KIJK editie 4 - 2022 - Inkijkexemplaar

Tekst: Philip Dröge
Deze maand is het precies 75 jaar geleden dat
Henry Ford overleed. Een mooi moment om
terug te kijken op leven en werken van de man
die de wereld aan het rijden bracht.
n De Amerikaanse uitvinder en industrieel
Henry Ford poseert in zijn eerste auto,
de Quadricycle. Hij bracht het voertuig
naar New York als bewijsmateriaal in een
rechtszaak. De Amerikaanse vereniging van
autobouwers eiste namelijk dat hij royalty’s
zou betalen voor elke auto die hij bouwde
en daar had Ford geen zin in. In 1911 besliste
de rechter in zijn voordeel.
“Je kunt mijn auto in iedere
gewenste kleur krijgen, als het
maar zwart is.” Het is maar
weinig ondernemers gegeven om lang
na hun dood nog geregeld te worden
geciteerd. Henry Ford was dan ook geen
gewone zakenman. De Amerikaanse
autobouwer staat te boek als een groot
vernieuwer, zowel op bedrijfskundig als
sociaal gebied. Iemand die goede en
goedkope auto’s bouwde voor de massa,
omdat ze – inderdaad – alleen maar in
het zwart te krijgen waren. Die kleur
droogde het snelst en doordat er geen
andere verf op voorraad was, bleven de
kosten beperkt.
Maar Ford had ook een heel andere kant:
hij hield er namelijk dezelfde antisemitische
denkbeelden op na als Hitler. In
alle opzichten een markant figuur dus,
die op 7 april 1947 overleed. Inderdaad,
driekwart eeuw geleden.
Zonder trekpaarden
Ford, geboren in 1863, had eigenlijk
boer moeten worden. Dat was zijn vader
immers ook. Maar al jong wist Henry dat
hij voor iets anders in de wieg was gelegd.
Mechanica interesseerde hem
bovenmatig. Als jongen repareerde hij
horloges, maar ook dat kon hem maar
een tijdje boeien. Zijn ogen gingen open
toen hij in 1875 een door stoom aangedreven
tractor zag, het eerste voertuig
in zijn omgeving dat zich zonder de
kracht van trekpaarden kon voortbewegen.
Dit soort machines wilde hij
maken, besloot hij. Niet veel later begon
hij met de bouw van een machine voor
personenvervoer. Binnen enkele jaren
was zijn eerste model klaar.
Het ding liep niet op stoom, omdat Ford
dat niet praktisch vond. In plaats daarvan
had hij daarom eventjes een eigen
verbrandingsmotor gebouwd. Daarmee
wekte hij de aandacht van een aantal investeerders.
Kon hij dit soort voertuigen
niet op grotere schaal maken? Na een
aantal valse starts ontwierp Ford een
auto die geschiedenis zou schrijven: de
Ford Model T, in Nederland ook wel
bekend als de T-Ford. Auto’s waren in
die tijd nog voorbehouden aan de rijken
der aarde, maar dit was een wagen voor
de gewone man en vrouw. Het was een
makkelijk te besturen en betrouwbaar
karretje, waarin men na een paar lessen
kon rijden. De eerste kwam in 1908 uit
Henry Ford had zeker ook zijn
schaduw kanten. Zo hield hij er dezelfde
onfrisse antisemitische denkbeelden op
na als Hitler. De Führer zag Ford dan ook
als een visionair en beloonde dat met een
eremedaille.
de fabriek, en tot 1927 zou Ford er meer
dan vijftien miljoen van produceren.
Bonus voor goed gedrag
Dat de T-Ford zo succesvol was, lag niet
alleen aan het eenvoudige maar duurzame
ontwerp. Het kwam ook door de
manier waarop ze werden gefabriceerd.
Tot dan toe had een groep arbeiders altijd
een auto van begin tot eind in elkaar
gezet. Maar Ford bedacht een nieuwe
methode: de lopende band. De ene arbeider
plaatste motorblok na motorblok,
de andere monteerde alleen de wielen.
Dat werkte zo efficiënt dat er veel meer
auto’s per dag de fabriek uit kwamen.
Per stuk waren de kosten bovendien
veel lager, wat de verkoopprijs drukte.
Een Model T kostte in 1908 825 dollar.
In huidige koopkracht komt dat neer op
een bedrag van rond de 20.000 euro.
Dat is natuurlijk niet goedkoop, maar
toch kwam de wagen daarmee binnen
het bereik van de opkomende middenklasse.
Bovendien daalde de prijs in de
loop der jaren. De auto maakte mensen
mobieler, ze konden verder van hun
werk gaan wonen of als reizend koopman
meer klanten per dag bezoeken.
Dat gaf de economie een enorme impuls;
Fords Model T was de motor
van de dolle jaren twintig, een tijd
ROBERT LAWTON/CC BY-SA 2.5
4/2022 49