Th&ma 2022-1

TH MA themahogeronderwijs.org
Kwaliteit, mij een zorg
Huisman
K
waliteit van wat?
Ik maak me zorgen over de uitholling van
het begrip ‘kwaliteit’. We begonnen goed in
de jaren tachtig met een duidelijke visie op de kwaliteit…
van het onderwijs. Het gaat dus om leren, onderwijzen en
beoordelen en de samenhang daartussen. Tegenwoordig
horen we voorstellen voor een holistische aanpak. Kwaliteit
zou dan bijvoorbeeld ook impliceren: het naleven van
sustainability and development goals en zorg dragen voor
diversiteit in de studentenpopulatie en het docentenkorps.
Als we deze lijn doortrekken, inspecteren accreditatiepanels
in de toekomst of de toiletten schoon zijn, of docenten hun
haren gekamd hebben en of de collegebanken ergonomisch
ontworpen zijn. Met andere woorden: alles is kwaliteit.
Ik ben het meestal niet eens met Thomas Sowell, maar
wel als hij zegt: ‘If a word means everything, then it means
nothing.’ Dit wil uiteraard niet zeggen dat onderwerpen als
ongelijkheid, groene mobiliteit en sociaal welbevinden van
studenten en medewerkers geen aandacht behoeven. Integendeel,
maar ze zouden geen deel moeten uitmaken van
ons formele kwaliteitszorgstelsel.
Kwalitijd
Een voortdurende verzuchting betreft de tijd die we kwijt
zijn aan kwaliteitszorg. Dit horen we niet alleen van docenten,
maar ook van studenten (surveymoeheid) en ook van
de professionals die zich bezighouden met kwaliteitszorg.
Bedenk dat de laatste groep nooit uit zichzelf zal zeggen dat
het wel een beetje minder kan. Er is dus geen natuurlijke
rem op de groei van ‘kwalitijd’, zelfs niet als accreditaties
keer op keer zouden uitwijzen dat de kwaliteit op orde is.
Oplossing: elke kwaliteitsmanager die zichzelf overbodig
verklaart, krijgt een standbeeld op de campus van de
instelling. Idem voor medewerkers van Europese kwaliteitszorgorganisaties;
in Brussel vinden we nog wel een parkje
voor een aantal standbeelden.
Kwaliteitsonderzoek en onderzoekskwaliteit
Ook moeten we kritisch kijken naar wat onderzoek naar
kwaliteit(szorg) oplevert. Na pakweg dertig jaar merken
academische experts op dat we eigenlijk nog heel weinig
weten over het effect van kwaliteitszorg. En dat is zorgelijk.
De beginperiode van kwaliteitszorgonderzoek stond
veelal – en terecht – in het teken van het beschrijven van de
introductie van systemen en het schetsen van verschillende
aanpakken. Daarna vond er veel onderzoek plaats naar de
daadwerkelijke ervaringen van direct betrokkenen. Dat was
– en is nog steeds – belangrijk, maar de toepassing van post
hoc-onderzoeksmethoden kent veel nadelen.
Het grootste nadeel: het is extreem lastig om oorzaken en
gevolgen aan elkaar te koppelen. Dat wil niet zeggen dat we
nu halsoverkop moeten overstappen op quasi-experimentele
of dat we alleen maar longitudinale onderzoekdesigns
moeten gebruiken. Maar enige creativiteit is gepast. Zou de
Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie eens een paar
fakepanels naar instellingen kunnen sturen? Of zouden
panels eens at random een aantal verbeteringsacties kunnen
formuleren? Dan laten we vervolgens onderzoekers een
effectmeting doen. Ik ben benieuwd. En bezorgd.
Jeroen Huisman
is hoogleraar sociologie, verbonden aan het Centre for Higher
Education Governance Ghent, UGent, en vast columnist van
Th&ma
Elke kwaliteitsmanager
die zichzelf overbodig
verklaart krijgt een
standbeeld op de campus
27