Vogelmagazine 1 - Voorjaar 2022 - Inkijkexemplaar

VOORJAAR 2022, € 5,75
MAGAZINE
Getest:
9 telescopen
Interview:
vogelfotograaf Marc Guyt
In de nesten:
bijzondere bouwsels
Passie voor een wereldvogel
VERLIEFD OP DE VELDUIL
ER IS HOOP
VOOR DE GRUTTO
KRAAMKOLONIES
De zin van samen broeden
00122
AP
8 718972 410575
WITTE REUS
We hebben weer ruimte voor de kroeskoppelikaan
WANDELING
Vogelboulevard
Oostvaardersplassen

DANIELE OCCHIATO/AGAMI
Jaar om je vingers bij af te likken
Iedere vogelaar, fanatiek of niet, houdt één of meerdere lijsten bij waarop hij of zij geobserveerde
soorten afvinkt. Eigenlijk kun je het zo gek niet bedenken of er bestaat wel een lijst voor: jaar-,
provincie-, tuin-, NL- of wereldlijst. Er zijn zelfs mensen die een vogelpoeplijst bijhouden, of erger…
Toen ik zelf serieus begon met ‘soortenjagen’, eind jaren 80, was het nog een hele klus om
300 soorten te kunnen noteren, daar deed je vele jaren over. Er was toen al wel een Club 450 in
oprichting, want dat aantal werd toen nog gezien als ultieme grens qua vogelsoorten die vogelaars
ooit hoopten te bereiken. Hoe anders is dat nu. Een vogelaar die regelmatig in het veld komt, haalt
tegenwoordig in een jaar tijd gemakkelijk meer dan 250 soorten binnen. Wie wat fanatieker is
komt in één jaar al snel uit rond de 300. In 2021 werd het jaarrecord door Alwin Borhem scherpgesteld
op 361 soorten. Maar Nick van der Ham staat nu al op 492 soorten (van de 530 die ooit zijn
gezien in Nederland) en is daarmee de nummer 1 op de ranking van Nederland. Ruim 150 andere
vogelaars zijn de magische grens van 450 overigens al gepasseerd. 500 is het nieuwe mikpunt en
dat is ongelooflijk veel.
Nederland is dus een geweldig land om vogels te kijken. Dankzij een grote variatie in leefgebieden,
de kust en de Waddenzee als kruispunt van trekroutes. 2021 was misschien wel een van de beste
vogeljaren ooit in Nederland. Ik noem supersoorten als de oostelijke vale spotvogel (nieuw),
Amerikaanse zee-eend (eerste in het veld), Sardijnse grasmus en purperkoet (beide nieuw). Komt
het door de snelle manier van doorgeven via Waarneming.nl, de Dutch Birding Assocation en
plaatselijke appgroepen? Worden vogelaars steeds beter? Helpen de vele boeken die verschijnen
(zie de uitdijende boekenrubriek)? In elk geval kunnen we constateren dat ook de wereld van
de vogelaars steeds sneller wordt en dat trekt steeds meer piepjonge mensen aan. En kunnen
vogelaars binnenkort de kroes kop pelikaan op hun lijst bijschrijven? Je lees het allemaal in dit
nummer. Heel veel leesplezier en wellicht tot op een van onze Vogelweekenden.
Paul Böhre, samensteller Roots Vogelmagazine
Reageren? paul.bohre@newskoolmedia.nl.
GUIDO BENSCHOP
WWW. MAGAZINE.NL 3

20 DE KLUUT
06 KOLONIEBROEDERS
MAGAZINE
Inhoud
Focus op vogels
06 De zin van samen broeden
14 Verliefd op de velduil
40 De mooiste belevenissen met uilen
46 Kroeskoppelikanen in Nederland
54 Nestbouw: van paardenhaar harken
tot hout hakken
60 Vogelnieuws
70 Er is hoop voor de grutto
80 Roots-podcast Notenkrakers
46 KROESKOPPELIKAAN
In gesprek met
22 Marc Guyt, mede-eigenaar van
natuurbeeldbank Agami
62 Vogelaars in de dop
Voorjaarswandelen
28 Vogelboulevard Oostvaardersplassen
(+ kaart en checklist)
Eropuit
19 Roots Vogelsafari’s op Texel
26 Agenda met vogel-uitjes
35 Wadden Vogelfestival
82 Roots Vogelfestival in de Biesbosch
28 WANDELING OOSTVAARDERSPLASSEN
Columns
13 Klaas de Jong
20 Saskia van Loenen
45 Henk Meeuwsen
81 Thomas van der Es
22 INTERVIEW MARC GUYT
Praktisch
36 De nieuwste vogelboeken
66 Telescopentest
69 Aanbieding: natuurfotografiespecial
+ 3x Roots
78 Gevonden voor de vogelaar
83 Colofon & lezersservice
COVERONDERWERPEN
40 LEZERS OVER UILEN
COVERFOTO’S MET DE KLOK MEE: WILLI ROLFES/NIS
(AALSCHOLVERS), ISTOCK (BLAUWBORST), ADOBESTOCK
( KROESKOPPELIKANEN), OTTO PLANTEMA (GRUTTO),
MARCEL VAN KAMMEN (VELDUIL).
WWW. MAGAZINE.NL 5

Velduilen jagen ook gewoon overdag
op muizen, waarbij ze snel zwenkend
laag over de vegetatie scheren. Soms
blijven ze even stil in de lucht hangen
(bidden) om zich op een prooi te
focussen; spectaculair!
14 VOGELMAGAZINE

LOIC POIDEVIN / NPL
Velduilen
Velduilen zijn magistrale vliegers.
De Nederlandse broedvogels komen
helemaal uit Rusland, de hier
geboren jongen vliegen net zo hard
mee terug. En overwinteren doen ze
net zo makkelijk ten zuiden van de
Sahara. Vogelaar en velduilkenner
Ben Koks volgt ze al jaren op de voet.
MET RUSSISCHE ROOTS
TEKST BEN KOKS
WWW. MAGAZINE.NL 15

STEVEN RUITER/NIS
28 VOGELMAGAZINE

.GRAUWE GANZEN.
WANDELING
MET
ROUTEKAART
Lentevogelen
IN DE OOSTVAARDERSPLASSEN
Het noordelijk deel van Oostvaardersplassen, onder Lelystad, is voor veel vogelaars en
natuurliefhebbers bekend terrein. Dat er ook aan de kant van Almere een enorm vogelrijk deel is,
is veel minder bekend. Reden voor redacteur Paul Böhre om hier een route uit te stippelen. Langs
allerlei uitkijkplekken en een kilometerslange vogelboulevard vanwaar je een bonte variëteit aan
soorten van dichtbij bekijken.
TEKST PAUL BÖHRE
WWW. MAGAZINE.NL 29

ADOBESTOCK
ADOBESTOCK
HOOG TIJD VOOR
DE TERUGKEER VAN
DE KROESKOPPELIKAAN
46 VOGELMAGAZINE

ADOBESTOCK
Nederland en Belgïe zijn
prima geschikt als leefgebied
voor de kroeskoppelikaan,
zeggen Nederlandse en
Vlaamse onderzoekers na een
verkennende studie. Eigenlijk
zijn we verplicht om onze
uiterste best te doen om
hem terug te krijgen in onze
inmiddels veel schonere en
visrijke wateren. Leo Linnartz
van ARK Natuurontwikkeling
legt uit hoe en waarom.
TEKST PAUL BÖHRE
WWW. MAGAZINE.NL 47

ISTOCK
Jong geleerd
VOGELAARS
IN DE DOP
Vogelen is leuk voor jong en
oud. En wie jong begint, heeft
een leven lang vogelplezier.
Roots Vogelmagazine zocht
vier van zulke jonge vogelaars
op en vroeg ze de hemd van
het lijf over hun hobby.
TEKST PAUL BÖHRE
Thijmen Schilte
Leeftijd: 14 jaar.
Vogelaar sinds: 4 jaar.
Woonplaats: Zaandam (NH).
SINDS WANNEER KIJK JE VOGELS?
“Ik weet niet beter of ik vond
dieren en vogels leuk. Tijdens
vakanties sleepte ik van alles
mee naar huis: vlinders met
kapotte vleugels, hagedissen,
slangetjes en zo. Ik ben nergens
bang voor en dieren – en
dus ook vogels – voelen dat aan.”
MET WIE GA JE OP PAD?
“Ik ga vaak met mijn ouders op pad.
Elke vakantie gaan we de natuur in.
Maar echt alleen vogels kijken doe ik
met een familievriend, René. Hij had
altijd al iets met natuur, maar ook hij
vindt vogels kijken steeds leuker. Hij
heeft inmiddels een telescoop. In
het najaar zijn we voor het eerst mee
geweest met het Uilenweekend van
Roots. We hebben vier soorten gezien,
dat was echt heel mooi. Ik was wel
veruit de jongste deelnemer!”
WAT IS JE FAVORIETE VOGELPLEK?
“Texel, Ameland, Lauwersmeer,
Zuid-Limburg. Hier in de buurt
vooral de Oostvaardersplassen en
de Amsterdamse Waterleidingduinen.
Daar zag ik voor het eerst een
mannetje krooneend. Echt prachtig.”
WAT WAS JE MOOISTE VOGEL­
BELEVENIS?
“Ik was op een zomerdag aan het
surfen in zee toen ik opeens meeuwen
op een vogel zag duiken. Het bleek een
TORENVALK te zijn. Zonder na te
denken redde ik haar uit zee (het was
62 VOGELMAGAZINE

Seth Stolker
Leeftijd: 7.
Vogelaar sinds: een jaar.
Woonplaats: Werkhoven
(Utrecht).
een jong vrouwtje). Ze bleek uitgeput
en zat rustig op mijn schoot bij te
komen. De dieren ambulance bracht
haar naar de vogelopvang. Na weken
was ze weer sterk genoeg om te worden
losgelaten. Daar mocht ik bij zijn.
Heel bijzonder: ze vloog twee rondjes
boven mijn hoofd om afscheid te
nemen. Dat vergeet ik nooit meer.”
WAT IS JE FAVORIETE VOGELGELUID?
“De kakafonie van vogels op het wad
van Texel. Al die scholeksters, kluten,
wulpen en andere roepende steltlopers
door elkaar. Prachtig geluid, echt
fascinerend.”
WAAR HAAL JE JE INFORMATIE
VANDAAN?
“De nieuwe Sovon Vogelatlas spel
ik zowat, waarneming.nl stroop ik
meerdere keren per dag af op waarnemingen
in de buurt en ik luister
graag naar de podcast Notenkrakers
van Roots en naar De Vogelspotcast
van Arjan Dwarshuis. Hij is een van
mijn grote voorbeelden.”
WAT WAS JE MEEST BIJZONDERE
WAARNEMING?
“Een kleine klapekster op Texel, dat
is een zeldzame vogel. Maar echt
de allermooiste zelf-ontdek-soort
was een groep van maar liefst 15 zeearenden
in de Oostvaardersplassen.
Door de tele scoop zag ik een volwassen
zeearend aan komen vliegen.
Ik kon alle veren op zijn kop en in
zijn staart zien. Waanzinnig gaaf!”
WAAROM VIND JE VOGELS
KIJKEN LEUK?
“Ik word heel vrolijk van hun
mooie kleuren. Ik vind het zo
bijzonder dat elke vogel heel andere
veren heeft. Sinds ik een verrekijker
heb, kan ik ze nog beter bekijken. En dan zie
je eigenlijk pas hoe veel mooier de kleuren op de
veren zijn. Echt schitterend!”
MET WIE KIJK JE VOGELS?
“Vooral met mijn opa, want hij is ook een vogelaar. Mijn
vader vindt het ook heel leuk. Ik ga vaak samen met
mijn vader, moeder, zusje en opa op pad, maar mijn opa
weet het meeste van vogels. Hij wijst me ze dan aan. Hij
kent ook bijna alle geluiden. Kraaien kun alle geluiden
nadoen, dat is wel weer verwarrend.”
HOU JE OOK BIJ WELKE SOORTEN JE ZIET?
“Als ik een vogelsoort gezien heb, kruis ik hem meteen
aan in het vogelboek Vogelgids voor kids. Ik heb de fuut,
aalscholver, reiger, zwaan en buizerd al gezien. En
natuurlijk de wilde eend. Die zien we hier elke dag.
En de buizerd.”
WELKE BIJZONDERE VOGEL ZIT VLAK BIJ JOUW HUIS?
“We wonen sinds kort op een boerderij. Daar heb ik al
een paar keer OOIEVAARS gezien. Soms als we met
de auto door de polder rijden, zie ik er dan opeens een,
en dan moeten we altijd even stoppen. Dat vind ik zo’n
mooie vogel. Een keer zat hij in de sloot. Ook heb ik een
paar keer al een aantal zien overvliegen. Misschien gaan
we ooit wel een ooievaarspaal achter de boerderij laten
neerzetten.”
WAT WAS JE MEEST BIJZONDERE BELEVENIS?
“Op een dag vloog een buizerd bijna tegen het raam
van de auto. Toen kwam hij dus wel heel dichtbij en dan
zie je pas hoe groot zijn vleugels zijn. En we waren een
keer op vakantie, en toen moesten we lang met de auto
rijden en daar heb ik toen heel veel buizerds gezien. En
een arend. Dat was wel heel gaaf!”
WAT IS DE MOOISTE VOGEL DIE JE TOT NU TOE
HEBT GEZIEN?
“De groene specht. Die heb ik bij een vriendje in de tuin
gezien. En gehoord. Ze maken twee geluiden: een soort
lach en ze tikken tegen de boom. Dat laatste geluid van
een specht vind ik ook het mooiste. Alsof hij kan
trommelen!”
WELKE VOGEL WIL JE HEEL GRAAG NOG ZIEN?
“De condor. Maar hier in Nederland de lepelaar. Ik heb
er misschien ooit een gezien met mijn vader in het
uiter waarden gebied, maar dat weten we niet helemaal
zeker. Maar die staat het hoogst op mijn verlanglijst.
Met zijn lepelvormige snavel en fraaie kopveren die
omhoog staan. Dat lijkt me echt een heel mooie vogel
om te zien.”
WWW. MAGAZINE.NL 63

-TEST-
9 TELESCOPEN
De afgelopen twee jaar is de populariteit van vogels kijken als hobby in een stroomversnelling
gekomen. Wie deze hobby eenmaal een paar jaar beoefent, wil er vroeg of laat een schepje bovenop
doen en overgaan tot de aanschaf van een telescoop. Hoe maak je de juiste keuze?
TEKST PAUL BÖHRE, MARC PLOMP FOTO’S PAUL BÖHRE
Vogels kijken door een
tele scoop geeft je hobby
een extra dimensie. Je
ziet over een grotere
afstand veel meer details
en geniet des te meer van
het fantastische verenkleed
en de gedragingen
van de dieren die je in het
vizier hebt. Bovendien
kun je met een adapter
ook nog eens door de
tele scoop foto’s van
ze maken. Maar welke
tele scoop is voor jou
het meest geschikt?
Roots Vogelmagazine
geeft 10 tips om een
keuze te kunnen maken
uit diverse modellen.
1
Bepaal je maximale budget.
2
Bedenk van tevoren waarvoor je de telescoop
gaat gebruiken. Moet hij alleen mee
in de auto en op de fiets, of ook tijdens een
wandeling? Wandel je veel, kies dan voor
een lichtere telescoop. Die zijn echter vaak
wel minder lichtsterk.
3
Er zijn tele scopen met een rechte inkijk en
met een schuine. Wat vind je zelf prettiger?
Een tele scoop met schuine inkijk kun je
lager op een statief zetten terwijl je er toch
relaxed doorheen kunt kijken. Dat scheelt
in stabiliteit.
4
Ga je de tele scoop vaak en intensief gebruiken,
kies dan voor een wat betere kwaliteit.
De ervaring leert dat mensen die kiezen
voor een goedkopere tele scoop toch snel
een stap hoger willen in kijkbeleving en
beeldkwaliteit. Een goede tele scoop gaat
gemakkelijk 15 jaar mee.
5
Kies voor een zoomlens die begint met
15x vergroting als je veel moeite hebt om
je onderwerp door de tele scoop in beeld te
krijgen. Dat zoekt een stuk gemakkelijker,
en daarna kun je verder inzoomen.
6
Staar je niet blind op alleen de maximale
vergroting. In de praktijk gebruik je de
kleinste vergroting het vaakst. Hiermee vind
je de vogels makkelijker, pas daarna zoom
je in naar een grotere vergroting.
7
Neem je telefoon mee naar de winkel en
vraag naar een geschikte adapter. Dan kun
je met je mobiel de vogels door de tele scoop
fotograferen.
8
Kies voor een videokop met een snelkoppeling
als je nog geen statief hebt. Dat scheelt
je veel ergernis met het elke keer monteren
van je spullen. Neem geen balhoofd, want
die zijn ongeschikt voor telescopen.
9
Kies voor een merk dat een goede garantie
geeft. Let hierbij op dat levenslange garantie
echt niet bestaat.
10
Test een tele scoop op een bewolkte dag.
Met zonnig weer kun je ook testen, maar
zorg dat je in een natuurlijke omgeving
bent, zodat je eventuele warmte- en windtrillingen
zelf kunt ervaren en ziet wat dat
doet met de beeldkwaliteit.
ISTOCK
Statief onmisbaar
Bij een telescoop is een goed, stabiel statief onmisbaar,
liefst een van aluminium of carbon. Carbon
is bij een gemiddeld statief 300-500 gram
lichter, maar ook duurder. Benro, Leofoto en
Manfrotto maken prima statieven voor een schappelijke
prijs. Wil je topkwaliteit, kies dan voor Swarovski.
66 VOGELMAGAZINE

Wij testten 9 modellen, van instapkwaliteit tot buitencategorie
- INSTAPPERS -
Vogelbescherming Sperwer 65
Lekker compact instapmodel. Scherpstelling
met dubbel scherpstelwiel verloopt soepel
en prettig. De body is geproduceerd van
duur zame kunststof en aluminium, de zachte
rubberen mantel voelt prettig en comfortbel
aan. De zoom, die begint met 17x, is erg
prettig voor beginners. Leden van
Vogelbescherming krijgen 10% korting.
Diameter objectief: 65 mm.
Zoom: 17-50x. Close focus: 3,5 m.
Gewicht: 1.250 g. Prijs: € 529.
Opticron MM3 60 GA
Kleine tele scoop (25 cm!) met hetzelfde
gewicht als een 42mm-verrekijker.
Met een opzienbarend contrastrijk en
lichtsterk beeld, een fractie scherper dan
dat van de Sperwer en een wat ruimer
beeld. Goede keuze voor iedereen die
op zoek is naar een compacte, veelzijdige
en zeer voordelige (reis)telescoop.
Diameter objectief: 60 mm.
Zoom: 15-45x. Close focus: 3,5 m.
Gewicht: 720 g. Prijs: € 539.
ISTOCK
Opticron MM4 77 ED
Een sprankelend helder en breed beeld. Wat
de kleurechtheid betreft gaat deze tele scoop
richting de kwaliteit van Zeiss/Swarovski.
Hij is vrij klein (31,5 cm), dus hanteerbaar.
Beschermd in zacht aanvoelend rubberen
bekleding. Scherp stelling prettig. Prima
prijs-kwaliteitverhouding in deze klasse.
Diameter objectief: 77 mm.
Zoom: 18-54x. Close focus: 3,5 m.
Gewicht: 1.250 g. Prijs: € 1.299.
- MIDDENKLASSE -
Meopta Meopro 80 HD
En robuuste tele scoop. Helder, contrastrijk
en warm beeld, met een goede
randscherpte. De lichtsterkte is prima.
De brede scherpstelring zit in het midden
en loopt vrij zwaar. De compacte, met
rubber beklede magnesium behuizing is
mooi ergonomisch vormgegeven.
Diameter objectief: 80 mm.
Zoom: 20-60x. Close focus: 6 m.
Gewicht: 1.927 g. Prijs: € 1.399.
Vogelbescherming Havik 82 ED
Het dubbele, soepel lopende focuswiel
stelt prettig scherp. Dichtbij scherpstelling
haalt je onderwerp ver naar je toe. Prachtig
helder beeld, scherpte loopt wat terug in
de randen. Leden van Vogelbescherming
krijgen 10% korting.
Diameter objectief: 82 mm.
Zoom: 25-50x. Close focus: 4,5 m.
Gewicht: 1.805 g. Prijs: € 1.838.
WWW. MAGAZINE.NL 67

OTTO PLANTEMA
In verschillende
provincies wordt
hard gewerkt om het
tij voor de grutto
te keren
GRUTTO
[Limosa limosa]
Lengte: 40-44 cm.
Spanwijdte: 62-70 cm.
Gewicht: 280-500 g.
Herkenning: groot, maar veel kleiner
dan een wulp. Elegante, opgerichte vogel
met bijzonder lange poten en lange
snavel. Zomerkleed roestrood, witte buik
en donkere flankstreken. In winterkleed
egaal grijsbruin.
Geluid: gevarieerd repertoire, maar de
meest gehoorde roep is een luid en helder
‘grutto, grutto’, waarbij de eerste lettergreep
in toonhoogte stijgt en de tweede
weer daalt.
Broedgebied: vochtige, kruidenrijke
weilanden.
Broedtijd: vanaf eind maart tot begin
juni. Meestal 4 eieren. Broedduur
22-24 dagen.
Voedsel: een volwassen grutto eet
regen wormen en emelten. Een jonge
jaagt op insecten, zoals langpootmuggen.
Tijdens de trektocht in Portugal en Spanje
en in het overwinteringsgebied is hij grotendeels
vegetariër en eet hij rijstkorrels.
Verspreiding in NL: broedvogel, aanwezig
van februari tot augustus. Aantal
broedparen ± 25.000 in 2021; geschat
aantal doortrekkers 50.000. Het aantal
broedvogels daalt elk jaar met zo’n 4%.
70 VOGELMAGAZINE

Blijft de
grutto
de weidekoning?
Boven ‘ouderwets’ kruidenrijk
boerenland is weer die kenmerkende
roep te horen: ‘grutto-grutto-grutto’, al
klinkt het zachter dan vroeger. Het gaat
al decennia niet goed met de grutto.
Maar er is hoop: in verschillende
provincies wordt hard gewerkt om het
tij voor de grutto te keren. Astrid Kant
en Otto Plantema delen hun liefde voor
de grutto en maakten een prachtig boek
over deze markante vogel.
TEKST PAUL BÖHRE, OTTO PLANTEMA
Veel landen hebben een nationale
vogel. Engeland heeft de roodborst,
België de torenvalk en Frankrijk de
Gallische haan. Pas in 2015 werd in
Nederland, op initiatief van Vara’s Vroege
Vogels en Vogelbescherming Nederland,
een verkiezing georganiseerd. “En meer
dan terecht koos het publiek de grutto”,
aldus Otto Plantema, van huis uit gepromoveerd
chemicus die zijn liefde voor
vogels meekreeg van zijn vader. “Als klein
jongetje zwierf ik aan mijn vaders hand
door de polders rond Delft en gingen we
samen naar Texel om naar weidevogels
te kijken. De grutto is mijn favoriet: de
ultieme lente bode, elegant, ongelooflijk
fotogeniek en daarmee voor mij de icoon
van het polder land schap.”
Gruttobehang
Van alle West-Europese grutto’s broedt
85 procent in Nederland. De vogel vertegenwoordigt
als geen andere soort ons
rijke boerenlandschap van sloten, boerderijen
en bloemrijke weiden, een beeld
dat samen met windmolens, kaas en
klompen Nederland wereldwijd symboliseert.
Dat typische polderlandschap leent
zich ’s zomers bij uitstek voor de grutto.
Plantema: “In de vroege winter verblijven
de weidevogels graag bij kleine rijst telers
in West-Afrika, in de nawinter in Portugal
op de rijst velden rond de rivier de Taag.
Daar verzamelen ze zich dan tot compacte
groepen van wel 15.000 stuks. Werkelijk
betoverend als een slechtvalk dan gaat
jagen en alles in één keer op de vlucht
gaat. De lucht verandert dan even in een
behang van grutto’s.”
Juist op deze plek in de Taagdelta zijn
plannen voor de aanleg van een luchthaven.
Dat zou een ernstige bedreiging
zijn voor de grutto en de honderdduizenden
andere trekvogels. Tot dusver hebben
>
WWW. MAGAZINE.NL 71