KIJK editie 4 - 2022 - Inkijkexemplaar

Wat was het eerste echte militaire vliegtuig?
Zoals bekend maakten de Amerikaanse fietsenmakers
AK
Orville en Wilbur Wright in 1903 de eerste gemotoriseerde
vlucht in hun Wright Flyer. Minder bekend is dat ze ook het eerste
militaire vliegtuig bouwden, waar KIJK-lezer Bert Herkens naar vraagt.
Vrij snel na de eerste historische vlucht bij het dorp Kitty Hawk in
North-Carolina zag het Amerikaanse leger de voordelen van zo’n
vliegende machine. Nog niet zozeer om er bommen mee te droppen,
maar om ermee op het slagveld de bewegingen van de vijand te kunnen
observeren; een taak die daarvoor werd uitgevoerd vanuit nogal
kwetsbare ballonnen.
In 1908 schreef het U.S. Army Signal Corps dan ook een aanbesteding
uit voor een observatievliegtuig met twee zitplaatsen. Die werd in de
wacht gesleept door de twee beroemde broers. Ze kregen daar 25.000
dollar voor (dik 630.000 euro nu), plus een bonus van 2500 dollar voor
elke mijl die het toestel boven de 40 mijl per uur (74,4 kilometer per
uur) uit zou komen.
Ze bouwden het uit hout en doek opgetrokken vliegtuig, de Model A, en
dat werd een ‘toestel van eersten’. Op 17 september 1908 nam Orville
tijdens een testvlucht de 26-jarige legerwaarnemer Thomas E. Selfridge
als passagier mee. Een paar minuten na de start brak een van de propellerbladen
af. Die sneed een van de spandraden van de vleugels door,
waarna het toestel onbestuurbaar werd en crashte. Orville overleefde
met zware verwondingen, maar Selfridge kwam om het leven. Daarmee
schreef hij ongewild een nieuwe first op zijn naam: de eerste dode in een
gemotoriseerd vliegtuig. De crash weerhield het leger er uiteindelijk niet
van om de Model A aan te kopen. En dus werd op 2 augustus 1909 het
eerste militaire vliegtuig ooit aan de ‘verbindelaars’ van het Amerikaanse
leger geleverd. Daarna werd het ook nog het eerste in serie gebouwde
militaire vliegtuig. De gebroeders sleutelden er zelf zeven in elkaar,
maar verkochten ook licenties in onder meer Europa. Zo werden er in
Duitsland door Flugmaschine Wright GmbH maar liefst zestig Model A’s
gebouwd.
NATIONAL ARCHIVES
Waarom jeukt een muggenbeet?
JAMES CATHANY/CDC
Muggen hebben geen bloed nodig om te overleven; ze voeden zich met
NV
nectar. Een vrouwtjesmug krijgt pas dracula-achtige neigingen wanneer
ze is bevrucht en eiwitten nodig heeft voor de ontwikkeling van haar eitjes. Deze
eiwitten haalt ze uit het bloed van mensen en dieren.
Wanneer ze haar zuigsnuit in je huid prikt, spuit ze een antistollingsmiddel in zodat
ze voldoende tijd heeft om het bloed op te zuigen. Ons immuunsysteem reageert op
dit goedje door histamine vrij te maken, met als gevolg een rode bult en veel jeuk.
Hierdoor weten we dat we gestoken zijn en grijpen we al snel naar de krant om jacht
te maken op het beestje. Niet zo slim dus om zichzelf op deze manier te verraden,
merkt KIJK-lezer Philip Bosma op. Hij vraagt zich dan ook af of een mug evolutionair
voordeel heeft van de jeuk die ze bij ons veroorzaakt. Het korte antwoord: nee. Voor
een bloedzuigende parasiet is het inderdaad niet wenselijk om zich bij zijn gastheer te
verlinken. Daarom scheiden teken stofjes uit om de werking van histamine te blokkeren,
zodat het dier nog dagen aan je vast kan zitten om bloed te drinken. Maar deze
tijd heeft een mug helemaal niet nodig: na gemiddeld vier minuutjes zit ze vol en
vliegt ze weer weg – ruim voordat we de jeuk opmerken.
Waarom walgen sommige kinderen zo van spruitjes?
Tja, spruitjes: veel kinderen moeten
JN
er niets van hebben. En dat heeft
alles te maken met hun orale microbioom, oftewel de
bacteriën in hun mond, zo ontdekten Australische
onderzoekers.
Spruitjes bevatten relatief veel bittere stofjes en dat is
niet voor niets. Omdat planten niet kunnen vluchten,
hebben ze allerlei trucjes om roofdieren, zoals insecten
en zoogdieren, op afstand te houden. Denk aan de
nare stekels van de sleedoorn, het zuur van brandnetels
of bittere – en vaak giftige – stoffen van de
buxus of vingerhoedskruid. Spruitjes, bloemkool,
broccoli en andere koolsoorten van het Brassicageslacht
produceren S-methyl-L-cysteïne-sulfoxide.
Bij vraat, maar ook bij snijden of koken, komen enzymen
vrij die deze stof snel afbreken tot vieze, rotte,
zwavelhoudende gassen. Dat stoot belagers wel af. En
daardoor stinkt je keuken zo na het eten van bloemkool
of spruitjes.
Maar bacteriën in ons speeksel produceren deze
enzymen ook, bij de een meer dan bij de ander. Uit de
nieuwe studie, verschenen in het Journal of Agricultural
and Food Chemistry, blijkt dat hoe meer enzymen
kinderen van nature in hun mond hebben, hoe
groter hun afkeur van spruitjes en bloemkool. Interessant
genoeg was de stinkgas productie van de kinderen
vergelijkbaar met die van hun ouders, terwijl
de ouders meestal geen grote afkeur voor deze groenten
hadden. Dat komt deels doordat het aantal en de
kwaliteit van onze smaak papillen afneemt naarmate
we ouder worden en deels doordat we de zwavelgassen
leren waarderen, of tolereren.
4/2022 77