Th&ma 2022-1

TH MA themahogeronderwijs.org
Een meerderheid van
de studenten vindt
deze levensbeschouwelijke
thema’s wel belangrijk
meerderheid vindt dat de opleiding op dit punt tekortschiet.
Dit is een onverwachte onderzoeksbevinding, aangezien
creativiteit een eindterm is binnen verschillende opleidingen
in het hoger onderwijs (Hoogveldt, 2016) en creativiteit
nodig is omdat de arbeidsmarkt en de samenleving techniekstudenten
confronteren met complexere vraagstukken
waarvoor meer dan één oplossing bestaat. Het is evenwel
de vraag of grote studentenaantallen, massale hoorcolleges,
een ongunstige student-docentratio en gestandaardiseerde
toetsing helpen dit leerdoel te bereiken (Stalpers & Stokmans,
2020).
Een tweede voorbeeld. In een studie van dit jaar oordeelt
45 procent van de studenten in het hoger onderwijs dat hun
opleiding onvoldoende aandacht besteedt aan levensbeschouwelijke
vraagstukken en meent 42 procent dat die hun
onvoldoende leert om te gaan met tegenslagen (Stalpers,
Stokmans & Ta, 2022). Tegelijkertijd vindt een meerderheid
van alle ondervraagde studenten deze levensbeschouwelijke
thema’s wel belangrijk. Werkvormen en lesinhoud in
het hoger onderwijs lijken niet alleen (op punten) tekort te
schieten om hogere leerdoelen (zoals creativiteit) te bereiken,
ze lijken eveneens niet geheel aan te sluiten op datgene
wat studenten zelf willen leren.
Studentperceptie
De voorgaande bevindingen waren voor ons aanleiding om
het leereffect van het hoger onderwijs te verkennen, maar
dan niet in termen van rapportcijfers maar van studentpercepties.
Ten eerste omdat rapportcijfers een weerspiegeling
zijn van door de docent gekozen thema’s, die niet
hoeven aan te sluiten bij de leerbehoeften van studenten of
de kennisvragen van de maatschappij. Ten tweede omdat
deze cijfers een weerspiegeling zijn van door de docent
gekozen werkvormen, die niet hoeven aan te sluiten bij de
persoonlijkheid van studenten en die hen evenmin altijd
helpen hogere leerdoelen te bereiken. En ten derde omdat
deze sterk samenhangen met de door de docent gekozen
toetsvormen, terwijl Van der Zee al signaleerde dat die te
sterk gefocust zijn op slechts één of twee (eenvoudiger)
leerdoelen, te weten onthouden en begrijpen, eerder dan op
evalueren, toepassen en creëren.
In onze studie staan de volgende drie onderzoeksvragen
centraal:
1. In welke mate vinden studenten dat het hoger onderwijs
het beste in henzelf naar boven haalt?
2. Hangt deze waargenomen leeropbrengst samen met
andere voor onderwijsinstellingen relevante variabelen,
zoals rapportcijfers, motivatie en persistentie?
3. Welke kenmerken van het onderwijs hangen samen met
deze perceptie?
De theorie onderliggend aan het veldonderzoek ging ervan
uit dat zeven kenmerken van het onderwijs en één kenmerk
van de persoonlijkheid van de student verklaren in welke
mate studenten ervaren dat hun opleiding het beste uit henzelf
haalt. Deze zeven kenmerken van het onderwijs zijn:
1. De verbondenheid met docenten (relatedness), oftewel de
mate van steun en aanmoediging die studenten ervaren,
evenals het gevoel dat ze niet alleen staan bij het behalen
van leerdoelen en het uitvoeren van leertaken (Deci
& Ryan, 2000). De positieve emoties die interacties
met betrokken docenten oproepen, kunnen bijdragen
aan de motivatie en daarmee ook aan de prestaties van
studenten. Verbondenheid houdt in dat studenten hun
leeromgeving als veilig ervaren en hier de fouten durven
maken die noodzakelijk zijn voor persoonlijke groei.
2. Competentie, door ons geconceptualiseerd als de ervaren
balans tussen de eigen vaardigheden en de complexiteit
van leertaken (Deci & Ryan, 2000). Als deze
balans sterk verstoord is en studenten het gevoel hebben
dat hun opleiding voor hen te hoog gegrepen is, kan dit
leiden tot stress (Stalpers & Stokmans, 2021). Als de
stress te groot wordt, kan die het vinden van een creatieve
oplossing bemoeilijken.
3. Autonomie, oftewel de vrijheid van studenten om zelf
keuzes te maken over de leerdoelen die ze nastreven en
de leerpaden om die doelen te bereiken (Deci & Ryan,
2000). Waarschijnlijk ervaren studenten zelfgekozen
(eerder dan door een ander aangereikte) leerdoelen
Verbondenheid houdt
in dat studenten
hun leeromgeving
als veilig ervaren
79