dijkstra - plastics bv - Historische Kring Haaksbergen

Orgaan van de Historische Kring Haaksbergen
40e jaargang nr. 4, december 2007
Verschijnt 4x per jaar

•o
Aold Hoksebarge
HISTORISCH CENTRUM HAAKSBERGEN:
Souterrain gemeentehuis
tel. 053-5742374
Correspondentieadres: Goorsestraat 31, 7482 CB Haaksbergen
Email: hist.centrum.hbg@hetnet.nl
Website: www.historischekringhaaksbergen.nl
OPENINGSTIJDEN:
Maandag 19.00-22.00 uur
Dinsdag 13.30-17.00 uur
Donderdag 19.00-22.00 uur
Vrijdag 13.30-17.00 uur
LEDENADMINISTRATIE: K. Faber, K. Doormanstraat 17, 7482 BJ Haaksbergen
BETALINGEN: Postbankrekening nr. 2547699 (alleen voor contributie)
Bankrekening Rabobank nr. 32.42.29.917
beide t.n.v. Penningmeester Historische Kring Haaksbergen
BESTUUR VAN DE HISTORISCHE KRING HAAKSBERGEN
J.H. Scholten Bizetstraat 31, 7482 AM Haaksbergen tel. 5722937
voorzitter, hoofd archivering
J.A.M, van der Zanden Goorsestraat 31 , 7482 CB Haaksbergen tel. 5722300
secretaris
J.G. Hofste op Bruinink Blekerstraat 5, 7481 JT Haaksbergen tel. 5723553
vice voorzitter, voorz. wg. hist. onderzoek
G. J. Slotman Kroonprins 4, 7481 CJ Haaksbergen tel. 5724083
penningmeester
G.P. Wes Wiedenbroeksingel 88, 7482 BD Haaksbergen tel. 5722814
hoofd interne zaken
M.C. Waijerdink-Mentink Eibergsestraat 240, 7481 HP Haaksbergen tel. 5724134
lid
C.W.M.J. Wentink Fazantstraat 129, 7481 BJ Haaksbergen tel. 5722711
voorz. wg. monumenten/archeologie
"Aold Hoksebarge" wordt vier keer per jaar toegezonden aan de leden van de "Historische
Kring Haaksbergen". Zij betalen voor lidmaatschap en abonnement € 18,- per jaar.
Publikatie of overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk, is alleen toegestaan met
toestemming van de auteur(s) en bronvermelding.
ISSN: 1384-76
Druk: Hassink Drukkers Haaksbergen Oplage: 700 exemplaren
Hotel Centraal, dat op de plaats stond van de huidige HEMA.
Geschilderd door Gerard Velthuis (zie artikel op pag. 2963)
(Foto: Herman Put )

Redactie
REDACTIE
A. Bekkenkamp, redacteur
J.G. Hofste op Bruinink, redactiecoördinator
A. van Leeuwen, eindredacteur
G.J. Leppink, redacteur
MEDEWERKERS
J.B.M. Heerink, J.H. Kluitenberg, H. Kormelink, G.J.W. Leppink,
H.F. Mensink, Th. J. Meijerink, W. Rikkers, J.H. Scholten, A.van de Wal,
C.W.M.J. Wentink, G.P. Wes, J.A.M, van der Zanden.
REDACTIEADRES
Blekerstraat 5, 7481 JT Haaksbergen
Inhoud
INHOUD JAARGANG 40, NUMMER 4, DECEMBER 2007
PAGINA 2941 t/m 2972
1 VAN HET BESTUUR PAG. 2942
2 NIEUWE LEDEN PAG. 2944
3 SCHENKINGEN EN AANWINSTEN PAG. 2944
4 NOTEERT U ALVAST PAG. 2945
5 NAAR AANLEIDING VAN PAG. 2946
6 GROTE RESTAURATIE OOSTENDORPERWATERMOLEN PAG. 2946
7 "DRAGONHEART" EN "DE WERKLUST" PAG. 2947
(verslag van een middagexcursie)
8 JUBILEUM IN BUURSE PAG. 2949
9 EEN VERRASSING OP ZATERDAG PAG. 2950
(verslag van openmonumentendag)
10 PRACHTIGE AVOND VOOR EEN VEERTIGJARIGE "KREENK" PAG. 2952
(verslag van het veertigjarig jubileumfeest)
11 HENK KORMELINK, ZIJN BETEKENIS VOOR
HAAKSBERGEN EN NEEDE PAG. 2956
12 RICHT UW BLIK OMHOOG PAG. 2962
13 HOTEL-CAFÉ-RESTAURANT "CENTRAAL" IN
HAAKSBERGEN EN DE VVVP PAG. 2963
14 RICHT UW BLIK OMHOOG PAG. 2971
N.B. foto's zonder vermelding van herkomst zijn gemaakt door H. Krooshof
2941

2942
VAN HET BESTUUR
Hierbij alweer de laatste uitgave van Aold Hoksebarge in 2007, het jubileumjaar van
onze vereniging. Wij kijken met genoegen
terug op de vele extra activiteiten van dit
jaar, met de feestavond in het bomvolle
theater De Kappen op 11 oktober als één
van de hoogtepunten. Wij mochten deze
avond veel van onze leden en talrijke gasten
begroeten en het geboden programma
werd, gezien de vele positieve reacties,
goed ontvangen. Dé verrassing van deze
avond was, dat burgemeester drs.
K. Loohuis onze vereniging de gemeentelijke
legpenning overhandigde. Een
geweldig schouderklopje voor de vele vrijwilligers
binnen onze vereniging!
De Historische Kring onderscheiden met de
gemeentelijke legpenning De aanwezige
leden kregen
deze avond een boekwerkje met daarin de hedendaagse
legende "Poet'n Graads en het mirakel van de Mariakapel
in Haaksbergen", geschreven door Jan Swennenhuis. De
leden die op deze avond niet aanwezig waren, ontvangen
nu een exemplaar. Een uitgebreid verslag van deze
jubileumavond vindt u verderop in deze uitgave.
De Open Monumentendag 2007 was weer een groot succes.
Vooral "het vijftiger jaren huis" aan de Julianastraat
kreeg veel belangstelling. Inmiddels heeft Woningstichting
"Lucht en Licht" de woning nog tot 1 januari 2008 beschikbaar
gesteld, zodat groepen op afspraak het huis nog
kunnen bezoeken. Ook het optreden van Poet'n Graads
ondervond veel waardering. Het is de bedoeling een initiatief
te ontwikkelen om dit optreden een meer permanent
karakter te geven, zoals in Ahaus en Bentheim. In het
zomerseizoen verschijnt daar de traditionele nachtwaker weer in het straatbeeld om
oude verhalen te vertellen bij verschillende locaties in de stad. Een werkgroep, waar
o.a. ook de bibliotheek aan deelneemt, is in oprichting. Zij zal verhalen en locaties
verzamelen en een organisatie-opzet maken. Wie een bijdrage wil leveren, kan alvast
contact opnemen met Clemens Wentink of Dick Stegeman.
Tijdens de Monumentendag werd ook weer de Monumentenprijs 2007 uitgereikt en

wel aan Woningstichting "Lucht en Licht". Dit als erkenning en vooral als aanmoediging
van een beleid, waarbij naast het verschaffen van woonruimte voor een brede
bevolkingsgroep ook aandacht wordt besteed aan het behoud van de identiteit van
het dorp en het hergebruik van monumentale gebouwen. Voorbeelden hiervan zijn het
voormalige Antoniusziekenhuis en de pastorie van de Hervormde kerk.
Leden van de Historische Kring namen van 14 t/m 19 september deel aan de uitwisseling
met de partnergemeente Nagykörös in Hongarije. Het was voor hen een boeiende
ervaring om met Hongaarse historici van gedachten te wisselen t.a.v. monumentenbeleid
en plaatselijke historie. Het prachtige historische museum met haar enthousiaste
directeur zorgde voor voldoende inspiratie. Toevallig werd er dat weekend een Open
Kerkendag georganiseerd, waaruit bleek dat ook in onze partnergemeente veel belangstelling
bestaat voor haar locale cultuur. Een uitgebreid verslag ligt ter inzage op
de leestafel in ons Historisch Centrum.
Een werkgroep heeft in het kader van ons jubileumjaar een boekwerkje ontwikkeld
voor leerlingen en leerkrachten van de Haaksbergse basisscholen.
De achterliggende gedachte is om de geschiedenis van Haaksbergen op een eigentijdse
wijze onder de aandacht te brengen.
Onder de titel VERHALEN ROND DE STER voor kinderen, met als ondertitel 't Spöln
zich of roond Hoksebarge, laat deze fraai uitgevoerde verhalenbundel kinderen kennismaken
met kenmerkende personen, plaatsen en gebouwen in ons dorp. De werkgroep
heeft de vrijheid genomen om de verhalen te romantiseren, zonder daarbij aan
de historische feiten voorbij te gaan.
leder verhaal eindigt met een Twents spreekwoord en gedichtenstrofe van de
Haaksbergse dichter Herman Berghege. De eerste exemplaren van de 1000 verhalenbundels
werden aangeboden aan de leerlingen en leerkrachten van de Paus
Johannesschool aan de Benninkstraat.
Daarna ontvingen de andere 9 basisscholen en de 215 leerkrachten een boekwerkje.
Zaterdag 6 oktober vond voor onze leden een geslaagde middagexcursie plaats
naar de middeleeuwse boerderij "Dragonheart" in Enschede en de steenfabriek "De
Werklust" te Losser.
De Historische Kring was met een stand aanwezig op de presentatiemarkt Vrijwilligersorganisaties
op zondag 14 oktober in theater De Kappen. Daar was de mogelijkheid
om ons als vereniging te presenteren en om vrijwilligers te werven. Verheugend
was dat enkele personen belangstelling toonden om onze vrijwilligersgroep te komen
versterken.
Op 5 november werd i.s.m. de Haaksbergse Bibliotheek door onze werkgroep
Monumenten/Archeologie een boeiende lezing georganiseerd over "De architectuur
in de 20e eeuw". Deze avond werd verzorgd door de kunsthistorica Irene Sloet.
Zij liet ons o.a. zien wat van de bekende architectuurvormen uit deze periode nog
2943

2944
zichtbaar is in Haaksbergen.
In het kader van het jubileumjaar werd de leden eind november de gelegenheid geboden
om deel te nemen aan een 4-daagse studiereis naar Straatsburg.
Zo'n 36 personen hebben daaraan deelgenomen.
Gedurende de Kerstmarkt - zondag 16 december - is iedereen tussen 11.00 en 17.00
uur van harte welkom op de Open Dag in ons Historisch Centrum. Er wordt dan op veler
verzoek onze jubileumexpositie opgesteld van een aantal markante Haaksbergenaren
uit het recente verleden, overleden tussen 1950 en heden.
Ik wil eindigen met de wens, mede namens het bestuur,
prettige feestdagen en een gezond 2008
J.H. Scholten, voorzitter
NIEUWE LEDEN
Wij heten de volgende leden van harte welkom:
F.H. Asbroek, Wederik 10, 7483 BP Haaksbergen
H.A. Bossink, Anemoon 42, 7483 AA Haaksbergen
H. Busschers, Poolmansweg 248, 7545 LW Enschede
H.W. v. 't Erve, Richterstraat 53, 7482 ZV Haaksbergen
R. Harmsen, Monnikskap 5, 7483 BL Haaksbergen
B. Hillen-Scheggetman, Frans Halsstraat 44, 7482 XP, Haaksbergen
J.H. Nijhof-de Groot, Wittepalenweg 23, 7481 PH Haaksbergen
H. Put, Kruislandstraat 20, 7481 KX Haaksbergen
P. Slotman, Werfheegde 11, 7481 JR Haaksbergen
H.M. Strengers-Rotering, Goorsestraat 75, 7482 CC Haaksbergen
W.H. Taken, Leliestraat 92, 7151 GK Eibergen
B.A. Wolferink, De Akker 1, 7481 GA Haaksbergen
SCHENKINGEN
In de afgelopen periode mochten we de volgende schenkingen ontvangen, waarvoor
we de gulle gevers van harte willen bedanken.
G.J.Leppink: Stijging en daling op de maatschappelijke ladder door dhr. F. van Heek.
Fam. Brummelhuis: Diverse archiefstukken. B.Nijhof: Klassefoto Honeschschool ca.
1915. Mevr. L.Dijkhuis: Onze Overijsselsche Religieuze Poëzie. J.Winkelhuis: Boekje
Hoeve Vooruit 1933-1973. Ds.N. J.Pronk: Afscheidsrede ds. C. Hille Ris Lambers,
predikant te Haaksbergen. Vertrek 18-8-1907 naar Jorwerd. J.Noordink: Diverse
oude kranten tussen 1903 en 1933. A.B.M.Leferink: DVD van D-day tot de Dam.
(film door Canadese Militairen over de opmars vanuit Normandië naar Nederland).
T.Hazenberg: 2 oude foto's w.o. auto met gasgenerator NKS-Palthe. Mevr.V.Drunen:

3 boeken: Zingend door het leven - Willem van Oranje - Van mei tot mei. J.Slotman:
Boek "De grote of St.Blasiuskerk te Delden. H. te Lintelo: Archief zangvereniging
Pro Musica. Hr. Büssing - Huntemann: boeken Uhlenflucht en Een nögeköpken.
T.Brummelhuis: De bewoners van Nijenhuis en Westerflier. 6 ten Voorde: DVD.
Brandweer Haaksbergen 275 jaar. Mevr. R. ter Braak: Gezangenbundel voor o.a.
processies uitg. maart 1912 te Haaksbergen. Mevr. S.Henkes: Videoband jaren
'70. Straten, afbraak fabriek Jordaan, Koninginnefeest, enz. H.Molenveld: 3 boeken:
Geschichte der Stadt Munster delen 1, 2, 3. H.Sak: Topografische wandkaart
van Gem. Haaksbergen in 1866. F.Leferink: 10 boeken Populair-Wetenschappelijk
maandblad Wereld 1948-1952. A.v.d.Wal: foto: De jonge werkman, Haaksbergen
juni 1937. K. v.Rijn: Krantenknipsels regiobrievenbus. J.H.Baltink: Boek verzetsherdenkingskruis
en 2 herdenkingskruisen en boek : Sta een ogenblik stil 1940 - 1945.
A.Bekkenkamp: Om niet te vergeten. Notities uit boek van W.H.Dingeldein. Mevr.
Leusink- Ter Braak: 5 ansichtkaarten Oostendorper watermolen. Kunstkring: Map
notulen vergaderingen sept. 2004 -2007 + 3 programmaboekjes 2005 - 2007.
AANWINSTEN ( Boeken)
De dertien generaties afstammelingen van Albert Bossink
Twenthe tussen west, zuid en oost (1336-1500)
Watermolens Twente van J.Wieffer
Kaartenatlas "Bataafsche republiek 1799"
Handwerker und Tagelöhner. Band 73. Heimatverein Vreden
"Jodocus Vredis" Kunst aus der Stille
Ketters en papen in Twente
Familieboek Somsen
Topografische Dubbel atlas
Bouwen in Nederland 600 - 2000
3 boeken Inventaris van het Stadsarchief Zwolle
Mensen van Adel
NOTEERT U ALVAST
Woensdag 16 januari Lezing
Dinsdag 22 april Jaarvergadering + Lezing
Donderdag 8 mei Dagexcursie
Zaterdag 13 september Open-Monumentendag
Zaterdag 4 oktober Middagexcursie
Donderdag 6 november Lezing
Alle leden ontvangen t.z.t. een uitnodiging met nadere informatie.
2945

NAAR AANLEIDING VAN
Het artikel "Jubileum van een weg" op blz. 2938 van het augustusnummer is niet
door Cato Elderink geschreven; het is een artikel reeds eerder gepubliceerd in A.H.
(jaargang 38 blz. 2660).
GROTE RESTAURATIE OOSTENDORPERWATERMOLEN
Het molenbedrijf Vaags uit Aalten gaat
nog dit jaar een grote restauratie aan de
Oostendorperwatermolen te Haaksbergen
uitvoeren.
De gemeente Haaksbergen, eigenaar van
de molen, heeft hiertoe opdracht gegeven.
De Oostendorperwatermolen, gebouwd in
1548, heeft al vele restauraties ondergaan.
Na de laatste grote restauratie die in 1988
gereed kwam, is nu weer een omvangrijke
restauratie noodzakelijk. De houten delen
en balken in de woelbak welke in zeer
slechte staat zijn, worden in hun geheel
De houten delen in de woelbak van de molen
vervangen, zie bijgaande foto's waarop
duidelijk is te zien dat er al extra stutten
nodig zijn om de molen maalvaardig te houden.
Ook de aalbak zal een grondige restauratie ondergaan.
Tevens worden de maal- en spuischutten in hun geheel vervangen.
Alle onderdelen worden weer in eiken uitgevoerd.
De planning is, dat na de start met veertien dagen de gehele restauratie voltooid zal
zijn waardoor de molen zo kort mogelijk
stil zal staan.
De voorbereidende werkzaamheden
vinden bij molenbouwer Vaags plaats.
De restauratie aan het gebouw van de
korenmolen zal in het voorjaar van 2008
starten.
2946
Gerrit Olink, molenaar op de
Oostendorperwatermolen
te Haaksbergen
Foto's: auteur
De voor nood aangebrachte ondersteuning in de woelbak

MIDDAGEXCURSIE NAAR
"DRAGON HEART" EN "DE WERKLUST"
•
Het is zaterdag 6 oktober
2007. Komend vanuit
José Kuper met één van haar uilen
Buurse draaien we bij het
bord "Enschede" met een
grote bus met 60 personen
een hééél smal weggetje
in. Prachtig gelegen
in de bossen ligt de middeleeuwse
boerderij "Het
Stroink" volop in de steigers.
Sinds april dit jaar is
deze boerderij, die eigendom
van de gemeente
Enschede is, het domein
van Dragon Heart. Wij
worden welkom geheten door Martin en José Kuper, die tevens het Dragon Heart
Flying Team vormen. Want we zijn gekomen voor een uilenshow. Buiten de boerderij
worden de uilen één voor één aan ons getoond. Ze vliegen van Martin naar José
en omgekeerd. Om te voorkomen dat ze wegvliegen, wordt een touwtje aan hun
poot vastgemaakt. Zes van de twintig aanwezige uilen geven een demonstratie. Om
beurten mogen leden van onze vereniging Martin en José assisteren en krijgen een
leren handschoen met daarop een lekkernij voor de uilen, zodat ze daar naar toe
vliegen. De uilen dragen namen uit de boeken van Tolkien's Lord of the Rings. Zo maken
we kennis met Arwin,
een Amerikaanse kerkuil,
Frodo, Smeagol en
Gollem. De laatste twee
zijn oehoe's.
Het was een indrukwekkende
show en fantastisch
om deze roofvogels
van zo dichtbij te zien.
Uilen blijken niet allemaal
nachtdieren (donkere
pupillen in de ogen) te
zijn. Ook zijn er daguilen
(lichte pupillen) en schemeruilen
(oranje pupillen).
In de boerderij van
Jan Vedders is niet bang
Dragon Heart vind je een grote collectie van middeleeuwse artikelen. Je kunt het zo
2947

2948
gek niet bedenken of er zijn replica's van aanwezig: zwaarden, harnassen, maliënkolders,
kleding en sieraden. Te veel om op te noemen.
Naar Losser is het een half uurtje met de bus. Bij aankomst bij Steenfabriek De
Werklust werd het gezelschap in drie groepen verdeeld van elk zo'n twintig personen.
Eén groep ging meteen op pad. De andere twee kregen eerst koffie met
krentenwegge. Dat viel in goede aarde.
Na de koffie werden wij, als tweede groep, gebracht bij de plek waar de klei de
fabriek in kwam.
Dit industriële monument is voor de Landes Gartenschau (LAGA) vier jaar geleden
enigszins opgeknapt en opengesteld. In Losser vond men het zonde om dit alleen
maar tot de LAGA te beperken en heeft men een museumstichting in het leven
geroepen, waarin nu 45 vrijwilligers zich inspannen om dit museum draaiende te
houden. De Werklust is bekend geworden door zijn Ossesteen, genoemd naar de eigenaar/directeur
Alfons Osse. De steen is een genuanceerde, handgevormde steen
in een geel/rode kleur, waar veel vraag naar was in Twente, maar ook daar buiten. De
steen werd gebakken van klei, die uit een naburige put door een diesellocomotiefje
met lorries werd aangevoerd. De klei is geen rivierklei, maar zeeklei. Een overblijfsel
uit de op één na laatste ijstijd, toen de rivierendelta nog niet zo ver de Noordzee
in stak. Onze gids beschreef het hele proces van het deponeren van de klei in de
vormen, het drogen en
tenslotte het bakken in
de ringoven op de plekken,
waar dit vroeger
allemaal gebeurde. Een
zeer interessant en boeiend
betoog, dat voor
velen nog wel wat langer
had mogen duren.
We sloten ons bezoek af
met een tochtje met de
diesellocomotief naar de
kleiput, nu niet met lorries
maar met wagons
Een deel van de deelnemers tijdens de excursie op "De Werklust" met zitplaatsen voor iedereen.
Ik kan iedereen, die niet met deze excursie mee is gegaan, aanraden om er op eigen
gelegenheid een keer naar toe te gaan. Zeer de moeite waard!
We kijken terug op een zeer geslaagde excursie.
Ken Kleinhesselink
Informatie op: www.dragonheart.nl en www.dewerklust.nl

JUBILEUM IN BUURSE
Op 20 december 1857 werd het gebouw van de hervormde gemeente te Buurse
in gebruik genomen. Op 20 december van het jaar 2007 organiseert de kerkelijke
gemeente een feestelijke samenkomst, want dan is het dus 150 jaar geleden dat de
hervormden van Buurse voor het eerst samen konden komen in een eigen kerkgebouw.
In Buurse was al
eerder, in 1853, een
kerkgebouw gesticht
door de rooms-katholieken.
De protestanten
konden toch
niet achterblijven.
Voor beide groepen
gold natuurlijk steeds
meer het bezwaar
van de afstand tot
Haaksbergen. De
kerkgang nam over
de moeilijk begaanbare
weg soms vele
De kerk van de NH-gemeente in Buurse
uren in beslag.
Na veel aandringen
was er al eerder een geestelijk verzorger in de persoon van Ds. C. Ribbius in Buurse
werkzaam en woonachtig, sinds 1855. De dominee kon, kort voordat de kerk in
gebruik werd genomen, zijn pastorie naast de kerk betrekken. In Haaksbergen zagen
ze de ontwikkeling met lede ogen aan, want daar hadden ze juist in die jaren
nogal wat problemen omdat de kerk was afgebrand en er een nieuwe kerk gebouwd
moest worden.
In 1885 bereikten de Buursenaren overeenstemming met de 'moedergemeente'
Haaksbergen: Buurse werd een zelfstandige hervormde gemeente. Een eeuw later
werd die zelfstandigheid opgeheven. In 1993 werd men het eens over een hernieuwd
samengaan: Hervormde Gemeente van Haaksbergen-Buurse.
De kerk aan de Alsteedse weg is nog altijd kerk, al wordt er niet elke zondag een
dienst gehouden. De pastorale zorg wordt vanuit Haaksbergen verleend.
In de afgelopen maanden zijn er door een jubileumcommissie diverse activiteiten
georganiseerd; de evenementen worden afgesloten met de genoemde bijeenkomst
op 20 december.
A. Bekkenkamp
2949

2950
EEN VERRASSING OP ZATERDAG
(Een verslag van openmonumentendag 2007)
's Morgens om acht uur begint mijn dag met de gang naar de bakker in een druilerig
regentje. Zal ik of zal ik niet? De afweging om toch mee te gaan met de fietstocht
voor de monumentenroute wordt pas gemaakt als rond negen uur een waterig zonnetje
verschijnt en het droog begint te worden. Ideaal weer voor een fietstocht met
schuilmogelijkheden onderweg.
In de bibliotheek blijkt er meer belangstelling. Voor een 'eerste keer deelnemer' als
ik een verrassing; er zijn veel mensen die interesse tonen en vandaag meegaan.
Gezellig en goed. Wel opvallend vind ik de geringe belangstelling van wat ik maar
jongeren noem: mensen onder de dertig zijn nagenoeg niet aanwezig, terwijl het
toch over moderne bouwkunst gaat; de tocht gaat voor een groot deel ook door
wijken en naar gebouwen waar zij groot zijn geworden.
De opbouw van de route is prima: eerst naar het gemeentehuis om het kader voorgezet
te krijgen: hoe Haaksbergen zich heeft ontwikkeld en hoe die ontwikkeling
verder gaat wordt duidelijk gemaakt aan de hand van oude en nieuwere kaarten van
Haaksbergen. Opvallend blijft de totaal a-symmetrische opbouw van ons dorp. De
rondweg is een (gelukkig maar!) niet te nemen hindernis voor bouwers en planners.
Nog even over de buitenkant van onze gemeentelijke trots: de uitbreiding met de
raadzaal (1976-T7) is wat mij betreft dusdanig lelijk, dat die niet mag worden afgebroken,
maar moet dienen als waarschuwing tegen alle lelijke en niet in de omgeving
passende gebouwen.
Van het gemeentehuis naar de 'nieuwe kerk' en omgeving. Na de koffie (lekker!) een
korte uiteenzetting van Zeno Kolks over de stijl van de Delftse school, die te zien is
in deze kerk. Traditionele (kerk) vormen in baksteen, zowel binnen als buiten. Als
je erop gaat letten inderdaad een heel mooi stuk werk. Overigens blijkt de in het
begeleidende boekje aangeprezen metaaldecoratie van Maria op de voorzijde van
de toren niet typisch jaren '50. Deze door Bennie Bielevelt gemaakte decoratie is in
1998 aangebracht.
Via het Kempke en de Spanbeddestraat naar een nieuwe verrassing: een nagenoeg
compleet in de stijl van de jaren vijftig ingerichte woning in de Julianastraat. Toch wel
kleine woningen (steile trap!) voor de vaak grote gezinnen uit deze straat. Wel een
grote tuin; nagenoeg iedereen had een kleine moestuin voor de nodige groente en
aardappelen in die tijd. Gelukkig blijft een groot aantal van deze toch goede huizen
behouden. Met wat aanpassingen zijn dit prima huizen.
Na de lunch en de bezichtiging van de voormalige huishoudschool op naar een
nieuw hoogtepunt: de fabriek van Odink en Koenderink. Een strak en functioneel
gebouw gaat leven, als blijkt dat er in onze fietsgroep ook nog mensen zitten, die
bij deze firma hebben gewerkt en veel weten te vertellen. De verhalen over meneer

Odink en Koenderink geven een goed tijdsbeeld. Prachtig de lambrisering en inrichting
die voor een deel nog geheel intact is.
Daarna door naar de wat mij betreft absolute verrassing: er blijkt verscholen achter
woningen in de Van Nesstraat een
wasmachinefabriekje te hebben bestaan
in Haaksbergen. Een simpel
maar functioneel halletje, gebouwd
van tweedehands materiaal, waar
kuipen werden gemaakt, wringers
en elektromotoren erop werden gemonteerd
en het eindproduct werd
uitgeleverd. Nooit geweten dat zoiets
in Haaksbergen heeft bestaan.
Via 'het vilt' met Haaksbergens
laatste fabrieksschoorsteen en
Frankenhuis, tegenwoordig net als
vroeger weer een recyclingbedrijf Enkele deelnemers bij o & K
van textielvezels ( plodden), naar
Haaksbergens eerste flatgebouw. Een mooi bewaard gebleven gebouw langs het
oude spoor onder architectuur van Jans en Schilderman. Een mooi contrast: het
functionalisme van de jaren '50 in een alleenstaand en nauwelijks bij de omgeving
passend gebouw, met de even verder nieuw ontworpen huizen, appartementen en
huisartsenpraktijk van Beltman architecten. Ook functioneel, maar veel meer gericht
op het totaalbeeld en de omgeving waarin gebouwd is.
Zo langzamerhand is het tijd voor de nieuwe wijken en de bijbehorende bebouwing.
Al gauw blijkt de Hassinkbrink een geheel van allerlei vormen en gebouwen. Het
retro-bouwen (notarishuizen en herenhuizen noemen makelaars dat), namaakboerderijen
en echt moderne huizen. Er is weer wat meer variatie. De mix in een wijk van
oud (retro) en nieuw bouwen, van jong en oud, van huur en koop, de mix van hoge en
lagere inkomens in een wijk is belangrijk, geeft variatie en vergroot de leefbaarheid.
Bij de typische jaren '60-bouw van de Paus Johannesschool en omgeving hoor ik tot
mijn schrik dat het zeer karakteristieke houten huisje op de hoek met de Fazantstraat
zal worden gesloopt. Jammer! Het mooiste sprookjeshuis van Haaksbergen gaat
tegen de vlakte en zal wel niet meer terugkomen.
Zo blijkt maar weer dat het zaak is op te letten. Karakteristieke panden zijn eerder
weg dan je denkt.
De geslaagde dag wordt afgesloten met een drankje bij Centraal. Dat is tegenwoordig
verplaatst naar het Saalmerink, maar mist nog de Perzische kleedjes met morsige
asbakken die ik me herinner. Dat van die kleedjes kan nog hersteld worden, de
asbakken zijn definitief verleden tijd. Ook dat komt nooit weer.
Bert Exterkate
2951

2952
PRACHTIGE AVOND VOOR EEN VEERTIGJARIGE "KREENK"
(Verslag van het veertigjarig jubileumfeest)
Even blijft het stil als burgemeester Karel Loohuis bekend maakt dat de Historische
Grote belangstelling op de jubileumavond
Rechts op de voorgrond Jan Swennenhuis, de schrijver van de legende van Poet'n Graads
Kring Haaksbergen met de gemeentelijke legpenning is bedeeld. Het moet blijkbaar
nog tot de leden in het praktisch volledig bezette theater De Kappen doordringen
wat dat betekent. Maar na een paar seconden komt instemmend, misschien ook
dankbaar, applaus van de ruim driehonderd bezoekers van de Twentse avond',
waarmee de viering van het veertigjarig bestaan wordt afgesloten. De legpenning is
zo ongeveer de hoogste eer, die het gemeentebestuur kan uitdelen. En het is een
welverdiende onderscheiding, zo laat de burgemeester in het dialect weten. 'Je kunt
je afvragen of veertig jaar wel een echt jubileum is. Maar het is in elk geval wel een
mijlpaal. De Kreenk heeft gedurende veertig jaar een bijzondere prestatie geleverd
voor de Haaksbergse samenleving. En de doelstelling van destijds is nog steeds actueel.'
Burgemeester Loohuis spreekt ook zijn erkentelijkheid uit aan het adres van
de vele vrijwilligers, die de Kring telt en het werk dat zij allemaal doen. Werk dat ook
steeds meer waardering krijgt van de burger, weet hij. 'De laatste tien jaar is de belangstelling
voor de geschiedenis weer toegenomen.' Het is niet verrassend dat de
burgemeester 'verklapt' dat het werk van de Kring ook een positieve uitstraling van
de gemeente Haaksbergen tot gevolg heeft en roept iedereen op door te gaan op

de ingeslagen weg. 'Wi'j
mocht onmeundig trots
wean dat wi'j zonne
vereniging in oonze gemeente
hebt.'
Twee vaste bondgenoten
van de
Historische Kring zijn de
Heimatverein Alstatte
en de Heimatverein
De Heimatverein Alstatte feliciteert
Ahaus 1902. Twee zusterorganisaties
die altijd
van de partij zijn als er
bij de Kring iets loos is.
Vanzelfsprekend zijn ze
nu dus ook aanwezig.
Heinrich Holters uit Alstatte krijgt twee minuten spreektijd om nog eens te wijzen
op het hoogtepunt uit de onderlinge samenwerking: het tot stand komen van de
Hessenweg, enkele jaren geleden. Als cadeau heeft hij een miniatuur, keurig ingelijst,
van het informatiebord dat nabij de Haarmühle staat. Bernhard Heying uit Ahaus
verhaalt in even korte tijd van de goede onderlinge contacten en heeft als cadeau een
fraai wandbord meegebracht.
Een kwartiertje later
dan gepland heeft
voorzitter Hendrik
Scholten de Twentse
avond geopend.
Natuurlijk in het dialect,
'want dat is
de enige taal dee
hier vanaomd wödt
esprokkn'. Dat lukt
over het algemeen
aardig, hoewel het af
en toe opvalt dat het
zo voor de vuist weg Ook de Heimatverein Ahaus was present
vertalen van een
stukje Nederlands geschrift in het platte woord niet meevalt.
Het feestprogramma wordt aan elkaar gepraat door raskuieraar Cor 'van de
Leemkamp' ter Braak. Hij kwijt zich met flair van zijn taak en krijgt regelmatig de lachers
op z'n hand. Dat doet ook Dini Hiddink-Dijkman uit Lochem. Met haar zeer tot de
verbeelding sprekende verhalen over alledaagse gebeurtenissen krijgt ze niet alleen
2953

2954
de lachers op haar hand,
maar weet ze de hele zaal
twee keer te boeien en te
laten reageren. Verhalen
over nieuwsgierigheid,
het loeren vanachter de
Dief van Bacchia en de
Sanseveria; over relatiestoornissen
en over
Dini Hiddink-Dijkman
het bezoeken van een
huwelijk waarbij als kledingadvies
'vol ornaat' is
gegeven. De lachsalvo's
zijn niet van de lucht als
ze heel beeldend verhaalt
van het passen van een (te) nauwe rok. Veel aandacht is er voor André Hottenhuis,
de man die door zijn wekelijkse krantencolumn 'Wat nog niet in Dijkhuis staat' een
autoriteit is geworden op het gebied van het dialect. Hij heeft een feestrede voorbereid,
waarbij hij zich vooral heeft geconcentreerd op het maken van vergelijkingen
tussen vroeger en nu. Soms met heel verrassende wendingen en conclusies in zijn
verhaal. Een hoogtepunt is ook het verhaal 'Poet'n Graads en ut merakel van de
Mariakapel in Hoksebarge'. Deze legende (of in het Twents: un verzon'n verhaal van
nö) is geschreven door de Oldenzaler Jan Swennenhuis en in het Twents vertaald
door Jan Wijlens. Deze oud-onderwijzer van de Paus Johannesschool ontpopt zich
ook tot een rasverteller en weet zijn toehoorders tot de laatste woorden van de
legende te boeien. Een verrassing komt aan het eind van de avond als gezegd wordt
dat iedereen een boekje
met het verhaal van
Poet'n Graads mee naar
huis mag nemen.
Een apart aandeel in
het feestprogramma
heeft de muziekgroep
André Hottenhuis
Algerak. Een quintet muziekleraren
- drie mannen
en twee vrouwen
- die vooral vrienden
van elkaar zijn. Zij maken
gebruik van muziek van
wereldsterren, maar hebben
die muziek verrijkt
met Twentse teksten. Zo

wordt, om een tweetal
voorbeelden te
noemen, 'All l have
to do is Dream' van
The Everly Brothers
'Drievn' en 'Fever'
van Peggy Lee
'Viever'. Toevallig
is 'Drievn' ook het
eerste nummer dat
Algerak zo'n 25 jaar
geleden heeft geschreven.
Het idee
is geboren in een
sauna in Finland,
waar enkele band-
Presentatie van het boekwerkje van Poet'n Graads
leden op vakantie waren. De regelmatige optredens van Algerak, tussen de vertellers
in, heeft ontegenzeggelijk bijgedragen aan het succes van deze afsluitende
feestavond. De bloemen, die voorzitter Hendrik Scholten aan het eind van de avond
uitdeelt aan alle medewerkers en Gerard Hofste op Bruinink en Jan van der Zanden,
die verantwoordelijk zijn geweest voor de organisatie van deze feestavond, zijn dubbel
en dwars verdiend. De leden en hun partners, die het theater bevolken, onderstrepen
de bloemenhulde met een langdurig applaus. Het zal moeilijk worden deze
avond over tien jaar te overtreffen.
Willy Rikkers
De muziekgroep "Algerak"
2955

2956
HENK KORMELINK, ZIJN BETEKENIS VOOR HAAKSBERGEN
EN NEEDE
Onze vereniging de Historische Kring Haaksbergen en ook ons tijdschrift Aold
Hoksebarge bestaan dit jaar 40 jaar. Dit wordt op verschillende manieren gevierd.
Dit jubileum is voor mij aanleiding om aandacht te schenken aan één van de oprichters
van de Historische Kring Haaksbergen en één van de drie eerste redacteuren
van Aold Hoksebarge: Henk Kormelink. Henk is nog steeds nauw betrokken bij onze
vereniging en ons tijdschrift.
Mijn actieve betrokkenheid bij de Historische Kring en Aold Hoksebarge betreft
slechts de laatste jaren: vanaf de inrichting van het Historisch Centrum in het souterrain
van het gemeentehuis in 1999. Al ben ik in Haaksbergen geboren, toen de Hist.
Kring werd opgericht woonde ik er al niet meer.
Wel ben ik bijna vanaf het begin lid van de Vereniging geweest. Vooral de eerste 30
Her erve "Vlearhaar" in 1985. (Foto: H. Kormelink)
jaar heb ik alles op afstand gevolgd. Ik kende Henk aanvankelijk alleen van naam,
daarna als schrijver van de artikelen in Aold Hoksebarge, maar vooral van zijn verhalen
in de Dorpskrant Rietmolen. Dat zijn grote kennis van de bewoners in het
gebied ruwweg tussen Haaksbergen en Neede wordt gewaardeerd blijkt ook uit het
feit dat velen vragen om zijn medewerking aan jubileumboeken van diverse families.
Aangezien Henk eigenlijk in Rietmolen, gemeente Neede, geboren is, publiceert hij
ook in Old Nee, het kwartaalblad van de Historische Kring Neede.

Uit mijn contact met hem bleek dat wij een klein beetje familie van elkaar zijn: zijn
overgrootmoeder Petronella ter Bekke is een jongere zus van mijn overgrootvader
Hendricus ter Bekke. Zij beiden waren afkomstig van het erve "De Bekke", aan de
huidige Schipbeek, in het Haaksbergse deel van Rietmolen, vrij dicht tegen de grens
met Neede aan.
Persoonlijke gegevens
Henk is 76 jaar geleden geboren op het erve "Vlearhaar" aan de huidige Flipsweg in
Neede. Zijn belangstelling voor de lokale geschiedenis is ontstaan enerzijds doordat
zijn grootvader een groot aantal historische documenten vanaf 1700 bleek te bezitten.
Zijn vader liet duidelijk blijken dat hij aan die 'papieren' grote waarde hechtte.
Anderzijds werd hij op de lagere school geïnspireerd door de onderwijzer en hoofd
van de school in Rietmolen, de heer Katier. Hij was gewoon historische verhalen te
vertellen die speelden in de eigen omgeving.
Na zijn kweekschoolopleiding is Henk begonnen de geschiedenis van zijn familie uit
te zoeken. Dit heeft nog niet tot een grote publicatie geleid.
Henk werd onderwijzer en kreeg in midden vijftiger jaren een baan aan een lagere
school, later basisschool in Enschede. In 1988 werd hij uitgenodigd zijn baan vervroegd
te beëindigen. In die tijd konden veel jonge onderwijzers geen baan vinden
en de oudere onderwijzers werd via de zgn. "DOP-regeling" gevraagd vervroegd
uit te treden. Henk kreeg hierdoor veel tijd om aan zijn grote passie toe te geven.
Ondertussen was hij in 1970 gehuwd met Ida Oude Kotte uit Tubbergen, ook werkzaam
in het lager onderwijs.
Henken Ida zijn in Enschede gaan wonen. Hierdoor werd zijn band met Haaksbergen
wat losser.
Voorspel
Henk was al een hele tijd zelfstandig
bezig met genealogisch en historisch
onderzoek. Uiteraard stond zijn onderzoek
naar de geschiedenis van de familie
Kormelink op de Vlearhaar voorop. In
1963 nam Jan Overbeeke contact met
hem op. Jan was begonnen met zijn
onderzoek naar de familie Overbeek(e)
in Brammelo, maar behorend tot de parochie
van Rietmolen. Henk wist toen
al veel van Rietmolen af. Vanaf die tijd
hebben beiden nauw samengewerkt
en bezochten zij samen de archieven.
(Jan Overbeeke heeft in 1985 zijn studie
naar zijn voorouders gepubliceerd:
"Het geslacht Hemers op Overbeeke in
•p
Henk Kormelink 1988
(Foto: H. Kormelink)
2957

2958
Brammelo", A4, 94 p.)
Een paar maal per week kwamen Henk en Jan samen om bronnen over Haaksbergen
in de archieven van Zwolle en Arnhem over te nemen. Ook lieten zij bronnen overkomen
van de Rijksarchieven naar de Oudheidkamer Twenthe, die toen nog gehuisvest
was in het Rijksmuseum Twenthe. Ik vermoed dat Dick Jordaan, die toen
al voorzitter van de Oudheidkamer was, deze mogelijkheid aangedragen heeft. Op
deze wijze konden zij vele reizen naar Zwolle en Arnhem uitsparen. Na afloop sloten
zij beiden de dag af met een etentje of een biertje bij Jan Overbeeke en zijn vrouw
Bertha Scholten aan de Fazantstraat in Haaksbergen.
Oprichting Historische Kring
Op 22 november 1966 deden Dick Jordaan, Jan Overbeeke en Henk Kormelink een
oproep in de Haaksbergse Koerier om de belangstelling voor een historische vereniging
te peilen. Dit resulteerde in de oprichtingsvergadering op 15 maart 1967. Dick
Jordaan (voorzitter), Jan Overbeeke (secretaris), Arend Temmink (penningmeester),
Bernard Asbreuk, Henk Kormelink en Jan Vredenberg vormden het bestuur. Henk
was bereid om samen met Jan Overbeeke en Jan Vredenberg het kwartaalblad
vorm te geven, dat eenvoudigweg Aold Hoksebarge werd gedoopt. Het eerste nummer
kwam uit in oktober 1967.
Dick Jordaan (1913-1989) was de grote motor achter het historisch onderzoek in
Haaksbergen en daarbuiten. Hij had vooral Jan Overbeeke, die bij hem op het kantoor
van de textielfabriek Jordaan werkte. Dick schreef zelf ook soms artikelen. Hij
was vooral een stimulerend voorzitter zoals hij dat ook was van diverse regionale
en provinciale instellingen op het gebied van regionale geschiedenis. Historisch
Centrum Haaksbergen maakt nu nog gebruik van zijn inzet en kennis o.a. door de
bruikleen van zijn uitgebreide historische bibliotheek betreffende Oost-Nederland
en het aangrenzende Duitse gebied. Hij drong er ook sterk op aan om de resultaten
van onderzoek te publiceren. Men moest dat niet achterwege laten door angst om
fouten te maken en angst voor onvolledigheid. "Die fouten kan iemand anders dan
wel verbeteren", zei hij dan.
Eind jaren zestig en begin jaren zeventig was het wat slap geworden in de textielindustrie,
waardoor ook op het kantoor van Jordaan af en toe ruimte kwam voor ander
werk: uittikken van artikelen voor Aold Hoksebarge en andere verenigingsstukken.
Jan Overbeeke (1920-1991) was een zeer nauwkeurig werkend man en zeer productief.
In geen enkele aflevering van Aold Hoksebarge ontbrak een artikel van hem.
Tot aan zijn dood was hij secretaris. Het zeer uitgebreide archief van de Vereniging
stond bij hem thuis.
Jan Vredenberg (1903-1980) was de derde redacteur. Hij was ook onderwijzer net
als Henk en hoofd van de openbare school in de Veldmaat. Hij had ook zijn sporen
als genealoog verdiend. Over zijn geboortestreek Terwolde/Wilp/Nijbroek, vlak
achter Deventer, heeft hij ook een aantal boeken gepubliceerd en in tijdschriften geschreven.
Vredenberg is vele jaren bestuurslid en redacteur van Aold Hoksebarge

gebleven. Hem interesseerde in het bijzonder de taal en ook het dialect, zowel van
zijn geboortestreek als van Haaksbergen.
Henk Kormelink en Aold Hoksebarge
De redactie en andere leden kwamen eenmaal in de 14 dagen bijeen in de kantine
van Jordaan.
Henks redactiewerk bestond uiteraard uit correctiewerk. Soms vond de redactie het
noodzakelijk een ingeleverd artikel geheel te herschrijven. Dit viel niet altijd goed
bij de schrijver van het betreffende artikel. Uiteraard ging zijn onderzoek gewoon
verder. Henk heeft zelf in die jaren een zestal artikelen geschreven en twee artikelen
samen met Jan Overbeeke. In 1972 kwam Wim ten Asbroek in de redactie.
Het werd voor Henk steeds moeilijker om wonend in Enschede de band met de
Historische Kring Haaksbergen te onderhouden. Ook werd Henk steeds meer betrokken
bij allerlei taken in zijn Enschedese parochie; van lid van diverse werkgroepen
tot redacteur van het parochieblad, van voorgaan in woord- en communievieringen
tot avondwakes en crematiediensten. Pas in 2006 heeft hij al zijn werkzaamheden
voor zijn parochie afgesloten.
Volgens de omslagen van Aold Hoksebarge is Henk eind 1975 uit de redactie en ook
uit het bestuur getreden. Henk zegt zelf dat hij eind 1971 of begin 1972 afscheid heeft
genomen. Hij heeft Wim ten Asbroek wel even meegemaakt, maar (bijna) niet met hem
samengewerkt.
In de jaren daarna publiceerde Henk nog enkele artikelen in Aold Hoksebarge: De
Brammelosezichtvrede bedreigd (in 1985, nr.1), Erve Jonkman in Langeloenzijn bewoners
(1999, nr.4 en 2000, nr.1), Een sterke vrouw? Of een sterk verhaal (2002,nr.2).
Henk en de Dorpskrant Rietmolen
Eind zeventiger jaren vroeg het kerkbestuur van Rietmolen hem om stukken te schrijven
voor het toenmalige parochieblaadje "Samen kerk zijn". Henk heeft hierin enkele
artikelen over de kerkelijke geschiedenis en over de lagere school gepubliceerd.
In 1984 werd de Dorpskrant Rietmolen opgericht, waarin ook het parochieblaadje
werd opgenomen. De redactie vroeg Henk om wekelijks een stukje te plaatsen. Gezien
de opzet van het krantje zouden de wekelijkse bijdragen niet meer bedragen dan 1
pagina A4. Dit heeft zijn mogelijkheden, maar ook zijn beperkingen. Langere artikelen
hebben het bezwaar dat het soms vrij lang duurt voor het hele artikel gepubliceerd is.
Bij sommige boerderijgeschiedenissen was hieraan niet te ontkomen.
In 1984 betrof het nog maar vier artikelen. Vanaf 1985 kwam er bijna in iedere aflevering
een stuk van Henk te staan, meestal de laatste pagina van de aflevering. De
artikelen vielen erg in de smaak bij de Rietmolenaren. Velen zouden hun abonnement
opzeggen als deze artikelen niet meer zouden verschijnen.
De artikelen gaan over de geschiedenis van boerderijen en hun bewoners, de geschiedenis
van de katholieke kerk, de kerkgebouwen, pastoors en basisschool.
2959

2960
Ook schreef Henk artikelen met volksverhalen
en andere wetenswaardigheden.
In feite betreffen zijn artikelen hier de voormalige
marke Brammelo. Deze marke bestond
uit een Overijssels gedeelte (Haaksbergen)
en een Gelders deel (Neede). Dit laatste deel
werd Brammelerbroek of kortweg 'n Brookn
genoemd. Het oude gebied van de marke valt
nu grotendeels samen met de huidige parochie
Rietmolen. Dus een Haaksbergs deel en een
Needs deel.
Kopieën van zijn artikelen zijn verzameld door
het Hist. Centrum Haaksbergen, van een register
voorzien en ingebonden in de bibliotheek
van het Centrum opgenomen. Het betreft nu al
ruim 900 pagina's.
In het kwartaalblad van de Historisch Kring
Neede, "Old Nee", publiceert Henk de laatste
jaren regelmatig: 17 korte en langere artikelen
die de gemeente Neede betreffen, dus inclusief het Needse deel van Rietmolen. Het
tijdschrift "Old Nee" is ook aanwezig in ons Historisch Centrum.
Het bestuur van de Historische Kring Neede nodigde Henk uit enkele boeken te schrijven.
Heteerstewasdegeschiedenis van de Kerkte Rietmolen in 1991. In 1993 stelde
hij een boekje samen met een oud artikel van H.W. Heuvel, dat hij voorzag van een
uitgebreide toelichting:
"Neede vóór honderd
jaar, 1813-1913". In 1998
schreef hij "Honderd jaar
parochie St.-Caecilia
Neede 1898-1998". Op
het ogenblik heeft hij de
tekst klaar van een boek
over de geschiedenis
van de aanwezigheid
van de Zusters van Julie
Postel, ook wel de zusters
van Boxmeer genoemd,
die van 1951 tot
2007 in Neede hebben
gewerkt. Dit wordt ook
een speciale uitgave
Het echtpaar Kormelink in 2007 van "Old Nee".

Henk is ondertussen de kenner van de historie van Rietmolen en omgeving geworden.
Hij wordt regelmatig gevraagd zijn medewerking te verlenen aan "familieboeken".
In de literatuurlijst zijn hiervan enkele voorbeelden opgenomen.
Ook op andere wijze heeft hij laten zien nauw met Rietmolen verbonden te zijn. Van
1955-1961 was hij parttime medewerker van de Boerenleenbank Rietmolen. Ook
was hij in 1969 initiator van het Sinterklaasfeest in Rietmolen en in 1970 van de
Palmpasenoptocht. De oprichting van de Gemeenschap Rietmolen in 1970 was zijn
idee. Deze overleggroep is nog aktief en heeft een groot samenbindend vermogen.
Een kort overzicht van zijn publicaties:
1. Over Haaksbergen:
Acht artikelen in de beginperiode van Aold Hoksebarge, later nog een artikel over
het erve "Jonkman" in Langelo, nu Eibergseweg.
2. Over Rietmolen:
Dorpskrant Rietmolen: ruim 900 pagina's
3. Over Neede: 29 artikelen over Neede in "Old Nee" (aanwezig in Hist.Centrum
Haaksbergen).
4. Boeken uitgegeven door de Historische Kring Neede:
- Rietmolen van statie tot kerkdorp. Uitgave van de Hist.Kring Neede 1991, 188 p.,
foto's in zwart/wit.
- Neede voor honderd jaar, 1813-1913, 1993, 48 p.
- Honderd jaar parochie St.-Caecilia Neede 1898-1998, 1998. 132 p.
- De zusters van Julie Postel. Over de Zusters van Boxmeer in Neede, 1951-2007.
Verschijnt begin 2008, ca. 95 p.
5. Overige bijdragen aan publicaties over families:
- Oma ten Hoopen 1892-1992. Z.pL en uitg., 1992, A4 180 p., zwart/wit foto's (in
ringband).
- Hof te Weenk in Rietmolen. Uit de geschiedenis van een eeuwenoud erf en zijn
bewoners; door Henk Kormelink in samenwerking met Nel Gröniger en Esther
Weernink-Gröniger. Rietmolen/Enschede maart 2004, uitgegeven mei 2005.
Met foto's in kleur.
- Henk Kormelink en Eva Luttikhold. Erve Traman. De familie Luttikhold en erve
Traoman. 2002, A4, 45 p. zwart/wit foto's. In opdracht van Gerard L. Luttikhold,
ter gelegenheid van 100 jaar op de Rietmolen.
- 300 jaar Familie Blanken in Twente 1700-2000, door J.H. Klein Nijenhuis. 2000,
189 pagina's, zwart/wit foto's.
- Van 1987 tot 1990 veertien bijdragen in het "Familie van Teeseling Magazine"
inzake de geschiedenis van het erve "Teeselink" in Rietmolen.
- De erven Groot en Klein Temmink in Rietmolen en de bewoners van het erve
Goort Temmink, 1999, 30 p.
- Uit de geschiedenis van het erve Flips en zijn bewoners, 2003, 14 p.
- Kleinshuis in Langel en zijn bewoners. 2004, 13 p.
2961

2962
- Onland, bijgenaamd de Vonke. 2004, 17 p.
- Het erve de Metselaar en/of het erve de Klompenmaker in Langelo en zijn bewoners.
2004, 19 p.
- Uit de geschiedenis van het erve 'n Ossen en zijn bewoners. 2005, 31 p.
Afsluiting
Henk Kormelink heeft aan de wieg gestaan van de Historische Kring Haaksbergen.
Dit heeft geleid tot een tijdschrift Aold Hoksebarge waarvan nu bijna 3000 pagina's
zijn verschenen. Het hoofdaccent van zijn genealogische en historische publicaties
ligt toch op Rietmolen.
Ik hoop mede namens zeer velen, dat hij nog vele artikelen zal schrijven. Volgens mij
heeft hij nog ideeën daarvoor in overvloed.
Verantwoording
Ik heb voor dit artikel gebruik gemaakt van de gegevens vermeld in de eerste nummers
van Aold Hoksebarge en zijn publicaties in Aold Hoksebarge, van het uitgebreide
interview met Henk Kormelink in de Twentsche Courant ca. 1988: "Rietmolense
amateur-historicus kent zijn geboortedorp net zo goed als zijn broekzak.", van de
artikelen van Henk Kormelink in Dorpskrant Rietmolen en een interview dat ik met
Henk had in september 2007.
Theo Meijerink Winterswijk
RICHT UW BLIK OMHOOG
Weet u waar het huis staat met dit fraaie kruis op de schoorsteenkap?
Voor oplossing zie pagina
2971.
(Foto: J.G. Hofste op Bruinink)

HOTEL-CAFE-RESTAURANT "CENTRAAL"
IN HAAKSBERGEN EN DE VVVP
(vervolg van het artikel in het augustus-nummer)
Vrijzinnig Protestanten
Het georganiseerde vrijzinnige Christendom is een fenomeen uit de 19e eeuw, hoewel
de problematiek veel ouder is. Altijd zijn er toleranten en scherpslijpers geweest,
op politiek en geestelijk terrein: de Hoekse en Kabeljauwse twisten, Remonstranten
en Contra-Remonstranten, rekkelijken en preciezen, realo's en fundo's. Binnen de
Nederlands Hervormde kerk: vrijzinnigen en rechtzinnigen.
In 1903 werd in Friesland een aparte vereniging opgericht voor de vrijzinnigen in
de hervormde kerk, in 1909 in Overijssel. Een landelijke vereniging van Vrijzinnig
Hervormden, VVH, kwam tot stand in 1912. Het statutaire doel:"(...) de vrijzinnigen
in iedere gemeente op te wekken zich aaneen te sluiten (...)".
In Haaksbergen werd een afdeling van de VVH opgericht, maar daar is tot nu toe
geen documentatie over gevonden, behalve dan in de formulering van de VVH-
Overijssel in de jaren '20: "De afdeling Haaksbergen wordt geacht te zijn opgeheven."
De in 1921 opgerichte Vereniging van Vrijzinnig Protestanten (VVVP) in Haaksbergen
sloot zich na rijp beraad in 1925 niet aan bij deze landelijke vereniging, hoewel dat
gezien de doelstelling wel verwacht mocht worden en ook gevraagd werd. Dit vanwege
de kosten, die de kas, na de brand niet dragen kon.
De oprichting van de VVVP
In Haaksbergen werd, zoals in het vorige nummer van A.H. beschreven, op 4 februari
1921 op initiatief van ds.J.A.van Krieken en de textielfabrikant J. ten Bruggencate
een onafhankelijke vereniging opgericht met de naam "Vereniging Van Vrijzinnig
Protestanten" (VVVP).
De achtergrond van deze oprichting was de groeiende invloed van de R.K.-kerk op
het sociale leven in Haaksbergen en de behoefte binnen de Protestantse gemeenschap
aan een eigen sociaal-cultureel centrum.
Het doel van de vereniging: "de belangen te behartigen van haar leden in de geest
van het vrijzinnig protestantisme (...) eenheid te brengen onder de vrijzinnig protestanten
in Haaksbergen (...) het organiseren van lezingen, uitvoeringen, culturele
manifestaties van stichtelijke, maatschappelijke, onderhoudende en gezellige aard"
In het bestuur dienden statutair de verschillende standen vertegenwoordigd te zijn.
Tot welke stand men behoorde was in 1921 voor iedereen duidelijk. Er moest volgens
de statuten eenheid zijn binnen de vereniging en dat kostte kennelijk enige
moeite en betekende vertraging om tot de oprichting te komen.
Deze vertraging was de oorzaak, dat het café Wolsink eerst door de toekomstige
voorzitter Ten Bruggencate gekocht werd om onnodig hoge overdrachtskosten te
voorkomen.
2963

2964
Het eerste bestuur was als volgt samengesteld:
Groep boeren: J.H. Roerink (Buurse) en G.J. Vrieze (Langelo)
Groep arbeiders: H.W. te Kiefte en G. Molenveld
Groep middenstand: J.W. Greve en DJ. van Lochem
Groep notabelen: J. ten Bruggencate en J.D. Odink
Ds. J.A.van Krieken wordt als 9e bestuurslid en secretaris benoemd. Bovendien was
hij alleen verantwoordelijk voor het samenstellen van het lezingenprogramma.
Het aantal leden bedroeg bij oprichting al 350. Het hoogste aantal werd in 1959
bereikt: 1073.
Hotel-café-restaurant "Centraal"
Het bestuur neemt als eerste besluit, als afgesproken, het café Wolsink van de
nieuwe voorzitter J. ten Bruggencate aan te kopen en gaf het de naam "Centraal".
De hervormde diaconie verschaft een hypotheek van f 10.000,— en de leden zorgen,
na door de bestuursleden persoonlijk hierover benaderd te zijn, voor een renteloze
lening van f 15.000,-.
Na inschrijving en vele besprekingen wordt de pacht gegund aan de heer G. Holl uit
Enschede.
De huurtarieven voor de achterzaal worden ook vastgesteld: f 2,~ voor een gewone
vergadering en f 5,- voor een algemene vergadering, f 1,- voor zang- en toneelrepetities
en f 10,- voor uitvoeringen en feesten. Bruiloften en bijeenkomsten na een
begrafenis gratis.
De brand in 1923 en de wederopbouw van "Centraal"
Op 8 september 1923 voltrekt zich een ramp voor de nieuwe vereniging: het pand
"Centraal" brandt geheel uit.
Ooggetuige verslag van de brand in café "Centraal" in de "Tubantia" van 9
september 1923:
HAAKSBERGEN, 9 sept. Zaterdagavond omstreeks half acht werden de ingezetenen
opgeschrikt door het luiden der brandklok. Het bleek dat een felle brand was
uitgebroken in het Café "Centraal", eigendom der Vereniging van Vrijz. Protestanten,
gelegen aan de Markt en bewoond door den heer G. Holl. In een minimum tijds stond
hetgansche gebouw in lichte laaie. Op den zolder bevonden zich honderden stoelen,
waarin het vuur een gretig voedsel vond. De brand liet zich aanvankelijk ernstig aanzien,
doordat de belendende perceelen aan de eene zijde, bewoond door de heer
Dr.Geselschap, aan de andere door den heer H.Scholten, telkens vlam vatten.Met
behulp van de gewone en motorspuit slaagde men er met alle inspanning in, de belendingen
te behouden. Naar verschillende omgelegen plaatsen werd getelefoneerd
om hulp, waarop de motorspuit uit Hengelo en Eibergen ter assistentie arriveerden.
Uit verschillende brandputten, die op het Marktplein, uit Molenstraat, Spoorstraat en

Blankenburgerstraat werd het water aangevoerd en het vuur krachtdadig bestreden.
Vooral de nieuwe motorspuit uit Eibergen, onder leiding van den heer Wilhelm, burgemeester
van Eibergen, verrichtte uitstekend werk, terwijl die uit Hengelo niet meer
in actie hoefde te komen. Een geweldige knal, die ver in den omtrek gehoord werd,
ontstond door het ontploffen van een zuurstofflesch. Gelukkig was het den geheelen
avond bladstil; anders zou de ramp niet te overzien zijn geweest en zou o.m. ook
het nabijgelegen Postkantoor ernstig gevaar hebben geloopen. De brand bleef nu
beperkt tot het café, annex stalling en woonvertrek van den heer te Kiefte, welke
laatste nog gelegenheid had, zijn hebben en houden intijds in veiligheid te brengen.
Van den inboedel van den heer H. werd weinig gered. Het gebouw is door de in
den aanhef dezes genoemde vereeniging tegen brandschade verzekerd. Toen de
avond aanbrak bood de brand met op den achtergrond den toren, een fantastischen
aanblik, tot ver in den omtrek waarneembaar.
De verzekering keert f 15.750,- uit.
Architect Beltman uit Enschede krijgt opdracht een nieuw aan de tijd aangepast
pand te ontwerpen.
Er wordt een hypotheek groot f 20.000,- aangegaan bij de Spaar-, inleg- en voorschotbank
voor Eibergen, Neede en omstreken tegen een rente van 5 % % en nog
blijft er een schuld van f 2400,—.
Het nieuwe, later zo bekende en markante gebouw wordt op 11 maart 1925 feestelijk
geopend.
Hotel Centraal in 1925, na de herbouw
(Foto: Archief Hist. Kr. Hbg.)
2965

2966
Uiteindelijk bedragen de kosten van de bouw (door aannemer Markerink uit Neede),
architekt en de bijkomende kosten van o.a. de inrichting meer dan f 30.000,--. Het
bestuur weet via een grote verloting in 1928 f 4.100,-- te verwerven, waarmee de
schuld weer vereffend kan worden en er zelfs nog iets overblijft voor noodzakelijke
uitgaven aan het gebouw.
De pachter Holl zegt, gezien de hogere huur, zijn contract per 1 november 1925 op
en wordt opgevolgd door de heer E. Keijzer uit Hengelo.
De oorlog 1940-'45
Tot het begin van de oorlog in 1940 treden, buiten de gewone beheersproblemen en
financiële perikelen, geen grote veranderingen op.
In de oorlog vallen vrij spoedig de meeste activiteiten stil. Het gebouw wordt in de
laatste oorlogsjaren gebruikt door de Duitse bezetters en na de oorlog door geallieerde
militairen.
De ontwikkelingen van de VVVP na de oorlog
In de ledenvergadering van 8 december 1945 stelt het zittende bestuur zijn mandaat
ter beschikking en treedt er een geheel vernieuwd bestuur aan.
Opnieuw: 2 boeren: G. Dickman en W. Groot-Obbink
2 arbeiders: J. Oltwater en B. Mengers
2 middenstanders: G.J. Bos (secr.) en G.J.W. van Lochem Hzn.
(penn.meester)
2 notabelen: H. Ribbels Jzn. (vz) en H.G. Brunnekreeft (vice-vz)
Als 9e lid wordt benoemd: E.H.J.K. van Heek.
Pas in 1981 komen er dames als bestuurslid in het vizier: mevr. D. Wes-Hietbrink en
mevr. J. Vedders-Lasche.
Nog voorbereid door het oude bestuur, besluit men in een eerste bestuursvergadering
de achterzaal voor 3 avonden in de week als bioscoop te verhuren aan de
gebr. Veenhuizen uit Hengelo. Extra inkomsten die de vereniging heel goed kan
gebruiken, omdat het gebouw dringend aan restauratie toe is.
Ook blijkt de belangstelling direct na de oorlog, als er nog weinig ontspanningsmogelijkheden
zijn, voor de lezingen en toneelavonden groot, zodat men diverse keren
een 2e avond met hetzelfde onderwerp moet organiseren.
1947 Jan Wibbelink, de nieuwe pachter en de uitbreiding van "Centraal"
In 1947 vindt er eindelijk een wisseling van pachters plaats. Keijzer, waarmee men
al jaren problemen heeft, vertrekt. Hij wordt vervangen door Jan H. Wibbelink, een
goede bekende in Haaksbergen. Jan Wibbelink slaagt er samen met zijn vrouw
Betsy Wibbelink-Tankink in het café en het restaurant door het scheppen van een
plezierige sfeer, prima personeel en service, goed aan het lopen te krijgen. Hij organiseert
met succes feest-en wekelijkse dansavonden voor de jongelui.
Daarnaast weet het bestuur in 1953 eindelijk, na er jarenlang over gepraat te heb-

en, het naastgelegen pand
van de erven drs. W. Prins, dat
al sinds eind 20er jaren werd
gehuurd, aan te kopen voor
f 12.000,--.
Onder de leden wordt een
obligatielening voor f 90.000,geplaatst
om de nu noodzakelijke
verbouwing en
uitbreiding te financieren. De
contributie wordt verhoogd tot
f 4,50, maar deze verhoging
blijkt achteraf 200 leden gekost
te hebben.
De nieuwbouw start in 1957 en De bekende Haaksbergse kasteleins Jan Eijsink (I) en
een jaar later kan het geheel Jan Wibbelink
vernieuwde en vergrote complex
feestelijk in gebruik genomen
worden.
(Foto: Archief Hist. Kr. Hbg.)
In 1965 komt na een langdurige ziekte pachter Jan Wibbelink te overlijden, een grote
slag voor de vereniging en de Haaksbergse gemeenschap.
Personeel Centraal in de jaren '60:
V.l.n.r. onbekend, Jan Dieperink, Aaldert Dieperink, Gerrit Dieperink, Benny Kuipers en Gerrit Dieperink
2967

2968
Centraal na de uitbreiding in 1965
(Foto: Archief Hist. Kr. Hbg.)
Jan de Lange (Foto: Fam. De Lange)
1965 Jan de Lange neemt de
pacht van "Centraal"over
Voor zijn overlijden heeft Jan
Wibbelink het bestuur nog attent
gemaakt op een mogelijke opvolger,
de heer Jan de Lange uit
Gelselaar.
Deze neemt na uitvoerige besprekingen
de pacht over en voert een
groot vernieuwingsplan door. In de
nieuwe grote zaal vestigt hij een
bowlingbaan en boven de zijingang
de "Waldhoorn-bar". Ook het café
en het restaurant worden geheel
aan de tijd aangepast.

1977/V8 Verkoop van "Centraal" en totstandkoming van "de Richtershof"
In 1977/1978 besluit het bestuur het gebouw af te stoten, daar men zich niet langer
capabel acht, de dynamische ontwikkeling van het horecabedrijf in haar gebouwen
te volgen. De heer De Lange neemt het bedrijf over voor de som van f 415.000,--.
Het bestuur heeft tijdens de ledenvergadering waarin het besluit tot verkoop van het
gebouw werd genomen op verzoek van de aanwezige leden op zich genomen er
zorg voor te dragen, dat er een geschikte accomodatie beschikbaar komt voor de
sociaal-culturele activiteiten van de vereniging.
Na uitvoerig en constructief overleg met het college van kerkvoogden van de
Hervormde kerk wordt op voorstel van voorzitter A. van der Wal en penningmeester
W. Schoolderman besloten ten behoeve van de uitbreiding van het Hervormde
verenigingsgebouw naast de kerk, "Ons Gebouw", een renteloze en niet af te lossen
lening te verstrekken van f 112.500,- en een lening van hetzelfde bedrag met
een lage rente, in 50 jaar af te lossen. Het bestuur mag een lid aanwijzen in de te
benoemen beheerscommissie.
Het nieuwe uitgebreide gebouw wordt op 23 september 1978 in gebruik genomen en
kreeg een nieuwe naam: "De Richtershof".
De vereniging van Vrijzinnig Protestanten (VVVP) is in dit gebouw nog steeds actief,
organiseert lezingen en voordrachten, filmavonden en excursies voor 350 leden.
1921-1977 De activiteiten van de VVVP
Met het gebouw "Centraal" hadden de Haaksbergse protestanten hun eigen ontmoetingscentrum
voor bruiloften en partijen, voor vergaderingen en de "naogrove",
het samenzijn na een begrafenis voor het nuttigen van koffie en andere versnaperingen.
En onuitgesproken: een plek waar jongens en meisjes van dezelfde kring
elkaar konden ontmoeten, want "gemengde" huwelijken moesten zoveel mogelijk
voorkomen worden.
Periodiek werden lezingen en toneelavonden georganiseerd: Drs. Hart de Ruyter
sprak over de erfelijkheidsleer, dr. Hulsman over de vredesbeweging, J. J. van Deinse
over volksgebruiken in Twente, Jan van Riemsdijk en zijn gezelschap zorgden voor
een vrolijke avond, dr. Samberg uit Delden hield een lezing over de Volkenbond en
Dick Jordaan JGHzn. vertelde over de geschiedenis van de Hervormde gemeente in
Haaksbergen. Zo maar een greep uit de programma's in de loop van de jaren.
Toneeluitvoeringen (meestal uitverkocht) werden gegeven door diverse toneelgroepen
uit de regio, vooral door de plaatselijke arbeiderstoneelvereniging "Tot steun in
de strijd" (later omgedoopt in HATONA) en na de oorlog door de toen opgerichte
Haaksbergse toneelvereniging "Klimop".
Zanguitvoeringen en filmvoorstellingen waren ook in trek.
Bijna elk jaar tot 1977 moest er wel een bazar met een verloting worden gehouden,
want er was altijd geld tekort. Bij vergaderingen betaalden de bestuursleden hun
eigen consumptie!
2969

2970
2007 De VVVP nu
Sinds 1978 zet de vereniging haar aan de tijd aangepaste activiteiten voort in "de
Richtershof".
Nu niet meer geleid door een "standsbestuur", maar door een bestuur van geïnteresseerde
liefhebbers uit protestantse kring.
1980 verkoop en sloop van "Centraal"
In 1980 besluit de familie De Lange het pand "Centraal" te verkopen en vestigde in
Eibergen het nu bekende restaurant "Belle Fleur".
Koper wordt de Haaksbergse supermarktondernemer Jan Leussink. De gemeente
Haaksbergen geeft ondanks hevige protesten uit de bevolking toestemming tot sloop
van het gebouw "Centraal" om op de vrijkomende locatie een HEMA-warenhuis te
stichten.
Het protest, dat uiteindelijk geen succes had, was wel aanleiding tot de oprichting van
de groep "Haaksbergen Karakteristiek", met als doel te streven naar het behoud van
markante gebouwen binnen de gemeente Haaksbergen. In 1995 ging deze groep,
als werkgroep "Monumenten en archeologie" op in de vernieuwde Historische Kring
Haaksbergen.
Recent kwam de traditie en de nostalgische sfeer van het HRC "Centraal" opnieuw
tot leven in de inrichting van het restaurant van het verzorgingscentrum "het
Saalmerink".
De HEMA kwam op de plaats van hotel Centraal
(Foto: Archief Hist. Kr. Hbg.)

G.J.Leppink l A.Bekkenkamp
Bronnen:
Archief VVVP 1921-2000
Gesprek met Jan Wibbelink jr.
RICHT UW BLIK OMHOOG
Oplossing van pagina 2962
Dit huis bevindt zich aan de Lansinkstraat 42.
In 1954 bouwde B.M. (Bernard) Leussink onder architectuur van G.H. Hartgerink
dit huis.
Hij liet deze versiering bij de bouw aanbrengen.
De buurtjongeren noemden dit huis toentertijd gekscherend "Het Patronaatsgebouw".
(Foto: J.G. Hofste op Bruinink)
2971

i*""--"'"' Hutobedrijf Rl
_ R.J. uan Lochem
OPEL e Opel Hartgerink
@

RD
plastics
Het is tijd voor een bank
waar je lid van kunt worden.
et is tijd voorde Rabobank.
Van der Linde
De Echte Bakker
Jhr. von Hey denstraat 30
telnr. 053-5721394
Spoorstraat 59
telnr. 053-5742888
DIJKSTRA -
PLASTICS BV
Rabobank
"Eennieuwe kijk'op tieter zien"
ook uw specialist in contactlenzen
leeslenzen
cylinderlenzen *
kleurlenzen
VAN DER WERF
gediplomeerd opticien - registeroplometrisl BSc. • contactlensspecialist
Spoorstraat 2 / aan de markt - Haaksbergen
Tel.053-5722696
Industriestraat 3O-34 7482 EZ Haaksbergen, NL
Tel.: 053-5723884 Fax: 053-5727845
E-mail: info@rdplastics.nl www.rdplastics.nl
"EiÉerjjsestraat 4 - Haaksbergen
lei. 053 - 5728712
BOEK EN BURO
HAAKSBERGEN
Spoorstraat 67 7481 HX Haaksbergen
tel. 053-5723524 fax 053-5741344
haaksbergen@boek-en-buro.nl
producent van
kunststof
verpakkingsemmers
voor o.a. de
voedings- en
verfindustrie.
Thuis zien of uw boek op voorraad is:
www.boek-en-buro.nl

Nadenken is
goed.
Vooruit denken
is beter.
SCREEVER MlCHORIUSc^ELLENBROEK
Accountants en Belastingadviseurs
Blankenburgerstraat 37, Postbus 296 - 7480 AG Haaksbergen
Telefoon (053) 574 19 79 Fax (053) 574 19 78
BONZET
BOEKBINDERS V.O.R
— GRONDVERZET — DRAINAGE WERKZAAMHEDEN
Voor het inbinden van
boeken, tijdschriften en
vervaardigen van dozen
en mappen
De Osseboer 44 7547 SJ Enschede
053-4314069
— (SIER) BESTRATINGEN — CULTUURTECHNISCHE WERKEN
— GROENVOORZIENINGEN — LOON-EN SLOOPWERKZAAMHEDEN
— LANDBOUWMECHANISATIE — AANLEG EN ONDERHOUD SPORTVELDEN
Hazenweg 7 Haaksbergen Tel. 053 - 5721859 Fax 053 - 5729430
Veldmaterstraat 75,7481 AC Haaksbergen
Tel.: (053)572 15 38, Fax: (053)572 77 66
Landelijk erkend Electro Technisch Installatie Bureau
info@electrobreukers.nl www.electrobreukers.nl
UNETO-VNI S
aanleg en onderhoud van
electrotechnische installaties,
airco, ventilatie, stalbewaking,
inbraak, brand, beveiliging,
alle electrische app-, audio, video,
SAT-schotels, antennes,
telecom, ISDN, (mob.) telefonie,
computers, netwerk, verlichting