Th&ma 2022-1

TH MA themahogeronderwijs.org
Toch zijn er gemene
delers te vinden die helpen
om een kwaliteitscultuur
nader te duiden
erop naslaat en deze in de diepte analyseert, dan blijken er
niettemin gemene delers te vinden die helpen om een kwaliteitscultuur
nader te duiden.
Figuur 1 vat de bevindingen samen van een literatuurstudie
naar kwaliteitscultuur. Deze studie heeft de definitie van
kwaliteitscultuur zoals opgesteld door de European University
Association als uitgangspunt genomen. In het kort stelt
deze definitie dat een kwaliteitscultuur bestaat uit een structurele
(management) en een culturele (of psychologische)
dimensie (European University Association, 2010). Naast
de structuur- en de cultuurdimensie vormen leiderschap
en communicatie bepalende factoren voor het werken aan
kwaliteitsverbetering (Ardi, Hidayatno & Zagloel, 2012;
Osseo-Asare & Pieris, 2007; Sahu, Shrivastava & Shrivastava,
2013). Leiderschap en communicatie kennen zowel
structurele als culturele facetten en kunnen de structurele
en culturele dimensies van een kwaliteitscultuur met elkaar
verbinden.
De wijze waarop de structuur, cultuur, communicatie en
het leiderschap binnen een organisatie kunnen bijdragen
aan de ontwikkeling van een kwaliteitscultuur, kun je als
volgt samenvatten:
Structuur: er is sprake van gedragen kwaliteitsstrategieën,
procedures, verantwoordelijkheden en evaluatiemethodieken.
Stafleden en studenten zijn nauw betrokken bij de totstandkoming
en uitvoering van kwaliteitsbeleid;
• (Sub)cultuur: waarden ten aanzien van onderwijskwaliteit
en het belang van continue kwaliteitsverbetering
worden breed gedeeld. Openheid en flexibiliteit, samenwerking,
innovatiegerichtheid en aandacht voor de ontwikkeling
en motivatie van medewerkers staan centraal.
• Communicatie: taken en verantwoordelijkheden voor
verbetering van het onderwijs zijn helder gedefinieerd.
Er is een goede informatievoorziening over de strategie,
het beleid en te gebruiken bronnen om onderwijs te
verbeteren.
• Leiderschap: het management is nauw betrokken bij
onderwijsverbetering. Dit blijkt uit het beschikbaar stellen
van middelen, aandacht voor peoplemanagement,
vertrouwen in medewerkers en een open communicatie.
Leiders zijn in staat om, afhankelijk van wat de situatie
van hen vraagt, diverse leiderschapsstijlen te hanteren
(Bendermacher et al., 2017).
Interventies die het werken aan verbetering van onderwijs
beïnvloeden, kunnen de mechanismen die de werking van
een kwaliteitscultuur bepalen ‘triggeren’. Denk bijvoorbeeld
aan het implementeren van een nieuwe systematiek voor
het afnemen van en rapporteren over onderwijsevaluaties.
De mechanismen die ervoor zorgen dat een kwaliteitscultuur
‘werkt’ zijn niet zozeer de mooie afspraken en procedures
op papier, of de alternatieve methodiek die een instelling
zal gebruiken, maar veel meer de veranderende redeneringen,
beslissingen en het gedrag van medewerkers die
gebaseerd zijn op het vergroten van kennis, empowerment,
eigenaarschap en betrokkenheid (Pawson et al., 2005).
Een veranderde evaluatiesystematiek zal alleen voordelig
zijn als deze meer en betere informatie genereert (kennis),
stafleden de ruimte en verantwoordelijkheid geeft voor
het ontwikkelen en invoeren van verbeteracties (empowerment
en eigenaarschap) en hen ook meeneemt in de fase
van ontwikkeling van het kwaliteitsmanagementsysteem
(betrokkenheid).
De empirische studies die we voor de literatuurstudie
hebben geanalyseerd, tonen aan dat de mechanismen
kennis, empowerment, eigenaarschap en betrokkenheid
verband houden met het leren en de ontwikkeling van staf
en studenten, een grotere staf- en studenttevredenheid en
(werk aan) continue verbetering van onderwijs en leerprocessen
(Bendermacher et al., 2017).
Spanning en dilemma’s
Bij het zoeken naar creatieve en werkbare verbeteringen
gericht op het versterken van een kwaliteitscultuur kan er
sprake zijn van spanningen of dilemma’s (Berings, 2010).
Voorbeelden hiervan zijn het streven naar flexibiliteit en
innovatiekracht, maar het tegelijkertijd ook willen vasthouden
aan tradities en stabiliteit. We bieden binnen het
Bij het zoeken naar werkbare
verbeteringen van een
kwaliteitscultuur zijn er soms
spanningen of dilemma’s
39