KIJK editie 4 - 2022 - Inkijkexemplaar

Tekst: Richard Schuurman
Als een van de eerste verkeersvliegtuigen
met straalmotoren was de Boeing 707
baanbrekend. Maar luchtvaartmaatschappijen
wilden er aanvankelijk niets van weten. Tot
het prototype een nogal bijzondere stunt
uitvoerde. In deze aflevering van de serie
Terugvlucht: de Dash 80.
Z
ondag 7 augustus 1955: het
publiek is voor de jaarlijkse
speedbootraces om de Gold Cup
naar de Seattle Seafair op Lake Washington
gekomen, maar in de pauze trekt
een vliegtuig de aandacht. Niet alleen
doordat het zo laag overvliegt, maar
ook doordat het door zijn straalmotoren
zo anders klinkt dan de vertrouwde
propellervliegtuigen uit die tijd. Het
viermotorige toestel met deels bruine
vleugels en een aluminium buik nadert
vanuit het zuidoosten op 700 tot 800
meter hoogte. Ineens draait het links
om zijn as en vliegt het kort op zijn rug.
Is dit gepland of gaat er iets mis? Even
denkt Boeing-directeur Bill Allen het
laatste, maar als hij een dag later aan de
piloot vraagt wat die aan het doen was,
Chef testvlieger Alvin 'Tex' Johnston
in de cockpit van de Dash 80. Zonder
overleg met de Boeingbazen besluit hij
met het toestel op 7 augustus 1955 zijn
befaamde barrel roll boven Seattle te
maken.
THE BOEING COMPANY
antwoordt de man droogjes: “Vliegtuigen
verkopen.”
De piloot in kwestie is Boeings cheftestvlieger
Tex Johnston. Met zijn barrel
roll wordt hij wereldberoemd als de
eerste die een straalverkeersvliegtuig
ondersteboven laat vliegen. Twee keer
zelfs, “voor het geval iemand het niet
had opgemerkt”, zal hij later in een
interview zeggen.
Ook het vliegtuig, de Boeing 367-80, is
door de stunt ineens wereldberoemd.
Johnstons missie lijkt geslaagd: enkele
maanden later sleept Boeing de eerste
orders in de wacht. Hijzelf zal netjes het
dringende advies van zijn baas opvolgen:
“Doe dat nooit meer.”
Inspiratie uit Duitsland
Hitler heerst nog over zijn afbrokkelende
rijk als in 1944 vliegtuigbouwer De
Havilland in Engeland plannen maakt
voor een revolutionair nieuw verkeerstoestel.
Eentje met straalmotoren,
waarvan een prototype al in 1937 heeft
proefgedraaid. Het in het geheim ontwikkelde
passagiersvliegtuig krijgt de
naam Comet. In juli 1949 maakt het
zijn eerste vlucht en drie jaar later
neemt de luchtvaartmaatschappij BOAC
het in dienst. Ook de Fransen zijn dan al
met prototypes met straalmotoren in de
weer.
Bij Boeing heeft hoofd aerodynamica
George Schairer in mei 1945 de kans
gekregen om ontwerpen van Duitse
vliegtuigfabrieken te bestuderen. Hij
ontdekt aan welke futuristische straalvliegtuigen
daar is gewerkt. Vooral de
toestellen met vleugels in een pijlstand
van 35 graden fascineren de Amerikaan.
Boeing gaat er direct mee aan de
slag bij de XB-47 Stratojet, het prototype
van een bommenwerper, dat in
december 1947 voor het eerst vliegt.
De ontwerpafdeling tekent in 1947 en
1948 ook passagiersvliegtuigen met
straalmotoren, maar als Boeing die aan
luchtvaartmaatschappijen laat zien,
zijn ze niet geïnteresseerd. Dat geldt
ook voor het Amerikaanse Congres.
De politici steken liever eerst geld
in een vliegtuig met straalmoto­
4/2022 63