 314, een reusachtig watervliegtuig,
en vertrekt daarmee naar het
Noord-Afrikaanse Casablanca. Daar
heeft hij een bijna twee weken durende
oorlogsconferentie met onder anderen
de Britse premier Winston Churchill.
Vanwege Duitse onderzeeboten in de
Atlantische Oceaan zou het veel te gevaarlijk
zijn om deze reis per schip te
maken.
Het is eigenlijk vreemd dat Roosevelt
nooit eerder heeft gevlogen. Hij beschikt
namelijk over een eigen watervliegtuig,
een Douglas Dolphin. Dit type
wordt op dat moment onder andere
door de Amerikaanse kustwacht gebruikt,
maar het toestel van Roosevelt
is geschikt gemaakt om vier passagiers
– de president, zijn vrouw en twee medewerkers
– comfortabel te vervoeren.
Er zit zelfs een slaapkamertje in. Desondanks
heeft Roosevelt het ding nog
nooit gebruikt. Het is gewoon niet bij
hem opgekomen om ergens naartoe te
vliegen.
Na Casablanca maakt Roosevelt nog
slechts één luchtreis: in februari 1945
68 Luchtvaartspecial

De eerste echte Air Force One was
deze Lockheed Constellation van
president Dwight Eisenhower. Het
toestel, Columbine II geheten, werd
in 1953 in gebruik genomen en deed
nauwelijks twee jaar dienst. Eind jaren
zestig belandde het op het bekende
vliegtuigkerkhof in de staat Arizona
(zie de foto hieronder).
DYNAMIC AVIATION
USAF
vliegt hij naar Jalta (op de Krim) voor
een andere conferentie, ditmaal met
Churchill en Jozef Stalin, de leider van
de Sovjet-Unie. Hiervoor gebruikt hij
een aangepaste versie van een militair
transportvliegtuig, een Douglas C-54
Skymaster, die de bijnaam Sacred Cow
(‘heilige koe’) krijgt. Twee maanden
later overlijdt de dan al ernstig zieke
Roosevelt aan een hersenbloeding. Zijn
opvolger, Harry S. Truman, is veel meer
een frequent flyer dan FDR. En dat geldt
vanaf die tijd voor de meeste presidenten.
Dus ook voor de man die na
Truman in het Witte Huis komt te zitten,
Dwight Eisenhower.
Tijdens diens ambtstermijn ontstaat de
gewoonte om het presidentiële vliegtuig
als Air Force One te betitelen. De aanleiding
daarvoor is een incident dat op
18 mei 1954 plaatsvindt. Eisenhower
vliegt dan aan boord van zijn Lockheed
Constellation, die het call sign Air Force
8610 heeft, naar North Carolina om een
toespraak te geven. Op het moment dat
dit toestel het pad van Eastern Airlines
vlucht 8610 kruist, ontstaat er verwarring
bij de luchtverkeersleiding.
Naar aanleiding hiervan komt het in
Washington al snel tot een bespreking
tussen agenten van de Secret Service
(die hooggeplaatste personen moet
beschermen) en Eisenhowers piloot,
kolonel William Draper. Daarbij valt het
besluit om het presidentiële vliegtuig
het call sign Air Force One te geven.
Anders dan veel mensen denken, is
Air Force One niet de naam van een
bepaald toestel. Elk vliegtuig van de
Amerikaanse luchtmacht waarmee de
president een vlucht maakt, wordt zo
genoemd, hoe groot of klein het ook is.
Lyndon B. Johnson, president van 1963
tot 1969, nam bijvoorbeeld graag een
Beechcraft King Air, een niet al te fors
tweemotorig toestel, om naar zijn ranch
in Texas te gaan. Iedere keer dat hij dat
deed, heette dit vliegtuig Air Force One.
Gaat de president met een helikopter
van het marinierskorps, dan heet dat
toestel Marine One. Executive One is >
Luchtvaartspecial 69

SERGEI BOBYLEV/TASS/GETTY IMAGES
n Een met raketten uitgeruste Hind in
2017 in actie tijdens de grote MAKSvliegshow
bij Moskou. Het betreft een
nieuwe uitvoering van de Mi-24, Mi-35
geheten. Anders dan zijn voorgangers
heeft dit type geen intrekbaar landingsgestel
meer. Het weglaten van het
mechanisme daarvoor scheelt gewicht.
DE LANGE LOOPBAAN
VAN EEN LEGENDARISCHE HELIKOPTER
Strijdwagen
van de duivel
78 Luchtvaartspecial

Veel generaals vonden het aanvankelijk een
waardeloze helikopter, maar hij werd aan
ongeveer vijftig landen verkocht en bewees
zich in vrijwel alle oorlogen die de afgelopen
decennia zijn gevoerd als een veelzijdige
vechtmachine. Dit is het verhaal van de
gevreesde Mi-24 Hind.
Z
es jaar na het verdwijnen van
de Berlijnse Muur had een ballonvaart
boven Oost-Europa
geen probleem meer moeten
zijn. Alan Fraenckel en John Stuart-Jervis
maakten zich dan ook nergens druk
om toen hun D-Caribbean op 12 september
1995 vanuit Polen het luchtruim
van de voormalige sovjetrepubliek Wit-
Rusland binnendreef. Ze deden mee aan
de Gordon Bennett Cup, ’s werelds oudste
wedstrijd voor gasballonnen, die
drie dagen eerder in Zwitserland was begonnen.
De organisatie had de Wit-Russische
autoriteiten laten weten dat enkele
van de zeventien deelnemende teams
boven hun grondgebied terecht konden
komen.
Maar terwijl de twee Amerikanen over
Wit-Rusland vlogen, hield de luchtverdediging
van dat land ze twee uur
lang nauwlettend in de gaten. En toen
de D-Caribbean een militaire basis
naderde, volgde de beslissing om in te
grijpen. De met 900 kubieke meter licht
ontvlambare
waterstof gevulde ballon werd
onder vuur genomen, met het voor
de hand liggende resultaat. Mochten
Fraenckel en Stuart-Jervis dat hebben
overleefd, dan betekende een val van
2000 meter alsnog hun einde.
Ze waren niet neergehaald door een
stuk afweergeschut, een luchtdoelraket
of een straaljager, maar door een
helikopter: een Mil Mi-24. Dit toestel
werd ooit onder andere ontworpen om
tanks uit te schakelen en zelfs de strijd
met andere heli’s aan te binden. Het aan
flarden schieten van een ballon moet
voor de bemanning van die Mi-24 een
koud kunstje zijn geweest. Maar het was
bepaald niet het enige wapenfeit uit de
ruim veertig jaar lange loopbaan van
deze even gevreesde als legendarische
gevechtshelikopter.
Krankzinnig idee
De inspiratie voor de Mi-24 kwam, hoe
vreemd het ook mag klinken, voor een
belangrijk deel uit Vietnam. De Amerikaanse
troepen die daar in de jaren
zestig tegen communistische guerrilla’s
en Noord-Vietnamese eenheden vochten,
gebruikten veelvuldig de Bell UH-1,
kortweg Huey. Helikopters van dit type
brachten soldaten naar het strijdtoneel
en voerden met raket- en granaatwerpers
aanvallen op gronddoelen uit.
Maar het was bij de Huey het een of het
ander: het gewicht van die boordwapens
maakte het meenemen van infanteristen
onmogelijk, en vice versa.
In de Sovjet-Unie begon Michail Mil
zich daarom af te vragen of een helikopter
beide taken niet tegelijkertijd
voor zijn rekening zou kunnen nemen.
Mil had succesvolle transportheli’s als
de Mi-4 en de Mi-8 ontworpen. Van deze
toestellen waren ook gewapende versies
ontwikkeld, maar hij vond dat het tijd
Herdenkingszegel voor Michail Mil,
het hoofd van het OKB (‘experimenteel
ontwerpbureau’) dat verantwoordelijk was
voor een groot aantal Sovjet-helikopters.
Kort na de eerste vlucht van de Mi-24
overleed hij aan een beroerte. was voor een totaal nieuwe militaire >
Luchtvaartspecial 79

CRASHES EISTEN NOGAL
WAT BEROEMDE DODEN
Vallende
sterren
Muzikanten vliegen veel. Geen wonder dus dat
een aantal van hen de afgelopen decennia bij
crashes is omgekomen. En vaak lag daar een
combinatie van overmoed, haast, gierigheid en
algeheel geklungel aan ten grondslag.
96 Luchtvaartspecial

De crash van
Glenn Miller had
een Nederlands
tintje. De UC-64
Norseman, waarvan
er tussen 1935 en
1959 meer dan 900
zijn gebouwd, werd
ontworpen door de
Nederlandse Amerikaan
Robert Noorduyn
en zijn bedrijf
Noorduyn Aviation.
USAF
Spoorloos verdwenen
boven het Kanaal
Wie: Glenn Miller
Waarmee: UC-64 Norseman
Wanneer: 15 december 1944
Waar: ergens tussen Engeland en Frankrijk
BETTMANN ARCHIVE/GETTY IMAGES
In 1942, met grote hits als In the Mood
en Chattanooga Choo Choo op zijn
naam, ontbindt Glenn Miller zijn
succesvolle dansorkest en gaat hij vrijwillig
het leger in. Niet om te vechten,
want daar is hij als 38-jarige te oud
voor. Hij wil de troepen iets moderners
voorschotelen dan de geijkte marsmuziek.
Nadat Miller met zijn nieuwe,
militaire bigband een hele serie concerten
in de Verenigde Staten heeft
gegeven, volgt de oversteek naar
Groot-Brittannië, waar een Amerikaanse
strijdmacht voor de invasie in Normandië
wordt opgebouwd.
Eind 1944 maakt Miller plannen om met
kerst in het inmiddels bevrijde Parijs op
te treden. Op vrijdag 15 december stapt
hij op een vliegveld bij de Engelse stad
Bedford in een UC-64 Norseman, een
eenmotorige hoogdekker van Canadese
makelij. Luitenant-kolonel Norman
Baessell geeft hem een lift naar de
Franse hoofdstad, zodat hij er de laatste
voorbereidingen kan treffen. Maar als
de leden van zijn orkest daar drie dagen
later aankomen, is Miller nergens te
bekennen.
Op dat moment dringt het tot de
legerautoriteiten door dat hij in
hetzelfde toestel heeft gezeten als de
eveneens nooit in Frankrijk gearriveerde
Baessell. Tegen alle voorschriften in,
want er is een speciale C-47 (de militaire
uitvoering van de Douglas DC-3, een
passagiersvliegtuig) om belangrijke
figuren en beroemdheden van A naar B
te brengen. Op 24 december, een dag
voordat zijn orkest in Parijs moet
spelen, komt de officiële bekendmaking
dat “majoor Alton Glenn Miller, de
dirigent van de vermaarde United States
Army Air Forces Band”, vermist wordt.
In januari 1945 luidt de conclusie van
een onderzoeksteam dat de UC-64
Norseman door een fatale samenloop
van omstandigheden moet zijn
gecrasht. Ten eerste was het op 15
december 1944 belabberd weer: een
temperatuur van net boven het vriespunt
en slecht zicht. Vanwege dat
laatste kon er eigenlijk alleen op de
instrumenten worden gevlogen, en daar
had de piloot van de UC-64, John Stuart
Morgan, nog niet erg veel ervaring mee.
Desondanks besloot hij – op aandringen
van Baessell en zonder toestemming
van de vluchtleiding te vragen – onder
de laaghangende bewolking door de
overtocht naar Frankrijk te wagen. De
onderzoekers stellen dat op een
gegeven ogenblik de carburateur van
het toestel bevroor, waardoor de motor
geen brandstof meer kreeg. Op de
geringe hoogte waarop de Norseman
vloog, duurde het daarna slechts acht
seconden voordat hij in het Kanaal
stortte. Mochten de drie mannen dat op
wonderbaarlijke wijze hebben overleefd,
dan hadden ze binnen een uur uit
het bitter koude water moeten worden
gehaald. Hoe dan ook: tot op de dag
van vandaag is er nog geen vingerkootje
van Glenn Miller teruggevonden.
Luchtvaartspecial 97

GARY HERSHORN/REUTERS
Nadat beide motoren van zijn
Airbus A320 zijn uitgevallen, is
gezagvoerder Chesley Sullenberger
op 15 januari 2009 toch veilig op de
Hudson-rivier bij New York geland.
De 155 inzittenden staan op de twee
vleugels terwijl een veerpont ze te
hulp schiet.
HOE ZET JE EEN TOESTEL NEER OP EEN PLEK
DIE DAAR HELEMAAL NIET GESCHIKT VOOR IS?
Landing in de
108 Luchtvaartspecial

Een noodlanding
op het water is voor
menig piloot een
nachtmerrie, want
er zijn een heleboel
factoren waardoor
het compleet mis
kan gaan. Toestel en
inzittenden worden
dan verzwolgen. Maar
hoe voer je een
succesvolle ‘ditching’
uit?
“In het geval van een noodlanding
op water: uw zwemvest
bevindt zich onder uw stoel.
Doe het om en maak de
riempjes vast. Blaas het zwemvest op
door aan het koord te trekken. Doe dit
pas als u buiten het vliegtuig bent.”
Het zijn de welbekende veiligheidsinstructies.
Mensen die vaak vliegen luisteren
er nauwelijks nog naar, maar een
urenlange vlucht over een zee of oceaan
gaat altijd met extra risico’s gepaard.
Hoewel waterlandingen vooral dankzij
de veel betere techniek nog maar zel- >
T. SUMLIN/CHARLOTTE OBSERVER/TRIBUNE/GETTY IMAGES
golven
Sullenberger in
de cockpit van het
toestel waarmee
hij zijn perfecte
ditching uitvoerde.
De Airbus staat nu
in een museum.
Luchtvaartspecial 109

Howard Hughes deed vrijwel alle testvluchten van
de door de Hughes Aircraft Company ontwikkelde
toestellen zelf. Dus ook die van het gigantische houten
transportvliegtuig dat onder andere de bijnaam
‘vliegende houthandel’ kreeg.
Rechts: Afgezien van vliegtuigen had Hughes nog
twee hobby’s: films maken en knappe actrices veroveren.
In dit geval de beroemde Jean Harlow.
OPKOMST EN ONDERGANG VAN HOWARD HUGHES
Geniale brokkenpi
120 Luchtvaartspecial

Als je zegt: playboy,
tech-nerd, weldoener,
rockstar-status, tikkie
megalomaan… Dan
zou het kunnen gaan
over Elon Musk, Jeff
Bezos of misschien
zelfs Richard Branson.
Maar het prototype
van dat soort mannen
is de film producer,
onder nemer en vooral
luchtvaart gek Howard
Hughes.
Al vanaf het begin van zijn
leven was Howard Hughes
een mysterie. Zo weet niemand
wanneer hij precies ter
wereld kwam, en waar. Sommigen houden
het op Humble, een plaatsje in
Texas dat in het begin van de twintigste
eeuw een explosieve groei doormaakte
toen eronder een gigantisch olieveld
werd ontdekt. Anderen denken dat het
de grote Texaanse stad Houston was.
Hoe dan ook, Howard werd geboren met
een zilveren lepel in de mond, waarmee
vervolgens ondernemerschap en de liefde
voor technologie naar binnen werden
geschept.
Zijn vader, Howard Robart Hughes, vond
namelijk de two-cone roller bit uit, een
boorkop waarmee olieputten op lastig
bereikbare plekken konden worden aangeboord.
In plaats van het patent te verkopen,
nam hij de lucratieve beslissing
om de boorkoppen zelf te fabriceren en
ze vervolgens aan oliemaatschappijen
te verhuren. Zijn Hughes Tool Company
leverde voldoende geld op voor een
prettig familiekapitaal van miljoenen
dollars, dat na de dood van senior in
1924 grotendeels in handen kwam van
de toen 18-jarige junior. Maar die liet
het runnen van het familiebedrijf al
snel aan anderen over en gebruikte zijn
fortuin voor de belangrijkste passies
in zijn leven: speelfilms, welgevormde
actrices en vliegtuigen.
Na wat andere projecten produceerde
en regisseerde Hughes in 1930 een film
loot
>
BETTMANN/GETTY IMAGES
BETTMANN/GETTY IMAGES
Luchtvaartspecial 121