Th&ma 2022-1

TH MA 1-22
Zorgen voor kwaliteit
Hoofdredactioneel
Timmeren aan het kwaliteitshuis
M
ogen we hopen dat we het ergste hebben gehad
met covid-19? De voorbije twee jaren waren in elk
geval niet eenvoudig. Het was gelukkig niet allemaal
kommer en kwel met het onlineonderwijs, maar
voor veel studenten betekende het toch een daling van de
onderwijskwaliteit. Universiteiten en hogescholen hebben
evenwel vlug geschakeld en geleerd uit de crisis. Herstelen
voorsprongfondsen moeten inmiddels zorgen voor het
consolideren en verder uitbouwen van wat is geleerd en de
realisatie van een toekomstbestendig en wendbaar opleidingsportfolio,
waaruit diverse doelgroepen hun voordeel
kunnen halen. Universiteiten en hogescholen maken zich
verder klaar voor het nieuwe normaal. Helaas, met een
gewapend conflict aan onze achterdeur blijft ‘normaal’
een relatief begrip.
Onverminderd corona, de kwaliteit van het hoger onderwijs
in Nederland en Vlaanderen is hoog. Dit is in eerste
instantie te danken aan de kwaliteit en de inzet van de
docenten. Decennia geleden volstond dit, maar inmiddels
moeten docenten allang meer en meer verantwoording
afleggen aan interne en externe controleorganen. Onderwijskwaliteitszorg
is een discipline op zichzelf geworden.
Het thema kwam reeds verschillende malen centraal aan
bod in Th&ma. Laatst was dat in 2017. Het hoofdredactioneel
opperde toen of het dan nooit genoeg is en of het niet
is om moedeloos van te worden: ‘Of zijn sommige aspecten
zo belangrijk dat ze aanhoudende zorg rechtvaardigen?’
Met een gewapend conflict
aan onze achterdeur
is het nieuwe normaal
een relatief begrip
Ook vandaag timmeren we steeds verder aan het kwaliteitshuis.
In de periode 2015-2017 heeft Vlaanderen de eerste
ronde instellingsreviews meegemaakt. Niet iedereen is het
ermee eens, maar de piste van instellingsaccreditatie eerder
dan opleidingsaccreditatie wint ook in Nederland meer en
meer veld. Maar welk stelsel ook, zoals de nieuwe voorzitter
van de NVAO (Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie)
in een recent interview zei, zijn het finaal de instellingen
die zelf verantwoordelijk zijn voor kwaliteit en kwaliteitszorg,
waarbij in beide stelsels een stevige en onafhankelijke
externe legitimering nodig is.
Tijd dus voor een nieuw Th&ma-nummer waarin we ingaan
op de ervaringen van diverse stakeholders met de recente
evoluties op het vlak van onderwijskwaliteitszorg. In het
inleidende interview laten we meteen de NVAO-voorzitter
en -vicevoorzitter aan het woord. Afgaand op de uitkomsten
van de NVAO-procedures kunnen we stellen dat de universiteiten
en hogescholen in het algemeen hun onderwijskwaliteit
vrij goed op orde hebben, althans wat de reguliere
programma’s betreft. De gestegen aandacht voor een leven
lang leren met aangepaste programma’s vergt evenwel ook
specifieke aandacht voor de kwaliteitszorg ervan, en daar
valt ongetwijfeld nog winst te boeken.
Onderwijskwaliteitszorg staat centraal in dit Th&manummer,
maar ook bredere organisatieaspecten die cruciaal
zijn bij de zelfreflectie over onderwijskwaliteit komen aan
bod. De synergie tussen onderwijs, onderzoek en innovatie
is daarbij voor de hand liggend. Maar de uitdagingen
waar universiteiten en hogescholen voor staan met het
bijhorende kwaliteitsmanagement gaan breder. Het komt
er finaal op aan in control te zijn. Het gaat erom ervoor te
zorgen dat de primaire processen (onderwijs, onderzoek
en dienstverlening) kwalitatief op orde zijn en er voldoende
garantie is dat instellingen die kwaliteit kunnen vrijwaren
en verbeteren. Meteen het terrein waarop ook interne
auditdiensten actief zijn. We lezen er een bijdrage over in
dit nummer.
Een cruciale vraag blijft in welke mate de formele kwaliteitszorgsystemen
effectief bijdragen tot beter onderwijs en een
gedragen kwaliteitscultuur. De kwestie is ook dat het niet
steeds duidelijk is wat met kwaliteit precies wordt bedoeld
4