KIJK Antwoordt - Inkijkexemplaar
Vanaf een jaartje of twee begin je als kind met vragen stellen en dat hou je vervolgens een leven lang vol. Nieuwsgierigheid zit nou eenmaal ingebakken. Het is dus niet zo gek dat we bij KIJK dagelijks de meest uiteenlopende vragen binnenkrijgen. Daar geven we heel graag antwoord op, en dat doen we in onze special KIJK Antwoordt! In deze special geven we antwoord op 197 bijzondere, verrassende en boeiende vragen.
Vanaf een jaartje of twee begin je als kind met vragen stellen en dat hou je vervolgens een leven lang vol. Nieuwsgierigheid zit nou eenmaal ingebakken. Het is dus niet zo gek dat we bij KIJK dagelijks de meest uiteenlopende vragen binnenkrijgen. Daar geven we heel graag antwoord op, en dat doen we in onze special KIJK Antwoordt!
In deze special geven we antwoord op 197 bijzondere, verrassende en boeiende vragen.
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Het antwoord op de 197 leukste vragen<br />
Blijf doorvragen<br />
Vanaf een jaartje of twee begin je als kind met<br />
vragen stellen en dat hou je vervolgens een<br />
leven lang vol. Nieuwsgierigheid zit nou eenmaal<br />
ingebakken. Je ziet een plaatje van Napoleon…<br />
dan wil je toch weten waarom de man zo<br />
graag z’n hand in zijn jas stak. Je fietst langs<br />
windturbines in een polder… dan vraag je je toch<br />
af of het niet handig is om daar zonnepanelen op<br />
te plakken. Je staat in de keuken overgebleven<br />
voedsel in aluminiumfolie te verpakken… dan wil<br />
je toch weten waarom de ene kant daarvan wel<br />
glimt en de andere niet. Het is dus niet zo gek<br />
dat we bij <strong>KIJK</strong> dagelijks de meest uiteenlopende<br />
vragen binnenkrijgen. Daar geven we heel graag<br />
antwoord op, want ons motto is niet voor niets:<br />
Blijf doorvragen.<br />
We wensen je veel plezier met deze special.<br />
Redactie <strong>KIJK</strong>
Taal & Cultuur<br />
In dit deel onder meer:<br />
Wie bedacht het toetje?<br />
Waar komt balen vandaan?<br />
Waarom werken we acht uur<br />
per dag?<br />
Waarom staan ooievaars<br />
symbool voor geboorte?<br />
Wat is de oudste taal?<br />
Waarom klop je af op hout?<br />
Wie was Brugman?<br />
6 <strong>Antwoordt</strong> special
<strong>Antwoordt</strong> special 7<br />
ISTOCK/GETTY IMAGES
Waarom zijn zoveel mensen<br />
bang voor spinnen?<br />
ISTOCK<br />
Angst voor spinnen zit er bij veel mensen<br />
behoorlijk ingebakken. Zowel mannen als<br />
vrouwen zijn de achtpotigen vaak liever<br />
kwijt dan rijk. Maar wat zorgt ervoor dat<br />
een spin zo griezelig is en bijvoorbeeld een<br />
goudvis niet?<br />
Spinnen zijn vanuit cultureel oogpunt al eeuwen<br />
de gebeten hond. Vroeger dacht men<br />
namelijk dat ze allerlei ziektes en kwaaltjes<br />
meedroegen. Ook bedorven voedsel en<br />
water zouden de schuld zijn van spinnen,<br />
omdat zij vaak in de buurt ervan werden<br />
aangetroffen. Toen het besef kwam dat<br />
niet spinnen, maar vooral bacteriën onze<br />
gezondheid beïnvloeden, had de spin al een<br />
zeer slechte reputatie opgebouwd. Daardoor<br />
droegen mensen hun spinnenangst<br />
van generatie op generatie over.<br />
Toch zijn er ook gegronde redenen om niet<br />
iedere spin zomaar te aaien. Nogal wat spinnensoorten<br />
zijn namelijk behoorlijk giftig en<br />
kunnen zelfs mensen doden. Vanuit evolutionair<br />
oogpunt is het dan ook logisch dat<br />
we contact met spinnen liever vermijden.<br />
GETTY IMAGES<br />
Waar<br />
komt de term<br />
‘dogfight’ vandaan?<br />
Luchtgevechten tussen jachtvliegtuigen worden<br />
vaak dogfights genoemd. Het woord werd in<br />
1919 voor het eerst op schrift gezet door ene<br />
A. E. Illingworth, die de vergelijking zag<br />
tussen honden die tijdens het vechten<br />
om elkaar heen draaien en<br />
buitelen.<br />
Waarom zeggen we het paard, maar de koe?<br />
De vraag van Ton Decades is een logische. Voor de meeste diersoorten hebben we de-woorden, zoals de haas en de hond. Maar er zijn een paar<br />
traditionele boerderijdieren waarvoor we al meer dan tweeduizend jaar minstens vier verschillende namen hebben. Twee daarvan zijn onzijdig<br />
(het-woorden dus): de algemene soortnaam en<br />
het woord voor het jonkie. De andere twee slaan<br />
op het wijfje en het mannetje, en die zijn natuurlijk<br />
vrouwelijk en mannelijk (de-woorden). Het gaat om<br />
deze vijf landbouwhuisdieren:<br />
het rund – de koe – de stier – het kalf - het paard<br />
(vroeger: het ros) – de merrie – de hengst – het<br />
veulen- het schaap – de ooi – de ram – het lam<br />
het hoen – de hen of kip – de haan – het kuiken<br />
het varken of zwijn – de zeug – de beer – de big<br />
(niet ‘het’ – een uitzondering dus).<br />
Paard is een algemene soortnaam en begint dus<br />
met het lidwoord ‘het’. De woorden ‘merrie’ en<br />
‘hengst’ hebben wel het lidwoord ‘de’, omdat dit<br />
respectievelijk de vrouwelijke en mannelijke versie<br />
van de soortnaam ‘paard’ is. Op dezelfde manier<br />
is rund de algemene soortnaam voor koe en stier,<br />
waarbij koe de vrouwelijke versie van het rund is en<br />
dus met ‘de’ begint.<br />
Het is trouwens opvallend dat maar liefst vier van<br />
deze woorden de zeldzame meervoudsuitgang<br />
-eren hebben: runderen, kalveren, lammeren en<br />
hoenderen. En aan kuikens gaan natuurlijk nog<br />
eieren vooraf...<br />
123RF<br />
8 <strong>Antwoordt</strong> special
Wie bedacht<br />
het toetje?<br />
Sommige mensen (zoals <strong>KIJK</strong>s beeldredacteur<br />
Margriet) beschouwen het als het<br />
hoogtepunt van het diner en andere mensen<br />
(zoals eindredacteur Leo) zijn er op z’n<br />
zachtst gezegd geen liefhebber van: het dessert,<br />
ook wel nagerecht of toetje genoemd.<br />
Maar beide partijen kunnen zich natuurlijk<br />
wel afvragen wie ooit heeft bedacht dat het<br />
een goed idee is om de maaltijd met iets<br />
zoets af te ronden. Zelfs als we slechts naar<br />
de culinaire geschiedenis van Europa kijken,<br />
valt op die vraag echter geen eenduidig antwoord<br />
te geven. Wel zeker is dat het verhaal<br />
van de zoetigheden pas kon beginnen toen<br />
rietsuiker (suiker van suikerbieten is er pas<br />
sinds de negentiende eeuw) tijdens de kruistochten<br />
vanuit het Midden-Oosten naar onze<br />
contreien kwam.<br />
Maar honderden<br />
jaren lang bleef<br />
suiker (net als<br />
honing overigens)<br />
een luxeingrediënt<br />
dat<br />
alleen betaalbaar<br />
was voor de betere<br />
kringen. Zo<br />
werden tijdens<br />
een banket van<br />
een vijftiendeeeuwse<br />
ridder in Henegouwen onder andere<br />
‘suikerbonen’ (gesuikerde amandelen)<br />
geserveerd. Rond die tijd stond bij een Italiaans<br />
diner paling in marsepein op het<br />
menu. Dat klinkt als een nogal bizar mengsel<br />
van een visgerecht en een dessert, maar men<br />
at toen heel anders dan nu. Soepen, voorgerechten,<br />
tussengerechten, hoofdgerechten<br />
en gerechten die wij toetjes zouden noemen:<br />
alles werd tegelijkertijd op tafel gezet,<br />
zonder een duidelijk onderscheid tussen<br />
hartige en zoete kost.<br />
Pas begin negentiende eeuw introduceerde<br />
Aleksandr Borisovitsj Koerakin, de Russische<br />
ambassadeur in Parijs, het eten in gangen die<br />
na elkaar komen, met als slotstuk een zoet<br />
nagerecht. (Het woord dessert is afgeleid<br />
van desservir, oftewel afruimen.) Dit concept<br />
sloeg aan omdat destijds, eveneens in de<br />
Franse hoofdstad, het moderne restaurant<br />
verscheen. In zo’n etablissement was het<br />
natuurlijk onbegonnen werk om de klanten<br />
alles in één ruk voor te schotelen. Dus als<br />
we iemand de ‘schuld’ moeten geven van<br />
het toetje as we know it, dan is het prins<br />
Aleksandr Koerakin.<br />
Zijn er meer<br />
talen die<br />
verschillend<br />
geschreven<br />
worden?<br />
Het viel Sander Jonkers tijdens een bezoek aan Belgrado<br />
op dat het Servisch op twee manieren wordt geschreven: soms in het ‘Russische’<br />
cyrillisch en soms in ons Latijnse schrift. Is dat uniek, vraagt hij zich af.<br />
Nee, dat verschijnsel komt wel meer voor. Het heet digrafie, en in Zuid-Azië is het<br />
redelijk gangbaar. Zo gebruiken Punjabi-sprekers in Pakistan vooral Arabische letters,<br />
maar in India hoofdzakelijk een eigen schrift, Gurmukhi. En in vergelijking daarmee<br />
maakt het Konkani het nog veel bonter. Die taal, gesproken aan de Indiase westkust,<br />
heeft maar liefst vijf gangbare schrifttypes.<br />
Ook in de voormalige Sovjet-Unie is digrafie niet onbekend. Diverse landen, zoals<br />
Azerbeidzjan, hebben het cyrillische schrift officieel verruild voor het Latijnse, maar<br />
de omschakeling verloopt vaak geleidelijk. En in Marokko worden drie verschillende<br />
alfabetten gebruikt voor de Berbertalen: het Arabische, het Latijnse en het inheemse<br />
Tifinagh. Een wel heel bijzondere vorm van digrafie was gebruikelijk in het middeleeuwse<br />
Japan: vrouwen, die weinig toegang hadden tot onderwijs, schreven in een<br />
ander, veel eenvoudiger schrift dan mannen, die een groot aantal Chinese karakters<br />
gebruikten. Tegenwoordig maken beide schrifttypes deel uit van het normale (maar<br />
extreem ingewikkelde) Japanse schrijfsysteem.<br />
Waar komt ‘naar de<br />
gallemiezen gaan’ vandaan?<br />
Het is een andere manier om te zeggen dat iets naar de knoppen gaat. Maar wat zijn gallemiezen?<br />
Het woord is een voorbeeld van Bargoens taalgebruik: een soort geheimtaal voor<br />
onder meer dieven en landlopers. Het komt voort uit het Hebreeuwse woord gallamis, dat<br />
puin, gruis of kiezels betekent.<br />
<strong>Antwoordt</strong> special 9
Ruimte<br />
In dit deel onder meer:<br />
Kun je met een zeppelin naar de ruimte?<br />
Wat gebeurt er als je een planeet opblaast?<br />
Kan een zwart gat tot een oerknal leiden?<br />
Kunnen we een Star Wars lightsaber maken?<br />
Vergaat een lijk in de ruimte?<br />
Hoe weeg je een planeet?<br />
Waarom is Planet Nine zo moeilijk te vinden?<br />
16 <strong>Antwoordt</strong> special
ISTOCK/GETTY IMAGES<br />
<strong>Antwoordt</strong> special 17
Wetenschap & Natuurk<br />
In dit deel onder meer:<br />
Wat bepaalt de weerstand van fietsbanden?<br />
Word je zwaarder als je een scheet laat?<br />
Waarom knalt een vlieg niet tegen de voorruit als ik rem?<br />
Hoe snel moet de aarde draaien om spullen de ruimte in te slingeren?<br />
Zwem je in alcohol sneller dan in water?<br />
Wat is het duurste materiaal ter wereld?<br />
Hoe werkt blonderen?<br />
28 <strong>Antwoordt</strong> special
unde<br />
SHUTTERSTOCK<br />
<strong>Antwoordt</strong> special 29
Klimaat & Natuur<br />
In dit deel onder meer:<br />
Waarom is het veel landen wél gelukt om malaria uit te roeien?<br />
Kunnen hoofd luizen springen?<br />
Poepen dieren als ze in winterslaap zijn?<br />
Rijpt fruit sneller in de buurt van een banaan?<br />
Zijn houtkachels echt zo vervuilend?<br />
Kunnen roofdieren en hun prooi vrienden worden?<br />
Bestaan er ook warmbloedige planten?<br />
Waarom worden loofbomen kaal en dennenbomen niet?<br />
Kun je navigeren met behulp van mos?<br />
38 <strong>Antwoordt</strong> special
<strong>Antwoordt</strong> special 39<br />
LORRAINE KOURAFAS/SHUTTERSTOCK
Historie<br />
In dit deel onder meer:<br />
Wanneer werd onze jaartelling bedacht?<br />
Waarom geven soldaten zich over met een witte vlag?<br />
Waar komen ‘rechts’ en ‘links’ in de politiek vandaan?<br />
Waarom stak Napoleon zijn hand in zijn jas?<br />
Wat is het oudste voorwerp op aarde?<br />
Waarom heet Area 51 Area 51?<br />
Zijn er landen zonder een leger?<br />
Wat is of was het oudste dier ter wereld?<br />
50 <strong>Antwoordt</strong> special
<strong>Antwoordt</strong> special 51<br />
ISTOCK/GETTY IMAGES
Change language