COLLECT België Februari 2022
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>COLLECT</strong><br />
Maandblad verschijnt niet in januari, juli en augustus - € 6,90 - P608061<br />
nr. 513 / februari <strong>2022</strong><br />
Hito Steyerl<br />
Kunstwereld op de korrel<br />
Hans Holbein<br />
Geniaal portrettist<br />
Line Vautrin<br />
Waardevolle toverspiegels
© Donation Jorn, Silkeborg/ billedkunst.dk/ DACS <strong>2022</strong><br />
Uitnodiging tot inbreng CoBrA kunstwerken<br />
Veiling Post-War & Contemporary Art, Bonhams Parijs<br />
Ontdek de waarde van uw CoBrA kunstwerken.<br />
Onze experts in Amsterdam en Brussel staan klaar<br />
om u te voorzien van vrijblijvend veilingadvies en<br />
taxaties. Inbreng voor onze aankomende veiling<br />
‘De l’avant-garde à nos jours’ op 9 juni <strong>2022</strong> in<br />
Parijs is reeds mogelijk. Neem contact met ons op<br />
voor het maken van een afspraak.<br />
Bonhams Nederland<br />
Koen Samson<br />
Charlotte Roelofsen<br />
+31 (0)20 6709701<br />
amsterdam@bonhams.com<br />
Bonhams <strong>België</strong><br />
Christine de Schaetzen<br />
Constance Carakehian<br />
+32 (0)2 736 50 76<br />
belgium@bonhams.com<br />
sell.bonhams.com<br />
ASGER JORN (1914-1973)<br />
Voyageur à l’âne<br />
1957<br />
Verkocht voor 32,974 euro,<br />
inclusief premium
Veilinghuis voor kunst & antiek<br />
FLANDERS AUCTIONS<br />
Jef Van Tuerenhout (1926)<br />
'Met haar ogen vol schaduw'<br />
Keith Haring (1958)<br />
‘Subway drawing’<br />
Salvador Dalí (1904)<br />
Gesigneerde gitaar<br />
Line Vautrin (1913)<br />
‘Miroir soleil XII’<br />
Franz Xaver Hellner (1819)<br />
Neogotische torenmonstrans<br />
Mauro Manetti (XX)<br />
Ananasvormige ijsemmer<br />
Niki De Saint Phalle (1930)<br />
‘Flacon aux deux serpents’<br />
Adrien E. Gaudez (1845)<br />
Dame met gitaar<br />
Louis C. Kalff (1897)<br />
voor Philips<br />
Elisabeth Vandeweghe<br />
Een keramieken flesvaas<br />
Een 14e/15e eeuwse<br />
bronzen kandelaar<br />
Ion Mandrescu (1954)<br />
‘Man, Tijd, Ruimte’<br />
Herman Brood (1946)<br />
‘Friends’<br />
Andy Warhol (1928)<br />
‘Two Dollars’<br />
Auguste Moreau (1834)<br />
‘Cupido’<br />
Roger Raveel (1921)<br />
‘Aanschouwen’<br />
Primavera (XX) Auguste Rodin (1840)<br />
‘Suzon’<br />
Een 1950’s Pontiac<br />
klok<br />
Evgeni Alexandrovich<br />
Lanceray (1848)<br />
CATALOGUS: WWW.FLANDERSAUCTIONS.BE / KIJKDAGEN VAN DONDERDAG 3 T.E.M. MAANDAG<br />
7 FEBRUARI <strong>2022</strong>, TELKENS VAN 10U00 - 18U00 / BEERNEMSTEENWEG 99, 8750 WINGENE<br />
INFO@FLANDERSAUCTIONS.BE / 050 39 00 84
Inhoud<br />
FEBRUARI <strong>2022</strong><br />
www.collectaaa.be<br />
Brillen<br />
door de eeuwen heen<br />
Hoe Yves<br />
Saint Laurent<br />
kunst omtoverde<br />
tot mode<br />
42<br />
56<br />
Schatten<br />
uit de<br />
bronstijd 52<br />
VOLG ONS OP INSTAGRAM<br />
@ARTMAGAZINE<strong>COLLECT</strong><br />
COLOFON<br />
hoofdredacteur<br />
Els Bracke<br />
redactie<br />
Celine De Geest<br />
Christophe Dosogne<br />
medewerkers<br />
Gilles Bechet<br />
Iris De Feijter<br />
Thijs Demeulemeester<br />
Gwennaëlle Gribaumont<br />
Elien Haentjens<br />
Diane Hennebert<br />
Anne Hustache<br />
Eric Rinckhout<br />
Geert Stadeus<br />
Christine Vuegen<br />
vertaling<br />
Didier Vanhede<br />
vormgeving<br />
Renaldo Candreva<br />
Freek Lukas<br />
advertenties<br />
Joris van Glabbeek<br />
Tel: 09/216.20.24<br />
collect.net@ips.be<br />
Collect AAA is niet verantwoordelijk<br />
voor de inhoud van de<br />
geplaatste advertenties. Enkel<br />
de adverteerder kan hiervoor<br />
aansprakelijk worden gesteld.<br />
druk<br />
Graphius Gent<br />
verdeling<br />
Boekhandel, AMP, De Post<br />
abonnementen<br />
Abonnementenland<br />
Ambachtenlaan 21 Unit 2A<br />
3001 Heverlee<br />
Tel. 02/808.55.23<br />
klantenservice@abonnementenland.be<br />
<strong>België</strong> € 49,5<br />
Europa € 70<br />
Abonnementen worden automatisch<br />
verlengd en gelden<br />
tot wederopzegging uiterlijk<br />
twee maanden voor afloop.<br />
Een cadeau-abonnement<br />
loopt automatisch af. Voor een<br />
adreswijziging, een opzegging,<br />
een ontbrekend nummer of<br />
een andere vraag, gaat u naar<br />
de website www.aboland.be.<br />
redactiesecretariaat<br />
Begijnhoflaan 464 G<br />
9000 Gent<br />
Tel: 09/216.20.20<br />
collect@ips.be<br />
www.collectaaa.be<br />
ING 310-0657650-76<br />
IBAN BE91 3100 6576 5076<br />
SWIFT BBRU BE BB<br />
B.T.W.: BE 0432.544.477<br />
Lid van WE MEDIA<br />
verantwoordelijke uitgever:<br />
Patrick Snoeck<br />
Begijnhoflaan 464G - 9000 Gent<br />
Voor de beeldende kunstenaars<br />
en de fotografen CISAC/SABAM<br />
© SABAM Belgium <strong>2022</strong><br />
cover<br />
Hans Holbein, Portret van Jane Seymour,<br />
ca. 1536-1537, olieverf op hout, 65,4<br />
x 40,7 cm. Wenen, Kunsthistorisches<br />
Museum.<br />
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/<br />
of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie,<br />
of op welke andere wijze ook zonder toestemming van<br />
de uitgever. meningen, feiten, weergegeven in ondertekende<br />
artikelen of bijdragen aan dit blad vallen onder<br />
de verantwoordelijkheid van de betreffende auteur.<br />
redactie en uitgever zijn hiervoor niet aansprakelijk.<br />
<strong>COLLECT</strong> is niet verantwoordelijk voor de inhoud van<br />
de geplaatste advertenties. Enkel de adverteerder kan<br />
hiervoor aansprakelijk worden gesteld.<br />
© arts antiques auctions, Gent
Rachel Ruysch<br />
Edito<br />
60<br />
Charles Ray<br />
46<br />
Niet elk werk hoeft aan de muur te hangen,<br />
in een vitrine te schuilen of op een<br />
sokkel te staan. Sommige kunst kan je<br />
dragen. Toch zeker als het van Yves Saint<br />
Laurent afhing. Zestig jaar geleden richtte<br />
hij zijn eigen modehuis op en groeide<br />
hij uit tot een van de meest creatieve en<br />
invloedrijke modeontwerpers van de<br />
tweede helft van de 20e eeuw. Yves Saint<br />
Laurent aux musées laat zien hoe hij zich<br />
voor zijn ontwerpen inspireerde op de<br />
literatuur maar vooral ook op de kunst.<br />
“Ik vind dat het werk van een couturier<br />
veel lijkt op dat van een kunstenaar. Ik<br />
heb me trouwens altijd graag geïnspireerd<br />
op het oeuvre van hedendaagse<br />
schilders als Picasso, Matisse en Mondriaan”,<br />
aldus Yves Saint Laurent.<br />
En zo inspireerde en kleurde een modeontwerper<br />
het dagelijkse leven, op<br />
een grotere schaal dan veel ‘klassieke’<br />
kunstenaars dat gemiddeld doen. Zij<br />
zullen hun creativiteit misschien niet<br />
snel uiten met gebruiksvoorwerpen of<br />
kleding, maar wanneer ze het wel doen<br />
kan er magie ontstaan. Rachel Ruysch,<br />
één van de beste bloemschilders in de<br />
17e en 18e eeuw, koos als kunstenaar<br />
resoluut voor een decoratief effect. Maar<br />
dan op zo’n hoog niveau, zo intelligent<br />
opgebouwd en vernieuwend gebracht,<br />
dat deze kunstvorm haar niet alleen tot<br />
een succesvolle kostwinner maar ook een<br />
van de meest getalenteerde schilders van<br />
stillevens maakten. En wat dacht je van<br />
een kunstzinnige bril? We gingen terug<br />
tot ca. 1200 om te kijken hoe een blik<br />
creatief klaarder werd gemaakt. Naast decoratie,<br />
kledij en kijkhulpstuk, kan goede<br />
kunst ook dienen om de maatschappij op<br />
de korrel te nemen. Zoals Hito Steyerl in<br />
haar video’s doet. De werkelijkheid kan er<br />
alleen maar mooier én interessanter door<br />
worden.<br />
Els Bracke<br />
RUBRIEKEN & COLUMNS<br />
6 Up to date<br />
10 Kopstukken<br />
12 Musea<br />
16 Kunstinzicht: Marra/Nosco Gallery<br />
17 Galeries<br />
21 Kunstinzicht: Bruthausgallery<br />
22 Kunstenaar van de maand:<br />
Antoine Grenez<br />
24 Fotografie in de kijker: John Edmonds<br />
DOSSIERS<br />
26 Italiaans futurisme<br />
30 Religieuze beelden uit<br />
Hertoginnendal gerestaureerd<br />
34 Portretkunst door Holbein de Jonge<br />
42 Hoe Yves Saint Laurent kunst<br />
omtoverde tot mode<br />
46 Sculpturale exploraties van Charles Ray<br />
48 Hito Steyerl neemt de kunstwereld<br />
op de korrel<br />
52 Schatten uit de bronstijd<br />
56 Kunstzinnige brillen<br />
60 Koningin van de bloemschilderkunst:<br />
Rachel Ruysch<br />
78 Toverspiegels van Line Vautrin<br />
80 Museale verkoop bij Thomas<br />
Deprez Fine Arts<br />
VEILINGEN<br />
66 Veilingen wereldwijd<br />
68 Verrassend geveild: Italiaanse<br />
tondo bij Haynault<br />
69 Veilingen <strong>België</strong><br />
AGENDA<br />
82 Auction calendar<br />
83 Fair calendar<br />
84 Museum calendar<br />
85 Gallery calendar<br />
89 Zoekertjes<br />
89 Adressen & websites<br />
Op de hoogte blijven<br />
van alle nieuwtjes?<br />
Meldt u nu aan voor onze maandelijkse<br />
nieuwsbrief door uw emailadres<br />
te mailen naar collect@ips.be.
UP TO DATE<br />
Zou het een Van Dyck zijn?<br />
-><br />
Een kopie van Anthony van Dyck’s portret<br />
van Isabella Clara Eugenia. © Wikimedia<br />
Commons.<br />
Schilderijen, ooit onwetend voor een habbekrats<br />
gekocht, later onthuld als van een<br />
grote meester en dus een fortuin waard:<br />
het blijven heerlijke verhalen. Christopher<br />
Wright, een specialist op het gebied van<br />
Oude Meesters die bekend staat om het<br />
ontdekken van over het hoofd geziene<br />
schatten in openbare en privécollecties,<br />
kocht dit schilderij in 1970 voor £65<br />
(ongeveer $88) van een Londense handelaar.<br />
Ondanks Wrights expertise bleef het<br />
schilderij jarenlang onopgemerkt in zijn<br />
privéwoonst totdat een bezoeker, Colin<br />
Harrison, een senior conservator Europese<br />
kunst van het Ashmolean Museum in<br />
Oxford, er de hand van Anthony van Dyck<br />
in herkende. Het schilderij toont het portret<br />
van de infante van Spanje en regentes van<br />
de Spaanse Nederlanden, Isabella Clara<br />
Eugenia, zoals meestal afgebeeld in een<br />
nonnenhabijt. De vrome kleding en de<br />
sombere, ingetogen achtergrond geven<br />
haar rouwperiode weer na de dood van<br />
haar echtgenoot, aartshertog Albert VII van<br />
Oostenrijk, in 1621. Zij leidde het gewest tot<br />
haar dood in 1633, een periode die wordt<br />
beschouwd als de Gouden Eeuw van de<br />
Spaanse Nederlanden. Wright bracht het<br />
werk naar het Courtauld Institute of Art in<br />
Londen, waar het werd onderzocht en gerestaureerd.<br />
Het rapport dat hieruit resulteerde<br />
stelde vast dat “De vakkundigheid<br />
ons tot het voorzichtige voorstel brengt<br />
dat [het] kan worden toegeschreven aan<br />
Van Dycks atelier en dat het werd voltooid<br />
tijdens zijn leven en onder zijn supervisie.”<br />
Hierop besloot Wright het permanent uit<br />
te lenen aan het Cannon Hall Museum<br />
in het dorp Cawthorne, Barnsley, dat een<br />
gerenommeerde collectie van 17e-eeuwse<br />
Nederlandse en Vlaamse schilderijen<br />
herbergt.<br />
Een dromerige<br />
Magritte<br />
bij Sotheby’s<br />
Een van de iconen van de surrealistische<br />
beweging zal op 2 maart te koop worden<br />
aangeboden door Sotheby’s Londen.<br />
Deze late versie van L’ Empire des Lumières<br />
(1961), geschilderd voor Anne-Marie<br />
Crowet, de dochter van René Magritte’s<br />
mecenas, was tot nu in de familie gebleven.<br />
Samen met haar echtgenoot Roland<br />
Gillion onderhield Anne-Marie Crowet<br />
sterke banden met het echtpaar Magritte.<br />
Op haar 16e werd ze door de kunstenaar<br />
geschilderd in het beroemde werk Anne-<br />
Marie ou Le Combat. Voor de rest van<br />
zijn leven was ze zijn muze. L’ Empire des<br />
Lumières maakt deel uit van een gelijknamige<br />
reeks van zeventien schilderijen<br />
waar Magritte in 1948 aan begon en die<br />
hij in de jaren 1950 afwerkte. Exemplaren<br />
ervan worden bewaard in musea in<br />
onder meer Brussel, Venetië, New York en<br />
Houston. Dit schilderij, een sleutelwerk<br />
binnen het surrealisme, geeft uitdrukking<br />
aan de filmische en droomachtige poëzie<br />
waarmee de kunstenaar speelde. Een huis,<br />
een straatlantaarn, de lucht: het beperkt<br />
-><br />
René Magritte, L’ ’Empire des Lumières, 1961, olieverf op doek. Sotheby’s, Londen, 02-03. ©<br />
Sotheby’s. Richtprijs: £ 60.000.000 (€ 52.000.000)<br />
aantal visuele elementen veroorzaakt emoties<br />
die zowel cinematografisch als surrealistisch<br />
zijn. Het spel van licht en schaduw<br />
zorgt voor het tijdloze, het magische, het<br />
dromerige. Sommigen suggereren dat het<br />
schilderij geïnspireerd is op L’ Aigrette van<br />
André Breton, dat Magritte goed kende.<br />
Het schilderij wordt geschat op 60 miljoen<br />
dollar (ongeveer 52 miljoen euro). Als het<br />
voor dit bedrag wordt verkocht, zou het<br />
het record breken dat tot nu toe in handen<br />
was van Le Principe du plaisir, in 2018 voor<br />
26,8 miljoen dollar (ongeveer 23 miljoen<br />
euro) verkocht bij Sotheby’s in New York. L’<br />
Empire des Lumières kan dus het duurste<br />
werk van de Belgische kunstenaar worden.<br />
6
UP TO DATE<br />
Beurzen schrijven aan een nieuw hoofdstuk<br />
-><br />
Iliodora Margellos, Long Quiet River, <strong>2022</strong>, geverfd koord, antieke koperen ketting, kussenvulling,<br />
kralen en spiegels. Met toestemming van de kunstenaar, Dio Horia, en Baert Gallery. © Foto: Vasilios<br />
Michail. Te zien op Frieze Los Angeles.<br />
-><br />
Kehinde Wiley, Portrait of Aissatou Dialo<br />
Gueye, 2020, olieverf op linnen, 213,4 x 152,4<br />
cm. Met toestemming van de kunstenaar en<br />
Roberts Projects. Te zien op Frieze Los Angeles.<br />
Het bestuur van BRAFA besloot eind vorig<br />
jaar om de <strong>2022</strong> editie van de beurs door te<br />
laten gaan van 19 t/m 26-06. Tegelijk begint<br />
BRAFA aan een nieuw hoofdstuk met de<br />
verhuizing naar Brussels Expo op het<br />
Heizelplateau, nabij het Atomium. De beurs<br />
vond sinds zijn ontstaan in 1956 plaats in zaal<br />
Arlequin van de Louizagalerij, het Paleis voor<br />
Schone Kunsten, en Tour & Taxis. “De<br />
eigenaar van Tour & Taxis heeft een andere<br />
toekomstvisie. Onze keuze voor een nieuwe<br />
locatie viel op Brussels Expo, een iconische<br />
tentoonstellingslocatie met ruimtes die<br />
geschikt zijn voor een internationale beurs<br />
als de onze.” www.brafa.art Wie wel van<br />
de partij is in februari is LEAF <strong>2022</strong> in Villa<br />
Empain. De Boghossianstichting presenteert<br />
de derde editie van deze beurs gewijd aan<br />
de multipel en het gedrukte beeld, van 11 tot<br />
13-02. LEAF richt dit jaar de schijnwerpers op<br />
gespecialiseerde uitgeverijen met een rijke<br />
productie, zoals Anima Ludens, Barythé,<br />
Three Star Books en Taschen. www.boghossianfoundation.be<br />
ARCOMADRID, de<br />
internationale hedendaagse kunstbeurs van<br />
Spanje, keert terug van 23 tot 27-02 om zijn<br />
40e verjaardag (+ 1 door Covid gemist jaar) te<br />
vieren. Een aantal galeries die een belangrijke<br />
rol hebben gespeeld in de geschiedenis<br />
van de beurs, zijn uitgenodigd om deel te<br />
nemen aan een feestelijke eresectie van de<br />
beurs, ARCO 40 (+1) Anniversary. Daarnaast<br />
komen zo’n 150 internationale galeries naar<br />
de beurs. Bovendien presenteren 10 galeries<br />
voor het nieuwste onderdeel van de beurs,<br />
getiteld Never the Same: Latin American Art,<br />
een selectie van Latijns-Amerikaanse<br />
kunstenaars. www.ifema.es/arco-madrid<br />
FRIEZE LOS ANGELES gaat van 17 t/m<br />
20-02 door op een nieuwe locatie in Beverly<br />
Hills, grenzend aan The Beverly Hilton hotel.<br />
Voor het eerst wordt de beurs geleid door<br />
Christine Messineo, voorheen directeur bij<br />
Hannah Hoffman gallery in Los Angeles en<br />
tegenwoordig directeur van zowel Frieze Los<br />
Angeles als Frieze New York. De beurs omvat<br />
onder meer het debuut van Frieze Sculpture<br />
Beverly Hills, een openbaar evenement met<br />
belangrijke werken van kunstenaars die op<br />
monumentale schaal werken in het iconische<br />
Beverly Gardens Park. www.frieze.com<br />
Een nieuw fonds<br />
voor de kunsten<br />
Kunst in de kerk van Maison Jules<br />
Ter gelegenheid van de verhuis van veilinghuis Maison Jules uit de Gentse binnenstad<br />
naar de modernistische kerk Heilig-Kruisplein in Sint-Amandsberg<br />
(Gent) wordt een overzichtstentoonstelling georganiseerd met 60 schilderijen<br />
van de symbolistische schilder Jan Frans De Boever (1872-1949). De Boever was<br />
academieleraar, en als vanzelfsprekend begon hij met puur klassiek werk, maar<br />
na een hoogst onverkwikkelijke ervaring in een Parijs’ bordeel, zou hij de rest<br />
van zijn carrière uitsluitend nog wulpse vrouwen en prostituees schilderen in een<br />
morbide context. Skeletten, dood en erotiek overspoelden zijn oeuvre. In zijn<br />
schilderijen was de vrouw de rechterhand van de duivel, door hem uitgestuurd<br />
om zijn Rijk te vestigen. De tentoonstelling is kosteloos toegankelijk van 18 t/m<br />
25-02. Er is een catalogus verkrijgbaar, 110 pg., € 30. www.maisonjules.be<br />
<strong>België</strong> heeft er sinds kort een nieuw fonds<br />
voor de beeldende kunsten bij. POMONA<br />
werd opgericht door SOFAM, de beheersmaatschappij<br />
van kunstauteursrechten, en<br />
de Koning Boudewijnstichting. Het is de<br />
bedoeling om met het fonds kunstenaars<br />
in alle beeldende disciplines te steunen<br />
met beurzen op sleutelmomenten in hun<br />
ontwikkeling. Ook met projectbeurzen en<br />
een solidariteitsfonds worden de bestaande<br />
mogelijkheden in <strong>België</strong> voor kunstenaars<br />
versterkt. Een comité met onder<br />
meer kunstenaars Luc Tuymans en<br />
Otobong Nkanga kijkt toe op de kwaliteit,<br />
transparantie en diversiteit van de<br />
beurzen. www.pomona-artfund.be<br />
7
UP TO DATE<br />
Spectaculaire ontdekkingen<br />
Gezocht:<br />
werk van<br />
Baertsoen!<br />
-><br />
De rode omtrekken op een omgekeerd<br />
infraroodbeeld van Boticcelli’s Man of Sorrows<br />
toont de Madonna met Kind eronder.<br />
© Sotheby’s.<br />
BIJ OPGRAVINGEN OP HET KERKHOF<br />
bij de Onze-Lieve-Vrouwekerk in het centrum<br />
van Brugge hebben archeologen drie<br />
beschilderde grafkelders uit de 14e eeuw<br />
gevonden. De best bewaarde grafkelder<br />
is tijdelijk in de kerk zelf geplaatst, daarna<br />
gaat hij definitief naar het museum bij<br />
de kerk. Op de plaatsterlaag zijn klassieke<br />
schilderingen uit de Middeleeuwen<br />
aangebracht: engelenfiguren, kruisen,<br />
fragmenten uit de christelijke kring etc.<br />
Wie de kelder thuis wil bekijken kan terecht<br />
op www.raakvlak.be, waar een 3D-reconstructie<br />
te zien is.<br />
-><br />
Sandro Botticelli, Man of Sorrows, Firenze,<br />
ca. 1500, tempera en olie op panneel, 69 x<br />
51,4 cm. © Sotheby’s.<br />
ONDER DE VERFLAGEN van Man of Sorrows,<br />
een van de allerlaatste Botticelli-schilderijen<br />
in particuliere handen, is door het<br />
team van Sotheby’s een intrigerend beeld<br />
van een Madonna met Kind teruggevonden.<br />
Chris Apostle, directeur van de afdeling Old<br />
Master Paintings bij Sotheby’s New York, gelooft<br />
dat het een onafgemaakte compositie<br />
is van een ‘Moeder Gods Eleousa’, een standaardvoorstelling<br />
in de oosters-orthodoxe<br />
kerken. Eléousa betekent ‘zij die medelijden<br />
heeft’. De Madonna en baby Christus zijn<br />
wang tegen wang afgebeeld. Het veilinghuis<br />
heeft het schilderij geveild op 27-01, maar op<br />
het moment van dit schrijven is de hamerprijs<br />
nog niet bekend.<br />
-><br />
Het Gentse MSK is op zoek naar<br />
werk van de Gentse schilder-tekenaar-graficus<br />
Albert Baertsoen<br />
(1866-1922), één van de belangrijkste<br />
spelers in de Belgische<br />
kunstscene van het fin de siècle.<br />
Het museum bestaat 225 jaar<br />
en koos deze schilder voor de<br />
openingstentoonstelling van<br />
het feestjaar, dat zal lopen van<br />
september <strong>2022</strong> tot september<br />
2023. Wie schilderijen of tekeningen<br />
van Baertsoen heeft, kan<br />
contact opnemen met dr. Johan<br />
De Smet, hoofd tentoonstellingen<br />
van het MSK en co-curator<br />
van de tentoonstelling, via johan.<br />
desmet@stad.gent of 0473 65 88<br />
52. Discretie wordt gegarandeerd.<br />
Albert Baertsoen,<br />
Dooi in Gent, ca. 1902. © MSK Gent.<br />
-><br />
Reconstructie van de luster in de eetzaal van het Hortahuis<br />
door Abel Verheyden en Sebastien Baillou.<br />
© Hortamuseum.<br />
Nieuwe ruimte<br />
in Hortamuseum<br />
Het Brusselse Hortamuseum kan opnieuw een extra ruimte van het woonhuis-atelier<br />
onthullen. Na de naaikamer en het fotolabo (2018) en de laatste<br />
verdieping van het woonhuis (2019), opende het eerste tekenkantoor in 2020<br />
zijn deuren op de tweede verdieping van het atelier om de verzameling<br />
afgietsels van Victor Horta onderdak te bieden. Vanaf 03-02 zal het tweede<br />
tekenkantoor voor publiek toegankelijk zijn. Deze ruimte informeert de<br />
bezoeker over de geschiedenis van de restauratie van het woonhuis-atelier.<br />
www.hortamuseum.be<br />
8
UP TO DATE<br />
2021: een recordjaar voor de kunstmarkt<br />
-><br />
Jean-Michel Basquiat, In This Case, 1983, acryl en krijt op<br />
doek, 196 x 188 cm. © Christies.<br />
-><br />
Romeins standbeeld van Aphrodite, bekend als de Hamilton Aphrodite, marmer,<br />
hoogte: 187 cm. © Sotheby’s.<br />
De wereldwijde kunstmarkt presteerde op recordniveau<br />
in 2021, dat bericht The Guardian. Het duurste schilderij<br />
van 2021 was het 2 meter hoge schilderij In This Case van<br />
Jean-Michel Basquiat uit 1983, verkocht voor € 81 miljoen.<br />
In december vestigde de Hamilton Aphrodite, een<br />
Romeins beeldhouwwerk dat dateert uit de 1e/2e eeuw<br />
n.C., een nieuw wereldrecord voor antieke marmeren<br />
beelden toen het in New York werd verkocht voor bijna<br />
€ 22 miljoen. Bij de luxe-objecten haalde Sotheby’s in<br />
2021 voor de eerste keer meer dan een miljard dollar<br />
binnen, terwijl Christie’s van Beeple één van de drie<br />
duurste levende kunstenaars maakte met de verkoop<br />
van zijn NFT Everydays: the First 5,000 Days voor € 60<br />
miljoen. Volgens experts was er een grote vraag na het<br />
zeer kalme jaar 2020, net op het moment dat een aantal<br />
zeer gewilde werken op de markt kwamen. Daarnaast is<br />
de groei volgens hen te danken aan een nieuwe groep<br />
verzamelaars met crypto-kapitaal, de nog steeds groeiende<br />
Aziatische markt, en het vertrouwen in kunst als<br />
inversteringsmodel in tijden van inflatie.<br />
Bonhams koopt<br />
Zweeds veilinghuis<br />
Een opvallende fusie in de veilingwereld: het Londense<br />
huis Bonhams heeft het grootste veilinghuis<br />
van Zweden, Bukowskis, gekocht. De Zweedse<br />
firma werd opgericht in 1870 en heeft onder meer<br />
locaties in Stockholm en Helsinki. Het in Scandinavische<br />
kunst gespecialiseerde heeft negen departementen<br />
en 100 werknemers. De hoofdspecialiteit<br />
is Scandinavische kunst. De overname maakt deel<br />
uit van Bonhams’ strategie om haar internationale<br />
positie te versterken en wordt wellicht gevolgd<br />
door soortgelijke aankopen.<br />
Werken KANAL gaan<br />
belangrijkste fase in<br />
De bouw van het toekomstige centrum voor moderne en hedendaagse<br />
kunst KANAL zijn in januari de belangrijkste fase ingegaan.<br />
Het tijdschema voorziet iets minder dan 2 jaar werk, inclusief de<br />
afwerking en de scenografie van het museum. “Met de opening<br />
van het museum gepland voor 2024, ligt de voortzetting van de<br />
werf op schema en blijven we binnen het budget dat het Gewest<br />
voor meerdere jaren heeft uitgetrokken”, benadrukt Yves Goldstein,<br />
werkingsverantwoordelijke van het toekomstige museum.<br />
De kosten van de reconversie van de oude Citroëngarage worden<br />
geraamd op ruim 200 miljoen euro.<br />
9
Kopstukken<br />
Marianne Splint<br />
Anton Herbert<br />
Begin december liet de Herbert Foundation<br />
weten dat hun founding father<br />
Anton Herbert (°1938) op 7 december<br />
overleed. Samen met zijn echtgenote<br />
Annick Herbert bouwde hij<br />
een opmerkelijke collectie op, gericht<br />
op internationale kunstenaars als<br />
John Baldedsari, Carl Andre, Bruce<br />
Nauman, Sol LeWitt, Marcel Broodthaers<br />
en Gerard Richter. De oprichting<br />
van de Herbert Stichting in 2008<br />
betekende een veilige haven voor de<br />
collectie, en een plek voor tentoonstellingen,<br />
publicaties, studies en gesprekken.<br />
De stichting zal in de geest<br />
van Anton verder gaan.<br />
© Yuri van der Hoeven<br />
Sabine Weiss<br />
De humanistische Frans-Zwitserse<br />
fotografe Sabine Weiss overleed op<br />
dinsdag 28 december in haar huis<br />
in Parijs. Ze was 97 jaar oud. Als<br />
pionier van de naoorlogse fotografie<br />
vereeuwigde Weiss het eenvoudige<br />
leven zonder dit te willen manipuleren.<br />
Daarnaast was zij ook bekend<br />
om haar modefoto’s in Vogue. Meer<br />
dan 160 tentoonstellingen werden er<br />
wereldwijd over haar werk gehouden.<br />
Museum Casa de Tre Oci in Venetië<br />
organiseert van 10-03 t/m 25-10 een<br />
hommage-tentoonstelling over deze<br />
kleine (1m55), en tegelijk grootse<br />
kunstenares.<br />
© Jacques Maugars<br />
Wayne Thiebaud<br />
De Amerikaanse schilder Wayne Thiebaud<br />
(°1920) is op zaterdag 25 december<br />
in Sacramento (Californië) op<br />
101-jarige leeftijd overleden. Hij was<br />
een van de voorlopers van de popartbeweging<br />
en vertegenwoordigde deze<br />
stroming gedurende vele decennia.<br />
Thiebaud doceerde eveneens meer<br />
dan vier decennia aan de Universiteit<br />
van Californië in Davis en was tot<br />
op hoge leeftijd emeritus hoogleraar.<br />
Thiebaud werd onder meer bekend<br />
door zijn stillevens van stukjes cake,<br />
lolly’s, ijscoupes en lippenstiften. Veel<br />
van zijn latere olie- en pastelschilderijen,<br />
waarvan sommige als popart<br />
werden geclassificeerd, brachten op<br />
veilingen miljoenen op.<br />
© norcal<br />
Vanaf 14-02 ruilt Marianne Splint<br />
(°1982) Museum Helmond in voor<br />
Kunsthal Rotterdam. Daar zal zij als<br />
nieuwe directeur verantwoordelijk<br />
zijn voor de strategische en artistiek<br />
inhoudelijke koers. In Helmond, waar<br />
Splint sinds 2012 algemeen directeur<br />
was, bewees zij haar organisatorische<br />
en strategische talenten en zorgde<br />
ze voor een groter publiek bereik en<br />
voor een museum dat duidelijker<br />
op de kaart stond. Marianne Splint<br />
over haar benoeming: “De laagdrempelige<br />
en eigenzinnige manier van<br />
presenteren in combinatie met de<br />
hoge kwaliteit en grote diversiteit<br />
van het programma: dit is een instituut<br />
waar ik met plezier aan kan<br />
en wil bijdragen.”<br />
© Kunsthal Rotterdam<br />
Lidewij de Koekkoek<br />
Op 1 maart treedt Lidewij de Koekkoek<br />
(°1963) in dienst als algemeen<br />
directeur van het Frans Hals Museum<br />
in Haarlem. Sinds 2016 was zij<br />
aan de slag bij Museum Het Rembrandthuis,<br />
voordien werkte ze onder<br />
meer als directeur bij Stedelijk<br />
Museum Alkmaar, het Nederlands<br />
Textielmuseum en het Nederlands<br />
Architectuurinstituut (NAi). Over<br />
haar aanstelling zegt De Koekkoek:<br />
“Het Frans Hals Museum is vooral<br />
een museum van nu, relevant en actueel.<br />
Ik hecht groot belang aan de<br />
maatschappelijke rol van het museum,<br />
dat zich durft uit te spreken<br />
over thema’s als de verbreding van de<br />
canon, meerstemmige perspectieven<br />
en de diversificatie van de collectie.”<br />
© Anouk van Kalmthout<br />
10
Annick Lemoine<br />
Nicolette Bartelink<br />
Annick Lemoine is in Parijs benoemd<br />
tot directeur van het Petit Palais,<br />
Musée des Beaux-Arts de la Ville de<br />
Paris. Annick Lemoine was curator<br />
van verschillende grote tentoonstellingen<br />
in Frankrijk, Italië en de Verenigde<br />
Staten. Met deze ervaring<br />
zal ze het ambitieuze tentoonstellingsbeleid<br />
van de afgelopen jaren<br />
voortzetten en toekomstige uitdagingen<br />
aangaan. Annick Lemoine<br />
volgt Christophe Leribault op, die<br />
in oktober 2021 werd benoemd tot<br />
voorzitter van de musea Orsay en<br />
Orangerie - Valéry Giscard d’Estaing.<br />
Zij zal haar ambt in februari <strong>2022</strong><br />
opnemen.<br />
© Marc Riou<br />
Rosie Razzall<br />
Na tien jaar als curator tekeningen<br />
en prenten te hebben gewerkt voor<br />
de Royal Collection, is conservator<br />
Rosie Razzall (°1986) in januari in<br />
dienst getreden bij Boijmans in<br />
Rotterdam. Razzall volgt hiermee<br />
dr. Albert J. Elen op en krijgt de wereldberoemde<br />
tekeningencollectie<br />
van Boijmans onder haar hoede. In<br />
haar nieuwe functie zal Razzall een<br />
bijdrage leveren aan het onderzoek<br />
en de presentatie van de Rotterdamse<br />
tekeningencollectie maar ook zal<br />
ze nieuwe accenten leggen bij de<br />
uitbreiding van de collectie. Met<br />
haar specialisatie in de 18e en 19e<br />
eeuw en haar kennis van de Franse<br />
tekenkunst in het bijzonder, zorgt<br />
Razzall voor een nieuwe dimensie<br />
in de wetenschappelijke inzichten<br />
van het museum.<br />
© Jonathan Law<br />
Noorderlicht heeft voor hun genegen<br />
voorzitter Arie Wink een uitstekende<br />
opvolger gevonden met Nicolette<br />
Bartelink (°1961). Bartelink heeft<br />
reeds een indrukwekkend palmares<br />
met functies bij het Groninger<br />
Museum, Philips Design, Museum<br />
Catharijneconvent, Museum Jan<br />
Cunen, Stadsarchief van Oss, Museum<br />
Vlaardingen, Schunck en het<br />
nieuwe historisch Museum aan de A<br />
in Groningen. Marketing en het telkens<br />
opnieuw realiseren van diverse<br />
projecten lopen als een rode draad<br />
door haar carrière. “Het lijkt me zeer<br />
interessant om als sparringpartner<br />
een bijdrage te leveren aan de programmering<br />
van Noorderlicht”, aldus<br />
nog Nicolette Bartelink.<br />
© Hanne van der Velde<br />
Joost Declercq<br />
Mu.ZEE en het satellietmuseum Permekemuseum<br />
zitten momenteel in<br />
een transitieperiode. Dit vertaalt zich<br />
in huidige en toekomstige sluitingen<br />
en renovatiewerken maar ook in de<br />
invulling van het bestuur. Zo leidt Dominique<br />
Savelkoul als waarnemend<br />
algemeen directeur momenteel de<br />
dagdagelijkse werking. Het bestuur<br />
stelde nu eveneens Joost Declercq aan<br />
als tijdelijk artistiek coördinator om<br />
onder meer het tentoonstellingsbeleid<br />
tot 2024 voor te bereiden. Bedoeling is<br />
om in de loop van <strong>2022</strong>, na de benoeming<br />
van de algemene directeur, de<br />
vacature voor de artistieke directeur<br />
open te stellen.<br />
Paul Dujardin<br />
De Jubelparksite en de musea daar<br />
krijgen in de aanloop van het tweehonderdjarig<br />
bestaan van <strong>België</strong><br />
een broodnodige herwaardering.<br />
Het team dat hiervoor is opgericht<br />
door het Museum voor Kunst en Geschiedenis<br />
zal door voormalig BO-<br />
ZAR-directeur Paul Dujardin geleid<br />
worden. Zijn taak zal bestaan uit het<br />
reflecteren over de culturele uitstraling,<br />
en het zoeken van partners op<br />
federaal, regionaal maar ook internationaal<br />
niveau.<br />
© Michel Clajot<br />
© R.V.<br />
11
MUSEA<br />
Narren<br />
05-02 t/m 11-09<br />
Musée International du<br />
Carnaval et du Masque<br />
Binche<br />
www.museebinche.be<br />
Keramiek van Verviers<br />
naar Keramis<br />
t/m 28-08<br />
Keramis<br />
La Louvière<br />
www.keramis.be<br />
Hofnarren, clowns en andere grappenmakers:<br />
al sinds de Middeleeuwen zorgen<br />
ze voor een vrolijke noot in onze samenleving.<br />
Door de subversieve toer op te gaan,<br />
brengen ze ons niet alleen aan het lachen,<br />
maar bieden ze ook stof tot nadenken. Deze<br />
tentoonstelling is helemaal gewijd aan dit<br />
historische personage, dat verschillende gedaanten<br />
aanneemt, naargelang de context,<br />
zoals het marionettentheater of carnaval.<br />
We krijgen niet alleen een zeer ruime waaier<br />
van grapjassen te zien, maar er wordt ook<br />
stilgestaan bij de rol van de ‘nar’ in de hedendaagse<br />
samenleving. Welke rol is er voor<br />
dit personage nog weggelegd? Zouden we<br />
het kunnen missen? Wie zijn de ‘narren’ van<br />
tegenwoordig? (ah)<br />
Het Musée des Beaux-Arts et de la Céramique in Verviers bezit niet alleen een prachtige<br />
collectie Europese schilderijen en sculpturen, maar ook een van de interessantste<br />
keramiekcollecties van <strong>België</strong>, met onder meer Chinese stukken van porselein, stukken<br />
van Duitse en Oostenrijkse makelij, Brusselse serviezen, blauwe en polychrome faience<br />
uit Delft, steengoed uit Raeren, en stukken uit Andenne en Straatsburg. In juli laatstleden<br />
leed het museum nog aanzienlijke schade door de overstromingen, die in de regio<br />
een ravage aanrichtten. Een fraai ensemble werken van keramiek heeft nu onderdak<br />
gevonden in La Louvière, waar ze in dialoog gaan met de collecties van de voormalige<br />
firma Boch. (ah)<br />
Bourdalou, polychrome faience. Musées de Verviers. © Foto: J. Spitz.<br />
Muts met rinkelbelletje van een carnavalist,<br />
Duitsland. © MICM.<br />
Teen Spirit. De puberteit<br />
in de hedendaagse kunst<br />
t/m 22-05<br />
BPS22<br />
Charleroi<br />
www.bps22.be<br />
De tienerjaren, een scharnierperiode in ieders leven, is een thema dat ook kunstenaars altijd<br />
heeft weten te boeien. Deze groepstentoonstelling presenteert werk van een dertigtal internationale<br />
kunstenaars over de puberteit. Op het menu: bekende namen uit de fotografie (Mohamed<br />
Bourouissa, Larry Clark, Nan Goldin), een grote reeks speciaal voor deze expo gemaakte foto’s<br />
(Vincen Beeckman), gevestigde kunstenaars en jonge talenten die dit thema uitbeelden in schilderijen,<br />
tekeningen, sculpturen of video’s. Sommigen van hen, zoals Eric Cres, Mike Kelley, Sophie<br />
Podolski, Jim Shaw, Emmanuel Van der Auwera en Thomas Mazzarella, gebruiken daarbij de heel<br />
eigen taal van tieners. Anderen, zoals Hernan Bas, Charlotte Beaudry, Larry Clark, Nan Goldin en<br />
Estelle Czernichowski, stellen het personage van de tiener zelf centraal in hun werken. (ah)<br />
Hernan Bas, The curious case of Matthew<br />
Manning poltergeist. Collectie Peter<br />
Kilchmann. © De kunstenaar.<br />
12
MUSEA<br />
Sōsaku hanga<br />
t/m 23-03<br />
Japanmuseum<br />
Sieboldhuis<br />
Leiden<br />
www.sieboldhuis.org<br />
Rariteitenkabinetten<br />
12-02 t/m 21-08<br />
MusVerre<br />
Sars-Poterie<br />
www.musverre.lenord.fr<br />
Het SieboldHuis toont met zo’n honderdveertig werken de ontwikkeling van de ‘creatieve<br />
prentkunst’ in Japan. Houtblokprenten worden al sinds de zeventiende eeuw<br />
in Japan gemaakt. Bij de oorspronkelijke houtsnede werkten meerdere ambachtslieden<br />
in opdracht van een uitgever. De uitgever bepaalde het onderwerp of thema<br />
van de prent, de kunstenaar maakte het ontwerp, de bloksnijder sneed het ontwerp<br />
uit het houtblok en de drukker maakte de afdruk op papier. Maar in de twintigste<br />
eeuw kwam er een omslag in de kijk op traditionele Japanse prentkunst, toen<br />
Yamamoto Kanae (1882-1946) in 1904 als eerste in Japan een houtsnede geheel zelf<br />
maakte: van ontwerp tot druk. Kanae beschouwde de Japanse houtsnede als meer<br />
dan een vorm van reproductie en zag de prent als kunst. Hiermee werd de nieuwe<br />
interpretatie van de Japanse houtsnede geboren: de creatieve prentkunst oftewel<br />
‘sōsaku hanga’.<br />
Van de 16e eeuw<br />
tot het einde<br />
van de 18e eeuw<br />
bewaarden<br />
verzamelaars<br />
in hun rariteitenkabinetten<br />
wonderen van de<br />
natuur en opvallende<br />
objecten<br />
voortgebracht<br />
door de mens,<br />
van zeldzame<br />
schelpen tot<br />
kostbaar edelsmeedwerk,<br />
van<br />
narwalshoornen<br />
en rood koraal<br />
tot muntstukken<br />
en etnologische objecten. Deze tentoonstelling<br />
belicht het thema van het rariteitenkabinet aan<br />
de hand van hedendaagse werken van glas. De<br />
verschillende facetten van het kabinet krijgen zo<br />
gestalte: de microscopische wereld, de wereld<br />
van de oceanen, de plantenwereld, de insectenwereld,<br />
het gedrochtelijke, de vanitas en de<br />
farmacopee. We krijgen werk te zien van onder<br />
meer Elliot Walker, Lilla Tabasso, Antoine Brodin<br />
en Kim Kotomaluce, maar ook van de Belgische<br />
kunstenaars Jan Fabre en Koen Van Mechelen.<br />
(ah)<br />
Jan Fabre, Holy Dung Beetle with Laurel Tree. © De<br />
kunstenaar en MusVerre.<br />
Kawanishi Hide (1894 - 1965), Girls of the shooting gallery. Series: Naamloze portfolio, 1933. Collectie<br />
Nihon no hanga, Amsterdam.<br />
Thameur Mejri<br />
11-02 t/m 10-07<br />
MAC<br />
Lyon<br />
www.mac-lyon.com<br />
Thameur Mejri, Deactivate, 2020.<br />
© De kunstenaar.<br />
Thameur Mejri (°1982, Tunis) woont en werkt in zijn geboorteland Tunesië. Met een hele<br />
generatie landgenoten deelt hij een gevoel van permanente crisis, volgens hem het gevolg<br />
van een chaotische aanpak van het collectieve bestel. Deze tentoonstelling is de allereerste<br />
over zijn oeuvre in Frankrijk. Thameur Mejri inspireert zich rijkelijk op de internationale volksculturen.<br />
Hij gebruikt technieken als het herhalen, het naast of op elkaar plaatsen van min of<br />
meer identificeerbare objecten en oppervlakken van prachtige kleuren. Alledaagse elementen,<br />
pictogrammen, soms gewoon woorden, lijken rond te zweven in composities die ogenschijnlijk<br />
wanordelijk zijn. De kunstenaar brengt de kijker bewust in verwarring. Naast schilderijen maakt<br />
hij trouwens ook video’s. Hij stoort zich daarbij niet aan de grenzen tussen de genres. (ah)<br />
13
MUSEA<br />
Francis Bacon:<br />
Man and Beast<br />
t/m 17-04<br />
Royal Academy<br />
Londen<br />
www.royalacademy.org.uk<br />
Jean<br />
Dubuffet<br />
24-02 t/m 15-08<br />
Guggenheim<br />
Bilbao<br />
www.guggenheimbilbao.eus<br />
Zelden heeft een kunstenaar<br />
het dierlijke dat in<br />
de mens verscholen zit zo<br />
treffend in beeld gebracht<br />
als Francis Bacon (1909-<br />
1992). Zijn schilderijen<br />
laten ons zien hoe onder<br />
de schone schijn van de<br />
beschaving de mens in<br />
wezen nog altijd een dier<br />
is. Het dier zelf is als thema<br />
ook aanwezig in zijn oeuvre.<br />
Deze tentoonstelling<br />
belicht de fascinatie van<br />
deze kunstenaar met Ierse<br />
roots voor de dierenwereld<br />
en hoe die zijn verbeelding<br />
heeft gevoed. Bacon<br />
verzamelde er documentatiemateriaal<br />
over, op zijn<br />
reizen naar Zuid-Afrika, en<br />
kocht tal van boeken over<br />
natuurlijke historie. Deze<br />
chronologisch geordende<br />
tentoonstelling begint<br />
met een groep biomorfe<br />
figuren gecreëerd in<br />
de periode 1944-1946, verwijzend naar het verval van de mensheid. In de jaren 1950<br />
observeerde hij met veel aandacht de dierenwereld, toen nog nadrukkelijker aanwezig<br />
in zijn schilderijen. Centraal op deze expo staan drie werken over het thema van het<br />
stierenvechten, waar de ontmoeting tussen mens en dier een hoogtepunt bereikt. Aan<br />
het einde krijgen we het allerlaatste werk te zien dat de meester schilderde: een studie<br />
van een stier. (ah)<br />
Francis Bacon, Study for Bullfight No. 1, 1969, olieverf op doek. 198 x 147,5 cm. Privécollectie.<br />
© The Estate of Francis Bacon. Alle rechten voorbehouden, DACS / Artimage 2021. © Foto: Prudence<br />
Cuming Associates Ltd.<br />
De titel van deze tentoonstelling is rechtstreeks<br />
ontleend aan de volgende verklaring van de<br />
kunstenaar: “Ik zou willen dat men mijn werken<br />
ziet als een poging tot het in ere herstellen van<br />
bekritiseerde waarden en, jawel, zelfs als een<br />
hartstochtelijke viering.” In de loop van zijn<br />
carrière streed de Franse kunstenaar Jean Dubuffet<br />
onvermoeibaar tegen het academisme<br />
en de principes van schoonheid en decorum.<br />
Hij koesterde een opvallend sterke belangstelling<br />
voor het dagelijkse, het onverwachte.<br />
Voor zijn werk gebruikte hij dan ook alledaagse<br />
materialen, om daar banale thema’s mee uit<br />
te beelden. Dubuffet kantte zich zo niet alleen<br />
tegen de normen, hij zocht ook naar manieren<br />
om de vitaliteit van een ervaring bevrijd<br />
van elke willekeurige dwang te vieren. Deze<br />
tentoonstelling brengt werken uit het Solomon<br />
R. Guggenheim Museum in New York en de<br />
Peggy Guggenheim Collection in Venetië. Ze<br />
biedt een boeiend overzicht van de productie<br />
van deze rebelse kunstenaar. De chronologisch<br />
opgevatte expo belicht één voor één de scharnierperiodes<br />
uit zijn carrière. (ah)<br />
Jean Dubuffet, La mésentente, 12 maart 1978, acryl op<br />
papier overgebracht op doek, 139,4 × 241,9 cm. New<br />
York, The Solomon R. Guggenheim Museum. © Jean<br />
Dubuffet, VEGAP, Bilbao, <strong>2022</strong>.<br />
Beatrix Potter:<br />
Drawn to Nature<br />
12-02 t/m 25-09<br />
Victoria & Albert Museum<br />
Londen<br />
www.vam.ac.uk<br />
Beatrix Potter, The Tale of Jemima Puddle-<br />
Duck artwork, 1908, waterverf en inkt op<br />
papier. © National Trust Images.<br />
Het Victoria & Albert Museum bezit de grootste collectie ter wereld van tekeningen, manuscripten,<br />
brieven en foto’s van Beatrix Potter. Deze grote tentoonstelling over de beroemde Britse<br />
schrijfster en illustratrice van kinderboeken lag dan ook voor de hand. Potter was een gepassioneerde<br />
natuurbeschermster en mycologe. Haar jarenlange aandachtige studie van de natuur<br />
verklaart vanzelfsprekend waarom haar tekeningen zo natuurgetrouw waren. Behalve foto’s en<br />
archiefdocumenten van de familie brengt de expo ook tal van voorbereidende tekeningen voor<br />
haar boeken, waaronder de beroemde reeks Peter Rabbit, maar ook studies van paddenstoelen<br />
en bijzonder fraaie aquarellen, die Beatrix Potter schilderde op het platteland rond de boerderijen<br />
waar ze woonde. (ah)<br />
14
MUSEA<br />
James McNeill<br />
Whistler<br />
08-02 t/m 08-05<br />
Musée d’Orsay<br />
Parijs<br />
www.musee-orsay.fr<br />
Surrealism<br />
Beyond Borders<br />
24-02 t/m 29-08<br />
Tate Modern<br />
Londen<br />
www.tate.org.uk<br />
De Frick Collection is<br />
een van de belangrijkste<br />
musea van Europese<br />
kunst in de Verenigde<br />
Staten. Nu de<br />
instelling dicht is wegens<br />
werkzaamheden<br />
is een fraai ensemble<br />
werken van de Amerikaanse<br />
schilder James<br />
Abbott McNeill Whistler<br />
(1834-1903) straks te<br />
zien in het Musée<br />
d’Orsay, dat reeds een<br />
meesterwerk van hem<br />
bezit: Arrangement in<br />
grey and black: portrait<br />
of the painter’s mother.<br />
Dit schilderij krijgt hier<br />
het gezelschap van drie<br />
grote portretten, representatief voor zijn beroemde<br />
‘symfonieën in wit’ en ‘arrangementen in zwart’: het<br />
Portrait of Mrs Frederick Leyland, het Portrait of Rosa<br />
Corder, en het portret van de extravagante estheet<br />
Robert de Montesquiou-Fezensac, één van Whistlers<br />
mooiste schilderijen. <strong>2022</strong> staat in het teken van<br />
Marcel Proust, die honderd jaar geleden overleed.<br />
Het laatste schilderij verraadt de invloed van Montesquiou<br />
en Whistler op Prousts magnum opus A la<br />
recherche du temps perdu en personages als baron<br />
de Charlus en schilder Elstir. (ah)<br />
James Abbott McNeill Whistler, Symphony in Flesh Color and<br />
Pink: Portrait of Mrs. Frances Leyland, 1871, olieverf op doek.<br />
New York, The Frick Collection. © Foto: Joseph Coscia Jr.<br />
De geschiedenis van het surrealisme, zowel in de schilderkunst als in de literatuur,<br />
werd geschreven met een te eenzijdige aandacht voor de door André Breton<br />
in Frankrijk opgerichte en geleide beweging. Het surrealisme is echter veel<br />
méér dan een beweging, het is een attitude, en die heeft zich verspreid over<br />
een gebied dat veel uitgestrekter is, van Buenos Aires tot Caïro, van Lissabon tot<br />
Mexico, en van Praag tot Seoel en Tokio. Kunstenaars lieten het onbewuste een<br />
rol spelen in hun oeuvre, en zetten de artistieke poëzie in als wapen tegen de<br />
politiek en de volgens hen hypocriete conventies. Nadat ze eerder al te zien was<br />
in New York, wil deze tentoonstelling nu ook in Londen een juistere kijk op het<br />
surrealisme bieden en deze belangrijke stroming uit de kunstgeschiedenis een<br />
nieuwe dimensie geven. (ah)<br />
Koga Harue, Umi (the sea), 1929. Tokio, The National Museum of Modern Art. © Foto: MOMAT/<br />
DNPartcom.<br />
Schatten uit de collectie<br />
van Al Thani<br />
t/m 19-01-2038<br />
Hôtel de la Marine<br />
Parijs<br />
www.hotel-de-la-marine.paris<br />
Sculptuur van een beer, China, Westerse Handynastie,<br />
206 v.C. - 25 n.C., verguld brons.<br />
Collectie Al Thani.<br />
Sjeik Hamad Ben Abdullah Al Thani, een neef van de emir van Qatar, bezit een van de meest<br />
prestigieuze kunstcollecties ter wereld. Een boeiende selectie is te zien in het Hôtel de la Marine,<br />
in de zalen die vroeger dienden als koninklijke meubelopslagplaats. Zo is er een prachtig,<br />
uit rode jaspis gebeeldhouwd faraohoofd uit de tijd van de 18e dynastie, een buitengewoon<br />
mooi beeld van een beer uit de tijd van de Chinese Han-dynastie, en een Maya-hanger in de<br />
vorm van een masker. Een van de zalen is gewijd aan het thema van het portret, met gebeeldhouwde<br />
gezichten afkomstig uit verschillende periodes en plaatsen. In een andere zaal ontdekken<br />
we objecten vervaardigd van kostbare materialen: goud, zilver en edelstenen. Een apart<br />
deel van de expo handelt over de islamitische kunst, met onder meer de befaamde wijnkelk van<br />
keizer Jahângîr (1607-1608), het oudste gedateerde drinkgereedschap van jade dat met zekerheid<br />
kan worden geassocieerd met een Mogolkeizer. (ah)<br />
15
16<br />
Kunst inzicht #0 2.<strong>2022</strong> — PART 1<br />
MARRA\NOSCO<br />
Gallery<br />
Een nieuwe<br />
internationale hub<br />
in Brussel<br />
Cyril Moumen van Gallery Nosco (VK en Frankrijk)<br />
en Anna Marra van Galleria Anna Marra (Italië)<br />
schrijven samen een nieuw hoofdstuk: MARRA\<br />
NOSCO Gallery. U kent hen misschien nog van<br />
hun vorige Brusselse project, de curatoriale<br />
ruimte genaamd Bubble’n’Squeak (zie <strong>COLLECT</strong><br />
nr. 508). Het doel blijft hetzelfde: een dialoog<br />
tussen kunstenaars van verschillende generaties<br />
en continenten.<br />
Hoe kijken jullie terug op het<br />
project Bubble’n’Squeak? Zijn<br />
bepaalde kunstenaars in het<br />
bijzonder in de smaak gevallen<br />
bij verzamelaars?<br />
MARRA: “Bubble’n’Squeak<br />
was een goede gelegenheid<br />
om nieuwe kunstenaars en een<br />
nieuwe kunstscene te ontdekken.<br />
Elk van de betrokken<br />
galeries, (naast Galleria Anna<br />
Marra en Gallery Nosco ook<br />
de Belgisch-Italiaanse galerie<br />
Montoro12 Gallery, red.) bracht<br />
zijn ervaring en connecties mee<br />
om zo iets compleet nieuws te<br />
bouwen. Lokale verzamelaars<br />
hebben onze tentoonstellingen<br />
enorm gewaardeerd. Ze hadden<br />
veel aandacht voor onze ideeën,<br />
en zelfs voor artiesten die niet<br />
zo bekend zijn in de Brusselse<br />
regio.”<br />
NOSCO: "De meest populaire<br />
artiest moet Dan Mihaltianu<br />
geweest zijn. Hij was zo vriendelijk<br />
om de installatie die we<br />
kennen van de Biënnale van<br />
Venetië speciaal voor ons te<br />
reproduceren. Om eerlijk te<br />
zijn heb ik nog geen seconde<br />
tijd gehad om terug te kijken<br />
op Bubble’n’Squeak sinds het<br />
eindigde, met al het reizen naar<br />
de recente beurzen in Barcelona,<br />
Londen, Turijn en Miami... Ik blijf<br />
nooit bij de pakken zitten, en dat<br />
is wat voor mij het hele Bub-<br />
ble’n’Squeak-project samenvat.<br />
Wie dat echt wil kan dingen<br />
blijven verwezenlijken, ondanks<br />
de moeilijke situatie.”<br />
Bubble’n’Squeak heeft bijna<br />
een jaar bestaan, is dit een<br />
permanenter project?<br />
MARRA: “Bubble’n’Squeak was<br />
een curatoriele pop-up. In het<br />
afgelopen jaar hebben we er<br />
zes internationale tentoonstellingen<br />
en meer dan veertig<br />
kunstenaars van over de hele<br />
wereld kunnen presenteren. Ik<br />
ben erg blij dat ik er deel van<br />
heb uitgemaakt, omdat ik zo de<br />
Noord-Europese kunstscene<br />
van dichterbij heb leren kennen.<br />
Ik hou er ook sterke relaties<br />
aan over. De nieuwe galerie<br />
MARRA\NOSCO is letterlijk het<br />
resultaat van de samenwerking<br />
met Cyril Moumen. Het is<br />
dit keer geen tijdelijk project,<br />
maar een nieuwe galerie met<br />
een intensief programma dat<br />
de komende jaren zal worden<br />
ontwikkeld, inclusief een kunstenaarsresidentie.”<br />
Een groot deel van de<br />
kunstenaars op het<br />
programma is afkomstig uit<br />
Roemenië en Latijns-Amerika.<br />
Waar komen die geografische<br />
klemtonen vandaan?<br />
NOSCO: “De Roemeense<br />
Anna Marra en Cyril Moumen. © R.V.<br />
“Transparant en duidelijk<br />
zijn is belangrijk. De rest is<br />
menselijke ervaring.”<br />
CYRIL MOUMEN<br />
klemtoon komt voort uit mijn<br />
samenwerking met de schilder<br />
Radu Oreian. Ik heb Radu<br />
ontmoet via mijn vrienden bij<br />
Plan B Gallery – zij zijn gespecialiseerd<br />
in het promoten<br />
van verschillende generaties<br />
Roemeense kunstenaars. Wat<br />
Latijns-Amerika betreft: in 2007<br />
leerde ik via een vriend in Rio<br />
de Janeiro voor het eerst Braziliaanse<br />
kunstenaars kennen.<br />
Daarop volgden vele reizen<br />
naar Peru, Mexico, Colombia…<br />
Ik ben gefascineerd door de<br />
Latijns-Amerikaanse cultuur.<br />
MARRA: “Ons programma zal<br />
echter niet alleen gericht zijn<br />
op die geografische gebieden.<br />
Ook twee bekende Italiaanse<br />
kunstenaars doen mee aan<br />
de groepstentoonstelling, en<br />
een jonge Amerikaanse. Ik heb<br />
me dankzij enkele vruchtbare<br />
samenwerkingen met galeries<br />
en curatoren in New York de<br />
laatste jaren veel meer gericht<br />
op Amerikaanse en Afro-Amerikaanse<br />
kunstenaars.”<br />
Wat is het geheim van een<br />
goede samenwerking tussen<br />
twee grote internationale<br />
galeries?<br />
MARRA: “Ik ben ervan<br />
overtuigd dat bij een goede<br />
samenwerking de individuen<br />
sterker worden. Een heleboel<br />
nieuwe opties worden plots<br />
beschikbaar. We delen een<br />
gemeenschappelijke interesse<br />
in de internationale kunstscene,<br />
een vergelijkbare visie,<br />
en programma’s die heel erg<br />
complementair zijn.”<br />
NOSCO: “Ik beschouw mijn<br />
galerie niet als ‘groot’, en ik<br />
heb ook niet echt een geheim<br />
voor een goede samenwerking.<br />
Transparant en duidelijk<br />
zijn is belangrijk. De rest is<br />
menselijke ervaring.”<br />
MARRA\NOSCO Gallery<br />
The Little Thing That Counts<br />
t/m 19-02<br />
Brussel<br />
www.marranosco.com
GALERIES<br />
Kiro Urdin celebreert<br />
de schilderkunst<br />
t/m 10-04<br />
Galerie De Zwarte Panter<br />
Antwerpen<br />
www.dezwartepanter.com<br />
Jardin van<br />
Massao Mascaro<br />
13-02 t/m 24-04<br />
Hopstreet Gallery<br />
Deurle<br />
www.hopstreet.be<br />
Voor het eerst exposeert Kiro Urdin (°1945) in De Zwarte Panter, en dat<br />
zullen we geweten hebben. De Macedonisch-Franse kunstenaar zag in de<br />
legendarische galerie de langste wand van de kapel en begon in oktober<br />
2021 aan een schilderij van tien meter met de titel Tabula Rasa. Een ‘performanceschilderij’<br />
waar hij, zoals te zien in een bijhorende film, aan begon op<br />
de grond. De vrijheid om onszelf te definiëren volgens onze eigen regels,<br />
daar wijst de titel op. Urdin studeerde kunst en film in Parijs. Hij is cineast, hij<br />
schildert en is de oprichter van het Planetarisme, een beweging die ernaar<br />
streeft om de wereld te verenigen. Kosmische abstractie, figuratie, echo’s<br />
van action painting, informele kunst en de Japanse Gutai-groep, tegelijk<br />
mystiek en energiek: het verbaast niet dat De Zwarte Panter in samenwerking<br />
met de online galerie Kloser Contemporary Art er een grote solo in zag,<br />
ook met historisch werk, een nieuw boek en een film. Aanvullend is er een<br />
expositie met recente schilderkunst van Frieda Van Dun. (cv)<br />
Kiro Urdin werkt aan Tabula Rasa (<strong>2022</strong>), olieverf op doek, 287 x 960 cm. © Foto: Sylvia<br />
Jones. Met toestemming van de kunstenaar, De Zwarte Panter en Kloser Contemporary<br />
Art. Prijsindicatie: kleine formaten op papier ca. € 5.500, olieverfschilderijen tussen<br />
€ 20.000 en € 60.000, zeer groot historisch werk kan duurder zijn, prijs Tabula Rasa<br />
nog niet bepaald.<br />
In Deurle laat<br />
galerie Hopstreet<br />
bezoekers rondwandelen<br />
in de<br />
solo Jardin van de<br />
Franse fotograaf<br />
Massao Mascaro<br />
(°1990, Lille, woont<br />
in Brussel). Tussen<br />
haakjes: de<br />
nieuwe exposities<br />
bij de buren, het<br />
Museum Dhondt-<br />
Dhaenens, gaan<br />
gelijktijdig van<br />
start. Mascaro<br />
trok onlangs in<br />
Fondation A Stichting<br />
de aandacht met Sub Sole, zijn vierde en recentste<br />
fotoreeks. Hij fotografeerde tijdens tochten langs de<br />
Middellandse Zee, met Odysseus als gids en met een<br />
andere kijk op migratie als resultaat. Zwart-witfoto’s als<br />
een gedicht van beelden, subtiel en complex. Het is niet<br />
anders in Jardin, zijn tweede reeks die in 2016 werd bekroond<br />
met de BOZAR Nikon Monography Series Award<br />
en in 2019 neerstreek in een door Witty Kiwi en L’éditeur<br />
du dimanche uitgegeven boek. Een teer twijgje dat<br />
vastzit in een draadomheining, de blik van een jonge<br />
vrouw en meer sobere, maar suggestieve beelden zijn<br />
meegebracht van wandelingen door straten en parken<br />
in Madrid. Allemaal intense fluisteringen over het begrip<br />
‘tuin’. (cv)<br />
Massao Mascaro, Jardin, 2019, analoge zwart-witfoto, afdruk op<br />
barietpapier, 150 x 100 cm. Met toestemming van Massao Mascaro.<br />
Prijsindicatie: tussen € 1.500 en € 2.800.<br />
Stan Van Steendam<br />
revitaliseert abstractie<br />
05-02 t/m 13-03<br />
Barbé Urbain<br />
Gent<br />
www.barbe-urbain.com<br />
Stan Van Steendam, Sil, 2021, pigmenten,<br />
stof, vuil, plaaster en epoxyhars op hout, 105 x<br />
124 x 16 cm. Met toestemming van de kunstenaar<br />
en Barbé Urbain. Prijsindicatie: tussen<br />
€ 3.000 en € 10.000.<br />
De schilderkunst van Stan Van Steendam wringt en schuurt en barst uit haar voegen, verleidelijk<br />
tactiel maar toch nauwgezet. De Belgische kunstenaar (°1985, woont in Brussel en Lissabon) lijkt<br />
aan de haal te gaan met abstracte tradities van materieschilderkunst, het monochrome en het<br />
minimalisme, denk aan pakweg Robert Ryman. Maar hij geeft er een eigen draai aan. Met blote<br />
handen, want zo realiseert hij zijn werk. En zo sloopt hij grenzen tussen schilderkunst en beeldhouwkunst.<br />
De omgeving waarin hij werkt, beïnvloedt zijn kunst: hij verzamelt ter plekke materialen<br />
als stof en gruis die in zijn schilderijen belanden. Vorig najaar was hij de eerste residerende<br />
kunstenaar op het wijndomein Valke Vleug in Liezele. Zijn tweede solo bij Barbé Urbain is down<br />
the trail. De werken zijn grotendeels gemaakt in een atelier op een grimmig industrieterrein in<br />
Lissabon. Schilderijen beginnen nu breuken en barsten te vertonen. Er komen wat sculpturen bij<br />
en een ingreep in de ruimte, een lange streep van gruis. (cv)<br />
17
GALERIES<br />
Aanstormend talent<br />
Floris Van Look<br />
05-02 t/m 17-04<br />
KETELEER GALLERY<br />
| Bremdonck<br />
Brasschaat<br />
www.keteleer.com<br />
Yoo Geun-Taek:<br />
eerste solo in Europa<br />
11-02 t/m 09-04<br />
Newchild Gallery<br />
Antwerpen<br />
www.newchildgallery.com<br />
Floris Van Look<br />
(°1990, Antwerpen)<br />
zit niet stil. Vorig<br />
jaar zijn eerste<br />
solo bij Keteleer in<br />
Antwerpen en nu<br />
trakteert hij ons<br />
op A Short Trip in<br />
Bremdonck, de<br />
tweede locatie<br />
van die galerie, in<br />
het Peerdsbos in<br />
Brasschaat. Een<br />
korte trip voor<br />
Antwerpenaren. Bovendien nemen nieuwe schilderijen ons<br />
mee naar bossen, bergen en aan zee. De kunstenaar zocht<br />
een figuur zonder eigenschappen. Misschien wat zinspelend<br />
op de roman Der Mann ohne Eigenschaften van Robert Musil,<br />
die filosofeert over eigenschappen waardoor we niet helemaal<br />
onszelf kunnen zijn. Hoe dan ook, Van Look kwam uit bij<br />
ijsblokjes: transparante personages, en een vrolijke hommage<br />
aan het tekenfilmfiguurtje SpongeBob. Zie ze genieten aan<br />
een kampvuur. Zonder in de gaten te hebben dat ze zichzelf<br />
om zeep helpen, wat niet vreemd is aan de eigentijdse mens.<br />
Ergens is het zelfs een trip in psychedelische zin, een prettige<br />
in dit geval. Heerlijk van de pot gerukt, maar met een metafysisch<br />
kantje. (cv)<br />
Floris Van Look, the fire, eind 2021, 90 x 90 cm, olieverf op doek. Met<br />
toestemming van de kunstenaar en KETELEER GALLERY. Prijsindicatie:<br />
tussen € 2.000 en € 6.000.<br />
In Antwerpen pakt de jonge galerie Newchild uit met de eerste eenmanstentoonstelling<br />
van Yoo Geun-Taek (°1965, Korea) in Europa. De<br />
kunstenaar uit Seoul staat bekend als een toonaangevende figuur in<br />
de naoorlogse Koreaanse schilderkunst. Hij kreeg al veel erkenning in<br />
zijn thuisland en andere Aziatische landen, en zijn werk zit ook in de<br />
White Rabbit Collection in Australië. Alledaagse onderwerpen combineert<br />
hij met traditionele Koreaanse schildertechnieken. We zien<br />
veel westerse objecten terug, omwille van hun impact op het dagelijks<br />
leven in Korea. Zo verruimt Yoo Geun-Taek de oude technieken. Want<br />
hij leeft in de 21e eeuw en hij reflecteert over het dagdagelijks bestaan<br />
in zijn land, vanuit eigen ervaringen en emoties. Inhoud en materialiteit<br />
gaan hand in hand in een soort meditatieve schilderkunst, die iets<br />
surreëels kan hebben. (cv)<br />
Yoo Geun-Taek, Some Dinner, 2019, zwarte inkt, wit poeder en tempera op Koreaans<br />
hanji papier, 204 x 295 cm. Met toestemming van de kunstenaar en Newchild<br />
Gallery. Prijsindicatie: tussen € 5.000 en € 40.000.<br />
Lode Laperre en zijn fascinatie<br />
voor het Oosten<br />
20-02 t/m 27-03<br />
Galerie 10a<br />
Otegem<br />
www.galerie10a.be<br />
Lode Laperre, Subaru (Manga), 2021, 180 x 140 cm.<br />
Met toestemming van de kunstenaar en Galerie<br />
10a. Prijs: € 15.700.<br />
Lode Laperre (°1966, Kortrijk) geeft zijn solo in Galerie 10a de titel Eidolon, het Griekse<br />
woord voor schijnbeeld, een schim van wat er niet meer is. Zijn tijdelijk atelier, voorheen<br />
een Subaru-garage, zal inmiddels gesloopt zijn. Wat rest, zijn de daar geschilderde werken.<br />
‘Subaru’ is Japans voor ‘verenigen’. Wat een toeval, want hij laaft zich al een tijdje aan<br />
oosterse beeldculturen door toedoen van exposities in Azië, en misschien ook zijn vader<br />
die kalligrafie beoefende. In het schilderij Subaru (Manga) vervloeien sporen van Japanse<br />
houtsnedekunst met de gulden snede, iets typisch westers. Andere schilderijen vermengen<br />
eveneens facetten van Oost en West. Er verschijnt niet alleen een nieuwe monografie, op<br />
22 februari wordt de podcast Het Gele Gebaar gelanceerd. Prof. Filip Caeldries, prof. Hans<br />
De Wolf, politicus Koen Geens en prof. Jean Paul Van Bendegem spreken daarin vanuit hun<br />
vakgebieden over het Oosten. (cv)<br />
18
GALERIES<br />
Alice Neel<br />
t/m 5-03<br />
Xavier Hufkens<br />
Brussel<br />
www.xavierhufkens.com<br />
Andy Warhol:<br />
Icon Icon Icon<br />
t/m 12-03<br />
Deodato Art<br />
Brussel<br />
www.deodato.be<br />
Een nieuwe tentoonstelling<br />
van portretten van Alice<br />
Neel (1900-1984) brengt<br />
ons terug naar het Amerika<br />
van de 20e eeuw, aan de<br />
hand van zowel jonge als<br />
oudere gezichten. Deze<br />
uitgelezen selectie werken,<br />
geschilderd in meer dan<br />
een halve eeuw tijd, omvat<br />
ook schilderijen die nooit<br />
eerder werden tentoongesteld.<br />
Het ensemble<br />
laat de creatieve evolutie<br />
van de kunstenares zien<br />
in de loop der decennia.<br />
Of het nu gaat om baby’s,<br />
jonge kinderen, tieners,<br />
vrienden, minnaars,<br />
mecenassen, rijke of arme<br />
mensen, in haar ogen zijn<br />
ze allen even belangrijk en<br />
interessant. Deze selectie<br />
portretten brengt de kijker<br />
tot enkele cruciale en<br />
existentiële vragen. Wanneer zijn we geworden wie we zijn? Hoe zijn we veranderd,<br />
geëvolueerd? Alice Neel geeft ons een inkijk in de psychologie van haar modellen,<br />
door hun kwetsbaarheid en onzekerheden tot uiting te brengen. De expo laat ook<br />
zien hoe kinderen een rijke en onuitputtelijke bron van inspiratie zijn. (gg)<br />
Alice Neel, Sol Alkaitis, 1965, olieverf op doek, 101 × 68 cm. Met toestemming van The Estate of<br />
Alice Neel en Xavier Hufkens, Brussel. © Foto: Kerry McFate. Prijs op aanvraag.<br />
Hoe word je een van de beroemdste kunstenaars<br />
ter wereld? Hoe ontwikkel je een stijl die bestand<br />
is tegen de tand des tijds en imitatie? Galerie<br />
Deodato Art brengt een tentoonstelling over Andy<br />
Warhol, de paus van de pop art die uitgroeide tot<br />
een van de invloedrijkste beeldende kunstenaars<br />
van de 20e eeuw. Speciale aandacht is er voor de<br />
iconen die zijn oeuvre hebben beïnvloed: van de<br />
wulpse Marilyn Monroe tot blitse rocksterren als<br />
Mick Jagger en bekende beelden uit de volkscultuur,<br />
zoals de soepblikjes van Campbell. Andy<br />
Warhol bewerkte beelden uit de popcultuur door<br />
middel van vergroting en herhaling, en altijd weer<br />
in felle kleuren. Na al die jaren blijven zijn intussen<br />
wereldberoemde werken ons fascineren. Deze<br />
expo presenteert sommige van de belangrijkste<br />
werken van de Amerikaanse kunstenaar: genummerde<br />
reeksen (die nog altijd recordbedragen<br />
opbrengen op veilingen), de historische This is Not<br />
By Me, maar ook populairdere onderwerpen, zoals<br />
Marilyn en Flowers, en de uiterst zeldzame werken<br />
op acetaat, Ladies&Gentlemen. (gg)<br />
Andy Warhol, Vesuvius ll.365, zeefdruk in kleur, 80 cm x 100<br />
cm. © Deodata Art. Prijsindicatie: € 300 tot € 40.000.<br />
Carlotta Bailly-Borg<br />
t/m 19-02<br />
Ballon Rouge<br />
Brussel<br />
www.ballonrougecollective.com<br />
Carlotta Bailly-Borg, Frustrated, 2021, acrylverf,<br />
linnen doek en staal, 230 cm x 75 cm. © De<br />
kunstenaar, Ballon Rouge & NEVVEN. © Foto:<br />
David Eng. Prijsindicatie: € 3.500 tot € 10.000.<br />
Carlotta Bailly-Borg (°1984) is een Franse kunstenares die in Brussel woont. Kenmerkend voor<br />
haar heel aparte stijl zijn de surrealistische accenten. In haar plastische oeuvre gebruikt ze een<br />
mix van elementen ontleend aan de mythologie, de popcultuur, het classicisme en de Japanse<br />
erotische prenten. Deze eerste solotentoonstelling in twee stappen (in Brussel en in Basel),<br />
brengt nog niet eerder vertoonde werken en bekende werken. Erg bekend, zelfs zowat het<br />
visitekaartje van deze kunstenares, is de reeks Family Affair: uitgesproken verticale werken, met<br />
afbeeldingen van koorden en knopen waarop mensachtige wezens te zien zijn. In Brussel pakt<br />
Carlotta Bailly-Borg uit met nieuwe schilderijen van groot formaat, waarin ze technieken gebruikt<br />
om foto’s over te brengen, om zo de dieptewerking van haar beelden te versterken. Met<br />
werken variërend van tekeningen en schilderijen op doek tot keramiek, fresco’s en achterglasschilderingen,<br />
beproeft de kunstenares voortdurend nieuwe expressievormen. Haar inspiratie<br />
haalt ze uit een ruime waaier van culturen en tijdperken. (gg)<br />
19
GALERIES<br />
LiHa: Adage<br />
t/m 26-02<br />
The Palm Beach<br />
Brussel<br />
www.thepalmbeach.be<br />
Agnès Thurnauer<br />
t/m 05-03<br />
Michel Rein<br />
Brussel<br />
www.michelrein.com<br />
LiHa zag fotografie<br />
en schilderkunst<br />
lange tijd als twee<br />
concurrerende<br />
genres, tot ze de<br />
uitdaging aanging<br />
om een synthese<br />
tussen die twee tot<br />
stand te brengen,<br />
door rechtsreeks<br />
te gaan schilderen<br />
op foto’s. Concurrentie<br />
wordt zo<br />
vriendschap: de foto<br />
inspireert het schilderij<br />
en vice versa.<br />
Foto’s zijn voor haar nu geen drager meer, maar een bron<br />
van inspiratie, die haar hele productie beïnvloedt. De kunstenares<br />
werkt tegenwoordig op wit papier met fijne korrel.<br />
Geleidelijk ontstaan verschillende tinten: pigmenten, acryl,<br />
pastel en Ecoline worden vernuftig met elkaar gecombineerd.<br />
LiHa werkt gewoon op de grond, nu eens met penselen,<br />
dan weer met stukken hout of een paletmes. Ze leeft<br />
zich vrijelijk uit, door afwisselend te wrijven, uit te smeren,<br />
te schilderen, glad te strijken, … Daarna voegt ze er kleuren<br />
aan toe en uiteindelijk laat ze de materie vast worden. De<br />
bewegingen die ze daarbij maakt, zijn zuiver instinctief,<br />
met soms verrassende resultaten. De vormen verfijnen zich<br />
gaandeweg tot composities die je tot de lyrische abstractie<br />
kunt rekenen. (gg)<br />
LiHa, Pas de deux, 2021, gemengde techniek op papier, 75 cm x 60 cm.<br />
© De kunstenaar en The Palm Beach. Prijsindicatie: € 450 tot € 900.<br />
De taal staat centraal in de schilderijen, sculpturen en installaties van Agnès<br />
Thurnauer (°1962, Parijs). In haar schilderijen verwerkt ze vaak letters of<br />
woorden, waar de kijker vrijelijk zijn eigen boodschap in kan vinden. Deze<br />
plastische kwaliteit van de taal tref je ook aan in haar driedimensionale<br />
sculpturen, gemaakt van gegoten letters van verschillende grootte, waar je<br />
als toeschouwer zelfs in kunt gaan zitten. Voor Agnès Thurnauer is de interactie<br />
met een kunstwerk iets wederzijds. Een kunstwerk biedt een zekere<br />
kijk op de wereld, maar iedereen kan er het zijne in zien. Die gedeelde taal<br />
staat centraal in onze samenleving en verleent kunst een krachtige poëtische<br />
en politieke functie. Thurnauer raakte als kunstenares bekend door<br />
een solotentoonstelling in het Palais de Tokyo, in 2003. In 2020 installeerde<br />
ze een permanent werk, Les Matrices Chromatiques, in het Musée de<br />
l’Orangerie. In september 2021 installeerde ze een groot werk, besteld door<br />
het ministerie van Cultuur, in Ivry-sur-Seine. Dit jaar staan er maar liefst vier<br />
solotentoonstellingen op het programma! (gg)<br />
Agnès Thurnauer, Original world #3, 2008, acryl op doek, 130 cm x 165 cm. © De kunstenaar<br />
en Michel Rein, Parijs/Brussel. Prijsindicatie: € 8.000 tot € 21.500.<br />
François van Zuylen<br />
t/m 26-02<br />
Gery Art Gallery<br />
Namen<br />
www.facebook.com/geryartgallery<br />
François van Zuylen, My Little Sweet<br />
Neighborhood III, foto, 6,2 cm x 6,2 cm.<br />
© François van Zuylen. Prijs: € 750.<br />
Dit fotoproject van François van Zuylen, met als titel My Little Sweet Neighborhood, gaat over<br />
verschillende elementen van het onroerend erfgoed in <strong>België</strong>. Hij biedt bovendien een heel<br />
aparte kijk op hoe dit erfgoed is geëvolueerd. Bij het bekijken van al die beelden rijzen er spontaan<br />
verschillende vragen. Zijn die elementen beschermd? Worden ze onderhouden, worden<br />
ze overgeleverd aan de tand des tijds, of worden ze misschien zelfs vernield? Zijn foto’s vormen<br />
een soort inventaris, een blijvende herinnering aan die plaatsen, waarvan sommige op het<br />
eerste gezicht onbeduidend lijken. De kijker wordt uitgenodigd tot een wandeling, sterker nog,<br />
tot nadenken, door virtueel of lijfelijk de gefotografeerde plaatsen te bezoeken en daar zelf de<br />
evolutie in ogenschouw te nemen. Het is de bedoeling een band te creëren tussen het heden<br />
en het verleden. François van Zuylen legt bewust de nadruk op de tijd die verstrijkt en probeert<br />
een zekere nostalgie in zijn werk te leggen. Zijn beelden zijn onzuiver of verkleurd. Esthetische<br />
keuzes die perfect passen bij het Polaroid-formaat. (gg)<br />
20
Bruthausgallery<br />
Kunst die meetelt,<br />
weg van de stad<br />
Feiten: corona rommelt keer op keer met de<br />
beursagenda, kunstenaars effenen hun eigen pad<br />
door van galerie naar galerie te springen, en in<br />
grootsteden vormen handelaars clusters om het de<br />
verzamelaar gemakkelijk te maken. Hoe slaagt een<br />
provinciale galerie er dan toch in om ambitieus en<br />
eigenzinnig aan de weg te timmeren? We vroegen<br />
het aan Bruthausgallery in Waregem.<br />
Waarin zijn jullie het afgelopen<br />
jaar gegroeid en welk gevoel<br />
houden jullie over aan 2021?<br />
Joris Vander Borght (runt met<br />
echtgenote Nancy De Vos al<br />
tien jaar de galerie): “De volledige<br />
lockdown in 2020 zorgde<br />
voor inzicht en ook bevestiging<br />
om verder te gaan op onze<br />
‘koppige’ koers." In plaats van<br />
een voorzichtige en afwachtende<br />
houding versnelde Bruthaus<br />
zijn ambities. "2021 was een<br />
gejaagd en tegelijk bevreemdend<br />
jaar, waarin we dromen<br />
durfden waarmaken. Zo toonde<br />
ik als curator werk van twee<br />
kunstenaars (Willem Boel en<br />
Thomas Renwart) door en over<br />
elkaar, wat zowel voor hén als<br />
voor het publiek een bijzondere<br />
verrijking was. We namen voor<br />
het eerst een galerie-assistent<br />
in dienst en trokken resoluut de<br />
kaart van de social media voor<br />
onze promotie. Het succes realiseerde<br />
zich in grote museumaankopen<br />
van drie imposante<br />
werken van drie verschillende<br />
kunstenaars! “<br />
Kunstenaars komen en gaan.<br />
Hoe gaat Bruthausgallery<br />
hiermee om?<br />
“Het komen en gaan van<br />
kunstenaars is een natuurlijke<br />
cyclus waarvoor we begrip<br />
hebben. Soms gebeurt het dat<br />
wij de samenwerking met een<br />
kunstenaar moeten stopzetten<br />
omdat we ons niet voelen<br />
slagen in onze opzet om hem/<br />
haar verder te brengen in<br />
de artistieke carrière. Maar<br />
evengoed zien we dat er zoveel<br />
goede, sterke, dynamische<br />
kunstenaars klaar staan om<br />
met ons samen te werken!<br />
Wij zijn galeriehouders omdat<br />
we geloven in het belang, de<br />
levensnoodzaak van de kunst,<br />
en het belang van de kunstenaar<br />
die de wereld bouwt en<br />
beschouwt.”<br />
Bruthausgallery is een<br />
vreemde eend in de bijt door<br />
zijn solitaire locatie. Bepaalt dit<br />
ook jullie visie op kunst?<br />
“Deze regio staat bekend<br />
om zijn grote schare ‘goede’<br />
verzamelaars die ook moeilijk<br />
werk durven aankopen. We<br />
hebben de eerste jaren heel<br />
hard moeten werken om ons<br />
te laten ‘ontdekken’ maar<br />
ondertussen werken we samen<br />
met het S.M.A.K. en hebben<br />
meer en meer liefhebbers hun<br />
weg gevonden. Bovendien<br />
liggen we helemaal niet zo solitair,<br />
integendeel, je mag niet<br />
vergeten dat we de as tussen<br />
Museum Dhondt Dhaenens,<br />
het Raveelmuseum en Deweer<br />
Gallery (KETELEER GALLERY)<br />
in Otegem vormen!<br />
Wij wilden een grote en tegelijk<br />
betaalbare galerieruimte om<br />
onszelf géén financieel mes<br />
op de keel te zetten. Een van<br />
de eerste bedrijven die we hier<br />
leerden kennen is het vlakbij<br />
gelegen Claessens Artist Canvas,<br />
sinds 1905 producent van het<br />
beste schilderdoek met Vlaams<br />
Leie-linnen. Kunstenaars als<br />
Jackson Pollock en Gerard<br />
Nancy De Vos en Joris Vander Borght. Bruthausgallery. © R.V.<br />
“Wij volgen géén trends,<br />
maar we voelen blijkbaar wél goed<br />
aan wat belangrijk zal worden.”<br />
JORIS VANDER BORGHT<br />
Richter wilden enkel op dit doek<br />
schilderen! Al van bij de start<br />
mogen wij daar fabriekshallen<br />
gebruiken voor grote niet-commerciële<br />
in situ installaties. Hiermee<br />
plaatsten we ons van meet<br />
af aan op de kaart!” Joris Vander<br />
Borght weet uit ervaring wat het<br />
is om kunstenaar te zijn en het<br />
is vanuit die visie dat de galerie<br />
haar eigenzinnig traject volgt.<br />
“Wij tonen niét de dingen die we<br />
graag zien, maar wél de kunst<br />
die we belangrijk vinden. Wat,<br />
naar mijn idee kunsthistorisch<br />
relevant is en belangrijk om aan<br />
een publiek te tonen. Authenticiteit<br />
en integriteit is hierbij van<br />
groot belang, een kunstenaar<br />
moet niet proberen te ‘pleasen’<br />
maar wel experimenteren en<br />
herbronnen.”<br />
In februari stond Art<br />
Rotterdam op de agenda,<br />
maar midden januari<br />
kondigde men een<br />
verschuiving aan? Wat nu?<br />
“Als bedrijf moet je, zeker nu,<br />
flexibel zijn. Alles is voorbereid,<br />
nu ligt het beurspakket ‘op<br />
schap’ en kan onze ‘thuis’-programmatie<br />
gewoon doorgaan.<br />
Kunstbeurzen zijn in eerste<br />
plaats belangrijk voor de kunstenaars,<br />
je biedt hun de mogelijkheid<br />
om zich te profileren bij een<br />
buitenlands publiek. We positioneren<br />
ons al een aantal jaren<br />
meer op een internationaal veld,<br />
waardoor onze geloofwaardigheid<br />
meteen een aantal stappen<br />
verder staat . Intussen namen we<br />
al een aantal keer deel aan Art<br />
Rotterdam en Artissima Turijn en<br />
binnenkort appliqueren we ook<br />
voor Art Cologne. Deelname aan<br />
buitenlandse beurzen vinden<br />
we inderdaad belangrijker, maar<br />
we zullen zeker niet weigeren als<br />
ook Art Brussels ons uitnodigt!”<br />
Joost Pauwaert,<br />
Guy Slabbinck<br />
en Dennis Ceylan<br />
t/m 20-02<br />
www.bruthausgallery.com<br />
Art Rotterdam<br />
19-05 t/m 22-05<br />
Kunst inzicht #02.<strong>2022</strong> — PART 2<br />
21
KUNSTENAAR VAN DE MAAND<br />
Antoine Grenez<br />
In deze reeks zoomt <strong>COLLECT</strong> in op de plek van jonge kunstenaars in de<br />
hedendaagse (kunst)wereld. Waarom maakt hij of zij precies zo’n werk,<br />
waar komt de inspiratie vandaan en hoe ziet hij of zij de eigen positie in de<br />
kunstwereld. Deze maand is Antoine Grenez (°1994, Namen) aan de beurt.<br />
TEKST: ELIEN HAENTJENS<br />
FOTO: GUY KOKKEN<br />
Fotograaf Antoine Grenez verdeelt zijn<br />
tijd tussen opdrachten voor onder<br />
meer VICE of het Brusselse modemerk<br />
Filles à papa en zijn artistieke werk.<br />
Daarin speelt hij met de grenzen tussen<br />
realiteit en fictie en voert hij onderzoek naar<br />
manieren om het onzichtbare zichtbaar te<br />
maken. “De laatste maanden verslind ik<br />
boeken over psychoanalyse, sciencefiction<br />
en oude beschavingen. Ik probeer uit te<br />
zoeken wat er zich in ons onderbewustzijn<br />
afspeelt, en of dat deel uitmaakt van een<br />
overkoepelende collectieve herinnering<br />
waar in de traditionele geschiedenisboeken<br />
niet veel plaats voor is. Daarom ben ik ook<br />
geïnteresseerd in dromen of de effecten<br />
van psychedelische middelen zoals die door<br />
oude natuurvolkeren in bijvoorbeeld het<br />
Amazonewoud worden gebruikt. Door het<br />
grotere geheel te onderzoeken probeer ik<br />
mijn eigen positie in deze wereld te begrijpen”,<br />
vertelt Grenez.<br />
“Toen ik enkele jaren geleden een feestje<br />
bijwoonde in de mythische discotheek<br />
Berghain in Berlijn, kreeg ik het gevoel dat<br />
de energie die uitging van die collectieve<br />
ervaring veel krachtiger was dan wat ik<br />
ooit met mijn foto’s zou kunnen bereiken.<br />
Sindsdien integreer ik ook muziek, performance<br />
en dans in mijn werk. Die kunstgenres<br />
laten makkelijker nieuwe ontmoetingen<br />
toe en leggen de nadruk op het collectieve,<br />
terwijl fotografie eerder documentaire<br />
kwaliteiten heeft. Tegelijk beschouw ik teksten<br />
en onderzoek als integraal onderdeel<br />
van mijn werk”, vertelt Grenez.<br />
Liever dan zijn foto’s in reeksen in een<br />
white cube te presenteren creëert Grenez<br />
voor elke tentoonstelling een patchwork<br />
vol referenties. “Ik combineer mijn<br />
beelden het liefst met allerlei tekst- en<br />
onderzoeksmateriaal, waardoor bezoekers<br />
dieper in mijn universum kunnen duiken.<br />
Een mooi voorbeeld was de expo rond<br />
Resistence heureuse, de reeks foto’s die ik<br />
maakte van jongeren uit mijn omgeving<br />
tijdens de lockdown. Daarnaast vraag ik<br />
bevriende kunstenaars soms om hun interpretatie<br />
van mijn beelden te noteren op<br />
de muren ernaast, zodat er een collectief<br />
werk met een breder perspectief ontstaat.<br />
Fotografie is een uitstekend middel om<br />
het moment te capteren, maar in mijn<br />
zoektocht naar het onderbewuste wil ik net<br />
dieper graven”, vertelt Grenez.<br />
“Het is mijn grote droom om over enkele<br />
jaren mijn eigen club te openen. Binnen<br />
dat kader zou ik graag rituele feesten<br />
22
KUNSTENAAR VAN DE MAAND<br />
Quadryptique Embuscade, 2019, ed. 1/3, inkjetprint, 150 x 100 cm. © De kunstenaar. € 6.000.<br />
“Alle antwoorden<br />
zitten volgens mij<br />
vervat in de natuur.”<br />
van het licht. Hoewel iets er in de natuur<br />
chaotisch kan uitzien, zit er altijd een bepaalde<br />
orde in. Ik ga dus in eerste instantie<br />
op zoek naar de schoonheid van de natuur.<br />
Alle antwoorden zitten volgens mij vervat<br />
in de natuur en het wordt tijd dat we er ons<br />
als mens terug bescheidener tegenover<br />
opstellen. In dit opzicht kunnen we enorm<br />
veel leren van traditionele volkeren die<br />
bijvoorbeeld in het Amazonewoud leven<br />
en met planten kunnen communiceren. In<br />
onze westerse maatschappij verliezen we<br />
de connectie met onze wilde kant. Tegelijk<br />
creëert ieders geest eigen connotaties. Via<br />
mijn artistiek werk wil ik mensen de realiteit<br />
door mijn ogen laten ervaren.”<br />
In de kunstwereld vindt Grenez vooral inspiratie<br />
bij filmmakers, en minder bij fotografen.<br />
“Ofwel ben ik extreem kritisch voor<br />
werk van collega’s, ofwel baal ik dat ik het<br />
zelf niet heb gemaakt. Alleen voor het werk<br />
van Geert Goiris - een van mijn professoren<br />
aan Sint-Lukas in Brussel - maak ik een<br />
uitzondering. Zijn andere lezing van de objecten<br />
die ons omringen en zijn kracht om<br />
het onzichtbare zichtbaar te maken vind ik<br />
impressionant”, vertelt Grenez. “Daarnaast<br />
hou ik van de poëtische manier waarop<br />
de Chileense documentairemaker Patrizio<br />
Guzman de gebruiken van traditionele<br />
volkeren in beeld brengt, en zou ik graag<br />
kunnen werken zoals de Duitse regisseur<br />
Werner Herzog. Hoewel hij in de jaren<br />
zeventig fotograaf was, geniet hij vooral<br />
faam voor zijn intellectuele, antropologisch<br />
geïnspireerde documentaires met<br />
een sterke symbolische betekenis. Zo gaat<br />
hij bijvoorbeeld op zoek naar de herinorganiseren<br />
waarbij mensen sterker connecteren<br />
met elkaar, maar ook met onze<br />
natuurlijke omgeving of voorouders. In dat<br />
kader verdiep ik me nu onder meer in de<br />
Kirlian-methode, waarbij foto’s het ‘aura’<br />
van objecten of personen visualiseren. Het<br />
zou interessant zijn om de club in te richten<br />
als een gigantische Kirlian-opstelling,<br />
zodat ik de uitwisseling van energie tussen<br />
de aanwezigen zou kunnen visualiseren”,<br />
vertelt Grenez.<br />
NATUUR BIEDT ANTWOORDEN<br />
Vanuit diezelfde invalshoek fascineren<br />
de overeenkomsten tussen de micro- en<br />
macrokosmos Grenez. Zo visualiseert hij in<br />
zijn foto’s regelmatig uitvergrote patronen<br />
van bijvoorbeeld zeep op onze huid dat net<br />
een landschap met rivieren lijkt. Of is hij<br />
gefascineerd door planten. “De reeks Embuscade<br />
speelt met de relatie tussen planten<br />
en de manier waarop mensen planten<br />
gebruiken om zich voor militaire doeleinden<br />
te camoufleren. In mijn zoektocht naar<br />
diepere krachten in ons bestaan grijp ik<br />
vaak terug naar de natuur. Zo onderzoek<br />
ik bijvoorbeeld bepaalde geometrische<br />
patronen, natuurlijke krachten die ook in de<br />
biomimicry worden gebruikt of de werking<br />
neringen van water. Het is mooi om te zien<br />
hoe deze kunstenaars ingaan tegen de té<br />
Westers georiënteerde blik op de wereld.”<br />
Ondanks zijn hang naar een meer natuurlijke<br />
manier van leven staat Grenez met<br />
beide voeten in de hedendaagse, technologische<br />
wereld. “Met ons collectief Chanoirs<br />
ontwikkelden we tijdens de pandemie<br />
een applicatie met een videogame waarin<br />
je als kat onze kunstwerken kan ontdekken.<br />
Mensen kunnen elkaar in deze virtuele omgeving<br />
ontmoeten en met elkaar spreken.<br />
Ook kunnen ze de kunst in hun interieur<br />
visualiseren en met cryptomunten meteen<br />
kopen. Anders dan andere kunstwerken<br />
met NFT’s krijgen ze wel degelijk ook een<br />
fysiek exemplaar van het werk. Want er gaat<br />
niets boven een mooie print van een foto”,<br />
vertelt Grenez. “Tegelijk laat de unieke<br />
digitale code die aan mijn foto’s is gekoppeld<br />
me toe om het werk te volgen. Zo<br />
krijg ik bij elke nieuwe verkoop zelf ook een<br />
percentage. Daarmee gaan we in tegen<br />
de heersende trends in de kunstmarkt en<br />
zetten we in op een vrijere, alternatieve<br />
economie, waarbij de kunstenaar na de<br />
eerste verkoop geen vat meer heeft op zijn<br />
of haar werk. Nieuwe technologieën zoals<br />
NFT’s kunnen dus ook helpen om speculatie<br />
in de kunstmarkt tegen te gaan.”<br />
SURFEN<br />
www.antoinegrenez.com<br />
www.chanoirs.com<br />
23
ZOOM<br />
John Edmonds<br />
Tussen erfenis en identiteit<br />
Vorig jaar won de Amerikaan John<br />
Edmonds nog de internationaal<br />
befaamde fotografieprijs Foam Paul<br />
Huf Award. Op een ogenschijnlijk<br />
eenvoudige, maar in wezen<br />
cultureel complexe manier neemt<br />
hij kwesties rond identiteit en macht<br />
onder de loep, en wel uit Afro-<br />
Amerikaans oogpunt.<br />
TEKST: LAURENT DE HEMPTINNE<br />
The Villain, 2018. © De kunstenaar.<br />
John Edmonds werd in 1989 geboren<br />
in Washington D.C. Tegenwoordig<br />
woont en werkt hij in Brooklyn, New<br />
York. Hij behaalde een MFA (Master<br />
in Fine Arts) in de fotografie aan de<br />
Yale University School of Art, en een BFA<br />
(Bachelor in Fine Arts) in de fotografie<br />
aan de Corcoran School of Arts & Design.<br />
Hij staat bekend om zijn projecten die<br />
een nieuwe kijk bieden op blackness. De<br />
fotografie speelt trouwens een opvallende<br />
rol in de beweging die streeft naar empowerment<br />
en bevestiging van de diversiteit<br />
van de Afro-Amerikaanse identiteiten.<br />
John Edmonds spitst zich onder meer toe<br />
op de performatieve uitingen van jonge<br />
Afro-Amerikanen in de straten van de<br />
V.S. en hoe ze een eigen identiteit opbouwen.<br />
In andere reeksen portretteert hij op<br />
sfeervolle wijze verliefde stellen, goede<br />
vrienden en onbekenden. Meer recent<br />
richtte hij zijn lens op de kunstgeschiedenis.<br />
John Edmonds won reeds tal van internationale<br />
prijzen, zowel in Europa als in de<br />
24
ZOOM<br />
Guard for the Gods, 2020. © De kunstenaar.<br />
Verenigde Staten. In zijn oeuvre verkent hij<br />
de grenzen tussen ras, gender, seksualiteit<br />
en spiritualiteit, door die in een historisch<br />
perspectief te plaatsen en de versleten<br />
clichés uit het verleden tegen het licht te<br />
houden. Hij wil ook een nieuwe kijk bieden<br />
op het huidige debat over het al dan niet<br />
teruggeven van kunstobjecten geroofd in<br />
het koloniale tijdperk. Dat doet hij met<br />
name door het beroemde portret Kiki de<br />
Montparnasse avec un masque africain<br />
(1926) van Man Ray een plaats te geven in<br />
dat debat, met een heel eigen versie ervan.<br />
John Edmonds verkent de grenzen tussen ras,<br />
gender, seksualiteit en spiritualiteit door<br />
die in een historisch perspectief te plaatsen<br />
en de versleten clichés uit het verleden<br />
tegen het licht te houden.<br />
ven tot hetzelfde niveau als de objecten bewaard<br />
in westerse musea. Bekeken door de<br />
lens van de kunst worden ze intrigerende<br />
en begerenswaardige objecten, waardoor<br />
kwesties als bezit en herkomst meteen ook<br />
complexer lijken, omdat ze tijd, ruimte en<br />
gemeenschappen overstijgen. In zijn oeuvre<br />
verruimt John Edmonds niet alleen de<br />
traditie van het studioportret, hij zorgt ook<br />
voor een andere kijk op het verleden, door<br />
dit te verankeren in de hedendaagse wereld,<br />
waar authenticiteit en identiteit minder<br />
welomlijnd zijn. Die dialectiek wordt duidelijk<br />
in intieme werken, waarbij het licht<br />
wordt gebruikt als plastisch accessoire én<br />
als narratief middel. Het intieme wordt<br />
verweven met het sacrale, het eigene met<br />
het universele. De kunstenaar spoort zijn<br />
HET CULTURELE ERFGOED<br />
IN VRAAG GESTELD<br />
De Afrikaanse kunstobjecten die hij in zijn<br />
oeuvre gebruikt, bevatten heel wat lagen.<br />
Ze dienen als symbolen van het traditionele<br />
Afrikaanse culturele erfgoed, of als betekenisdragers<br />
van diaspora en herinnering<br />
binnen de zwarte gemeenschap. Wat hun<br />
herkomst ook is, in zijn werk fungeren ze als<br />
een manier om thema’s als ontheemding en<br />
onteigening in de huidige samenleving te<br />
belichten. In de meeste gevallen zijn ze uit<br />
een banale commerciële context gehaald,<br />
om dan door de fotograaf te worden verhemodellen<br />
er dan ook toe aan hun kleding en<br />
accessoires te gebruiken als iconografische<br />
symbolen van één en dezelfde zoektocht<br />
binnen de diaspora.<br />
BEZOEKEN<br />
John Edmonds. A Sidelong Glance<br />
FOAM<br />
Amsterdam<br />
www.foam.org<br />
18-02 t/m 19-06<br />
SURFEN<br />
www.johnedmonds.studio<br />
25
Futuristen<br />
Dromen van<br />
een nieuwe<br />
wereld<br />
Het futurisme werd lange tijd gezien als een korte, heftige periode in de<br />
kunst. Voor een bredere blik zaten musea en kunsthistorici te veel in hun<br />
maag met latere fascistische sympathieën. Rijksmuseum Twenthe toont<br />
ook de schaduwzijde.<br />
TEKST: BERNADETTE VAN DER GOES<br />
Giacomo Balla, Geweerschot op zondag, 1918, olieverf op doek, Rome, Banca D’Italia.<br />
26
In de winter van 1912 staan vijf keurig<br />
geklede mannen op een stoeprand in<br />
Parijs. Netjes op een rij kijken zij indringend<br />
in de camera. Het zijn de Italiaanse<br />
kunstenaars Luigi Russolo, Carlo Carrà,<br />
Umberto Boccioni en Gino Severini, met in<br />
hun midden de dichter Filippo Tommaso<br />
Marinetti. Niemand zou zo op het eerste<br />
gezicht denken dat deze heren de wereld<br />
radicaal willen veranderen. Samen met collega-kunstenaar<br />
Giacomo Balla, die op de<br />
foto ontbreekt, vormen zij de eerste generatie<br />
Italiaanse futuristen. De meest extreme<br />
avant-garde kunststroming uit het begin<br />
van de twintigste eeuw. Marinetti is hun oprichter,<br />
voorman en ideoloog. Waarschijnlijk<br />
werd de foto genomen ter gelegenheid<br />
van de eerste internationale expositie van<br />
de futuristen in februari 1912, die behalve<br />
Parijs daarna ook Londen, Berlijn, Brussel,<br />
Amsterdam, München, Zürich en nog acht<br />
andere steden aandeed.<br />
Enkele jaren later schilderde de Tsjechische<br />
Rougena Zatkova een portret van<br />
Marinetti. Toen al een charismatisch<br />
leider. Na kunstopleidingen in Praag en<br />
München had zij zich in Rome gevestigd.<br />
Het doek toont duidelijk kenmerken van<br />
futuristische kunst. Zatkova schilderde<br />
geen statisch portret maar schiep een<br />
caleidoscopische voorstelling in zwart,<br />
wit en grijs, waarop in een werveling van<br />
golven en strepen als enig houvast de priemende<br />
ogen van Marinetti opduiken.<br />
Rougena Zatkova, Portret van Filippo Tommaso Marinetti,<br />
1915-1916, olieverf op doek, Erven Marinetti.<br />
Jules Schmalzigaug, Het dynamische van de dans, 1913, olieverf op doek, Antwerpen, The Phoebus Foundation.<br />
VERHEERLIJKEN EN VERNIETIGEN<br />
Filippo Tommaso Marinetti (1876-1944),<br />
zoon van een rijke Italiaanse advocaat, en<br />
zelf van beroep schrijver, dichter en uitgever,<br />
kwam aan het begin van de twintigste<br />
eeuw in opstand tegen het Italiaanse<br />
verleden en tegen alles wat een grootse<br />
toekomst van zijn land in de weg stond. Nu<br />
en in de toekomst (il futuro) moet het allemaal<br />
anders, vond hij en kreeg daarvoor<br />
in korte tijd in alle lagen van de bevolking<br />
veel aanhangers. Zijn Manifest van<br />
het futurisme, dat hij op 20 februari 1909<br />
in Le Figaro publiceerde, was een en al<br />
provocatie. Daarin verheerlijkte hij oorlog,<br />
militarisme, patriottisme en anarchie. Hij<br />
riep op musea, bibliotheken en academies,<br />
als representanten van het overal<br />
in Italië aanwezige verleden, te vernietigen:<br />
“Een ronkende auto die als hij rijdt<br />
op een mitrailleur lijkt, is mooier dan de<br />
Nikè van Samothrake. Een kunstwerk dat<br />
geen agressief karakter heeft kan nooit een<br />
meesterwerk zijn.” Marinetti droomde van<br />
een nieuwe wereld en was bereid daarin<br />
heel ver te gaan. Wat er uiteindelijk in de<br />
jaren twintig toe leidde dat hij actief aanhanger<br />
werd van het Italiaanse fascisme<br />
van dictator Benito Mussolini.<br />
METHODE STRAATZANGERS<br />
Maar zover was het nog lang niet toen Marinetti<br />
in 1912 met de eerste futuristische<br />
Marinetti zag kunst<br />
als een politiek<br />
middel.<br />
kunstenaars in Parijs op de foto ging. Na de<br />
publicatie van zijn manifest had hij al snel<br />
door dat als hij veel mensen wilde bereiken<br />
hij “de methode van de straatzangers”<br />
moest gebruiken: constant van zich laten<br />
horen en veel met afbeeldingen werken.<br />
Kunst zag hij als een politiek middel. Al snel<br />
ontstond rond Marinetti een groep jonge<br />
schilders, van wie Umberto Boccioni het<br />
meest luidruchtig was. In een paar jaar tijd<br />
ontwikkelden zij een eigen futuristische<br />
beeldtaal. Qua stijl lieten de kunstenaars<br />
zich inspireren door de kubisten, maar zij<br />
zetten zich af tegen hun traditionele onderwerpen.<br />
In plaats van brave stillevens,<br />
landschappen en naakten, kozen de futuristen<br />
voor het dynamische moderne leven.<br />
De drukte van de stad, industrie, nieuwe<br />
technologie, snelle voertuigen, vitaliteit, actie,<br />
revolutie, geweld, agressie. Kunst moest<br />
een dynamische sensatie veroorzaken.<br />
Het moest knetteren. Schilders wilden niet<br />
alleen alles wat zij zagen afbeelden, maar<br />
ook de geluiden, het lawaai en zelfs de geur<br />
oproepen. En de toeschouwer daarin meezuigen.<br />
In de moderne, complexe wereld<br />
27
Luigi Russolo, La Rivolta (De opstand), ca. 1911, olieverf op doek, Kunstmuseum Den Haag.<br />
In Nederland<br />
werden futuristen<br />
nauwelijks verzameld.<br />
OVER HET HOOFD GEZIEN<br />
Werk van de futuristen is in Nederland<br />
ook nauwelijks verzameld. Kunstmuseum<br />
Den Haag bezit eerdergenoemd doek De<br />
opstand van Luigi Russolo. En het Stedelijk<br />
Museum in Amsterdam heeft drie werken<br />
van Giacomo Balla. Kröller-Müller Muis<br />
alles constant in beweging en vindt veel<br />
tegelijkertijd plaats. De futuristen vonden<br />
manieren om die momenten vast te leggen.<br />
Bijvoorbeeld als een stroom chaotisch voortrollende<br />
draaikolken, vormen en kleuren.<br />
Maar ook in een ritme van abstracte<br />
gestileerde vlakken. Giacomo Balla gaf op<br />
die manier in zijn schilderij Geweerschot op<br />
zondag geluidsgolven weer.<br />
schilderij in de collectie van Paul Citroen.<br />
Hij bezat ook het beroemde doek De begrafenis<br />
van de anarchist Galli van Carlo Carrà,<br />
dat hij in 1948 verkocht aan het Museum of<br />
Modern Art in New York.<br />
Er volgden meer internationale tentoonstellingen<br />
van de futuristen. In 1913 een expositie<br />
in Rome, die daarna doorreisde naar<br />
Rotterdam en wederom naar Berlijn. Twee<br />
jaar later waren de futuristische schilders te<br />
zien in San Francisco en werden zij vervolgens<br />
in de Verenigde Staten heel populair.<br />
Nog steeds bevinden de belangrijkste futuristische<br />
schilderijen uit de vroege periode<br />
zich in Amerikaanse collecties.<br />
JULES SCHMALZIGAUG<br />
Verschillende Europese kunstenaars lieten<br />
zich door de Italiaanse futuristen inspireren.<br />
Dat wil zeggen door de manier waarop<br />
zij dynamiek, snelheid en beweging weergaven.<br />
Niet door hun politieke ideologie.<br />
In 1912 schilderde Marcel Duchamp zijn<br />
beroemde Naakt dat de trap afdaalt en ook<br />
Russische avant-garde schilders, onder wie<br />
Kazimir Malewich hadden een futuristische<br />
periode. In diezelfde tijd zijn bij schilders<br />
van Der Blaue Reiter sporen van futurisme<br />
te zien. En toen de Belgische schilder Jules<br />
Schmalzigaug in 1912 in Parijs de tentoonstelling<br />
van de Italiaanse futuristen zag,<br />
raakte hem dit zo dat hij besloot twee jaar<br />
in Venetië te gaan wonen, waar hij zijn eigen<br />
futuristische beeldtaal ontwikkelde. Na<br />
zijn dood in 1917 werd zijn werk snel vergeten,<br />
maar de afgelopen tien jaar na een paar<br />
tentoonstellingen herontdekt. In Nederland<br />
bleef de invloed van de futuristen beperkt<br />
tot een aantal schilderijen van Jan Sluijters<br />
en Leo Gestel. Evenals in andere landen beklijfde<br />
het futurisme hier niet echt. Weldra<br />
zouden andere Nederlandse kunstenaars<br />
doorbreken met een avant-gardebeweging<br />
die internationaal veel invloedrijker zou<br />
blijken: De Stijl.<br />
ALLES VERKOCHT<br />
In de beginjaren hadden de Italiaanse futuristen<br />
veel succes en invloed. Bij de eerste<br />
internationaal rondreizende tentoonstelling<br />
in 1912 waren al in Berlijn alle werken<br />
verkocht. In de collectie van Kunstmuseum<br />
Den Haag bevindt zich het indrukwekkende<br />
schilderij De opstand van Luigi Russolo,<br />
waarvan bekend is dat het op de tentoonstelling<br />
in Berlijn was te zien. Het werd<br />
verworven door een Duitse bankier en in<br />
de jaren twintig via de handel gekocht door<br />
de Nederlandse kunstenaar en verzamelaar<br />
Paul Citroen, die toen in Berlijn woonde. In<br />
1954 verkocht hij het werk aan de Amerikaanse<br />
kunsthandelaar Myrtil Frank, die<br />
het twee maanden later doorverkocht aan<br />
het Kunstmuseum Den Haag. Overigens<br />
was het niet het enige vroege futuristische<br />
Futuristen in Parijs, van links naar rechts: Luigi Russolo, Carlo Carrà, Filippo Tommaso Marinetti, Umberto<br />
Boccioni en Gino Severini, 1912.<br />
28
Het futurisme is de<br />
meest extreme avantgarde<br />
kunststroming.<br />
seum in Otterlo had lange tijd helemaal<br />
niets, maar is dat de afgelopen vijftig jaar<br />
bewust in gaan halen.<br />
Hoewel Helene Kröller-Müller, toen zij in<br />
de eerste decennia van de twintigste eeuw<br />
haar verzameling opbouwde, goed op de<br />
hoogte was van de ontwikkelingen in de<br />
kunst, zag zij de futuristen over het hoofd.<br />
Achteraf betreurde zij dat: “Omdat het bij<br />
een verzameling die de ontwikkelingsgang<br />
van de kunst demonstreert toch gewenst<br />
zou zijn ook de futuristische fase te laten<br />
zien”, schreef zij in 1925. Latere directeuren<br />
gingen daar vanaf de jaren zeventig<br />
mee aan de slag. Zo werden in mei 2021<br />
tegelijkertijd drie futuristische werken<br />
verworven, waaronder een schilderij van<br />
Jules Schmalzigaug. In totaal heeft Kröller-<br />
Müller Museum nu met zo’n twintig werken,<br />
de grootste futuristische collectie van<br />
Nederland. De afgelopen maanden werd<br />
die in een speciale opstelling getoond. De<br />
opmaat voor de grote tentoonstelling Futurisme<br />
en Europa die het museum in 2023<br />
organiseert.<br />
ROBUUST EN KRIJGSHAFTIG<br />
Kunst is de spiegel van grote historische<br />
en maatschappelijke veranderingen. Toen<br />
Italië in 1915 ging deelnemen aan de Eerste<br />
Wereldoorlog, en kort daarna schilder/<br />
beeldhouwer, Umberto Boccioni sneuvelde,<br />
viel de eerste generatie futuristen<br />
uiteen. Daarmee werd ook de internationale<br />
invloed van de beweging minder.<br />
Drijvende kracht Marinetti ging onvermoeibaar<br />
door met zijn streven naar een<br />
nieuw en sterk Italië. Hij had daarbij niet<br />
alleen de politieke wind mee, maar wist<br />
ook steeds veel kunstenaars te betrekken<br />
die bovendien uit opvallend veel verschillende<br />
disciplines kwamen. Zo ontstond in<br />
de loop van de jaren twintig futuristische<br />
kunst voor alle aspecten van het dagelijks<br />
leven. Een “arte totale” waarvan behalve<br />
schilderkunst, beeldhouwkunst en dichtkunst<br />
ook architectuur, theater, dans, film,<br />
mode, typografie, interieurkunst, keramiek<br />
en zelfs kookkunst deel uitmaakten.<br />
Keerzijde van de beweging was dat oorlog<br />
en geweld steeds meer werden verheerlijkt.<br />
De futuristen organiseerden avonden<br />
Gino Severini, Dynamiek van lichtvormen in de ruimte, 1912, olieverf op doek, Rome, Galleria Nazionale<br />
d’Arte Moderna e Contemporanea.<br />
met opruiend theater die niet zelden eindigden<br />
in vechtpartijen. Nadat Mussolini<br />
in 1922 aan de macht was gekomen kozen<br />
beeldende kunstenaars steeds vaker<br />
voor robuuste onderwerpen: machines,<br />
vliegtuigen, krijgshaftige voorstellingen<br />
vol fascistische symboliek. Marinetti had<br />
zich meteen bij Mussolini aangesloten.<br />
Zo kon de politieke revolutie de artistieke<br />
revolutie ondersteunen, hoopte hij. “Oorlog<br />
heeft een eigen schoonheid”, schreef<br />
hij in 1935. De deelname van Italië aan<br />
de Tweede Wereldoorlog juichte hij toe.<br />
Marinetti zou tot aan zijn dood in 1944<br />
Mussolini trouw blijven.<br />
BEZOEKEN<br />
Marinetti en het futurisme:<br />
manifest voor een nieuwe wereld<br />
Rijksmuseum Twenthe<br />
Enschede<br />
www.rijksmuseumtwenthe.nl<br />
13-02 t/m 19-06<br />
Tegelijkertijd organiseert het museum nog<br />
twee tentoonstellingen. De presentaties Homo<br />
Symbioticus en The setting of violence plaatsen<br />
het futurisme in hedendaags perspectief.<br />
29
Het geloof<br />
hersteld<br />
Religieuze beelden uit het Hertoginnendal<br />
Het nog jonge universiteitsmuseum<br />
Musée L ontpopt zich dit voorjaar<br />
tot ontdekkingsplaats eerste<br />
klas van eeuwenoud religieus<br />
erfgoed. In Louvain-la-Neuve<br />
duiken we achter de coulissen<br />
van de restauratie van onder<br />
meer drie Maagden, waarvan de<br />
oudste dateert uit de 13e eeuw.<br />
Onderweg komen lang vergeten<br />
devotiepraktijken opnieuw naar<br />
boven.<br />
TEKST: CELINE DE GEEST<br />
Het Musée L kan uitpakken met<br />
zeven sculpturen en een beschilderd<br />
paneel. ze zijn eigendom<br />
van de Koninklijke Schenking,<br />
een openbare instelling die de bezittingen<br />
van het koningshuis beheert. De werken<br />
komen uit de Priorij Hertoginnedal in de<br />
vallei van de Woluwebeek, gebouwd in de<br />
13e eeuw. Later werd het domein bekend<br />
als Kasteel Hertoginnendal. Tegenwoordig<br />
wordt er in woelige tijden al eens een<br />
politiek overleg gehouden, maar vroeger<br />
verbleef de eerste religieuze vrouwengemeenschap<br />
van de Nederlanden in de priorij,<br />
die de regels van de heilige Dominicus<br />
Guzman volgde. Een latere prior was abt<br />
Adolphe Mignot (1903-2001), vaak ‘de kluizenaar<br />
van Hertoginnendal’ genoemd. De<br />
eenzame abt bracht een indrukwekkende<br />
reeks religieuze sculpturen uit de Middeleeuwen<br />
en de Renaissance bijeen, overgebracht<br />
uit Spanje, Vlaanderen en Frankrijk,<br />
en verzamelde ook Griekse, Etruskische en<br />
Italiaanse vazen. Hij was het die de collectie<br />
uiteindelijk aan de Koninklijke Schenking<br />
gaf. Door enkele van deze religieuze kunstwerken<br />
tentoon te stellen, wil het Musée<br />
L een licht werpen op de indrukwekkende<br />
restauratiewerken van het KIK (Koninklijk<br />
Instituut voor het Kunstpatrimonium). Het<br />
KIK verenigt kunsthistorici, fotografen, chemici,<br />
fysici, conservatoren-restaurateurs,<br />
experts in beeldvorming, ingenieurs en<br />
geologen met één gemeenschappelijk doel:<br />
Belgische kunst en erfgoed bewaren voor<br />
toekomstige generaties.<br />
De ‘kluizenaar<br />
van Hertoginnendal’<br />
bracht een<br />
indrukwekkende<br />
reeks religieuze<br />
sculpturen uit de<br />
Middeleeuwen en de<br />
Renaissance bijeen.<br />
DE ONTSLAPENIS<br />
De geschiedenis van de beelden uit de<br />
priorij is veel bewogener dan hun statische<br />
verschijning doet vermoeden. “Hun<br />
datering varieert van de 13e tot de 17e<br />
eeuw”, vertelt Matthieu Somon, doctor in<br />
de kunstgeschiedenis aan de Université<br />
Panthéon-Sorbonne in Parijs. Van Musée<br />
L kreeg dr. Somon het onderzoeksmandaat<br />
om de collectie van Priorij Hertoginnedal<br />
te bestuderen. “De beelden geven<br />
een gedetailleerd overzicht van populaire<br />
devotiepraktijken in de Middeleeuwen en<br />
de Moderne Tijd. Neem nu het reliëf met<br />
afbeelding van de Ontslapenis van de Moeder<br />
Gods. In de door abt Mignot samengestelde<br />
catalogus werd het reliëf beschreven<br />
als 15e-eeuws. Het werd gelinkt aan het<br />
Ontslapenis-reliëf in het Rijksmuseum en<br />
30
Sedes sapientiae, 13e eeuw, Spanje (Aragon?), Wilgenhout, originele polychromie alleen op de vlakken, 125 × 43 × 25 cm.<br />
Collectie van Abbé Mignot. Depot van de Koninklijke Schenking.<br />
31
De geschiedenis<br />
van de beelden uit<br />
de priorij is veel<br />
bewogener dan hun<br />
statische verschijning<br />
doet vermoeden.<br />
toegeschreven aan Adriaen van Wesel (ca.<br />
1475). Maar de technische en stilistische<br />
studie ervan in onze ateliers heeft geleid<br />
tot het weerleggen van die datering. Toen<br />
we tijdens de behandeling een gipsafdruk<br />
ontdekten zijn we plots in de wereld van<br />
de 19e eeuw beland, waar het kopiëren<br />
nogal in zwang was… Restauratrice Emmanuelle<br />
Mercier vat het in onze tentoonstellingscatalogus<br />
goed samen: “De relatie<br />
tussen de drie reliëfs is duidelijk: het reliëf<br />
van het Hertoginnendal is een houten kopie<br />
gemaakt naar een gipsafgietsel van het<br />
reliëf van Adrien van Wesel.”<br />
HERRI MET DE BLES<br />
Maken ook een verschijning: enkele<br />
exegetische landschappen van de Zuid-<br />
Nederlandse schilder Herri met de Bles<br />
(ca. 1500-1555). “De Bles versierde zijn<br />
composities met antropomorfe rotsen die<br />
de toeschouwers aanzetten tot een meditatie<br />
over de verborgen betekenissen van<br />
het Schrift”, legt dr. Somon uit. “Daarnaast<br />
is er een uitzonderlijke 16e-eeuwse Jezus<br />
op een ezel. Het is een typisch beeld dat<br />
op Palmzondag, tijdens de processie om<br />
de intocht van Christus in Jeruzalem te<br />
herdenken, werd meegedragen. En we presenteren<br />
een reeks Sedes Sapientiae: drie<br />
majesteitelijke Maagden die het kindje<br />
Jezus presenteren, gezeten op een troon.<br />
Zij aan zij stellen ze de bezoeker in staat<br />
om de symbolische bijzonderheden van<br />
elke Maagd te vergelijken aan de hand van<br />
haar attributen en houding. Gaandeweg<br />
ontdekken we de plaats van deze sculpturen<br />
in het Middeleeuwse spirituele leven.<br />
Anders dan heel wat andere kunstwerken<br />
zijn de werken uit de priorij immers<br />
tastbare getuigenissen van een belangrijk<br />
onderdeel van het dagelijks leven van<br />
Europeanen in de Middeleeuwen en de<br />
Moderne tijd.”<br />
Reliëf van het Ontslapen van de Maagd, naar een reliëf van Adriaen van Wesel, eik met sporen van recente<br />
verf en kunstmatig patina, 78 × 55 × 27,5 cm. Collectie Abbé Mignot. Depot van de Koninklijke Schenking.<br />
Gouden Maagd, laat 13e eeuw, Spanje, oud niet-origineel<br />
polychroom, 115 × 52 × 32 cm. Collectie van Abbé<br />
Mignot. Depot van de Koninklijke Schenking.<br />
32
Herri Bles, Incendie de Sodome, midden 16e eeuw, olieverf op eik, 21,5 x 33,7 cm. Fondation Société archéologique de Namur.<br />
HET LEVEN VAN EEN BEELD<br />
De opname in een museum durft de primaire<br />
functies van deze religieuze sculpturen<br />
wel eens te verdoezelen. Weg van<br />
hun oorspronkelijke context, de kerk of de<br />
abdij, vergeten we soms dat ze gebruikt<br />
werden voor vaak heel intense rituelen.<br />
“Laten we niet uit het oog verliezen dat<br />
aan bepaalde sculpturen wonderen werden<br />
toegeschreven”, bemerkt dr. Somon.<br />
“Ze werden meegetroond in processies,<br />
aangeraakt en toegesproken. Ze konden<br />
ook worden versierd en hun plaats in de<br />
kerk veranderde volgens de vereisten van<br />
de liturgische kalender.” Dat we het parcours<br />
dat de beelden binnen en buiten de<br />
kerk hebben afgelegd nu kunnen volgen,<br />
toont de waarde van de restauratie aan.<br />
“Onze interventie heeft de collectie van<br />
het Hertoginnendal toegankelijk gemaakt<br />
voor het publiek. Cruciaal waren de redding<br />
uit een ongunstige omgeving, de vaak<br />
interdisciplinaire studie van de collectie,<br />
en de esthetische opwaardering, tot een<br />
nieuwe artistieke waarde. Als restauratoren<br />
hebben we geprobeerd de histori-<br />
“Naast esthetische objecten zijn deze<br />
sculpturen ook tastbare getuigenissen<br />
van een het dagelijks leven van Europeanen<br />
in de Middeleeuwen en de Moderne Tijd.”<br />
DR. MATTHIEU SOMON<br />
citeit en de herinneringswaarde van de<br />
collectie te respecteren, terwijl we tegelijk<br />
aan de leesbaarheid ervan werkten vanuit<br />
de kennis die we nu hebben.” Niet alleen<br />
het bezoekerspubliek wordt hiermee een<br />
dienst bewezen. De volgende generatie,<br />
de studenten aan het UCLouvain, krijgen<br />
zo de kans om rechtstreeks te leren van<br />
echte getuigen van de geschiedenis, in<br />
plaats van uit een boek of op een slide.<br />
“Niet alleen veel informatiever, maar ook<br />
aangenamer”, besluit dr. Somon.<br />
BEZOEKEN<br />
Vormen van Verlossing<br />
Musée L<br />
www.museel.be<br />
25-02 t/m 05-06<br />
33
Holbein de Jonge<br />
Een geniaal portrettist<br />
Hans Holbein de Jonge staat<br />
te boek als een van de meest<br />
bedreven, veelzijdige en creatieve<br />
kunstenaars uit de eerste helft van<br />
de 16e eeuw. Hij is vooral bekend<br />
om zijn portretten, stuk voor stuk<br />
zowel een treffende afspiegeling<br />
van de heel eigen identiteit van de<br />
geportretteerde als van de erudiete<br />
cultuur, de mode en de luxe<br />
van de Renaissance. Nu er in de<br />
Verenigde Staten een allereerste<br />
overzichtstentoonstelling over<br />
hem plaatsvindt, blikken we terug<br />
op de boeiende carrière van deze<br />
Europeaan avant la lettre.<br />
TEKST: CHRISTOPHE DOSOGNE<br />
Hans Holbein de Jonge (ca.<br />
1497/98-1543) is een sleutelfiguur<br />
van de renaissancekunst.<br />
Hij koesterde een sterke belangstelling<br />
voor het humanisme, een filosofie<br />
die de mens en de menselijke waarden<br />
centraal stelde. Hij paarde het realisme<br />
van de gotische traditie aan een nieuwe,<br />
idealiserende trend. De heel eigen stijl die<br />
daaruit ontstond, maakte van hem een<br />
typische representant van de Noord-Europese<br />
Renaissance. Doordat hij openstond<br />
voor alle invloeden en dankzij zijn vermogen<br />
om een zeer persoonlijk en tegelijk<br />
universeel oeuvre te creëren, bracht hij<br />
een synthese van de artistieke stromingen<br />
van het begin van de 16e eeuw tot stand.<br />
In zijn eentje tilde hij de portretkunst naar<br />
een ongeëvenaard niveau.<br />
De kunstenaar werd geboren in de Duitse<br />
stad Augsburg. Hij was de zoon van schilder<br />
Hans Holbein de Oude (1460-1524) en de<br />
jongere broer van Ambrosius. De broers<br />
kregen een opleiding in het atelier van hun<br />
vader, toen een van de meest vermaarde van<br />
de stad. Wellicht kreeg hij ook een opleiding<br />
van zijn oom van moederszijde, Hans<br />
Burgkmair (1473-1531), op dat moment één<br />
van de grootste Duitse schilders. In 1516<br />
vestigde hij zich in Basel, een belangrijk<br />
centrum van het humanisme. Hij zou er een<br />
tiental jaar blijven wonen. In Basel schilderde<br />
Holbein portretten van rijke handelaren.<br />
In 1518 reisde hij, wellicht in gezelschap<br />
van zijn oom, naar Milaan, waar hij werd<br />
beïnvloed door de ingrijpende vernieuwing<br />
van de schilderkunst, gekenmerkt door een<br />
terugkeer naar de Grieks-Romeinse wortels.<br />
In 1519 keerde hij terug naar Basel, waar hij<br />
lid van het schildersgilde werd. Hij kwam er<br />
ook in contact met de vooraanstaande humanist<br />
Bonifacius Amerbach, goed bevriend<br />
met Erasmus, aan wie Amerbach hem in<br />
1523 zou voorstellen. Hans Holbein zou<br />
twee portretten van deze grote humanistische<br />
denker schilderen. Later zouden die<br />
voor hem de deur naar Engeland openen.<br />
Erasmus had ze immers opgestuurd naar<br />
goede vrienden in dat land. Tijdens een reis<br />
in Frankrijk, in 1524, ontdekte Holbein het<br />
oeuvre van Leonardo da Vinci, aan wie hij<br />
de fameuze ‘techniek van de drie potloden’<br />
ontleende, waarbij zwarte inkt wordt gecombineerd<br />
met sanguine en wit krijt. In die<br />
periode ging hij ook vaak op reis naar Italië,<br />
onder meer naar Rome en Florence. Aanvankelijk<br />
werd hij beïnvloed door het oeuvre<br />
van Matthias Grünewald, met wie zijn vader<br />
goed bevriend was. Later onderging zijn stijl<br />
duidelijk de invloed van de nieuwe ideeën<br />
van de Italiaanse Renaissance. De kunstenaar<br />
aarzelde niet typerende architecturale<br />
elementen te gebruiken in zijn werken.<br />
In zijn eentje<br />
tilde Hans Holbein<br />
de portretkunst<br />
naar een<br />
ongeëvenaard<br />
niveau.<br />
KOOPLIEDEN, HOVELINGEN<br />
EN ARISTOCRATEN<br />
Toen in 1526 de Zwitserse steden in oproer<br />
raakten door de Reformatie, vluchtte<br />
Holbein naar Londen. Erasmus had hem<br />
aanbevolen aan zijn Engelse alter ego, Thomas<br />
More. Holbein raakte er danig onder<br />
de indruk van de sfeer van intellectuele en<br />
spirituele vrijheid, waar het Basel, in de<br />
greep van het religieuze fanatisme, pijnlijk<br />
aan ontbrak. Diezelfde religieuze intolerantie<br />
dreef Erasmus naar Freiburg. In 1533<br />
keerde Holbein terug naar Londen, waar<br />
Thomas More intussen in ongenade was<br />
gevallen en ook de geest van vrijheid was<br />
vervlogen. Hij moest dan ook op zoek naar<br />
nieuwe opdrachtgevers. Dat waren nu géén<br />
humanisten meer, maar rijke kooplieden<br />
die zich wilden laten portretteren, met alle<br />
uiterlijke kentekens van hun economische<br />
macht. Die periode vormde het hoogtepunt<br />
van zijn carrière. Holbein schilderde toen<br />
onder meer het befaamde dubbelportret De<br />
ambassadeurs, beroemd door het procedé<br />
van anamorfose. Op de voorgrond ligt een<br />
vreemd en moeilijk te duiden object. Bij nadere<br />
beschouwing blijkt het een vertekende<br />
schedel te zijn, een vanitassymbool. Men<br />
vermoedt dat het schilderij bedoeld was<br />
om bovenaan een trap te hangen, aan de<br />
linkerkant, zodat de schedel herkenbaar was<br />
voor iemand die de trap op liep. Dit vanitas-<br />
34
Portret van Simon George van Cornwall, ca. 1535-1540, olieverf op paneel, diameter: 31 cm. Frankfurt, Staedel Museum.<br />
symbool moest de afgebeelde heren, Franse<br />
gezanten, eraan herinneren dat ook zij sterfelijk<br />
waren, hoe voornaam ze ook waren. In<br />
1536 werd Holbein benoemd tot schilderhuisknecht<br />
van koning Hendrik VIII. Al snel<br />
werd hij de officiële schilder van het Engelse<br />
hof. Enkele jaren later zou hij er overlijden,<br />
op het hoogtepunt van zijn roem.<br />
BEZOEKEN<br />
Holbein: Capturing Character<br />
The Morgan Library & Museum<br />
New York<br />
www.themorgan.org<br />
11-02 t/m 15-05<br />
Een verliefde man<br />
Het was aan het hof van Hendrik VIII, in Londen, dat de kunstenaar<br />
de aristocraat leerde kennen van wie hij een verbluffend mooi portret<br />
zou schilderen. Het kwam er immers op aan er zo voornaam mogelijk<br />
uit te zien op het portret, zowel in de ogen van de koning als in die<br />
van een toekomstige echtgenote. De rode anjer in zijn rechterhand<br />
staat symbool voor de zuivere en vurige liefde. De gouden broche op<br />
zijn muts accentueert zijn standing. Op de broche zijn de geliefden<br />
Leda en Zeus (in de gedaante van een zwaan) te zien, een verwijzing<br />
naar de erotische ambities van de opdrachtgever, gekleed in een<br />
weelderig kostuum, naar de nieuwste mode. Typerend voor de Renaissance<br />
is ook dat de man zijlings is afgebeeld, geïnspireerd op de<br />
antieke munten, en in een tondo.<br />
35
Portret van een edelman met valk, 1542, olieverf op paneel, 18,8 x 24,6 cm. Den Haag, Mauritshuis.<br />
36
Commerciële privileges<br />
Hans van Antwerpen, ca. 1532, olieverf op paneel, diameter: 13,1 cm. Londen, The Victoria & Albert Museum.<br />
Toen Holbein in Londen verbleef, woonden<br />
er in de haven van die stad tal van Europese<br />
handelaren, met name in de ‘kontor’<br />
(Duits voor factorij), in de wijk Dowgate.<br />
In het Engels heette die plek de Steelyard.<br />
Daar had je een draagbare balans, bestaande<br />
uit een hangende horizontale balk,<br />
om de uit Noord-Europa geïmporteerde<br />
goederen mee te wegen. De man op dit<br />
prachtige portret (een andere versie, van<br />
terzijde afgebeeld, bevindt zich in de Royal<br />
Collection) wordt vaak geïdentificeerd als<br />
Hans van Antwerpen, maar waarschijnlijker<br />
gaat het om een rijke handelaar van het<br />
Hanzeverbond, gezien zijn kostbare kledij<br />
met bont. Vroeger was de Steelyard omgeven<br />
met een muur, ter bescherming van de<br />
pakhuizen, de weeginstallatie, de kerk, de<br />
kantoren en de woningen van de handelaren,<br />
daar gevestigd sinds 1320. De handelaren,<br />
afkomstig uit Keulen, hoefden geen<br />
tolgeld te betalen in Londen en mochten<br />
handeldrijven op alle markten in Engeland.<br />
De Engelse handelaren benijdden<br />
hen natuurlijk om die privileges. Jarenlang<br />
probeerden ze de koning ervan te overtuigen<br />
die privileges af te schaffen. Pas in 1597<br />
lukte dat, toen Elizabeth I op de troon zat.<br />
Het jaar erna ging de Steelyard dicht.<br />
Valkerij<br />
Toen hij dit portret schilderde, woonde Holbein al een tiental jaar in<br />
Londen. Hij had er op dat moment naam gemaakt door leden van het<br />
hof te portretteren. De hier afgebeelde man, wiens identiteit onzeker<br />
is, toont trots de roofvogel waarvan hij de kap heeft afgenomen. De<br />
valkerij, een traditie die teruggaat tot de Middeleeuwen, was toen een<br />
bijzonder populaire sport, en was tot in 1792 trouwens voorbehouden<br />
aan de adel. Holbeins onvolprezen schildertechniek, ook te bewonderen<br />
op het andere portret van zijn hand dat het Mauritshuis bezit,<br />
blijkt hier onder meer uit de rode split in de mouw, de indringende blik<br />
van de man, de bijzonder realistische baard en het belletje van messing<br />
aan de poot van de roofvogel.<br />
37
Souvenir voor het nageslacht<br />
De Zwitserse componist, rechtsgeleerde<br />
en humanist Bonifacius Amerbach<br />
(1495-1562) was de zoon van Johannes<br />
Amerbach, een drukker uit Basel. Hij was<br />
goed bevriend met Erasmus, de bekende<br />
humanist uit Rotterdam. In 1519 maakte<br />
Amerbach zich op om zijn in Freiburg im<br />
Breisgau aangevatte rechtenstudie te gaan<br />
vervolgen in Avignon. Het gevaar van die<br />
lange tocht werd nog versterkt door de<br />
pest die toen in het zuiden van Frankrijk<br />
woedde. Een reden te meer om zijn portret<br />
te laten schilderen, als aandenken voor het<br />
nageslacht, mocht er hem iets overkomen.<br />
Hij deed hiervoor een beroep op Holbein,<br />
die toen in Basel verbleef. Amerbach liet<br />
niets aan het toeval over. Hij schreef zelf<br />
het opschrift, te zien naast hem op het<br />
portret. Humanisten hechtten immers<br />
veel belang aan de authenticiteit van een<br />
afbeelding. Uit erkentelijkheid voor het<br />
prachtige portret stelde hij Holbein in 1523<br />
voor aan Erasmus.<br />
Portret van Bonifacius Amerbach, 1519, gemengde techniek op hout, 29,9 x 28,3 cm. Basel, Kunstmuseum.<br />
De Engelse bondgenoot<br />
De Engelse staatsman Thomas More (ca. 1477/78-1535) was een<br />
erudiete humanist en auteur. Hij diende de Engelse koning Hendrik<br />
VIII als diplomaat en persoonlijke raadgever. In 1523 werd hij<br />
verkozen tot voorzitter van het House of Commons. Op voorspraak<br />
van More en dankzij de warme aanbeveling van Erasmus<br />
kon Holbein in 1526 naar Engeland vluchten voor de protestantse<br />
Reformatie. Hij werd er geïntroduceerd in de humanistische kringen.<br />
In 1529 volgde More kardinaal Wolsey op als Lord Chancellor.<br />
Drie jaar later nam hij echter ontslag, doordat Hendrik VIII<br />
wilde scheiden van zijn vrouw, Catharina van Aragón. Thomas<br />
More weigerde ook in te stemmen met de Act of Supremacy,<br />
waardoor de koning het hoofd van de Engelse Kerk werd. Als gevolg<br />
hiervan werd hij beschuldigd van hoogverraad en onthoofd.<br />
De sympathie van de kunstenaar voor de man aan wie hij zijn carrière<br />
in Engeland dankte, blijkt duidelijk uit dit portret, en uit de<br />
prachtige, glanzende stoffen en sieraden. Het is een van de meest<br />
treffende en populaire portretten die Holbein ooit schilderde,<br />
want er werden verschillende versies van gecreëerd. Deze versie<br />
hier wordt beschouwd als de originele.<br />
Sir Thomas More, 1527, olieverf op paneel, 74,9 x 60,3 cm. New York,<br />
The Frick Collection.<br />
38
Dubbelportret van de burgemeester van Basel Jacob Meyer zum Hasen en zijn echtgenote Dorothea Kannengiesser, 1516, olieverf op paneel, 39,7 x 31,9 cm. Basel, Kunstmuseum.<br />
Vernieuwende portretten<br />
Dit dubbelportret schilderde Holbein niet<br />
ter gelegenheid van het huwelijk van het<br />
koppel, dat ten laatste in 1513 plaatsvond,<br />
maar bij de verkiezing van de man tot<br />
burgemeester van Basel, op 24 juni 1516.<br />
Jacob Meyer zum Hasen was toen het<br />
eerste lid van een gilde die burgemeester<br />
werd. De echtgenoten bevinden zich in<br />
een architecturaal decor, dat herinnert aan<br />
de antieke triomfbogen. De kunstenaar<br />
heeft zich hiervoor mogelijk geïnspireerd<br />
op een houtgravure uit 1512 van zijn oom,<br />
Hans Burgkmair. Frappant is de vreemde<br />
opstelling van de geportretteerden, op een<br />
verschillende diepte in de gelijkvormige<br />
picturale ruimte van deze diptiek. Holbein<br />
overtreft hier niet alleen het talent van zijn<br />
mentor, maar zorgt ook voor een vernieuwing<br />
in de Duitse portretkunst zoals die<br />
werd bedreven door zijn vader, Holbein de<br />
Oude, van wie hij les kreeg in Augsburg.<br />
39
Humanistische geest<br />
Portret van Erasmus van Rotterdam, ca. 1532, olieverf op paneel, diam. 14,2 cm. Basel,<br />
Kunstmuseum.<br />
Dit portret van Desiderius Erasmus uit Rotterdam schilderde<br />
Holbein net vóór zijn vertrek naar Engeland. De 62-jarige<br />
humanist bevond zich toen in Freiburg im Breisgau, om<br />
te ontsnappen aan de onlusten in Basel, ten gevolge van<br />
de Reformatie. Dit is een zogenaamd ‘capsuleportret’, met<br />
een vergulde ronde lijst waarop een deksel kwam te liggen.<br />
Het kleine formaat van dit soort portretten bevorderde de<br />
verspreiding ervan, bijvoorbeeld als geschenk aan humanistische<br />
vrienden of personen die dezelfde ideeën koesterden.<br />
Door de verspreiding van die portretten in heel Europa, ook<br />
in Engeland, maakte Holbein naam als schilder en als groot<br />
sympathisant van de humanistische beweging. Er bestaan<br />
verschillende versies van dit portret, maar dit exemplaar<br />
wordt algemeen beschouwd als eigenhandig geschilderd<br />
door Holbein.<br />
Schilder van de koning<br />
Portret van de Engelse koning Hendrik VIII, ca. 1537, olieverf op paneel, 28 x 20 cm.<br />
Madrid, Museo Nacional Thyssen-Bornemisza.<br />
Het portret was het populairste genre in het Engeland van de<br />
16e eeuw. Het was ook een van de zeldzame genres waaraan<br />
kunstenaars zich konden wagen na de breuk tussen Rome<br />
en de Engelse Kerk, waarvan Hendrik VIII het hoofd werd.<br />
Dit portret van de beroemde vorst uit de Tudor-dynastie is<br />
een treffend staaltje van de heel aparte stijl van Holbein, gekenmerkt<br />
door de monumentale weergave van personages,<br />
met een opvallende psychologische diepgang. De schilder<br />
heeft hier het vooraanzicht en de positie van de handen gebruikt<br />
om de krachtige persoonlijkheid van de vorst en zijn<br />
majestueuze allure te accentueren. Dit portret lijkt op het<br />
beroemde portret ten voeten uit van de Engelse koning, dat<br />
de kunstenaar schilderde op een muur in het Whitehall Palace,<br />
jammer genoeg vernield door een brand in 1698 maar<br />
bekend van talrijke kopieën.<br />
40
Verbluffend realistisch<br />
In 1536 werd Holbein officieel benoemd tot schilder aan het<br />
hof van Hendrik VIII. Eén van de eerste schilderijen gemaakt<br />
op verzoek van de Engelse koning was dit portret van zijn<br />
nieuwe echtgenote, Jane Seymour (1509-1537), die als eredame<br />
zijn twee vorige echtgenotes had gediend: Catharina<br />
van Aragón, verstoten in 1532, en Anna Boleyn, ter dood<br />
gebracht in 1536. Hendrik VIII waardeerde weliswaar de<br />
esthetische kwaliteit van Holbeins schilderijen, maar nog<br />
méér zijn vermogen om een gezicht bijzonder realistisch af te<br />
beelden. Vandaar dat hij hem vroeg dit portret te schilderen.<br />
Het werk getuigt van verbluffend meesterschap. In 1539 zou<br />
Holbein ook de vierde echtgenote van de koning, Anna van<br />
Kleef, schilderen, in Düren. Jane Seymour was amper zestien<br />
maanden koningin. Ze stierf in het kraambed, nadat ze het<br />
leven had geschonken aan de zo lang verwachte mannelijke<br />
erfgenaam, de latere Edward VI.<br />
Portret van Jane Seymour, ca. 1536-1537, olieverf op hout, 65,4 x 40,7 cm. Wenen,<br />
Kunsthistorisches Museum.<br />
Een virtuoze tekenaar<br />
George Brooke, 9e baron van Cobham, (ca. 1497-1558), ca. 1532-1543, zwart<br />
krijt, pen, inkt en etsnaald op lichtroze bereid papier, 28,9 x 20,3 cm. The<br />
Royal Collection Trust.<br />
Holbein maakte in de loop van zijn carrière een groot aantal tekeningen<br />
voor zijn klanten. Erasmus himself prees zijn talent als<br />
tekenaar. Eerst tekende hij met uiterste precisie zijn onderwerpen,<br />
waarna hij de beelden in zijn atelier overbracht op een andere<br />
drager. George Brooke, de 9e baron van Cobham (ca. 1497-1558),<br />
was een eminente hoveling en soldaat tijdens de regeerperiode van<br />
Hendrik VIII. Diens zoon Edward VI zou hem benoemen tot lid van<br />
de Orde van de Kousenband.<br />
41
Hoe Yves Saint<br />
Laurent kunst<br />
omtoverde tot mode<br />
Zestig jaar geleden begon Yves<br />
Saint Laurent (1936-2008) aan<br />
een fascinerend avontuur in het<br />
teken van de haute couture. Hij<br />
zou uitgroeien tot een van de<br />
meest creatieve en invloedrijke<br />
modeontwerpers van de tweede<br />
helft van de 20e eeuw. Die zestigste<br />
verjaardag wordt nu gevierd<br />
met een bijzonder originele<br />
tentoonstelling, getiteld Yves Saint<br />
Laurent aux musées.<br />
TEKST: GWENNAËLLE GRIBAUMONT<br />
Yves Saint Laurent, Hommage à Piet Mondriaan-jurk, ecru wollen jersey, ingelegd met zwart, rood, geel en<br />
blauw, herfst-winter 1965, Musée Yves Saint Laurent Parijs. © Yves Saint Laurent @ Nicolas Mathéus.<br />
De tentoonstelling presenteert<br />
stukken uit de vaste collecties<br />
van zes prestigieuze Parijse<br />
instellingen: het Centre Pompidou,<br />
het Musée d’Art Moderne de Paris,<br />
het Louvre, het Musée d’Orsay, het Musée<br />
National Picasso-Paris en het Musée Yves<br />
Saint Laurent Paris. Zijn ontwerpen gaan<br />
een dialoog aan met topstukken van die<br />
musea. De expo laat zien hoe rijkelijk hij<br />
zich voor zijn ontwerpen inspireerde op<br />
de kunst en de literatuur. Voor hem waren<br />
dat onuitputtelijke bronnen van inspiratie.<br />
Yves Saint Laurent hanteerde een uitgesproken<br />
eclectische stijl. Hij combineerde<br />
naar hartenlust elementen uit de schone<br />
kunsten van zeer uiteenlopende culturen,<br />
tijdperken en disciplines. Toch kopieerde<br />
hij nooit zomaar. Hij beperkte zich er niet<br />
toe een schilderij over te brengen op een<br />
kledingstuk, maar verwerkte het in de<br />
structuur ervan. Yves Saint Laurent: “Ik<br />
vind dat het werk van een couturier veel<br />
lijkt op dat van een kunstenaar. Ik heb<br />
42
Pablo Picasso, Portret van Nusch Eluard, herfst 1937.<br />
© Succession Picasso - Gestion droits d'auteur, Eluard<br />
Nusch (1906-1946), Paris Photo. © RMN-Grand<br />
Palais (Musée national Picasso-Paris).<br />
Yves Saint Laurent, vest als hommage aan Pablo Picasso, blauw, zwart en ivoorkleurig wollen laken, herfstwinter<br />
1979, Musée Yves Saint Laurent Parijs. © Yves Saint Laurent. @ Nicolas Mathéus.<br />
een weergaloos succes opleverde, plaatste<br />
het oeuvre van de Nederlandse kunstenaar<br />
in de kijker. Het Franse publiek kende hem<br />
toen nauwelijks. Ook de musea negeerden<br />
hem, tot de eerste overzichtstentoonstelling<br />
in het Musée de l’Orangerie, in 1969.<br />
Zijn volgende collectie, door de pers omschreven<br />
als “kleurrijke, jonge, levendige<br />
en gedurfde mode”, werd gekenmerkt door<br />
tweekleurige en/of driekleurige geometrime<br />
trouwens altijd graag geïnspireerd op<br />
het oeuvre van hedendaagse schilders als<br />
Picasso, Matisse en Mondriaan.”<br />
HET BEGON MET MONDRIAAN<br />
De Franse modeontwerper probeerde<br />
schilderijen te vertalen naar het driedimensionale,<br />
en het statische om te zetten<br />
in het dynamische. Hij verstond de kunst<br />
om wat vlak was volume te geven, om de<br />
esthetiek van het oppervlak te vertalen<br />
naar de esthetiek van het lichaam. Voor<br />
hem was de moderne kunst, het vrijelijk<br />
spelen met vormen, een cruciale inspiratiebron<br />
voor een nieuwe mode, met<br />
heel aparte lijnen en kleuren. Yves Saint<br />
Laurent: “Mijn jurken zijn eerder bewegende<br />
kleurenmassa’s dan vormen.” De<br />
kunstenaar die de bal aan het rollen bracht<br />
was Piet Mondriaan. In 1965 presenteerde<br />
de couturier een reeks van acht cocktailjurken,<br />
beïnvloed door de eenvoud van de<br />
Franse modeontwerper André Courrèges,<br />
maar rechtstreeks geïnspireerd op het<br />
“Ik vind dat het werk van een couturier veel<br />
lijkt op dat van een kunstenaar. Ik heb me<br />
trouwens altijd graag geïnspireerd op het<br />
oeuvre van hedendaagse schilders als Picasso,<br />
Matisse en Mondriaan.”<br />
YVES SAINT LAURENT<br />
oeuvre van de Nederlandse kunstenaar,<br />
dat Saint Laurent ontdekte via een monografie<br />
die iemand hem had geschonken.<br />
Het lijnen- en kleurenspel, maar ook de<br />
uiterste nauwkeurigheid, de zuiverheid<br />
en het evenwicht van de compositie bekoorden<br />
de couturier, die in Mondriaans<br />
heel eigen stijl alle elementen vond om<br />
een kledingstuk structuur te geven. Zijn<br />
‘Mondriaan-collectie’, die het modehuis<br />
43
Martial Raysse, Made in Japan - La grande odalisque,<br />
1964, Golfe-Juan (Frankrijk). Acrylverf, glas, textiel op<br />
foto gemonteerd op doek. © Adagp, Parijs.<br />
Yves Saint Laurent, mantel, groene vossenbont , lente-zomer 1971. Musée Yves Saint Laurent Parijs.<br />
© Yves Saint Laurent. @ Nicolas Mathéus.<br />
“Mijn jurken zijn<br />
eerder bewegende<br />
kleurenmassa’s dan<br />
vormen.”<br />
YVES SAINT LAURENT<br />
sche motieven waarvan de optische effecten<br />
rechtstreeks waren ontleend aan die<br />
welke Alain Jacquet twee jaar eerder had<br />
gebruikt in zijn versie van het schilderij<br />
Déjeuner sur l’herbe van Edouard Manet.<br />
Yves Saint Laurent heeft nooit een geheim<br />
gemaakt van zijn inspiratiebronnen: “Ik<br />
ben altijd sterk beïnvloed geweest door de<br />
schilderkunst. Mijn collectie uit juli 1966<br />
dank ik aan Amerikaanse schilders als<br />
Tom Wesselmann en Roy Lichtenstein. Al<br />
mijn jurken waren versierd met landschappen,<br />
manen en zonnen.” Hoe had<br />
hij ook kunnen weerstaan aan de charme<br />
van de popart, dé stijl van zijn jonge jaren?<br />
Voor zijn herfst-wintercollectie van 1966<br />
creëerde hij met jersey, volgens hem de<br />
‘enige moderne stof ’, een ensemble korte<br />
jurken met felle kleuren. Twee modellen<br />
waren rechtstreeks geïnspireerd op de<br />
Great American Nudes van de Amerikaanse<br />
popkunstenaar Tom Wesselmann.<br />
PICASSO: EEN UITDAGING<br />
Die eerste dialogen met kunstenaars<br />
zouden al snel gevolgd worden door andere.<br />
Denken we maar aan Henri Matisse,<br />
Georges Braque, Pierre Bonnard, Fernand<br />
Léger en Vincent van Gogh. Ook Pablo Picasso<br />
heeft Saint Laurent enorm beïnvloed.<br />
De couturier was gefascineerd door dit ‘onvervalste<br />
genie’. Op verschillende momenten<br />
in zijn carrière zou hij hulde brengen<br />
aan de Spaanse meester, van de harlekijnen<br />
uit de zogeheten blauwe periode tot de kubistische<br />
stijl. Die laatste vormde voor de<br />
couturier een heuse uitdaging. Hoe moet<br />
je immers het destructureren van Picasso<br />
overbrengen op kledingstukken waar je per<br />
definitie structuur aan moet geven, op een<br />
harmonieuze manier dan nog? Yves Saint<br />
Laurent: “Ooit was er een jaar dat ik er echt<br />
niet in slaagde een collectie te ontwerpen.<br />
Het was een drama. Ik bakte er niets van.<br />
Op een zondag bezocht ik een tentoonstelling<br />
over Les Ballets Russes. Daar ontdekte<br />
ik kostuumontwerpen van Picasso voor<br />
Le Tricorne van Serge Diaghilev. De dag<br />
erna nam ik een stuk zwart fluweel en een<br />
jurk van blauw fluweel, en ik begon banen<br />
zwart fluweel in te lassen in het blauw van<br />
de jurk. De rest kwam vanzelf. Ik kan het<br />
me nog glashelder herinneren.”<br />
Hoezeer hij echter ook geboeid was door<br />
de kunst van zijn tijd, toch inspireerde Saint<br />
Laurent zich ook graag op oude werken,<br />
zoals de motieven op Griekse vazen, met<br />
zwarte en rode figuren, de kunst van de<br />
Bambara (een volk uit het Opper-Nigergebied,<br />
in het huidige Mali) en Japanse of<br />
Chinese kunstwerken. De modeontwerper<br />
44
De ‘Mondriaan-collectie’ leverde het modehuis<br />
een weergaloos succes op en heeft de<br />
Nederlandse kunstenaar in de kijker geplaatst.<br />
was ongemeen leergierig, altijd op zoek<br />
naar nieuwe inspiratiebronnen. Ook de<br />
grote meesters van de oude schilderkunst<br />
boeiden hem, van Zurbarán, Watteau en<br />
Boucher tot Goya. Zijn interessesfeer was<br />
letterlijk grenzeloos. Zelfs de sierkunst uit<br />
de tijd van Lodewijk XIV inspireerde de<br />
couturier. In de Galerie d’Apollon van het<br />
Louvre zijn enkele geborduurde jasjes te<br />
zien die getuigen van zijn fascinatie voor<br />
het licht, goud - de kleur van de zon - en<br />
grote stucornamenten. De stukken zijn<br />
ontworpen als heuse sieraden, volledig bekleed<br />
met gouddraad en bergkristal. Onder<br />
zijn favoriete schilders bekleedde Henri<br />
Matisse een speciale plaats: “Voor mij is dat<br />
dé schilder. (…) Ik hou van zijn bedaarde<br />
leven en hoe hij zich voortdurend verdiepte<br />
in de kleurwerking.” In 1981 ontwierp<br />
Yves Saint Laurent een ‘Roemeense bloes’,<br />
rechtstreeks geïnspireerd op een werk van<br />
de schilder. Het is het meest treffende voorbeeld<br />
van hoe graag hij zich liet inspireren<br />
door Matisse. De Franse kunstenaar schilderde<br />
La blouse roumaine in de lente van<br />
1940, na er verschillende versies van te hebben<br />
gemaakt. Het is méér dan het portret<br />
van een model, het is eigenlijk dat van een<br />
folkloristisch kledingstuk met geborduurde<br />
motieven, waar Matisse zo dol op was. Yves<br />
Saint Laurent had het werk ontdekt in het<br />
Musée National d’Art Moderne: “Ik heb<br />
altijd al die blouse willen ontwerpen. Ik hou<br />
van de folkloristische kledij uit het Oosten.<br />
De snit is uiterst eenvoudig. Een Roemeense<br />
bloes is tijdloos. Al die kledingstukken<br />
van boeren doorstaan moeiteloos de tand<br />
des tijds, zonder ooit uit de mode te raken.”<br />
Yves Saint Laurent putte volop uit de<br />
kunstgeschiedenis. Hij ontleende rechtstreeks<br />
elementen aan kunstenaars of<br />
werken uit de eigen collectie, die hij en zijn<br />
partner Pierre Bergé met veel passie bijeenbrachten.<br />
Daarnaast gebruikte hij motieven<br />
die hij in de boeken uit zijn bibliotheek<br />
terugvond, voor hem een reusachtig denkbeeldig<br />
museum. Ook haalde hij inspiratie<br />
uit werken die hij ontdekte in musea. Alles<br />
samen dus een amper te overziene schat<br />
aan invloeden, waardoor hij voortdurend<br />
met nieuwe ideeën kon uitpakken - maar<br />
wel steeds op een coherente manier.<br />
BEZOEKEN<br />
Yves Saint Laurent aux musées<br />
Musée d’Art moderne<br />
Parijs<br />
www.mam.paris.fr<br />
t/m 15-05<br />
Yves Saint Laurent, cape als hommage aan George Braque, ecru katoenen doek,<br />
zwarte en grafietkleurige stofapplicaties, lente-zomer 1988, Musée Yves Saint<br />
Laurent Parijs. © Yves Saint Laurent. @ Nicolas Mathéus.<br />
Yves Saint Laurent, vest als hommage aan Vincent Van Gogh, borduurwerk<br />
met lovertjes, buisjes, rocailles en linten, lente-zomer 1988, Musée Yves Saint<br />
Laurent Parijs. © Yves Saint Laurent. @ Nicolas Mathéus.<br />
45
Charles Ray<br />
Verrassende sculpturale exploraties<br />
Waarom wordt Charles Ray<br />
beschouwd als één van de<br />
belangrijkste beeldhouwers van<br />
deze tijd? Het antwoord vinden<br />
we terug in Parijs, waar hij carte<br />
blanche krijgt in het Centre<br />
Pompidou en de Bourse de<br />
Commerce - Pinault Collection:<br />
samen zijn grootste monografische<br />
tentoonstelling ooit in Europa. De<br />
Amerikaanse kunstenaar neemt de<br />
beeldhouwkunst, en tegelijk ons<br />
dagelijks bestaan, aan alle kanten<br />
onder de loep. Het is een veelzijdig<br />
oeuvre in diverse materialen, dat<br />
aan de haal gaat met een flinke<br />
brok kunstgeschiedenis. Vroeger<br />
vaak verrassende en provocerende<br />
scènes, die een glimlach ontfutselen.<br />
Later klassieker, maar nog steeds<br />
verwonderlijk en gedurfd.<br />
TEKST: CHRISTINE VUEGEN<br />
Boy with frog is overbekend. Een<br />
massa kunstliefhebbers en toeristen<br />
zagen de spierwitte sculptuur<br />
in Venetië, dikwijls zonder goed<br />
te weten wie de maker was en wat hij allemaal<br />
heeft uitgevoerd. Het beeld van de<br />
naakte jongen die een kikker ondersteboven<br />
bungelend omhooghoudt aan een achterpoot<br />
is de eerste publieke sculptuur van<br />
Charles Ray (°1953, Chicago, woont in Los<br />
Angeles). Een opdracht van megaverzamelaar<br />
François Pinault, in 2009 geplaatst op<br />
het Punta della Dogana. Tot de verwijdering<br />
in 2013, omdat de Venetianen de<br />
lantaarnpaal daar terug wilden. Toen de<br />
kunstenaar de opdracht kreeg, dacht hij<br />
direct aan een jongen met een kikker. Het<br />
was vijf weken voor zijn hartoperatie, en<br />
in Amerikaanse scholen is de kikker het<br />
eerste dier dat leerlingen opensnijden. Een<br />
twaalfjarige jongen stond model voor de<br />
sculptuur van tweeënhalve meter hoog.<br />
In roestvrij staal en witter dan wit, als een<br />
fantoom uit maagdelijk marmer.<br />
Charles Ray stelde een tijdje geleden vast<br />
dat zijn denken over sculptuur mettertijd<br />
is opgeschoven naar sculpturaal denken.<br />
Hij wees zelf al op de interactie tussen<br />
realisme, hyperrealisme en stilering in Boy<br />
with frog. En op de lijn van de ogen naar de<br />
kikker. Om ze te behouden, verwijderde hij<br />
de linkertepel die van de lijn een driehoek<br />
maakte. Een meer dan levensgrote maar<br />
toch kinderlijke jongen, die nieuwsgierig<br />
en wat verbaasd over zijn eigen macht<br />
naar de kikker kijkt. Er galmt iets na van<br />
oud-Griekse kourosfiguren, de Romeins-<br />
Hellenistische Doornuittrekker en de David<br />
van Donatello. Hij houdt veel van archaïsche<br />
oud-Griekse beeldhouwkunst, maar<br />
Charles Ray kijkt ook naar De burgers van<br />
Calais van Rodin. De sculptuur concipieerde<br />
hij dan ook als ‘een burger van Venetië’.<br />
Schaal, materiaal en noem maar op, alle<br />
elementen worden ingezet om betekenissen<br />
te genereren. “Ik wil een betekenismachine<br />
maken”, zei hij in 2011 in een<br />
interview met het magazine Purple.<br />
DE VERRIJZENIS<br />
Op het eerste gezicht is het bijna niet te<br />
geloven dat dezelfde kunstenaar voor<br />
Documenta 9 in Kassel, in 1992 gecureerd<br />
door Jan Hoet, de beeldengroep Oh! Charley,<br />
Charley, Charley… (1992) realiseerde: een<br />
kinky orgie van acht blote mannen, een<br />
vermenigvuldiging van etalagepopachtige<br />
zelfportretten. Dit werk vindt hij schatplichtig<br />
aan de Britse modernist Anthony<br />
Caro, omdat het een geheel is van losse<br />
onderdelen in de ruimte, net zoals de rode<br />
metalen elementen in Early One Morning<br />
(1962) van Caro. Diens sculpturale aanpak<br />
had van meet af aan impact op Charles Ray.<br />
Een verrukkelijk vroeg werk is Plank piece I<br />
& II (1973), twee zwart-witfoto’s van de kunstenaar<br />
die wat burlesk klem op een schuin<br />
tegen de muur staande plank hangt. Even<br />
iconisch is Ink box (1986), een minimalistische<br />
kubus boordevol kranteninkt die voor<br />
de toeschouwers klaar lijkt te staan om de<br />
‘white cube’ te bemorsen. De mens is altijd<br />
aanwezig, al is er geen menselijke figuur te<br />
bespeuren. Unpainted sculpture (1997) is<br />
het wrak van een Pontiac na een dodelijke<br />
crash, aan de hand van 3D-scans onderdeel<br />
per onderdeel nagemaakt in glasvezel en<br />
duifgrijs geschilderd, als een geest. Later<br />
ontstond Baled truck (2014) in massief<br />
roestvrij staal, een tot een blok geperste<br />
truck die aan César en Chamberlain doet<br />
denken. Maar Charles Ray refereert ook<br />
46
Schaal, materiaal<br />
en noem maar op,<br />
alle elementen<br />
worden ingezet om<br />
betekenissen te<br />
genereren.<br />
gevolg achterstevoren is gedraaid.<br />
Minimalisme, popart, hyperrealisme en<br />
sinds 2000 steeds meer verwijzingen naar<br />
Griekse en Romeinse beeldhouwkunst: de<br />
kunstenaar verwerkt een recente kunstgeschiedenis<br />
en eeuwenoude genres, van het<br />
stilleven tot het ruiterportret. Hij verteert<br />
het allemaal en spuwt het uit in minutieuze<br />
en hoogstpersoonlijke sculpturen.<br />
Met mondjesmaat, want zijn werk is arbeidsintensief<br />
en hij doet er dikwijls jaren<br />
over. Tot nog toe bestaat zijn oeuvre uit<br />
zo’n honderd sculpturen. Charles Ray staat<br />
minder in de schijnwerpers dan collega’s<br />
als Jeff Koons of Paul McCarthy, maar hij<br />
heeft een fraai curriculum met drie Biënnales<br />
in Venetië, vijf Whitney Biënnales<br />
in New York waar hij vertegenwoordigd<br />
wordt door Matthew Marks Gallery, twee<br />
reizende retrospectieven, en in 2019 een<br />
grote solo in Madrid. Nu demonstreren de<br />
twee exposities in Parijs hoe zijn sculpturen<br />
van in het begin worden ingebed in de<br />
ruimte en de tijd, hoe ze onze dagdagelijkse<br />
notie van realiteit destabiliseren en hoe<br />
ze verschijnen als een soort hallucinatie.<br />
BEZOEKEN<br />
Charles Ray, Boy with frog, 2009, beschilderd roestvrij staal, 247 x 91 x 96,5 cm, Pinault Collection.<br />
Met toestemming van de kunstenaar en Matthew Marks Gallery. © Charles Ray. © Foto: Charles Ray.<br />
Charles Ray<br />
Bourse de Commerce - Pinault Collection<br />
16-02 t/m 06-06<br />
Centre Pompidou<br />
16-02 t/m 20-06<br />
Parijs<br />
www.boursedecommerce.fr<br />
www.centrepompidou.fr<br />
aan de maffiamethode om lijken weg te<br />
werken - voor hem is de glanzende sculptuur<br />
een sarcofaag. Unbaled truck (2021)<br />
is warempel de reconstructie van een<br />
aftandse geplette truck uit een carrosseriekerkhof,<br />
inclusief de sporen van hoe hij was<br />
samengeperst. Als een verrijzenis, en alsof<br />
het gebruikelijke verloop van oorzaak en<br />
LEZEN<br />
Charles Ray, catalogus, <strong>2022</strong>,<br />
co-editie Bourse de Commerce - Pinault<br />
Collection en Centre Pompidou<br />
€ 45<br />
47
Hito Steyerl<br />
Neemt<br />
de kunstwereld<br />
op de korrel<br />
Hito Steyerl is wellicht een van de meest spannende artistieke<br />
persoonlijkheden van vandaag. Kritisch maar met een kwinkslag wijst<br />
ze ons al dertig jaar op onderbelichte maatschappelijke kwesties, zoals<br />
overheidscontrole en koloniaal geweld. Internationaal wordt ze intussen<br />
beschouwd als één van de invloedrijkste kunstenaars van haar generatie.<br />
Houdt ze ook haar eigen macht een spiegel voor?<br />
TEKST: CELINE DE GEEST<br />
Hito Steyerl, Liquidity Inc., 2014, eenkanaals HD video in architectonische omgeving, 30 min., 15 sec. Installatiezicht MOMA, 2014. © Hito Steyerl.<br />
48
Helemaal in haar eentje heeft<br />
Hito Steyerl het begrip multimedia<br />
naar een nieuw niveau<br />
getild. Ze is een meester in<br />
het vertellen van verhalen en gebruikt<br />
hiervoor een mengeling van beeld, geluid,<br />
essay, performance en installatie. Tijdens<br />
Hito Steyerl: I Will Survive, de grote overzichtstentoonstelling<br />
in het Stedelijk in<br />
Amsterdam, palmen die media alles in,<br />
tot aan de bezoeker toe. Voor haar recente<br />
video-installaties ontwikkelt Steyerl<br />
namelijk architectonische omgevingen,<br />
waardoor je als kijker in haar werk wordt<br />
meegezogen. De video Liquidity Inc. bijvoorbeeld,<br />
waarin water en extreem weer<br />
dienen als metaforen voor de vloeibaarheid<br />
van financiële middelen en digitale<br />
informatie, beleef je als bezoeker vanop<br />
een blauwe golf die dient als zittribune.<br />
Het verhaal dat we te zien krijgen is dat<br />
van Jacob Wood, een financieel analist<br />
die zijn baan verloor tijdens de economische<br />
crash van 2008 en dan maar een<br />
gevechtsporter werd. De documentaire<br />
wordt overspoeld door internetsyntaxis –<br />
hashtags, GIF’s en memes. De echte en de<br />
virtuele wereld lopen vrolijk in elkaar over.<br />
In een wereld waar van mensen verwacht<br />
wordt dat ze even liquide zijn als virtuele<br />
valuta en digitale data, is het maar beter<br />
Hito Steyerl, Liquidity Inc., 2014, eenkanaals HD video in architectonische omgeving, 30 min., 15 sec. Met<br />
dank aan de kunstenaar, Andrew Kreps Gallery, New York en Esther Schipper, Berlijn. © VG Bild-Kunst,<br />
Bonn, 2021. © Film still: Hito Steyerl.<br />
Hito Steyerl, How Not to Be Seen: A Fucking Didactic Educational .MOV File, 2013, eenkanaals HD digitale<br />
video en audio in architectonische omgeving, 15 min., 52 sec. Met dank aan de kunstenaar, Andrew Kreps<br />
Gallery, New York en Esther Schipper, Berlijn. © VG Bild-Kunst, Bonn, 2021. © Film still: Hito Steyerl.<br />
om mee te gaan met de stroom. Vanaf het<br />
scherm spreekt een jonge Bruce Lee ons<br />
toe: “You must be shapeless, formless, like<br />
water. When you pour water in a cup, it<br />
becomes the cup. When you pour water<br />
in a bottle, it becomes the bottle. When<br />
you pour water in a teapot, it becomes the<br />
teapot. Water can drip and it can crash.<br />
Become like water my friend.” Kijk je nog<br />
eens goed waar je op zit, dan merk je dat<br />
de tribune van judomatten gemaakt is, als<br />
een soort vlot dat ons op het droge houdt<br />
tijdens financiële, virtuele en meteorologische<br />
stormen.<br />
“Hito Steyerl bekijkt<br />
de samenleving met<br />
een soort helderziend<br />
gevoel voor politiek<br />
en ethiek.”<br />
KAREN ARCHEY<br />
TERUG NAAR DE BRON<br />
Hito Steyerl is in de eerste plaats een ster<br />
in het vertellen van complexe verhalen,<br />
vertelt curator Karen Archey. Archey een<br />
Amerikaanse kunstcriticus en curator, gevestigd<br />
in New York City en Amsterdam, is<br />
bij het Stedelijk verantwoordelijk voor hedendaagse<br />
kunst en mediacollecties. “Het<br />
is dat meesterlijke verteltalent, samen met<br />
het unieke vermogen om ondervertegenwoordigde<br />
kwesties te onderscheiden, die<br />
van haar een belangrijke stem in de hedendaagse<br />
kunst hebben gemaakt.”<br />
Steyerl (°1966) werd geboren in München.<br />
Ze studeerde film in Duitsland en Japan,<br />
en behaalde daarna een doctoraat in de<br />
filosofie in Wenen. Die hogere studies hebben<br />
nooit los gestaan van haar praktijk,<br />
waarin het filmische en het filosofische<br />
nauw met elkaar verweven zijn. Haar<br />
universitaire onderzoek focuste op de<br />
duizelingwekkend snelle verspreiding van<br />
beelden en kennis die de digitale technologie<br />
met zich meebrengt. In één van haar<br />
49
Hito Steyerl, SocialSim, 2020, eenkanaals HD video en live computersimulatie Dancing Mania, 18 min., 19 sec., Dancing Mania variable duur. Met dank aan de<br />
kunstenaar, Andrew Kreps Gallery, New York en Esther Schipper, Berlijn. © VG Bild-Kunst, Bonn, 2021. © Film still: Hito Steyerl.<br />
essays noemt ze dit gegeven ‘circulationism’.<br />
Ze stelt dat de meeste beelden niet<br />
langer louter een representatie van de<br />
werkelijkheid zijn, maar zelf ingrijpen op<br />
de realiteit.<br />
KWINKSLAG<br />
In haar video-essays over de invloed van<br />
het internet op ons dagelijks leven krijgen<br />
dat soort theoretische concepten een<br />
verrassende, speelse vorm. Als één van de<br />
allereersten ging Steyerl rond de eeuwwisseling<br />
al aan de slag met de taal van het<br />
nieuwe digitale tijdperk, met als doel die<br />
taal tot onderwerp van discussie te maken.<br />
Haar eerste belangrijke wapenfeiten<br />
waren deelnames aan grote internationale<br />
tentoonstellingen als Manifesta 5, in 2004,<br />
en Documenta 12 in Kassel, in 2007. Later<br />
werd Steyerl een vaste waarde van de Biënnale<br />
van Venetië. Haar werk werd er voor<br />
het eerst getoond in 2013, en nog eens in<br />
2015. In het Duitse Paviljoen toonde ze<br />
toen één van de drukst besproken kunstwerken<br />
van het jaar: Factory of the Sun, een<br />
soort sci-fi wereld met strandstoelen. De<br />
video-installatie reisde daarna door naar<br />
onder meer het Museum of Contemporary<br />
Art in Los Angeles, het Whitney Museum<br />
of American Art in New York, Kunsthal<br />
Charlottenborg in Kopenhagen, en nu dus<br />
In 2015 was Hito<br />
Steyerl de eerste<br />
winnaar van de Eye<br />
Art & Film Prize,<br />
uitgereikt door<br />
het Amsterdamse<br />
Filmmuseum.<br />
naar het Stedelijk. In Factory of the Sun onderzoekt<br />
Steyerl hoe beelden gebruikt<br />
kunnen worden voor surveillance-technologie,<br />
waarmee bepaalde groepen mensen<br />
onderdrukt worden. Maar kunnen die<br />
groepen ook terugvechten met behulp van<br />
diezelfde technologie? Opnieuw wordt<br />
het antwoord verpakt in een bizarre mix<br />
van nieuwsuitzendingen, documentaire,<br />
games en muziekvideo’s.<br />
DE MACHT VAN HET MUSEUM<br />
“Wat Hito Steyerl zo bijzonder maakt is<br />
dat ze consequent kritisch blijft, ondanks<br />
de grote naam die ze geworden is”, vertelt<br />
Archey. “Het Stedelijk wil een volledig<br />
beeld geven van haar oeuvre, van haar<br />
eerste werk gemaakt in 1994, Deutschland<br />
und das Ich, tot haar meest recente werken<br />
gemaakt tijdens de pandemie. In de films<br />
die ze tijdens haar studies maakte, had<br />
Steyerl al een kritische kijk op de samenleving.<br />
Haar eerste werken onderzochten<br />
de Duitse nationaliteit in de tijd van de<br />
hereniging.” Heeft Steyerl, allergisch als<br />
ze is voor machtstructuren, ook over de<br />
kunstwereld een boodschap te verkondigen?<br />
“Ik denk dat ze ons helpt te begrijpen<br />
hoe nauw we zelf soms betrokken zijn bij<br />
machtsmisbruik, en dat ook kunst niet immuun<br />
is voor kwesties die vaak als extern<br />
worden gezien, zoals militarisering en<br />
economische ongelijkheid”, zegt Archey.<br />
“Zo volgt ze in haar werk Guards, dat midden<br />
in de Eregalerij van het Stedelijk te zien<br />
is, twee zwarte beveiligingsagenten bij een<br />
Amerikaans museum. Ze vertellen over<br />
hun traumatische verleden in het leger en<br />
bij de politie. Een ander werk, Drill, werd<br />
gemaakt voor het New Yorkse hedendaagse<br />
kunstencentrum Park Avenue Armory. Het<br />
gaat dieper in op de geschiedenis van het<br />
gebouw van de Armory, een oud wapenarsenaal,<br />
als de ontstaansplaats van de<br />
National Rifle Association. De lobby van<br />
de NRA staat erom bekend anti-wapenwetgeving<br />
te blokkeren. Een reeks van haar<br />
werken, zoals The Empty Center, Abstract<br />
50
“Wat Hito Steyerl<br />
zo bijzonder<br />
maakt is dat ze<br />
consequent kritisch<br />
blijft, ondanks de<br />
grote naam die ze<br />
geworden is.”<br />
KAREN ARCHEY<br />
en Is the Museum a Battlefield, tonen dan<br />
weer aan hoe beroemde architecten (of<br />
‘starchitects’) een onverwachte rode draad<br />
vormen tussen kunstinstellingen, vastgoedspeculatie<br />
en zelfs wapenfabrikanten.”<br />
EEN LIEFDEVOLLE TIK<br />
Het lijkt een moeilijke evenwichtsoefening<br />
voor een kunstenaar die reeds vaak<br />
in alle grote musea van de wereld exposeerde.<br />
Hoe kan je deel uitmaken van een<br />
systeem en het tegelijkertijd op de korrel<br />
nemen? Archey: “Er zijn een aantal heel<br />
specifieke aspecten van de kunstwereld,<br />
en vooral de kunstmarkt, waarvoor Steyerl<br />
meer aandacht vraagt. Voor de vrijhavens<br />
die sommige verzamelaars gebruiken om<br />
belastingen op kunstaankopen te vermijden<br />
bijvoorbeeld. Het werk wordt er in<br />
opslag geplaatst zolang de waarde stijgt,<br />
en wordt daarna met winst doorverkocht.”<br />
Net als veel andere kunstenaars is Steyerl<br />
zich ook zeer bewust van museumsponsoring.<br />
Ze denkt kritisch na over de bron van<br />
museumfinanciering - hier komen volgens<br />
Karen Archey Steyerls echte, materiële<br />
idealen samen met de idealen die door<br />
haar werk in de museumzalen vertegenwoordigd<br />
worden. Toch neemt ze deel aan<br />
de kunstmarkt en wordt ze vertegenwoordigd<br />
door twee belangrijke internationale<br />
galerieën: Andrew Kreps Gallery (New<br />
York) en Esther Schipper (Berlijn). Maar<br />
dat doet ze op een heel bewuste manier,<br />
zegt Archey. “Ik denk dat haar kritische<br />
houding tegenover musea en collecties<br />
uiteindelijk geworteld is in een gevoel van<br />
liefde, en in een verlangen om die instellingen<br />
verantwoordelijk te houden.”<br />
BEZOEKEN<br />
Hito Steyerl: I Will Survive<br />
Stedelijk Museum<br />
Amsterdam<br />
www.stedelijk.nl<br />
t/m 12-06<br />
Hito Steyerl, Factory of the Sun, 2015, eenkanaals HD video omgeving, lichtgevend LED grid, strandstoelen, 23 min. Met dank aan de kunstenaar, Andrew Kreps<br />
Gallery, New York en Esther Schipper, Berlijn. © VG Bild-Kunst, Bonn, 2021. © Film still: Hito Steyerl.<br />
51
Schatten<br />
uit de bronstijd<br />
De twee millennia voorafgaand aan<br />
de komst van het schrift in Europa<br />
zijn nog altijd een grotendeels<br />
miskende periode. Tal van objecten<br />
uit die tijd kun je tegenwoordig<br />
op de kop tikken voor een zeer<br />
schappelijke prijs, maar er zijn ook<br />
stukken van onschatbare waarde.<br />
TEKST: GILLES BECHET<br />
Hemelschijf van Nebra, ca. 1.600-1.560 v.C. © State Office for Heritage Management and Archaeology<br />
Saxony-Anhalt. © Foto: Juraj Lipták.<br />
De bronstijd wordt doorgaans als<br />
de eerste bloeitijd van de Europese<br />
cultuur gezien. Het is de periode<br />
die aanbrak rond 2.700 v.C.<br />
en tot ongeveer 800 v.C. duurde. De volkeren<br />
die toen op ons continent leefden,<br />
worden vaak gezien als primitief, maar<br />
lieten niettemin objecten van uitgelezen<br />
makelij na. Bij gebrek aan geschriften weten<br />
we weinig over hun sociale, politieke<br />
en culturele organisatie. En juist door dat<br />
gebrek aan kennis krijgt de verbeelding de<br />
vrije loop. De geromantiseerde geschiedenis<br />
van de natiestaten deed daar nog<br />
een flinke schep bovenop. Een van de vele<br />
paradoxen van die nog altijd raadselachtige<br />
periode is het verbluffende vakmanschap<br />
van de ambachtslieden, van wie de<br />
meesten in kleine gehuchten van amper<br />
een tiental woningen leefden. Toch had je<br />
toen heel wat uitwisselingen. De gelijkenis<br />
van de objecten aangetroffen in gebieden<br />
die soms ver van elkaar liggen, wijst erop<br />
52
dat smeden en andere vaklieden op reis<br />
gingen om hun vakkennis met anderen te<br />
delen. Aangezien tin en koper, nodig om<br />
brons mee te maken, niet overal beschikbaar<br />
was, moet er een druk handelsverkeer<br />
zijn geweest. De hoeveelheid gevonden<br />
wapens doet vermoeden dat krijgers een<br />
cruciale rol vervulden in de toenmalige<br />
samenleving. Een van de opvallendste<br />
kenmerken van de bronstijd is de vondst<br />
van heel wat metalen objecten, wapens,<br />
juwelen en ceremoniële voorwerpen die<br />
niet als grafgift bedoeld waren en ook geen<br />
nederzettingsresten zijn. Waarom werden<br />
ze dan wél begraven? Dat is nog altijd<br />
een vraagteken. Werden ze in de bodem<br />
geborgen door metaalgieters, handelaren,<br />
of waren het votiefgeschenken? Die laatste<br />
hypothese is tegenwoordig de meest gangbare,<br />
al geeft die ook nog geen verklaring<br />
voor de grote verscheidenheid van deze<br />
veronderstelde votiefobjecten.<br />
VEEL OBJECTEN IN OMLOOP<br />
Protohistorische antiquiteiten zijn een<br />
nichemarkt. Ze hebben niet dezelfde<br />
uitstraling als de Griekse, Romeinse of<br />
Egyptische antiquiteiten. Wel kunnen<br />
ze rekenen op de interesse van gepassioneerde<br />
verzamelaars die zich informeren<br />
via de vakliteratuur, tentoonstellingen<br />
en lezingen gegeven door enthousiaste<br />
historici. “De bronstijd valt samen met het<br />
Bronzen hybride tweeling paard-slang sculptuur, 1200-1000 v.C. Gevonden in een schat bij Kallerup, Thy,<br />
Jutland, Denemarken. Nationaal Museum van Denemarken/Ofret Museum. CC-BY-SA, Søren Greve, Nationaal<br />
Museum van Denemarken.<br />
Een van de vele paradoxen is het verbluffende<br />
vakmanschap van de ambachtslieden,<br />
van wie de meesten in kleine gehuchten<br />
van amper een tiental woningen leefden.<br />
De gouden hoed van Schifferstadt, ca. 1600 v.C., gevonden<br />
met drie bronzen bijlen in Rijnland-Palts, Duitsland.<br />
Historisches Museum der Pfalz Speyer.<br />
begin van de serieproductie. Het gebeurt<br />
niet zelden dat je op één vindplaats vijftot<br />
achthonderd exemplaren van dezelfde<br />
bijl aantreft”, aldus Daniel Lebeurrier, de<br />
oprichter van Galerie Gilgamesh in Parijs<br />
en al vijfentwintig jaar een antiquiteitenexpert.<br />
Dat verklaart meteen waarom<br />
er zo veel objecten uit die tijd in omloop<br />
zijn, te koop voor een vrij schappelijke<br />
prijs. Zo kun je een zwaard of bijlblad op<br />
de kop tikken voor zo’n € 150. Bij Franse<br />
veilinghuizen zoals Aguttes en Millon gaan<br />
geregeld collecties van prehistorische antiquiteiten<br />
onder de hamer. Die objecten<br />
uit de bronstijd vind je in grote aantallen<br />
terug in Frankrijk en <strong>België</strong>. Om culturele<br />
redenen zijn verzamelaars ook geneigd<br />
‘lokaal’ te kopen. Vooral in Europa is de<br />
belangstelling voor objecten uit de bronstijd<br />
opvallend. In de Verenigde Staten zie je<br />
hoe nakomelingen van Deense migranten<br />
belangstelling koesteren voor bijlen van<br />
gepolijst steen, die frequent in Denemarken<br />
aangetroffen worden. “Het gaat om<br />
uitgesproken typologische collecties. Men<br />
verzamelt bijvoorbeeld bijlen of zwaarden<br />
uit verschillende periodes en van verschillende<br />
herkomst. Er zijn heel wat uitwisselingen<br />
tussen verzamelaars, en die komen<br />
niet noodzakelijk via veilingzalen of<br />
galeries tot stand.” Aan fraaie stukken is er<br />
zeker geen gebrek, want het in die tijd gebruikte<br />
brons is zeer stabiel en van prima<br />
kwaliteit. Sommige objecten hebben een<br />
louter archeologisch belang, zonder verder<br />
buitengewoon te lijken, voor veel verzamelaars<br />
een belangrijke factor. Objecten<br />
die van grote archeologische waarde zijn<br />
én er ook buitengewoon uitzien, eindigen<br />
meestal in een museum. Dat geldt voor<br />
verschillende stukken nu te zien op de tentoonstelling<br />
The world of Stonehenge in het<br />
British Museum.<br />
53
Zonnehanger uit de bronstijd, 1000-800 v.C. © The Trustees of the British Museum.<br />
en is bekend als de Berlin Gold Hat. Het 74,5<br />
cm hoge object, bekleed met een dunne<br />
laag goud, is versierd met 1.739 symbolen<br />
van de maan en de zon, die zouden verwijzen<br />
naar de maancyclus over een periode<br />
van 19 jaar. Het object werd op de markt<br />
gebracht in 1995, zonder certificaat van<br />
herkomst, door een verkoper die beweerde<br />
op te treden in naam van een anonieme<br />
Zwitserse verzamelaar. Het Berlijnse Museum<br />
für Vor- und Frühgeschichte wist het<br />
in 1996 aan te kopen.<br />
Het Zwaard van Ommerschans is een van<br />
de zes ceremoniële zwaarden die bekend<br />
zijn in Europa. Het 69 cm lange massieve<br />
zwaard, zonder gevest, bestaat uit een<br />
opvallend zuivere legering. Het dankt zijn<br />
naam aan de plaats in Nederland waar<br />
het werd gevonden. Het zou aan het einde<br />
van de 19e eeuw zijn opgedolven in de<br />
provincie Overijssel, samen met een dozijn<br />
kleinere objecten. De eigenaar, een Duitse<br />
verzamelaar, bood het in juli 2017 te koop<br />
aan bij Christie’s, waar het voor € 550.000<br />
werd gekocht door het Rijksmuseum van<br />
Oudheden uit Leiden, dat het object al op<br />
het spoor was sinds 1927!<br />
UNDERCOVER-OPERATIE<br />
Schattenjagers gewapend met een metaaldetector<br />
vonden een tijdje terug op een<br />
prehistorische site in Midden-Duitsland<br />
de zogenaamde hemelschijf van Nebra,<br />
een ruim twee kilo wegende bronzen schijf<br />
met een diameter van zo’n 30 cm, waarop<br />
de nachtelijke hemel is afgebeeld. Diverse<br />
hemellichamen zijn op de groenige schijf<br />
natuurgetrouw afgebeeld, in goud. De<br />
schattenjagers vonden ook twee bronzen<br />
zwaarden, twee bijlen, een beitel en stukken<br />
van armbanden. Eerst probeerden ze hun<br />
vondsten te verkopen aan lokale archeologen,<br />
tot ze beseften dat ze het wettige<br />
eigendom van de deelstaat Sachsen-Anhalt<br />
waren. Enkele jaren later probeerden ze<br />
de schijf opnieuw te verkopen, ditmaal<br />
aan een Zwitserse verzamelaar die zonder<br />
dat ze het wisten voor de politie werkte.<br />
Dankzij die undercover-operatie kon men<br />
beslag leggen op de schijf, in de bar van het<br />
Hiltonhotel in Basel. Andere bekende vondsten<br />
uit deze periode zijn de in Duitsland,<br />
Zwitserland en Frankrijk aangetroffen, bijzonder<br />
intrigerende kegelvormige hoeden<br />
van goud. Slechts vier exemplaren zijn ons<br />
bekend. Het best bewaarde exemplaar bevindt<br />
zich in het Neues Museum in Berlijn<br />
Bijl (tweede van links), Frankrijk, recente bronstijd, brons met groen patina, lengte: 12,5 cm. Collectie Bigot,<br />
Auction Art, Remy Le Fur et Associés, Parijs, 29-09-2021. © Auction Art. € 190.<br />
54
De Mold Gold Cape, 1900-1600 v.C. gevonden in Mold, Flintshire, Wales. © The Trustees van het British Museum.<br />
De bronstijd valt samen met het begin<br />
van de serieproductie. Het gebeurt niet zelden<br />
dat je op één vindplaats vijf- tot achthonderd<br />
exemplaren van dezelfde bijl aantreft.<br />
GEEN EUROPESE WETGEVING<br />
VOOR VONDSTEN<br />
De eerste collecties zagen het licht aan het<br />
einde van de 19e eeuw, toen de landbouw<br />
zich uitbreidde en men tal van objecten<br />
uit die periode in de omgeploegde bodem<br />
aantrof. Gezien het grote aantal vindplaatsen<br />
gingen veel schattenjagers sindsdien<br />
in het wilde weg graven. Bekende veilinghuizen<br />
weigeren tegenwoordig objecten<br />
zonder certificaat van herkomst. Dus worden<br />
ze te koop aangeboden op veilingsites.<br />
Zo kun je op Catawiki een bronzen bijlblad<br />
kopen voor € 25 tot 100, gouden oorringen<br />
voor € 350 en een spiraalvormige armband<br />
van goud voor € 1.550. Uit archeologisch<br />
oogpunt zijn die wilde opgravingen<br />
nefast, omdat ze de context negeren. Die<br />
kan nochtans veel en vaak zelfs cruciale<br />
info verschaffen. Bovendien verdwijnen<br />
zo stukken van groot historisch belang<br />
in privécollecties, soms gedurende vele<br />
jaren. “Er bestaat geen Europese wetgeving<br />
wat vondsten betreft. Elk land heeft<br />
zo zijn eigen tradities en richtlijnen. In<br />
Frankrijk en <strong>België</strong> is het verboden een<br />
metaaldetector te gebruiken, maar in<br />
Groot-Brittannië mag het wel. Dat is op<br />
zich geen slechte zaak, want veel vondsten<br />
worden aangegeven en vervolgens<br />
aangekocht door de Britse overheid”, aldus<br />
Eugène Warmenbol, hoogleraar protohistorische<br />
archeologie Noordwest-Europa<br />
aan de ULB (Université Libre de Bruxelles).<br />
In de komende jaren zullen objecten uit<br />
de bronstijd voor de nodige belangstelling<br />
blijven zorgen op die nichemarkt. “Je moet<br />
rekenen op zo’n honderd jaar alvorens een<br />
familiecollectie wordt verkocht. Binnenkort<br />
zullen we dus heel wat collecties van<br />
het einde van de 19e eeuw op de markt<br />
zien verschijnen”, aldus Daniel Lebeurrier,<br />
die denkt dat er mooie verrassingen op<br />
komst zijn. Intussen gaan in heel Europa<br />
de wilde opgravingen gewoon door, tot in<br />
de Balkan. Af en toe worden daarbij spectaculaire<br />
vondsten gedaan. De voorraad is<br />
echter niet onuitputtelijk. “Het is een deel<br />
van ons erfgoed dat wordt beschadigd. De<br />
zware machines gebruikt in de landbouw<br />
richten grote schade aan in de losse bodemlagen.<br />
Ook de chemische producten<br />
die men op de velden sproeit, tasten de<br />
meer dan drieduizend jaar oude bronzen<br />
stukken aan. In de tijdruimte van een tiental<br />
jaar kunnen die oplossen of onherstelbare<br />
schade oplopen door corrosie.”<br />
BEZOEKEN<br />
The world of Stonehenge<br />
British Museum<br />
Londen<br />
www.britishmuseum.org<br />
17-02 t/m 17-07<br />
55
Brillen door<br />
de eeuwen heen<br />
Ogen zijn even fragiel als<br />
onmisbaar. Ze maken het mogelijk<br />
wondermooie dingen te zien, maar<br />
bij verziendheid, bijziendheid<br />
of andere oogafwijkingen is ons<br />
wereldbeeld vervormd. Gelukkig<br />
kunnen we rekenen op een heel<br />
arsenaal aan hulpmiddelen voor<br />
een helderdere kijk op onze<br />
omgeving. De koning van de<br />
hulpmiddelen is natuurlijk de bril,<br />
die intussen uitgegroeid is tot een<br />
modeaccessoire, ja, zelfs een sieraad<br />
voor het gezicht.<br />
TEKST: ANNE HUSTACHE<br />
De eerste brillen kwamen er in de<br />
13e eeuw. Maar wat deed men dan<br />
daarvoor? Oogproblemen zijn<br />
immers van alle tijden. Ook onze<br />
verre voorouders zochten al naar oplossingen,<br />
zoals een met water gevulde glazen<br />
bol, waarvan de Romeinse filosoof Seneca<br />
zei dat als je erdoor keek objecten groter<br />
leken. Plinius de Oudere vertelde hoe keizer<br />
Nero door een geslepen smaragd keek om<br />
de gladiatorengevechten beter te kunnen<br />
volgen. Stenen waardoor men voorwerpen<br />
vergroot kon zien, noemde men ook wel<br />
leesstenen. Vaak was dat een beril of bergkristal.<br />
Die gebruikte men onder meer in<br />
de scriptoria van kloosters als hulpmiddel<br />
bij verziendheid, waar nogal wat monniken<br />
aan leden. Het woord bril is trouwens afgeleid<br />
van beril (half doorschijnend mineraal).<br />
Het werd bedacht in Vlaanderen, waar in<br />
de 14e eeuw veel brillenmakers aan de slag<br />
waren. De geschiedenis van die hulpmiddelen<br />
is natuurlijk nauw verbonden met<br />
die van de optiek. Van groot belang was<br />
het werk van de Arabische wiskundige,<br />
natuurkundige, filosoof en fysioloog Alhazen,<br />
wiens echte naam Ibn al-Haytham<br />
(965-1040) was. Hij wordt beschouwd als de<br />
grondlegger van de fysiologische optiek, die<br />
het licht zag rond het jaar 1000. In de 12e<br />
eeuw werd zijn verhandeling over optica<br />
vertaald in het Latijn en wijd verspreid. Toeval<br />
of niet: dat was kort vóór de uitvinding<br />
van de bril ter correctie van het zicht, in<br />
Stenen waardoor<br />
men voorwerpen<br />
vergroot kon zien,<br />
noemde men ook wel<br />
leesstenen.<br />
Italië. Het was in Florence, in de 13e eeuw,<br />
dat de natuurkundige Salvino degli Armati<br />
(1245-1317) een bril ontwierp met glazen<br />
gevat in een houten montuur. Die bril werd<br />
later nog aanzienlijk geperfectioneerd in<br />
Venetië, dankzij het Muranoglas. Deze vaklui<br />
zouden later ateliers oprichten in zowat<br />
heel Europa. Vanaf de 16e eeuw leidde de<br />
evolutie van de techniek en de optische<br />
wetenschap tot steeds betere en gevarieerdere<br />
hulpmiddelen voor mensen met een<br />
gebrekkig zicht.<br />
BEZOEKEN<br />
Musée de la Lunette<br />
Morez Frankrijk<br />
www.musee-lunette.fr<br />
Bescherming tegen sneeuw<br />
ca. 1200<br />
Sneeuwlandschappen waar de zon op schijnt, kunnen je<br />
soms verblinden, maar ook de ijskoude wind kan schadelijk<br />
zijn voor de ogen. In het hoge Noorden hebben de<br />
inheemse volkeren, met name de Eskimo’s, een oplossing<br />
gevonden om hun ogen te beschermen. Bij gebrek aan<br />
glas gebruikten ze gewoon wat de natuur te bieden had.<br />
In materialen als ivoor, hout of rendierbeenderen maakten<br />
ze twee kleine spleten om door te kijken. Zo waren<br />
hun ogen beschermd tegen hevige wind en fel zonlicht,<br />
maar konden ze toch goed zien van in de verte.<br />
Zonnebril, Canada (Nunavut), Eskimo-cultuur, ivoor. Gatineau, Canadien<br />
Museum of History.<br />
56
Symbool van geleerdheid<br />
16e eeuw<br />
De eerste brillen hadden geen veren. Je moest ze dus gewoon<br />
zo op de neus zetten. Ze bestonden uit twee ronde<br />
convexe glazen van overigens uitstekende optische kwaliteit,<br />
gevat in een montuur van hout, hoorn of, zoals in<br />
dit geval, leer. Aanvankelijk werd dit soort brillen vooral<br />
gebruikt door monniken in de scriptoria, maar geleidelijk<br />
aan - zoals blijkt uit tal van schilderijen - gingen ze<br />
symbool staan voor geleerdheid. Ze waren dan ook zeer<br />
in trek in adellijke kringen, want men kon er zijn status<br />
mee in de kijker zetten.<br />
Bril, leer. Morez, Musée de la Lunette, Coll. Essilor - Pierre Marly.<br />
© Foto: Studio Vision.<br />
Zacht raffinement<br />
ca. 1780-1800<br />
In China bestaan brillen al sinds de 15e eeuw. Men<br />
vermoedt dat ze verspreid werden door ontdekkingsreizigers<br />
en missionarissen via de handelsroutes. Dit<br />
exemplaar hier is bijzonder geraffineerd, zowel door de<br />
gebruikte materialen als door de versiering: de vrij hoge<br />
brug, die de twee cirkels met elkaar verbindt, bestaat uit<br />
fraaie curven eindigend op een motief van lofwerk. De<br />
sierlijke veren bevatten in het midden scharnieren, zodat<br />
men ze makkelijk kan opvouwen. Elke veer loopt uit op<br />
een element van schildpad in de vorm van een bloemblad.<br />
Bril met montuur van koper, schildpad en hoorn, ronde geslepen<br />
glazen, China, 6,50 x 30 cm, 79 gr. Amsterdam, Rijksmuseum.<br />
Luxueus en beschermend<br />
17e eeuw<br />
‘Poorten van het Paradijs’, mogol-kunst, Indië, uit smaragd geslepen lenzen, montuur van<br />
goud en zilver, bezet met diamanten uit de 19e eeuw, 12,5 cm lang. © Sotheby’s.<br />
Deze bril bestaat uit twee traanvormige lenzen, geslepen<br />
in de 17e eeuw, toen er een levendige handel<br />
ontstond in smaragden, waar de mogol-keizers zo dol<br />
op waren. Er werden dan ook heel wat gunstige eigenschappen<br />
aan toegedicht. De kwaliteit van het slijpwerk<br />
getuigt hier van het technische meesterschap<br />
van de toenmalige vaklui: de twee lenzen, elk van 27<br />
karaat, komen uit één en dezelfde steen, een uitzonderlijke<br />
smaragd van zo’n 300 karaat, afkomstig uit Colombia.<br />
De kennis van de optiek en die van het slijpen<br />
van edelstenen zijn hier op een gedurfde manier aan<br />
elkaar verbonden. Deze bril diende niet om beter te<br />
kunnen zien, maar om het kwaad af te weren. De groene<br />
kleur van smaragd werd immers geassocieerd met<br />
de Profeet, het Paradijs en de eeuwigheid. Vandaar de<br />
bijnaam van deze bril: ‘Poorten van het Paradijs’.<br />
57
Uitdagend<br />
eind 18e eeuw<br />
De geschiedenis van de schaarbril is interessant. Tijdens de Franse Revolutie<br />
waaide er na de Terreur (1792-1795) een nieuwe wind onder de rijke jongelui<br />
in Parijs. Een groep, bekend als ‘les Incroyables et les Merveilleuses’, fel gekant<br />
tegen het republikeinse regime van de jakobijnen, koos resoluut voor een extravagante<br />
mode: herenjassen die vervormd waren, zodat de drager een gebochelde<br />
leek, reusachtige stropdassen, een grotesk kapsel, een absurde taal en vooral<br />
een grote bril, die moest duiden op sterke bijziendheid. Een schaarbril was niet<br />
erg praktisch om te gebruiken in het dagelijks leven, al kon je die ook zien als<br />
een soort sieraad, vastgebonden aan een kettinkje. Een nadeel van de schaarbril<br />
was dat hij moeilijk te gebruiken was tijdens een gesprek omdat het handvat<br />
voor de mond zat.<br />
Schaarbril, zilver en paarlemoer, met op de veer twee initialen (S en B), mogelijk die van de<br />
eigenaar. Morez, Musée de la Lunette, Coll. Essilor - Pierre Marly. © Foto: Pierre Guénat.<br />
Perfecte soberheid<br />
eind 19e - begin 20e eeuw<br />
In de 19e eeuw kwam de massaproductie van brillen<br />
op gang en ontstond er een heuse industrie, met als<br />
onvermijdelijk gevolg een streven naar standaardisatie.<br />
Morez (in het Franse departement Jura) groeide uit tot<br />
een belangrijk centrum van de brillenproductie. Twee<br />
specialiteiten hadden heel wat succes: de omstreeks<br />
1840 verschenen knijpbril, die men op de neus vastkneep,<br />
en de aan het einde van de 19e eeuw verschenen<br />
fijne monturen die men ‘draden’ of ‘haren’ noemde. Deze<br />
knijpbril laat zien hoe vergevorderd de techniek toen<br />
al was. De technici van de brillenindustrie gaven blijk<br />
van grote vindingrijkheid. Er bestaan heel wat modellen<br />
van knijpbrillen. Aan het bevestigingssysteem werden<br />
voortdurend kleine verbeteringen aangebracht. Dit model<br />
van gehard staal en doublé is opvallend uitgepuurd.<br />
Knijpbril, gehard staal, doublé. Morez, Musée de la Lunette, Coll. Essilor - Pierre Marly.<br />
© Foto: Pierre Guénat.<br />
Van goud en email<br />
19e eeuw<br />
In de 19e eeuw kwam het tot een sterke ontwikkeling van accessoires<br />
waarmee je corrigerende lenzen kon dragen zonder<br />
dat er brilveren nodig waren: lorgnet (knijpbril), monocle (oogglas),<br />
face-à-main (handbril voor dames) en lorgnon (oogglas<br />
met een handvat voor één oog). Deze lorgnet is voorzien van<br />
een steel. Hij omvat twee glazen gevat in een gouden rand die<br />
men dankzij een veersysteem kon opvouwen. De steel eindigt<br />
op een ring. Dit elegante accessoire is vervaardigd van fijn geciseleerd<br />
goud. Het vertoont een stempel met een arendshoofd<br />
en het stempel van de edelsmid. Het groene email van de steelversiering<br />
vormt een fraai contrast met de bloemmotieven.<br />
Lorgnet met steel, tijd van Napoleon III, goud en email. © Delaval Antiques.<br />
58
Een teken des tijds<br />
19e eeuw - begin 20e eeuw<br />
Monocle, gehard staal, doublé. Morez, Musée de la Lunette, Coll. Essilor -<br />
Pierre Marly. © Foto: Pierre Guénat.<br />
Ten tijde van Lodewijk XV was de ‘lancetier’ in de mode: deze<br />
voorloper van de monocle bestond uit één rond glas, bevestigd<br />
aan een steel. De eerste monocle, voor zover bekend, werd gebruikt<br />
door de Pruisische antiquair Philipp von Stosch (1691-<br />
1757) om gravures die hij zocht in Rome van naderbij te kunnen<br />
bestuderen. Het was een eenvoudig rond brilglas, met of zonder<br />
rand, vastgezet tussen de wenkbrauwboog en de bovenkant<br />
van het jukbeen. Soms, zoals in dit geval, is er sprake van een<br />
opstaande rand, om goed te blijven zitten tegen het oog. Via een<br />
kettinkje of touwtje kon je dit accessoire vastmaken aan je kledij.<br />
Deze monocole werd hoofdzakelijk gebruikt door mannen.<br />
In de 19e eeuw werd dit een onmisbaar hulpmiddel in de rijkere<br />
kringen. Het was ook bijzonder populair bij de hogere legerofficieren,<br />
omdat het een handige manier was om te ontkomen aan<br />
de regel die wilde dat brildragers niet in rang konden opklimmen.<br />
Ook dandy’s waren dol op dit accessoire.<br />
De meest excentrieke<br />
jaren 1940<br />
Edward Melcarth, zonnebril voor Peggy Guggenheim. © R.V.<br />
Deze befaamde vlindervormige (of vleermuisvormige?) zonnebril<br />
kun je moeilijk los zien van de persoon voor wie hij werd<br />
gemaakt: Peggy Guggenheim. De bekende verzamelaarster van<br />
moderne kunst droeg hem vaak, zoals blijkt uit de vele foto’s<br />
die in de loop der jaren van haar werden genomen. Met zo’n bril<br />
loop je natuurlijk in de kijker, gezien zijn omvang en de ietwat<br />
surrealistische lijn. Het is de enige bril ontworpen door de<br />
Amerikaanse schilder Edward Melcarth, een goede vriend van<br />
Peggy Guggenheim, maar tegenwoordig compleet vergeten. Dit<br />
accessoire heeft ongetwijfeld het excentrieke karakter van de<br />
Amerikaanse verzamelaarster extra kracht bijgezet. De versie<br />
die Alexander Wang ervan ontwierp, mocht het gezicht van<br />
Lady Gaga sieren.<br />
Insectenwereld<br />
1997<br />
Deze bril staat zowat symbool voor de eerste haute-couturecollectie<br />
die Thierry Mugler in januari 1997 ontwierp. Het defilé onder<br />
de titel Les insectes getuigde van de fascinatie van de Franse<br />
couturier voor de insectenwereld en de synthese van vrouw en<br />
insect die hij creëerde: een fragiel wezen en tegelijk een roofdier.<br />
Zijn ‘mieren-tailleur’ en zijn schoudermantels geïnspireerd op<br />
de chrysalide, de cocon en de kever verraden de invloed van<br />
de roman De gedaanteverwisseling (1912) van Franz Kafka, de<br />
Franse documentaire Microcosmos: Le peuple de l’herbe (1996)<br />
en de film The Fly (1986) van David Cronenberg. Deze ‘vlieg-bril’<br />
frappeert door de wat agressief ogende strakke lijn. Het is ook<br />
een knap staaltje van technisch vernuft, want vervaardigd met<br />
uit één stuk gegoten en geborsteld plexiglas.<br />
Thierry Mugler, Vlieg-zonnebril, transparant donkerblauw plexiglas. Parijs,<br />
Musée Galliera.<br />
59
Mand met druiven, stokrozen, irissen, malven, Afrikaanse goudsbloemen, clematissen, paardenkastanje en braambessen met vlinders en andere insecten, opgehangen<br />
voor een stenen boog, 1681, olieverf op doek, 65,7 x 50,8 cm. Christie’s, New York, 30-10-2018. © Christie’s Images Ltd. $ 137.500 (€ 120.900)<br />
60
Rachel Ruysch<br />
De koningin van de bloemschilderkunst<br />
In april 2013 bood een koper<br />
bij Artcurial, in Parijs, meer dan<br />
€ 400.000 (exclusief kosten) voor<br />
een vaas met bloemen, geschilderd<br />
door een in onze tijd nog weinig<br />
bekende kunstenares, die bij<br />
leven en welzijn nochtans wijd en<br />
zijd befaamd was: Rachel Ruysch.<br />
In december van datzelfde jaar<br />
vestigde Sotheby’s Londen een<br />
wereldrecord voor een werk van<br />
haar, dat 1,4 miljoen pond opbracht.<br />
Wie was die Hollandse kunstenares,<br />
die actief was in de tweede helft van<br />
de 17e en de eerste helft van de 18e<br />
eeuw, in haar tijd beschouwd als de<br />
beste bloemschilder van Europa?<br />
TEKST: CHRISTOPHE DOSOGNE<br />
Het bij Artcurial geveilde werk<br />
is verbazingwekkend geraffineerd.<br />
Onwillekeurig wordt de<br />
blik van de kijker aangetrokken<br />
door de opvallend realistische vleugel van<br />
een libel, het fluwelige van een tulpenblad,<br />
een zacht groene stengel, het dekschild<br />
van een kever, vier eieren rustend in een<br />
vogelnest, het ene element nog levensechter<br />
dan het andere. Al even frappant is de<br />
ongelofelijke kleurenweelde. De dame die<br />
dit adembenemend mooie bloemstilleven<br />
schilderde, heeft niet alleen het jaartal<br />
(1739), maar zowaar ook haar leeftijd<br />
vermeld: 76! Rachel Ruysch (1664-1750)<br />
had toen als kunstenares haar hoogtepunt<br />
bereikt. Ze beheerste perfect alle registers<br />
van de bloemschilderkunst, het genre<br />
waar ze haar reputatie aan dankte. Ze was<br />
de oudste dochter van Frederik Ruysch en<br />
Maria Post, zelf de dochter van architect<br />
Pieter Post. Rachel werd geboren in Den<br />
Haag, maar toen ze drie was, verhuisde<br />
het gezin naar Amsterdam. Haar vader,<br />
die ook een vooraanstaand anatoom en<br />
botanicus was, had daar immers een baan<br />
gevonden. Hij bezat een grote collectie mineralen<br />
en planten, en skeletten van dieren.<br />
De jonge Rachel hielp haar vader bij<br />
het klaarmaken van de bloemen, bewaard<br />
in een liquor balsamicum, een mengsel<br />
van was, vislijm en kant, oorspronkelijk<br />
bedoeld om anatomische delen in te<br />
bewaren. Met behulp van deze techniek<br />
creëerde Frederik Ruysch denkbeeldige<br />
landschappen, bestaande uit bewaarde<br />
De weelderige<br />
boeketten van Rachel<br />
Ruysch getuigen van<br />
een bijzonder gevoel<br />
voor compositie,<br />
met een subliem<br />
evenwicht in<br />
hoeveelheid en kleur.<br />
menselijke organen en babygeraamten. Hij<br />
was ook een amateurschilder en maakte<br />
er wetenschappelijke tekeningen van. Zijn<br />
collectie trok al snel heel wat kijklustigen,<br />
onder wie vooraanstaande personen.<br />
GEÏNSPIREERD OP DE REALITEIT<br />
Zijn dochter Rachel, van wie de oudoom<br />
en de oom van moederszijde erkende<br />
schilders waren, gebruikte zijn bijzondere<br />
collectie, die in zekere zin de eeuwige bloei<br />
gestalte gaf. Ze bestudeerde met name<br />
de bloemen en insecten om die beter te<br />
leren tekenen en schilderen. In 1678, toen<br />
ze veertien was, mocht ze van haar vader<br />
in de leer gaan bij een kennis, Willem van<br />
Aelst, een eminente bloemschilder in Amsterdam,<br />
wiens atelier uitkwam op dat van<br />
de eveneens befaamde bloemschilderes<br />
Maria van Oosterwijck. De jonge Rachel<br />
volgde er een opleiding tot aan de dood<br />
61
van haar leraar, in 1683. In haar eerste<br />
werken zie je nog duidelijk de invloed van<br />
haar vaders collectie. Ze schilderde toen<br />
verschillende bostaferelen, met kleine dieren,<br />
reptielen, vlinders en paddenstoelen.<br />
Historica Heleen Debruyne: “Rachel kon<br />
feilloos de structuur van mos weergeven<br />
met behulp van piepkleine penselen en in<br />
verf gedoopte sponsjes. Ze specialiseerde<br />
zich ook in het schilderen van bloemstillevens.”<br />
Behalve de schildertechniek leerde<br />
Willem van Aelst haar ook hoe een boeket<br />
te schikken in een vaas, zodat het er zo<br />
spontaan mogelijk uitzag. Dit zorgde voor<br />
een realistischer, driedimensionaal effect.<br />
In Amsterdam zou Rachel ook contact<br />
hebben gehad met de bloemschilders Jan<br />
en Maria Moninckx, Alida Withoos en Johanna<br />
Helena Herolt-Graff, die leeftijdsgenoten<br />
waren en werkten voor de eigenares<br />
van de Amsterdamse Hortus Botanicus,<br />
Agnès Block, die net als Rachels vader een<br />
beroep deed op de plantenverzamelaars<br />
Jan en Caspar Commelijn.<br />
Hoe dan ook, haar oeuvre behoorde tot de<br />
traditie van de Nederlandse bloemschilders,<br />
vooral bewonderd om hun trefzekere<br />
penseel en hun gevoel voor harmonie.<br />
Haar eerste gesigneerde werken dateren<br />
uit de jaren 1680 en waren geïnspireerd<br />
op de populaire stijl van Otto Marseus<br />
van Schrieck. Haar weelderige boeketten<br />
Omdat ze reeds<br />
vroeg bijdroeg aan<br />
de gezamenlijke<br />
inkomsten kon<br />
ze ook al snel de<br />
huishoudelijke taken<br />
en de zorg voor de<br />
kinderen uitbesteden.<br />
getuigden van een bijzonder gevoel voor<br />
compositie. Al snel werden ze gekenmerkt<br />
door een subliem evenwicht in hoeveelheid<br />
en kleur. Rachel Ruysch bestudeerde<br />
elke bloem buitengewoon aandachtig,<br />
om die zo natuurgetrouw en zo gedetailleerd<br />
mogelijk te kunnen afbeelden. Elk<br />
bloemblad schilderde ze minutieus, met<br />
een uiterst dun penseel. Ze blonk ook uit<br />
in complexe schikkingen, die bijzonder<br />
moeilijk tot stand te brengen waren, omdat<br />
het ging om combinaties van planten<br />
die bloeien in verschillende seizoenen.<br />
Zoals bij de meeste bloemschilderijen<br />
van het laatste deel van de 17e eeuw, zijn<br />
de kleuren ook veel evenwichtiger. In tegenstelling<br />
tot de stillevens van het begin<br />
van die eeuw, is bij haar geen sprake van<br />
een allegorische dimensie of vanitassen,<br />
met bloemen die snel verwelken, maar<br />
van een sterk decoratief effect. Wat de stijl<br />
betreft, behoort haar oeuvre, met ludieke<br />
composities en schitterende kleuren, reeds<br />
helemaal tot het rococo. Er gaat dan ook<br />
een krachtige energie uit van haar asymmetrische<br />
boeketten, met neerhangende<br />
bloemen en wilde stengels. De achtergrond<br />
is meestal donker, wat typerend is<br />
voor de bloemschilderkunst van de tweede<br />
helft van de 17e eeuw. Door de populariteit<br />
van bloemstukken kon Rachel Ruysch al<br />
snel rekenen op de nodige belangstelling.<br />
Vaas met bloemen, 1700, olieverf op doek, 60,2 x 79,5 cm. Den Haag, Mauritshuis, inv. 151.<br />
Internationale faam<br />
Vanaf haar achttiende schilderde en<br />
verkocht de kunstenares haar gesigneerde<br />
werken volledig zelfstandig. In 1693<br />
trouwde ze met de Amsterdamse portrettist<br />
Juriaen Pool (1665-1745). Zes jaar later<br />
vestigde het koppel zich in Den Haag. Ze<br />
zouden tien kinderen krijgen. In die tijd<br />
verwachtte men van vrouwen dat ze kozen<br />
62
Stilleven met tulp, andere bloemen en meloen op een plint, 1748, olieverf op paneel, 16 x 17,5 cm. Sotheby’s, Londen, 08-12-2021. © Sotheby’s Digital Studio<br />
£ 390.100 (€ 455.000).<br />
voor traditionelere kunstvormen, zoals<br />
naaiwerk en spinnen. Haar hele huwelijk<br />
en zelfs haar hele leven lang bleef Rachel<br />
Ruysch echter schilderen. Omdat ze reeds<br />
vroeg bijdroeg aan het gezamenlijke inkomen<br />
kon ze ook al snel de huishoudelijke<br />
taken en de zorg voor de kinderen uitbesteden.<br />
In Den Haag werd haar gevraagd<br />
of ze als allereerste vrouw wilde toetreden<br />
tot het schildersgilde Pictura! In 1701<br />
werden zij en haar man lid van het schildersgilde<br />
van die stad. Het succes liet niet<br />
lang op zich wachten. Rachel Ruysch kreeg<br />
opdrachten van internationale klanten en<br />
Bij Ruysch is er in tegenstelling tot de stillevens<br />
van het begin 17e eeuw, geen sprake van een<br />
allegorische dimensie of vanitassen,<br />
maar wel van een sterk decoratief effect.<br />
ook aan mecenassen was er zeker geen<br />
gebrek. Haar reputatie was zelfs zo groot<br />
dat haar in 1708 werd gevraagd schilder te<br />
worden aan het hof van Johann Wilhelm,<br />
de keurvorst van de Palts, in Düsseldorf.<br />
Deze erudiete kunstliefhebber was dol<br />
op de Nederlandse schilderkunst van de<br />
Gouden Eeuw. Hij verzamelde die met<br />
grote kennis van zaken en liet verschillende<br />
befaamde schilders naar zijn hof<br />
komen. Zijn collectie vormt trouwens<br />
nog altijd de kern van de verzameling van<br />
63
Vaas met bloemen op plint, nest en insecten, 1739, olieverf op doek, 52 x 41,5 cm. Herkomst: voormalige Collectie Six, Amsterdam. Artcurial, Parijs, 10-04-2013.<br />
© Artcurial. € 497.474.<br />
64
Tijdens Ruysch’ leven<br />
gingen schilderijen<br />
van de hand voor<br />
750 tot 1.200 gulden.<br />
Rembrandt kreeg<br />
zelden meer dan 500<br />
gulden voor een van<br />
zijn werken!<br />
de Alte Pinakothek in München. Gezien<br />
haar rijke kroost kreeg de Nederlandse<br />
kunstenares een contract dat bepaalde<br />
dat ze de werken thuis mocht schilderen<br />
(één per jaar), waarna die naar Düsseldorf<br />
zouden worden verstuurd. Dat deed ze tot<br />
aan de dood van de vorst, in 1716. Rachel<br />
Ruysch verkocht ook schilderijen aan rijke<br />
en soms zelfs koninklijke verzamelaars,<br />
die bereid waren daar een flinke som voor<br />
neer te tellen. In 1723 won ze bovendien<br />
75.000 gulden met de staatsloterij. Vanaf<br />
dat moment hoefde ze slechts enkele<br />
schilderijen per jaar te verkopen. Geïnteresseerden<br />
moesten hun bestelling vaak<br />
maanden vooraf plaatsen. Tijdens haar<br />
leven gingen de schilderijen van de hand<br />
voor 750 tot 1.200 gulden. Ter vergelijking:<br />
Rembrandt kreeg zelden meer dan 500 gulden<br />
voor een van zijn werken! Toen hij op<br />
64-jarige leeftijd overleed, had hij zo’n 400<br />
werken geschilderd. Rachel Ruysch, die<br />
werkte tot ze 83 was, schilderde er slechts<br />
enkele honderden, waarvan er meer dan<br />
250 zijn gedocumenteerd. Dat neemt niet<br />
weg dat kunsthistorici haar zien als een<br />
van de meest getalenteerde schilders van<br />
stillevens.<br />
BEZOEKEN<br />
In volle bloei<br />
Mauritshuis<br />
Den Haag<br />
www.mauritshuis.nl<br />
10-02 t/m 06-06<br />
Stijgende marktwaarde<br />
Werken van Rachel Ruysch zie je uiterst<br />
zelden op veilingen. Zo ging in 2020<br />
slechts één werk van haar onder de<br />
hamer. Belangstelling is er vooral uit<br />
Angelsaksische hoek, en vrijwel uitsluitend<br />
voor haar schilderijen. Sinds 2013<br />
is haar marktwaarde flink gestegen. In<br />
dat jaar werd bij Sotheby’s, in Londen,<br />
een wereldrecord voor Ruysch gevestigd,<br />
toen een bloemstilleven uit 1710<br />
van de hand ging voor £ 1,4 miljoen<br />
(€ 1,6 miljoen), exclusief kosten. Eerder<br />
had bij Artcurial een koper € 400.000<br />
(exclusief kosten) geboden voor een<br />
schilderij met een bloemvaas uit<br />
1739, dat ooit deel uitmaakte van de<br />
beroemde collectie van de familie Six,<br />
in Amsterdam. De stijging van haar<br />
marktwaarde is deels te danken aan<br />
de hernieuwde belangstelling voor de<br />
oude kunst, maar in grote mate toch<br />
vooral aan het raffinement van haar<br />
oeuvre, dat nu geleidelijk aan wordt<br />
herontdekt. In januari 2021 ging bij<br />
Sotheby’s, in Londen, een stilleven van<br />
Ruysch de deur uit voor € 1,4 miljoen,<br />
meer dan de richtprijs. Begin december<br />
werd een stilleven met meloen<br />
afgehamerd op € 455.000. In oktober<br />
jongstleden werd in dezelfde stad, bij<br />
Christie’s, een stilleven met vruchten<br />
toegewezen voor € 146.000. Die twee<br />
laatste bedragen zijn al meer conform<br />
de gemiddelde marktwaarde van de<br />
Nederlandse kunstenares. De meeste<br />
van haar werken gaan tegenwoordig<br />
van de hand voor bedragen tussen<br />
€ 100.000 en 500.000. (cd)<br />
Stilleven met vruchten, 1709, olieverf op doek, 92,7 cm hoog. München, Alte Pinakothek, inv. 420.<br />
65
Veilingen<br />
Wereldwijd<br />
$ 120.000 (€ 106.000)<br />
Engelse school, 16e eeuw, Portret van<br />
een onbekende dame (wellicht koningin<br />
Elizabeth I), olieverf op paneel, 32 x 23<br />
cm. Butterscotch Auction Gallery, Pound<br />
Ridge (NY), 21-09. © Butterscotch<br />
£ 350.000 (€ 412.000)<br />
Broche met mozaïek, imitatie van borduurwerk, Fabergé, Sint-<br />
Petersburg, ca. 1913, goud, platina, diamanten, robijnen, topazen,<br />
saffieren, granaten en smaragden, 4,3 cm lang. Christie’s, Londen,<br />
19-11. © Christie’s Images Ltd.<br />
€ 55.800<br />
Vlaamse school, De bakker van Eeklo, begin 17e<br />
eeuw, olieverf op paneel, 22 x 33 cm. Thomas<br />
Enchères et Expertises OVV, Le Mans, 05-12.<br />
© Thomas Enchères<br />
AFGELOPEN<br />
Een herontdekt<br />
portret van koningin<br />
Elizabeth I?<br />
Een raadselachtig olieverfschilderij<br />
op paneel, aanvankelijk<br />
toegeschreven aan de ‘Engels-<br />
Nederlandse school’, zorgde op 21<br />
november voor een spectaculaire<br />
biedstrijd op een veiling bij Butterscotch<br />
Auction, in het noorden<br />
van de staat New York. Kort<br />
daarvoor was immers gebleken<br />
dat het bij nader inzien misschien<br />
wel een afbeelding van de Engelse<br />
koningin Elizabeth I was, toen ze<br />
nog een prinses was. Een Amerikaanse<br />
verzamelaar kocht het<br />
schilderij voor $ 120.000 (€ 106.000),<br />
exclusief kosten. De vorige eigenaar<br />
was een privéverzamelaar<br />
uit Scarsdale (New York), die aan<br />
het begin van de jaren 2000 een<br />
aantal schilderijen had geërfd van<br />
zijn grootmoeder en ze nu van de<br />
hand deed. Experts dachten aanvankelijk<br />
dat het een portret van<br />
de Schotse koningin Mary Stuart<br />
was. Ze hadden de waarde van het<br />
werk op $ 5.000 - 10.000 geschat.<br />
Volgens diverse deskundigen zou<br />
het echter eerder een portret van<br />
prinses Elizabeth zijn, geschilderd<br />
omstreeks 1555, drie jaar vóór ze<br />
op haar 25e de troon besteeg. Het<br />
werk vertoont immers gelijkenissen<br />
met andere, in Engeland bewaarde<br />
portretten. Die aanname moet nog<br />
wel bevestigd worden door een<br />
wetenschappelijke analyse van de<br />
pigmenten en het paneel.<br />
Groot succes voor<br />
de Fabergé-collectie<br />
bij Christie’s<br />
De fascinatie voor de juwelen<br />
en sierobjecten van Fabergé is<br />
grenzeloos. Dat bleek nog maar<br />
eens op de veiling van de collectie<br />
van Harry Woolf, op 29 november<br />
jongstleden, bij Christie’s, in<br />
Londen. De opbrengst bedroeg<br />
maar liefst het dubbele van wat<br />
experts hadden verwacht. In bijna<br />
een halve eeuw had de Londense<br />
zakenman een ensemble van 86<br />
Fabergé-objecten verzameld,<br />
goed voor een van de grootste<br />
collecties objecten van het Russische<br />
huis die ooit op de markt zijn<br />
verschenen. Op de veiling boden<br />
kandidaat-kopers dan ook danig<br />
tegen elkaar op. Nogal wat stukken<br />
brachten veel meer op dan<br />
de richtprijs. Dat bewijst nog maar<br />
eens dat de belangstelling voor<br />
de originele creaties van Fabergé<br />
nog steeds zeer levendig is. Het<br />
gebeurt dan ook niet vaak dat zo’n<br />
groot ensemble, bovendien van<br />
één eigenaar, op de markt komt.<br />
De internationale belangstelling,<br />
overduidelijk te zien in de veilingzaal<br />
bij Christie’s, laat zien dat de<br />
Fabergé-legende, de weergaloze<br />
vakkennis van het huis en het<br />
prestige ontleend aan het bezit<br />
van zo’n object nog altijd intact<br />
zijn. Volgens Christie’s kwamen<br />
de bieders in de zaal en aan de<br />
telefoon uit achttien landen en vier<br />
continenten. Op kop: de Russische<br />
kopers, goed voor 21% van het totaal.<br />
De veiling bracht £ 5.203.250<br />
(€ 6,12 miljoen) in het laatje. De<br />
meeste belangstelling was er voor<br />
de vele dierenfiguurtjes gemaakt<br />
van kostbare materialen. Het<br />
hoogste bod ging evenwel naar<br />
een broche met mozaïekwerk,<br />
daterend van omstreeks 1913. De<br />
richtprijs bedroeg £ 70.000-90.000,<br />
maar de nieuwe eigenaar telde er<br />
£ 350.000 (€ 412.000) voor neer.<br />
Een Vlaamse<br />
legende verrast<br />
in Le Mans<br />
Dit wel heel bijzondere verhaal zou<br />
teruggaan tot het begin van de<br />
16e eeuw. In het Vlaamse Eeklo,<br />
nu gelegen in de provincie Oost-<br />
Vlaanderen, stelde een bakker<br />
voor het karakter van de mensen<br />
te veranderen met behulp van<br />
een nogal speciaal procedé: hun<br />
hoofd zou worden afgesneden en<br />
onmiddellijk vervangen door een<br />
kool, om het bloeden te stoppen.<br />
Daarna zouden de hoofden<br />
worden ingesmeerd met een<br />
preparaat waarvan alleen hij het<br />
recept kende, vervolgens in de<br />
broodoven worden gelegd en tot<br />
slot, volkomen nieuw, weer op de<br />
bovenlichamen worden gezet. Of<br />
hij zijn methode ooit in praktijk<br />
heeft gebracht, is niet bekend,<br />
maar een schilder van de Vlaamse<br />
school heeft ze aan het begin van<br />
de 17e eeuw vereeuwigd. Op 5 december<br />
jongstleden ging het schilderij<br />
onder de hamer in Le Mans,<br />
met een richtprijs van € 4.000. Het<br />
werd verrassend genoeg afgehamerd<br />
op € 55.800.<br />
Wereldrecord voor<br />
antieke marmeren<br />
sculptuur bij<br />
Sotheby’s<br />
In 1776 ging Douglas Hamilton,<br />
de toen 19-jarige hertog van<br />
Hamilton, op reis naar Rome. De<br />
eeuwige stad was de laatste halte<br />
op zijn Grand Tour door Europa,<br />
die vier jaar duurde en hem naar<br />
de grote cultuursteden bracht.<br />
De Britse artistocraat liet zich er<br />
portretteren, maar wilde ook een<br />
antiek stuk meenemen, als aandenken<br />
aan zijn reis. Dus kocht hij<br />
een marmeren sculptuur van de<br />
Griekse godin Aphrodite, daterend<br />
uit de tijd van het Romeinse<br />
keizerrijk. Het ging om een kopie<br />
van een model gecreëerd in de<br />
4e eeuw v.C. door de beroemde<br />
Griekse beeldhouwer Praxiteles.<br />
Het stuk werd naar Schotland<br />
gestuurd en in 1921 verkocht aan<br />
de Amerikaanse uitgever William<br />
Randolph Hearst. De Aphrodite<br />
van Hamilton was al niet meer<br />
gezien sinds 1949. Op 7 december<br />
laatstleden dook de sculptuur<br />
plots weer op bij Sotheby’s,<br />
in Londen. De subtiele mix van<br />
aardse schoonheid en goddelijke<br />
majesteit leidde tot een twintig<br />
minuten lang durende biedstrijd<br />
tussen vijf kandidaat-kopers.<br />
Uiteindelijk mocht een anonieme<br />
Aziatische verzamelaar het stuk<br />
meenemen voor £ 18,6 miljoen<br />
(€ 25,2 miljoen), kosten inbegrepen.<br />
Het gaat om een nieuw<br />
internationaal veilingrecord voor<br />
een antiek marmeren stuk.<br />
66
£ 18.600.000 (€ 25.233.000)<br />
Aphrodite van Hamilton, Rome, 1e-2e<br />
eeuw (gerestaureerd in de 18e eeuw),<br />
marmer, 187 cm hoog. Sotheby’s, Londen,<br />
07-12. © Sotheby’s Digital Studio<br />
Richtprijs: € 600.000-800.000<br />
Benhard Strigel, Engel in een gele tuniek met een wierookvat, olieverf<br />
op paneel, 48,7 x 61 cm. Artpaugée OVV, Toulouse, 04-02. © Artpaugée<br />
Een deel van het meubilair uit de woning<br />
van François en Betty Catroux. Sotheby’s,<br />
Parijs, 24-02. © Sotheby’s Digital Studio<br />
De microscoop<br />
van Darwin steelt<br />
de show<br />
Een microscoop die ooit toebehoorde<br />
aan Charles Darwin ging<br />
op 15 december bij Christie’s, in<br />
Londen, van de hand voor<br />
£ 598.500 (€ 716.000). Dat is een<br />
record voor een wetenschappelijk<br />
object uit de 19e eeuw. Het<br />
instrument werd omstreeks 1825<br />
vervaardigd door Charles Gould<br />
voor de firma Cary. Het is in die<br />
periode dat Darwin zich wijdde aan<br />
de studie van zoöfyten en organismen<br />
als koraal en zeeanemonen.<br />
Volgens Christie’s is dit een van de<br />
zes nog bestaande microscopen<br />
gebruikt door de Britse natuuronderzoeker.<br />
Het is evenwel de enige<br />
microscoop van Darwin die ooit op<br />
de markt verscheen.<br />
Een sms geveild<br />
Na een veiling van 32 minuten<br />
hamerde Claude Aguttes op 21<br />
december de allereerste verstuurde<br />
sms uit de geschiedenis af. De<br />
nieuwe eigenaar, een professional<br />
uit de Canadese telecomsector,<br />
telde € 132.680 (inclusief kosten)<br />
neer voor deze replica van het<br />
communicatieprotocol van de<br />
allereerste sms ooit, vereeuwigd<br />
in de vorm van een NFT. Vodafone<br />
besliste de opbrengst van de veiling<br />
te schenken aan UNHCR, de<br />
vluchtelingenorganisatie van de<br />
Verenigde Naties.<br />
OP KOMST<br />
Een verrassende<br />
engel in Toulouse<br />
De Duitse renaissanceschilder<br />
Bernhard Strigel (1460-1528),<br />
actief in Menningen (Rijnland-<br />
Palatinaat), creëerde werken voor<br />
onder meer keizer Maximiliaan<br />
van Oostenrijk. Lange tijd werd<br />
hij beïnvloed door het oeuvre van<br />
Rogier Van der Weyden en Dirk<br />
Bouts. Op z’n zestigste had hij zijn<br />
artistieke hoogtepunt bereikt, wat<br />
onder meer te danken was aan<br />
twee reizen naar Wenen, waar hij<br />
werken van Albrecht Dürer, Hans<br />
Baldung, Albrecht Altdorfer, Lucas<br />
Cranach en Joachim Patinir had<br />
kunnen bestuderen. Die invloed<br />
merk je duidelijk aan zijn schilderij<br />
Engel in een gele tuniek met<br />
een wierookvat, dat op 4 februari<br />
onder de hamer gaat in Toulouse.<br />
Al veel minder aanwezig zijn de<br />
erfenis van de Middeleeuwen en<br />
de lessen geleerd in het familieatelier,<br />
waar deze goede vriend van<br />
Bartolomeus Zeitblom lange tijd<br />
schilderde in de trant van Bouts.<br />
Voor dit schilderij heeft Strigel<br />
de vernieuwingen van zijn tijd<br />
toegepast. Het werk maakte wellicht<br />
deel uit van een retabel, die<br />
tijdens de protestantse Reformatie<br />
in Duitsland in stukken werd<br />
verdeeld. Net als een gelijkaardig<br />
onderwerp van dezelfde schilder,<br />
gekocht in 2008 door het Louvre in<br />
Abu Dhabi, belandde deze engel<br />
aan het begin van de 19e eeuw<br />
in Frankrijk. Recentelijk bleek het<br />
schilderij zich in een collectie in<br />
Toulouse te bevinden. Het werd<br />
geïdentificeerd door het Franse<br />
expertisebureau Turquin. Het<br />
zou € 600.000 - 800.000 moeten<br />
opbrengen.<br />
Honderd portretten<br />
bij Artcurial<br />
Op 15 februari, tijdens een veiling<br />
van werken van oude en 19eeeuwse<br />
meesters bij Artcurial, gaan<br />
onder meer honderd portretten<br />
onder de hamer. De collectie<br />
getuigt van de luister van de Franse<br />
18e eeuw, toen de schilderkunst,<br />
de architectuur, de literatuur en<br />
de mode een unieke bloeiperiode<br />
beleefden en hun invloed deden<br />
gelden over de hele wereld. De<br />
geportretteerden zijn prominente<br />
figuren uit de eeuw van de Verlichting,<br />
met name leden van de<br />
koninklijke familie, figuren van het<br />
hof in Versailles, magistraten, officieren,<br />
prelaten, enz. Alle werden<br />
geportretteerd door de grootste<br />
kunstenaars van die tijd, zoals<br />
Louis-Michel Van Loo, Joseph-Siffrède<br />
Duplessis en Elisabeth Louise<br />
Vigée Le Brun. Van deze laatste,<br />
een beroemde portrettiste uit de<br />
18e eeuw, omvat de collectie verschillende<br />
portretten, onder meer<br />
Marie-Antoinette, reine de France<br />
(richtprijs: € 40.000-60.000) en<br />
Joseph Hyacinthe François de Paule<br />
de Rigaud, comte de Vaudreuil<br />
(richtprijs: € 50.000-70.000).<br />
De stijl van François<br />
Catroux bij Sotheby’s<br />
Op 24 februari gaat Sotheby’s<br />
over tot de veiling van de collectie<br />
van François en Betty Catroux,<br />
komende uit hun appartement<br />
in het Palais Maeterlinck, aan<br />
de Franse Rivièra, in Nice. Het<br />
bekende koppel had een heel<br />
eigen, glamoureuze en tijdloze<br />
stijl ontwikkeld. Toen Betty in de<br />
jaren 1970 de muze van Yves Saint<br />
Laurent werd, zette François tal<br />
van projecten op. Elk bouwde zijn<br />
eigen carrière uit. François Catroux<br />
had een uitgesproken moderne<br />
smaak, die hem inspireerde tot<br />
gedurfde keuzes. Hij zou interieurs<br />
ontwerpen voor Marie-Hélène en<br />
Guy de Rothschild, de tinmagnaat<br />
Antenor Patiño, de couturière<br />
Hélène Rochas, Diane von Furstenberg<br />
en haar man Barry Diller,<br />
prinses Firyal van Jordanië, Roman<br />
Abramovitsj en nog tal van anderen,<br />
meestal vrienden of klanten.<br />
François Catroux ontwierp interieurs<br />
in een unieke stijl, waarbij<br />
hij het raffinement van de Franse<br />
knowhow paarde aan comfort,<br />
een gevoel voor perspectief en zijn<br />
kennis van de kunstwereld. In het<br />
Palais Maeterlinck combineerde<br />
hij topstukken van hedendaagse<br />
designers, zoals Ron Arad (van<br />
wie er op de veiling bij Sotheby’s<br />
verschillende belangrijke werken<br />
onder de hamer gaan), Ingo<br />
Maurer, Martin Szekely, Serge<br />
Manzon en Ettore Sottsass. Die<br />
werken gaan hier een dialoog aan<br />
met die van kunstenaars uit de 20e<br />
eeuw, onder wie Luis Tomasello,<br />
Lucio Fontana, Tom Wesselman,<br />
Zoran Music, Victor Vasarely, Xavier<br />
Veilhan, Christian Bérard en Jean<br />
Cocteau.<br />
67
€ 72.000 (incl.<br />
kosten)<br />
Verrassend afgehamerd<br />
Zes december 2021, Sinterklaasdag,<br />
eindigde voor Haynault met een<br />
mooi cadeau. Het Brusselse veilinghuis<br />
hield toen een verkoop van<br />
schilderijen, meubelen en kunstvoorwerpen,<br />
zowel klassiek als hedendaags, alsook historische<br />
memorabilia en antieke wapens. De<br />
veiling opende met Oude Meesters waaronder<br />
een Madonna met Kind van Antonio Di<br />
Arcangelo als lotnummer 6. Deze kunstenaar,<br />
actief in zijn geboortestad Firenze<br />
tussen 1518 en 1538, is ook bekend onder de<br />
naam Antonio del Ceraiolo. Deze bijnaam<br />
werd afgeleid van het beroep van zijn vader,<br />
een kaarsenmaker of ceraiolo. Volgens<br />
Giorgio Vasari was Antonio Di Arcangelo<br />
eerst een leerling van Lorenzo di Credi en<br />
vervolgens van Ridolfo Ghirlandaio, in wiens<br />
biografie hij wordt genoemd. Vasari onderstreept<br />
Ceraiolo’s kwaliteiten als portrettist<br />
en benoemt twee van zijn altaarstukken, die<br />
nu alletwee worden bewaard in het Museo<br />
del Cenacolo di San Salvi in Firenze. De eerste,<br />
een Kruisiging met de heilige Franciscus<br />
en Maria Magdalena, stond oorspronkelijk<br />
in de kerk van San Jacopo tra’ i fossi; de andere,<br />
de Heilige Michaël, was gemaakt voor<br />
de Basiliek van de Santissima Annunziata.<br />
De meeste werken van deze schilder, wiens<br />
talent duidelijk geïnspireerd werd door<br />
Rafaël, bestaan uit portret-afbeeldingen van<br />
de Maagd Maria met het kind Jezus, meestal<br />
met de jonge Johannes de Doper, de<br />
patroonheilige van Firenze, erbij afgebeeld.<br />
Het werk, door Haynault ontdekt in het huis<br />
van een Europese prinselijke familie, volgt,<br />
op een paar details na, deze trant. Voorzichtig<br />
geschat tussen 20.000 en 30.000 euro<br />
door het gerenommeerde Parijse kantoor<br />
van Eric Turquin, die wees op een zekere<br />
uitdunning van de picturale laag, behaalde<br />
het een bedrag van 72.000 euro (exclusief<br />
kosten). Deze prijs ligt iets lager dan die in<br />
2017 en 2018 in Londen werd verkregen voor<br />
composities in dezelfde stijl. Dit is misschien<br />
te verklaren aan het nogal atypische formaat<br />
(een tondo) en de afwezigheid van Johannes<br />
de Doper.<br />
Antonio di Arcangelo, bekend als Antonio del<br />
Ceraiolo, Maagd met kind, tondo van licht hout,<br />
diameter: 63 cm. Haynault, 06-12. © Haynault.<br />
68
Veilingen<br />
<strong>België</strong><br />
Collect-1/2pQ-fev.qxp_320 14/01/22 11:52 Page3<br />
OPENBARE VEILING<br />
15 & 16 FEBRUARI om 18u30<br />
€ 9.144<br />
Scooter met sidecar van het merk<br />
Torck, type ‘Vespa’, 1954. Carlo Bonte,<br />
24-11. © Carlo Bonte.<br />
€ 24.000<br />
Constant Permeke, Het Rode Paard,<br />
1929, olieverf op doek, 60 x 65 cm.<br />
Millon, 30-11. © Millon.<br />
Olieverf op doek gemonteerd op doek<br />
"Stilleven met kreeft en fruit omringd door verschillende dieren<br />
waaronder papegaaien, een aap, een eekhoorn en een kat".<br />
Toegeschreven aan Alexander Adriaenssen. Vlaamse school,<br />
Antwerpen. Periode: 17e eeuw. Afm.:85.5x159cm.<br />
AFGELOPEN<br />
Torck-veiling<br />
bij Carlo Bonte<br />
Op 24 november 2021 ging bij<br />
Carlo Bonte een bijzondere verzameling<br />
trapauto’s van de Belgische<br />
firma Torck uit Deinze onder<br />
de hamer. Er was bijzonder veel<br />
interesse in dit unieke erfgoed,<br />
en er werd dan ook verwoed gestreden<br />
onder de bieders om de<br />
race te winnen. Het sluitstuk van<br />
de collectie, de ‘promotiewagen’,<br />
een vrachtwagen met aanhanger,<br />
speciaal vervaardigd voor expo<br />
’58, behaalde maar liefst € 15.240<br />
euro. De unieke olijfgroene<br />
Vespa met sidecar uit 1954<br />
werd afgehamerd voor € 9.144.<br />
Het zwartgelakte vooroorlogse<br />
model ‘Nr 1 Baby’ uit 1929 gaat<br />
eveneens naar een nieuwe<br />
eigenaar voor € 9.144 euro. Het<br />
oudste model in de veiling,<br />
een zeldzame duo trapauto uit<br />
1905-1910 van de firma Puls-<br />
Bovie werd verkocht voor € 13.335<br />
euro. Tot slot vermelden we de<br />
opbrengst van € 12.700 voor het<br />
email reclamebord van Torck, uit<br />
de collectie Andreas Maurer. De<br />
volgende veiling bij Carlo Bonte<br />
Auctions gaat door op 15, 16 en<br />
17 maart <strong>2022</strong>. Er staat reeds een<br />
uitzonderlijke privéverzameling<br />
Delfts aardewerk online op www.<br />
carlobonte.be.<br />
Art Made in<br />
Belgium bij Millon<br />
Millon kan na de ‘Art Made in<br />
Belgium’-veiling op 30 november<br />
enkele mooie resultaten delen.<br />
Een titelloze aquarel van Paul<br />
Delvaux (1897-1994) ging bijvoorbeeld<br />
voor € 35.000 (richtprijs:<br />
€ 20.000-30.000). Met zijn unieke<br />
vocabulaire onderzoekt de kunstenaar<br />
hier het thema vriendschap,<br />
een onderwerp dat hij<br />
al meermaals heeft behandeld<br />
in zijn schilder- en tekenkunst.<br />
Zoals bijna altijd bij Delvaux, is de<br />
scène theatraal. Ze speelt zich af<br />
op een geblokte vloer voor een<br />
balustraderaam met dikke rode<br />
gordijnen, dat uitkijkt op een<br />
nachtelijk landschap met grote<br />
bomen. Het dromerige universum<br />
van Paul Delvaux duikt op,<br />
maar deze keer zonder de zorgen<br />
die gewoonlijk in zijn scènes<br />
rondspoken, de sfeer is vredig<br />
en zelfs teder. Een Permeke<br />
(1886-1952), Het Rode Paard, uit<br />
1929, ging onder de hamer voor<br />
€ 24.000 (richtprijs: € 10.000-<br />
15.000). Permeke maakte het<br />
toen hij in Jabbeke bij Brugge<br />
woonde. Het rode paard doet<br />
denken aan dat van het schilderij<br />
getiteld De Sjees uit 1926, eigendom<br />
van het Mu.ZEE. Deze nachtelijke<br />
scène is vrij typerend voor<br />
die iconische periode in het leven<br />
van de kunstenaar. Over naar de<br />
Belangrijke "Sint Johannes de Doper"<br />
in gebeeldhouwd en gepolychromeerd hout<br />
Duits werk. Periode: 15e eeuw. H.: 99cm<br />
TENTOONSTELLING<br />
11, 12 EN 13 FEBRUARI<br />
VAN 10 TOT 18 U<br />
HOTEL DE VENTES VANDERKINDERE S.A.<br />
685-687 ALSEMBERGSESTEENWEG - 1180 B RUSSEL<br />
PRIVÉ PARKING • TEL. 02 344 54 46<br />
info@vanderkindere.com<br />
w w w . v a n d e r k i n d e r e . c o m<br />
69
Veilingen<br />
<strong>België</strong><br />
€ 82.875<br />
Blauw-witte ‘moonflask’-vaas<br />
met herten, Qianlong-merk en<br />
-periode. Rob Michiels, 03 & 04-12.<br />
© Rob Michiels.<br />
€ 28.600<br />
Guy Vandenbranden, Zonder titel,<br />
1959, olieverf op doek, 110 x 90 cm.<br />
Cornette, 05-12. © Cornette.<br />
€ 64.000<br />
Sam Francis, Sans Titre, dripping met acryl op<br />
papier. Haynault, 06-12. © Haynault.<br />
hedendaagse kunst, waar Romeu<br />
‘my deer’ VI van Berlinde De<br />
Bruyckere (°1964), een sculptuur<br />
uit was, epoxyhars en touw,<br />
voor € 20.000 werd toegewezen<br />
(richtprijs: € 20.000-30.000). Een<br />
tekening met Chinese inkt van<br />
Rik Wouters (1882-1916), Zittende<br />
Naakte Vrouw, oversteeg de<br />
verwachtingen (€ 6.000-8.000)<br />
dankzij een bod van € 12.500. Een<br />
doek van de Belgische expressionist<br />
Michel Frere (1961-1999),<br />
die we vooral kennen van zijn<br />
grote abstracte composities,<br />
werd geschat op € 15.000-20.000<br />
en gekocht voor € 15.000. De<br />
volgende veiling van Belgische<br />
kunst bij Millon Belgique staat<br />
gepland voor maart.<br />
Guanyin-beeld bij<br />
Rob Michiels<br />
De veiling Aziatische kunst, op 3<br />
en 4 december bij Rob Michiels<br />
Auctions, had zowel voor de<br />
Europese als Aziatische liefhebber<br />
parels in petto. Een ca. 115<br />
cm groot met zilver ingelegd<br />
bronzen Guanyin-beeld had een<br />
richtprijs van € 25.000-50.000<br />
en werd geveild voor € 40.800.<br />
Vietnamese liefhebbers waren<br />
dan weer gecharmeerd door een<br />
blauw-witte Chinese vaas voor<br />
de Vietnamese markt, gedecoreerd<br />
met wolkenslingers, uit<br />
de Kangxi-periode, met een<br />
richtprijs van € 8.000-12.000 maar<br />
geveild voor € 45.900. Klein maar<br />
verfijnd was dan weer het doucai<br />
‘feniksen’-schoteltje. Ondanks<br />
zijn bescheiden diameter van 11,5<br />
cm kreeg het toch een schatting<br />
van € 5.000-10.000 mee, en werd<br />
het geveild voor € 12.112. Eén van<br />
de hoofdrolspelers van de veiling<br />
was de blauw-witte ‘moonflask’-<br />
vaas met herten, Qianlong-merk<br />
en -periode met een richtprijs van<br />
€ 60.000-120.000, geveild voor<br />
€ 82.875.<br />
Belgische en<br />
hedendaagse kunst<br />
bij Cornette<br />
Cornette de Saint Cyr organiseerde<br />
een tweedaagse veiling<br />
van Belgische en hedendaagse<br />
kunst op 5 en 6 december. Een<br />
zeefdruk van Andy Warhol uit 1972<br />
met de beeldtenis van Mao, werd<br />
geveild voor € 35.100. Een tekening<br />
van Keith Haring gemaakt<br />
met wit krijt op zwart papier uit<br />
een Brusselse privécollectie ging<br />
onder de hamer voor € 24.700<br />
(richtprijs: € 20.000-30.000). Een<br />
prachtig olieverf op doek van<br />
Guy Vandenbranden uit 1959<br />
ging met een bod van € 28.600<br />
ruim boven de richtprijs van<br />
€ 15.000-25.000. Een klein Henry<br />
Moore-beeldje uit 1957 (richtprijs:<br />
€ 20.000-25.000) kon een bod<br />
van € 25.200 verzilveren. Een<br />
stalen sculptuur in twee delen<br />
van Bernar Venet (°1941) uit 2003<br />
deed het enorm goed, met een<br />
finaal bod van € 32.760 (richtprijs:<br />
€ 15.000-18.000). Twee Karel Appels,<br />
een gouache op papier uit<br />
1953 en een acryl op papier op<br />
doek uit ca. 1980, hadden succes,<br />
met verkoopprijzen van € 23.940<br />
en € 21.420 respectievelijk. Verder<br />
deed ook Yves Zurstrassen (°1956)<br />
het goed, met een olieverfwerk<br />
uit 2015 dat geschat werd op<br />
€ 10.000-15.000 maar verkocht<br />
werd voor € 20.160. Tot slot<br />
vermelden we Sol Lewitt, van wie<br />
een werk met aquarel en grafiet<br />
op papier uit 1986 een mooi<br />
resultaat opleverde. Geschat op<br />
€ 10.000-15.000, haalde het werk<br />
een bod van € 26.000 op.<br />
Mooie verrassingen<br />
bij Haynault<br />
De veiling op 6, 7 en 8 december<br />
bij Haynault beloofde enkele<br />
verrassingen in de verschillende<br />
specialiteiten die worden<br />
aangeboden. In de veiling van<br />
schilderijen en kunstvoorwerpen<br />
op 6 december waren de Oude<br />
Meesters goed vertegenwoordigd<br />
met een Madonna met<br />
Kind van Antonio Di Arcangelo,<br />
bekend als Antonio Del Ceraiolo<br />
(actief in Florence tussen 1518<br />
en 1538), door het veilinghuis<br />
ontdekt in een Europese prinselijke<br />
familie. Het werk had een<br />
richtprijs van € 20.000-30.000<br />
maar behaalde uiteindelijk een<br />
prijs van € 72.000. Er was ook<br />
een prachtig schilderij van de<br />
Allegorie van de muziek door de<br />
Antwerpse kunstenaar Andries<br />
Cornelis Lens (1739-1822) in de<br />
aanbieding. Het werk behaalde<br />
de geschatte prijs van € 6.000.<br />
De hegendaagse artiesten<br />
worden aangevoerd door een<br />
voortreffelijke ‘dripping’ van Sam<br />
Francis. Geschat op € 50.000-<br />
70.000 behaalde het werk uit<br />
1988 de som van € 64.000. Wat<br />
de decoratieve kunsten betreft,<br />
beviel een 18e-eeuwse porseleinen<br />
baadster uit 1761. De<br />
badende nymf naar Etienne<br />
Maurice Falconet (1716-1791) had<br />
een richtprijs van € 4.000-6.000<br />
maar een verzamelaar bracht een<br />
bod van € 8.000 uit.<br />
70
EXPERTISEDAGEN<br />
TE BRUSSEL<br />
Peter Paul Rubens en Atelier Madonna met kind. Olieverf op paneel, 101 x 72 cm. Resultaat: € 213.000<br />
1798<br />
UITNODIGING VOOR INBRENG VOOR ONZE LENTEVEILINGEN <strong>2022</strong><br />
Oude Meesters, Juwelen, Zilver, Decoratieve Kunst: 9 februari<br />
Moderne Kunst, Hedendaagse Kunst, Fotografie: 10 februari<br />
Aziatische Kunst, Kunst uit Afrika en Oceanië: 10 februari<br />
Grote Hertstraat 6 — 1000 Brussel — T 02-514 05 86 — brussel@lempertz.com
Veilingen<br />
<strong>België</strong><br />
€ 12.000<br />
John Andrew Perello (JONONE), Da Boy who cried wolf, 2015,<br />
acryl op doek, 147 x 202 cm. Horta, 06 & 07-12. © Horta.<br />
€ 40.000<br />
Emile Claus, Fog – Lanternes allumées, ca. 1916,<br />
huile sur toile, 43 x 45,5 cm. Vanderkindere, 07 &<br />
08-12. © Vanderkindere.<br />
€ 28.000<br />
Constant Permeke, De verzoeking van<br />
Sint-Antonius, olie en gouache op<br />
papier, getekend ‘Permeke’, 100 x 71<br />
cm. Bernaerts, 08-12. © Bernaerts.<br />
Street art bij Horta<br />
Op 6 en 7 december hield Horta<br />
zijn laatste catalogusveiling van<br />
het jaar. Onder de aangeboden<br />
loten bevond zich een gepatineerd<br />
bronzen beeld van een<br />
zittende vrouw door de Poolse<br />
kunstenares Katarzyna Kobro<br />
(1898-1951). Het beeld had een<br />
richtprijs van € 10.000-12.000<br />
maar werd geveild voor maar<br />
liefst € 31.000. Een platina ring<br />
met een halfgeslepen solitaire<br />
diamant van ± 4 karaat, met een<br />
HRD-certificaat met vermelding<br />
‘I VVS1’, geschat op € 18.000-<br />
20.000, haalde een bod van<br />
€ 28.500. Een witgouden ring<br />
met een Ceylon-saffier van ± 9<br />
karaat en briljantdiamanten van<br />
± 1,25 karaat, met een GRScertificaat,<br />
geschat op € 14.000-<br />
15.000, was goed voor een bod<br />
van € 13.000. Een tiara in zilver en<br />
goud versierd met taille rose-diamanten<br />
van +/- 12 karaat zorgde<br />
voor een verrassing met dankzij<br />
een bod van € 17.000 (richtprijs:<br />
€ 6.800-7.000). Bij de hedendaagse<br />
kunst kon een acrylverfwerk<br />
van de Amerikaanse<br />
graffitikunstenaar John Andrew<br />
Perello (JONONE) uit 2015 rekenen<br />
op een bod van € 12.000.<br />
Pigeon Nicolas, eveneens een<br />
gepatineerd bronzen beeld maar<br />
dan van een duif, gemaakt door<br />
François Pompon, werd verkocht<br />
voor € 12.000 (richtprijs: € 8.000-<br />
10.000).<br />
Een Claus bij<br />
Vanderkindere<br />
Op 7 en 8 december hield Vanderkindere<br />
haar maandelijkse<br />
eindejaarveiling, met onder<br />
meer een aantal pareltjes tussen<br />
de schilderijen van Belgische<br />
meesters. Een opmerkelijk werk<br />
met het monogram E.C., voor<br />
Emile Claus, lag voor het grijpen,<br />
met een schatting van € 40.000-<br />
50.000. Het werk, waarop de<br />
Londense mist is afgebeeld, is<br />
gedateerd rond 1916 en haalde<br />
€ 40.000 op. Een ander interessant<br />
werk voor liefhebbers van<br />
het post-impressionisme is Grote<br />
appelboom voor de Leie (1909)<br />
van Anna De Weert. Deze olieverf<br />
op doek (91 x 117 cm) werd geschat<br />
tussen de 25.000 en 35.000<br />
euro. Een verzamelaar deed een<br />
winnend bod van € 36.000. Ook<br />
een ebbenhouten kabinetkast<br />
deed het goed. De kast uit het<br />
Antwerpen van de zeventiende<br />
eeuw, bezet met geelbruin<br />
schildpadfuneer en gedecoreerd<br />
met vergulde bronzen<br />
beeldjes had een richtprijs van<br />
€ 6.000-8.000 maar behaalde<br />
€ 11.500. Een grote verrassing<br />
werd teweeg gebracht door een<br />
‘sierwasbeker’. De grote marmeren<br />
beker met vergulde bronzen<br />
decoraties van putti en bloemguirlandes<br />
is wellicht gesigneerd<br />
door Elias Robert (1819-1874). De<br />
maar liefst 72,5 cm hoge kruik<br />
was geschat op € 1.000-5.000<br />
maar bracht Vanderkindere de<br />
som van € 28.000 op.<br />
Decemberveilingen<br />
Bernaerts<br />
Bernaerts blikt tevreden terug op<br />
de laatste veilingen van vorig jaar,<br />
waar een aantal mooie stukken<br />
onder de hamer gingen. Een doek<br />
van Philippe Vandenberg (1952-<br />
2009) uit 1988 bijvoorbeeld, ging<br />
de deur uit aan een recordprijs<br />
voor deze kunstenaar: € 60.000<br />
(richtprijs: € 15.000-20.000). Tot<br />
het einde van de jaren ‘80 maakte<br />
Philippe Vandenberg lyrisch-abstracte<br />
werken. Maar de omwentelingen<br />
in de wereldpolitiek en<br />
onvrede met de recuperatie van<br />
zijn werk door de kunstmarkt leidden<br />
tot een radicale heroriëntatie<br />
op zijn praktijk. Met schilderijen<br />
geïnspireerd door de beeldtaal<br />
van het kapitalisme, de straatcultuur<br />
en cartoons, kaartte hij de<br />
consequenties van de menselijke<br />
zucht naar macht en geld aan. Dit<br />
schilderij met cartooneske figuren<br />
in een kleurrijk palet, vormt mee<br />
de aanloop tot deze reeks werken.<br />
Een vrouwenfiguur uit olieverf en<br />
gouache van Constant Permeke<br />
met als titel De verzoeking van<br />
Sint-Antonius deed het evenzeer<br />
goed met een bod van € 28.000.<br />
Daarnaast verscheen ook Andries<br />
Cornelis Lens (1739-1822) op veiling<br />
met het doek Venus en Adonis.<br />
Andries Cornelis Lens was één<br />
van de drijvende krachten achter<br />
het neoclassicisme in Antwerpen<br />
en speelde een cruciale rol in de<br />
ontwikkeling van de Academie<br />
van Schone kunsten in dezelfde<br />
stad. Na een studiereis naar Italië,<br />
- langs Parijs waar het neoclassicisme<br />
volop in ontwikkeling was -<br />
promootte hij als directeur van de<br />
Academie voor Schone Kunsten de<br />
studie van antieke beelden en Italiaanse<br />
Renaissancemeesters zoals<br />
Raphael en Titiaan. Het doek werd<br />
geveild voor € 24.000. Van René<br />
Iché (1897-1954) werd een groep in<br />
brons met zwarte patina geveild<br />
voor € 22.000. Getekend ‘Iché’.<br />
Gieterij Valsuani goot deze groep<br />
volgens de verloren was-techniek.<br />
Experte Rose-Hélène Iché situeert<br />
deze geut tussen 1946 en 1949. Tot<br />
slot ging L’abolition de la peine<br />
de mort van Jean-Ignace Isidore<br />
Gérard Grandville (1803-1847)<br />
onder de hamer voor € 20.000. Dit<br />
werk vormde een aanklacht tegen<br />
de doodstraf.<br />
72
DVC verkoopzalen<br />
Bavikhoofsestraat 74 - 8530 Harelbeke tel.:056/711 580 - info@debaveye.be<br />
van Blarenberghe<br />
Uitzonderlijke bronzen sierkist<br />
met plakettes 19e<br />
Ellermanstraat 36-38 - Antwerpen - tel. 03/232.36.64<br />
e-mail: dvc@dvc.be - www.dvc.be<br />
VOLGENDE VEILING<br />
op 19 en 20 februari <strong>2022</strong><br />
EXPOSITIE: 11-15 februari<br />
Moderne en Hedendaagse Kunst<br />
Klassieke Kunst en Antiek (16°-19° eeuw)<br />
ondermeer uit een private collectie uit Gent<br />
Etnische Kunst<br />
met mooie collectie Papoea & Oceanië (Prigogine - Brussel)<br />
zilveren koffiekan: Augustin<br />
Van de Winckele 1777, Kortrijk<br />
Grote koperen bar en salontafels<br />
van Marc Dhaenens met bergkristal ingewerkt<br />
Kunst en antiekveiling: 16 & 17 februari om 13.30u<br />
Tentoonstelling : Zaterdag 12, zondag 13<br />
& maandag 14 februari van 14.00u tot 18.30u<br />
Volledig geïllustreerde catalogus (1 week voor de veiling) op:<br />
www.debaveye.be<br />
Andy Warhol (25.000-50.000)<br />
Originele tekening met op verso stempels/nummering<br />
van de Andy Warhol Foundation - Afgebeeld in het<br />
boek ‘Love Sex & Desire - Drawings 1950-1962’<br />
van Michael Dayton Hermann<br />
AZIATISCHE, EUROPESE EN ISLAMITISCHE KUNST<br />
23-25 FEBRUARI <strong>2022</strong><br />
www.coronariauctions.com<br />
info@coronariauctions.com<br />
73
Veilingen<br />
<strong>België</strong><br />
€ 148.000<br />
Yombe Phemba-figuur, Congo, begin<br />
20e eeuw, hout en Spiegel, hoogte:<br />
24 cm, 11-12. © Native Auctions.<br />
€ 37.000<br />
Georges-Louis Leclerc, Histoire naturelle<br />
des oiseaux, Parijs, 1770-1786, Imprimerie<br />
royale, gravures van François-Nicolas<br />
Martinet. Arenberg Auctions, 17 & 18-12.<br />
© Arenberg Auctions.<br />
€ 77.000<br />
Joan Blaeu, Toonneel der Steden van de Vereenighde Nederlanden, met<br />
hare beschrijvingen, Amsterdam, 1652, 2 delen in 2 volumes. Arenberg<br />
Auctions, 17 & 18-12. © Arenberg Auctions.<br />
Een Yombe-figuur<br />
bij Native<br />
Op 11 december organiseerde<br />
het Brusselse veilinghuis Native<br />
Auctions een veiling van tribale,<br />
moderne en 20e-eeuwse kunst.<br />
Onder de belangrijkste loten<br />
bevond zich een beeldje dat in<br />
de Kangustreek in Congo werd<br />
gevonden, volgens de archieven<br />
van het Scheut-museum dat<br />
door de missionarissen in Kangu<br />
was opgericht. Het is een afbeelding<br />
van een moeder die een<br />
hallucinogene plant vasthoudt,<br />
bedoeld om de sjamanistische<br />
krachten op te roepen. Deze<br />
houten sculptuur was in 1988 te<br />
zien in het Paleis voor Schone<br />
Kunsten in Brussel tijdens de<br />
tentoonstelling L’art d’Afrique<br />
noire dans les collections privées<br />
belges en werd opgenomen in<br />
de catalogus onder redactie van<br />
Marie-Louise Bastin. Geschat<br />
op € 40-000-60.000, werd het<br />
verkocht voor € 148.000.<br />
Ornithologie bij<br />
Arenberg Auctions<br />
Wie én van vogels én van oude<br />
drukken houdt, moest dit najaar<br />
bij Arenberg Auctions zijn. Op 17<br />
en 18 december werd daar onder<br />
meer een eerste druk van Histoire<br />
naturelle des oiseaux uit 1770-<br />
1786. Dit werk werd samengesteld<br />
door Georges-Louis Leclerc, de<br />
graaf van Buffon. Leclerc was een<br />
Franse natuuronderzoeker en<br />
hoofd van de koninklijke tuinen<br />
van de Franse koning Lodewijk<br />
XV. bevat 973 prenten van<br />
vogels, mooi handgekleurd in<br />
de eigen tijd, en deels gehoogd<br />
met arabische gom. De platen<br />
zijn gegraveerd door François-<br />
Nicolas Martinet en tonen naast<br />
vogels uit Europa enkele exotische<br />
vogels zoals papegaaien,<br />
struisvogels, en pauwen. Deze<br />
unieke encyclopedie had een<br />
richtprijs van € 20.000-25.000<br />
maar werd geveild voor € 37.000.<br />
Bij de atlassen en topografische<br />
boeken overtrof een volledige<br />
eerste Nederlandse uitgave van<br />
Joan Blaeu’s Toonneel der Steden<br />
van de Vereenighde Nederlanden,<br />
met hare beschrijvingen,<br />
waarvan slechts 75 exemplaren<br />
bekend zijn, de rest. De atlas bevat<br />
129 kaarten van de Verenigde<br />
Nederlanden en 96 kaarten van<br />
de Koninklijke Nederlanden, en<br />
stamt uit 1652. De samenstelling<br />
van de atlas, voor het eerst<br />
gepubliceerd in het Latijn na het<br />
Verdrag van Westfalen, weerspiegelt<br />
de strijd van de Nederlandse<br />
Republiek voor onafhankelijkheid<br />
van Spanje. De stedenatlas van<br />
Nederland maakte deel uit van<br />
Blaeu’s grotere en zeer ambitieuze<br />
plan om een theater te<br />
bouwen dat de steden van de<br />
wereld zou laten zien. Omdat dit<br />
werk moeilijk te voltooien was<br />
tijdens zijn leven, begon Blaeu<br />
met Nederland, omdat dit het<br />
toneel was van de belangrijkste<br />
gebeurtenissen van zijn tijd, en<br />
ook omdat het zijn thuisland<br />
was. De atlas werd geschat op<br />
€ 28.000-35.000 maar werd<br />
geveild voor € 77.000.<br />
KOMENDE<br />
Varia voor<br />
MonsAntic<br />
Tijdens de veiling op 6 en 7<br />
februari verkoopt MonsAntic<br />
meer dan 800 loten, waaronder<br />
een mannenpolshorloge van<br />
Jaeger Lecoultre, in 18-karaats<br />
geel goud, met opwindbaar<br />
uurwerk en datum, geschat op<br />
€ 600-800. Ook een olieverf op<br />
doek getiteld La robe soleil (1973)<br />
gesigneerd door Luc Perot (1922-<br />
1985), geschat op € 2.800-3.600,<br />
en een stel zilveren kandelaars<br />
met vijf afneembare en aanpasbare<br />
lichtarmen, geschat op<br />
€ 600-800 behoren tot het aanbod.<br />
Zoals altijd vindt u er ook<br />
beeldhouwwerken, schilderijen,<br />
tekeningen, pasteltekeningen,<br />
gravures, zowel antiek, modern<br />
als hedendaags, alsook talrijke<br />
antiquiteiten, kunstvoorwerpen,<br />
stijl- en antieke meubelen,<br />
antieke kroonluchters, klokken,<br />
pronkstukken, porselein,<br />
glaswerk, aardewerk, juwelen en<br />
zilverwerk.<br />
Van klassiekers<br />
tot Lalanne bij<br />
Vanderkindere<br />
Vanderkindere veilt op 15 en 16<br />
februari een bijzondere tafellamp<br />
Pigeon gesigneerd ‘FXL’, het<br />
monogram van de Franse ontwerper<br />
François-Xavier Lalanne<br />
(1927-2008). Samen met zijn<br />
vrouw Claude bracht hij een persoonlijke<br />
versie van de moderne<br />
beeldhouwkunst, met kunstwerken<br />
die ook functioneel zouden<br />
kunnen zijn. Hun hele carrière<br />
werd bepaald door het verlangen<br />
om aan de beeldhouwkunst, die<br />
al te lang heilig was, een vertrouwde<br />
dimensie, een mogelijk<br />
gebruik terug te geven. Bedoeling<br />
was om ernaar te kijken, het<br />
74
François-Xavier Lalanne, Pigeon, 1992, ed. 391/900, tafellamp, gepatineerd koper<br />
en opaalglas, 13,5 x 22 x 27 cm. Vanderkindere, 15 & 16-02. © Vanderkindere.<br />
€ 1.000-2.000<br />
Louis-Nicolas of Henri van van Blarenberghe. Debaveye, 16 & 17-02.<br />
© Debaveye.<br />
aan te raken, te openen, erop te<br />
zitten, erop te liggen, ervan te<br />
eten, of het te dragen om onze<br />
hals. De natuur, en in het bijzonder<br />
de dierenwereld, bood hun<br />
een oneindig aantal vormen die<br />
voor iedereen herkenbaar waren.<br />
Zoals deze vogel met zijn gepatineerd<br />
koperen lichaam en opaal<br />
glazen sierstukjes. Uit een oplage<br />
van 900 zou deze creatie uit 1992<br />
wel eens enkele tienduizenden<br />
euro’s kunnen opbrengen, zozeer<br />
is de waarde van de kunstenaar<br />
de laatste jaren gestegen. Zoals<br />
gebruikelijk zullen er ook meer<br />
klassieke olieverfschilderijen<br />
worden verkocht, met name een<br />
groot stilleven met een kreeft en<br />
fruit omringd door diverse dieren<br />
waaronder papegaaien, een<br />
aap, een eekhoorn en een kat,<br />
toegekend aan de 17e-eeuwse<br />
Antwerpse kunstenaar Alexander<br />
Adriaenssen, of het Portret van<br />
een edelman tegen een landschappelijke<br />
achtergrond uit het<br />
atelier van Hyacinthe Rigaud, ca.<br />
1705-1710, in een mooie antieke<br />
lijst van houtsnijwerk en verguld<br />
hout. Tenslotte is er nog een belangrijke<br />
Sint Johannes de Doper<br />
in houtsnijwerk en polychromie,<br />
Duits werk van de 15e eeuw.<br />
Magritte<br />
bij Debaveye<br />
Veilinghuis Debaveye veilt op 16<br />
en 17 februari een René Magritte,<br />
gecertifieerd door Georgette<br />
Magritte: L’école buissonière,<br />
een potloodtekening vermeld in<br />
de catalogue raisonné van Rene<br />
Magritte. Daarnaast verschijnt<br />
werk van Silvain Christian, Floris<br />
Jespers, Hugo Azcuy Castillo,<br />
Modest Huys, Emmanuel Viérin,<br />
Albert Servaes, Eisman- Semenowski,<br />
Luc-Peter Crombé,<br />
Jacques-Guillaume van Blarenberghe,<br />
Louis Robbe. We<br />
zien ook een grote collectie<br />
18e-eeuws massief zilveren stukken,<br />
zoals een massief zilveren<br />
koffiekan, Louis XVI-stijl, met<br />
ramskoppen en guirlandes. Van<br />
de Kortrijkse zilversmid Augustin<br />
Jozef Vandewinckele wordt een<br />
koffiekan uit 1777 geveild, en van<br />
de Gentenaar F.I. Dupret één uit<br />
1767, naast saucières, schenkkannen<br />
en Frans kardinaalsbestek uit<br />
de 19e eeuw. Ook in de catalogus:<br />
een grote koperen bar en<br />
salontafels van Marc Dhaenens<br />
met bergkristal ingewerkt, een<br />
KUNST- EN<br />
ANTIEKVEILINGEN<br />
JORDAENS NV<br />
VEILINGEN<br />
DINSDAG 22 EN WOENSDAG 23 FEBRUARI<br />
VANAF 19 UUR.<br />
KIJKDAGEN<br />
VRIJDAG 18 EN ZATERDAG 19 FEBRUARI<br />
VAN 10 TOT 17 UUR.<br />
Drabstraat 74 I 2640 Mortsel I info@jordaens.eu<br />
03 449 44 30 I Catalogi en livestream: www.jordaens.eu
Veilingen<br />
<strong>België</strong><br />
RICHTPRIJS: € 3.000-5.000<br />
Georges Lavroff, La Nuit, ca. 1925, verguld<br />
brons, hoogte: 84 cm. FW Auction, 20-02.<br />
FW Auction.<br />
RICHTPRIJS: € 1.000-2.000<br />
Een paar Chinese Kanton famille rose vazen met<br />
paleisscènes, 19e eeuw. © Coronari Auctions, 23 t/m<br />
25-02. © Coronari Auctions.<br />
RICHTPRIJS: € 4.000-6.000<br />
Maurice Sys, zonder titel, olieverf op doek. Maison Jules,<br />
26-02 & 27-02. © Maison Jules.<br />
uitzonderlijke bronzen sierkist<br />
met plakettes uit de 19e eeuw. Bij<br />
de bronzen is er een aanbod van<br />
Aizelin, Bouret, Cartier, Coustou,<br />
Desmarets, Drouot, Gaudez,<br />
Grard, Marioton, Mercié, Moreau<br />
Hip & Math., Paillet, Picault, Plé,<br />
Puji en Villanis.<br />
Russisch brons<br />
bij FW Auction<br />
In een mooi en gevarieerd<br />
aanbod presenteert het Naamse<br />
veilinghuis FW Auction op 20 februari<br />
een buitengewoon brons<br />
van de Russische kunstenaar<br />
Georges Lavroff (1895-1991). Met<br />
een hoogte van 84 centimeter,<br />
een tot nu toe onbekend formaat<br />
en twee keer zo groot als andere<br />
verkochte werken, wordt het<br />
werk La Nuit, gemaakt rond 1925,<br />
geschat op € 3.000-5.000. Maar<br />
ook een uitgebreide collectie keramiek<br />
van Mithé Espelt, waarvan<br />
de prijs voortdurend stijgt en laat<br />
vermoeden dat zij binnenkort<br />
hetzelfde succes zal kennen als<br />
Line Vautrin (richtprijs: € 300). In<br />
deze veiling zal ook het tweede<br />
deel van de verzameling van de<br />
Vicomte de C., in Haute-Corse,<br />
worden aangeboden, waarvan<br />
het eerste deel op 14 november<br />
werd verkocht.<br />
Moderne<br />
schilderijen en art<br />
deco-meubelen<br />
bij Horta<br />
Onder de opmerkelijke loten op<br />
de veiling van 21 en 22 februari,<br />
biedt Horta een lot juwelen aan.<br />
Een armband en een broche in<br />
geel goud, versierd met natuurlijk<br />
gekleurde Ceylonsaffieren met in<br />
totaal ± 48 karaat en ± 5 karaat robijnen,<br />
wordt geschat op € 18.000<br />
-20.000. Bij de schilderijen, zien<br />
we een mooi portret in olieverf<br />
op paneel door Gustave Van de<br />
Woestyne van Madame Félicien<br />
Brys, geschat op € 15.000-20.000.<br />
Henriette Ronner Knips Slapende<br />
kat (1897) wordt eveneens geschat<br />
op € 15.000-20.000, terwijl een<br />
pastel op doek van Firmin Baes,<br />
Jonge vrouw in haar interieur tussen<br />
de € 10.000 en € 12.000 waard<br />
is. Onder de talrijk aangeboden<br />
meubelen, waaronder verscheidene<br />
Franse art deco-stukken van<br />
Maurice Rinck, Christian Kraas, Batistin<br />
Spade, Alfred Porteneuve en<br />
Jules Leleu, noteren wij ook deze<br />
verzilverde wijnbar met druiven- en<br />
wijnbladerenmotieven, op een<br />
karretje met wieltjes, met een reliëf<br />
van wijnranken. Deze set, gesigneerd<br />
door de Italiaanse kunstenaar<br />
Franco Lapini (1936-2017), zal<br />
naar verwachting tussen de € 7.000<br />
en € 10.000 opbrengen.<br />
Eyecatchers bij<br />
de vleet bij<br />
Coronari Auctions<br />
Tijdens de eerste voorjaarsveiling<br />
op woensdag 23, donderdag 24<br />
en vrijdag 25 februari (o.v.) trekt<br />
het veilinghuis Coronari Auctions<br />
uitgebreid de kaart van de<br />
Aziatische en de Europese kunst.<br />
Binnen het Europese luik springt<br />
in eerste instantie het uitzonderlijk<br />
aanbod oude meesters in het<br />
oog. Naast een sublieme voorstelling<br />
van het bezoek van Anna<br />
en Joachim aan de Maagd Maria<br />
en Jezus van de hand van de<br />
Duitse kunstenaar Hermann Tom<br />
Ring (1521-1596) valt onder meer<br />
ook een dubbelzijdige Duitse<br />
vijftiende-eeuwse voorstelling<br />
van het sterfbed van Maria niet te<br />
versmaden, net als enkele zeventiende-<br />
en achttiende-eeuwse<br />
Vlaamse en Franse pareltjes.<br />
Voor wie eerder moderne kunst<br />
genegen is, dienen onder meer<br />
werken van Guy Vandenbranden,<br />
Constant Permeke, Pierre<br />
Alechinsky, Roger Raveel, Paul<br />
Delvaux en René Magritte. Op<br />
het vlak van de beeldhouwkunst<br />
doen onder meer een Franse<br />
bronzen negentiende-eeuwse<br />
Mercurius en Iris menig harten<br />
sneller slaan, naast werk<br />
van meerdere animaliers (Paul<br />
Édouard Dreux, Alfred Barye,<br />
Jan Desmarets,…). Minnaars van<br />
Europese keramiek, meubilair,<br />
oude boeken, iconen, tapijten<br />
en zilverwerk hoeven evenmin<br />
op hun honger te blijven zitten.<br />
Het Aziatische aanbod moet voor<br />
76
VEILINGHUIS MAISON JULES<br />
VEILING KUNST, ANTIEK & VINTAGE<br />
ZATERDAG 26 & ZONDAG 27 FEBRUARI om 10u<br />
Doorlopend Retrospectieve Jan Frans De Boever<br />
OPGELET ! NIEUWE LOCATIE<br />
HEILIG-KRUISPLEIN,<br />
ST.-AMANDSBERG (GENT)<br />
vlot bereikbaar, nabij R4 (afrit Oostakker)<br />
ruime parking voor de deur<br />
JEAN BRUSSELMANS<br />
YVAN THEYS<br />
ALBERT SAVERYS<br />
Kijkdagen:<br />
VRIJDAG 18/02 –10 tot 18.00<br />
ZATERDAG 19/02 –10 tot 18.00<br />
ZONDAG 20/02 –10 tot 18.00<br />
VRIJDAG 25/02 –10 tot 18.00<br />
MAANDAG 21/02 t/m.<br />
DONDERDAG 24/02 –14 tot 18.00<br />
ONLINE BIDDING MOGELIJK<br />
www.maisonjules.be<br />
info@maisonjules.be - Tel. 0475/45 86 23 & 0478/84 30 58<br />
Chsée de St-Job n° 638 - 1180 Bxl Tel : 02/372 92 19 - salledeventesaintjob@gmail.com<br />
bovenstaande kunstvoorwerpen<br />
en antiquiteiten allerminst<br />
onderdoen. Allereerst trekt een<br />
vierkante Chinese qianjiang caivaas<br />
met koraalrode fondkleur<br />
en landschappen, Daoguang<br />
gemerkt, de aandacht. De<br />
porseleinverzamelaars zullen<br />
verder hun hart ophalen bij<br />
het uitgebreide en kwalitatieve<br />
aanbod famille rose, verte en qianjiang<br />
cai-vazen. Zonder enige<br />
twijfel verdient een vaas met Hua<br />
Mulan een speciale vermelding,<br />
evenals enkele hoogwaardige<br />
Kanton- en Nanking-vazen.<br />
Daarnaast valt het uitgebreide en<br />
kwalitatieve aanbod blauw-wit<br />
porselein uit vijf eeuwen Chinese<br />
hoogstaande artistieke productie<br />
niet te versmaden. Binnen dat<br />
aanbod is een opengewerkte<br />
theepot uit de Kangxi-periode<br />
een absoluut prachtexemplaar.<br />
Daarnaast dient ook het uitzonderlijk<br />
aanbod Chinese bronzen<br />
benadrukt te worden, evenals<br />
het tijdloze meubilair en een<br />
uitgebreide verzameling scrolls.<br />
Tot slot kan ook de hoogwaardige<br />
Japanse en andere Aziatische<br />
kunst niet onvermeld blijven.<br />
Maurice Sys<br />
bij Maison Jules<br />
Tijdens de eerste veiling van Maison<br />
Jules op de nieuwe locatie,<br />
de kerk in Sint-Amandsberg,<br />
wordt ook dit keer een aantrekkelijke<br />
mix van topstukken<br />
aangeboden afgewisseld met<br />
opmerkelijke objecten, betaalbare<br />
kunst en interessante trouvailles.<br />
Een van de blikvangers<br />
wordt een gouache van Raoul De<br />
Keyser (richtprijs: € 9.000-11.000),<br />
naast werk Pierre Alechinsky, Jo<br />
Delahaut, Marcel Baugniet, Octave<br />
Landuyt, Jean Brusselmans,<br />
Foris Jespers, Jef Lambeaux, Jozef<br />
Willaert, Albert Saverys en Xavier<br />
De Cock. Daarnaast wordt ook<br />
een verzameling sculpturen van<br />
Gentse beeldhouwers geveild.<br />
Er is aandacht voor restanten<br />
van dinosauriërs en zelfs voor<br />
heel wat authentieke vintage caféspelen.<br />
De veiling vindt plaats<br />
op zaterdag 26 en zondag 27<br />
februari. Kijkdagen vanaf vrijdag<br />
18 februari tot en met vrijdag 25<br />
februari.<br />
D.H Chiparus<br />
Dim: 58 x 89 cm<br />
G.Bogaert<br />
Pili Pili<br />
Dim: 60 x 73 cm<br />
E.Picault<br />
77
Spiegeltje,<br />
spiegeltje …<br />
wat ben ik waard?<br />
Line Vautrin (1913-1997) Mirror Soleil N°1, een zonnespiegel gemaakt uit resine en glas, ca. 1955. Gesigneerd op de achterzijde: 'Line Vautrin - XII, made in France',<br />
diameter: 28,4 cm. Richtprijs: € 5.000-10.000. Te koop op de veiling van 09-02 en 10-02 bij Flanders Auctions, Wingene.<br />
78
De Franse ontwerpster en kunstenares<br />
Line Vautrin staat bekend om haar<br />
poëtische toepassingen in metaal.<br />
Ze creëerde een indrukwekkend<br />
aantal kleine bronzen objecten,<br />
zoals poederdozen, schminksets,<br />
pillendoosjes en asbakken, die stuk<br />
voor stuk getuigen van guitigheid,<br />
humor en poëzie. Sinds een tiental<br />
jaar zijn het echter vooral haar<br />
fascinerende ‘toverspiegels’ die<br />
bijzonder gewild zijn.<br />
TEKST: GWENNAËLLE GRIBAUMONT<br />
Line Vautrin (1913-1997) werd aangemoedigd<br />
en opgeleid door haar<br />
vader, een kunstenaar die zelf werkte<br />
in brons. Reeds op jonge leeftijd kreeg<br />
ze technieken als ciseleren en vergulden<br />
onder de knie. Die technische kennis was<br />
onmisbaar voor het creëren van haar eerste<br />
collecties: knopen, juwelen (broches en colliers)<br />
en een hele rits kleine objecten, waarop<br />
ze rebussen en stukken van gedichten van<br />
grote Franse schrijvers als Rimbaud, Prévert<br />
en Verlaine graveerde. Vanaf de jaren 1960<br />
gebruikte de ontwerpster een nieuw materiaal<br />
dat ze zelf had bedacht en dat ze ‘Talosel’<br />
noemde, een acroniem van ‘acétate de cellulose<br />
élaboré’. Dit nieuwe, gepatenteerde<br />
materiaal bestond uit op elkaar aangebrachte<br />
harslagen, met krassen en insnijdingen, waardoor<br />
het leek of de plastic objecten van oud<br />
metaal waren gemaakt. Vautrin gebruikte<br />
Talosel op dezelfde manier als metaal: ze<br />
smolt het en gaf het ongebruikelijke vormen.<br />
De stukken die ze met dit unieke procedé<br />
creëerde, zijn nu de meest gewilde op de<br />
markt, en zeker als ze verwerkt zijn in de fraai<br />
bewerkte lijst van een van haar ‘toverspiegels’.<br />
Ze ontwierp zo’n honderdvijftig modellen,<br />
met tot de verbeelding sprekende namen.<br />
HERONTDEKT<br />
Sinds de ontwerpster in de jaren 1980 werd<br />
herontdekt, stijgt de waarde van haar spiegels<br />
onophoudelijk. Het hoogtepunt van die<br />
stijgende trend werd bereikt in 2015, met<br />
een omzet van € 3.681.749. Dat recordbedrag<br />
was vooral te danken aan de veiling<br />
bij Christie’s, in Parijs, op 20 mei, waar een<br />
groot deel van Vautrins collectie van de hand<br />
werd gedaan door haar dochter Marie-Laure<br />
Bonnaud-Vautrin. De veiling, met als titel<br />
Spiegel, 'Talosel champagne', lumaline, D. 64 cm. Verkocht bij FW Veiling, 19-09-2021 voor € 74.000. FW Veiling.<br />
Vautrins Taloselspiegels<br />
zijn de meest gewilde<br />
op de markt.<br />
Un souhait a traversé Paris, bracht meer dan<br />
tweehonderd objecten op de markt, met<br />
richtprijzen van € 300 tot 100.000. Het ging<br />
om juwelen, kistjes, sculpturen en een vijftiental<br />
spiegels, waarvan sommige speciaal<br />
ontworpen voor haar privécollectie en nooit<br />
eerder verkocht. Die spiegels gingen van de<br />
hand voor € 30.000 tot 90.000. Er was één<br />
grote uitschieter: de spiegel Si tous les gars<br />
du monde (geïnspireerd op het gelijknamige<br />
liedje van Marcel Achard), met een richtprijs<br />
van € 80.000-120.000, maar afgehamerd op<br />
€ 421.500, kosten inbegrepen. Dat record<br />
zal wellicht moeilijk ooit nog te evenaren<br />
zijn. Het steekt in ieder geval ver boven het<br />
gemiddelde uit. De meeste spiegels gaan<br />
immers de deur uit voor € 20.000 tot 100.000.<br />
Heel af en toe gaat dat tot € 150.000, voor<br />
stukken met uitzonderlijke details of van<br />
speciale grootte. Opvallend is ook het grote<br />
aantal te koop aangeboden spiegels. Alleen<br />
al in 2021 waren dat er volgens Artprice bijna<br />
vijftig, waarvan dertien op één en dezelfde<br />
veiling bij Christie’s, in mei 2021.<br />
BLIKVANGERS<br />
In september jongstleden kon men bij veilinghuis<br />
FW Auction (Fernelmont) bieden<br />
op een prachtige champagnekleurige spiegel<br />
(Solaire), met fraaie inzettingen. De richtprijs<br />
bedroeg € 20.000-30.000, maar het lot werd<br />
afgehamerd op € 74.000. Een ander opvallend<br />
resultaat werd in november jongstleden<br />
geboekt in het Parijse filiaal van Millon, waar<br />
een spiegel van de hand ging voor € 95.000,<br />
drie keer meer dan de laagste richtprijs. In<br />
juni 2021 was een bijzonder mooi model<br />
(Étincelle) van Line Vautrin te zien op de<br />
Franse buis, in het programma Affaire conclue<br />
(France 2), wat veel kijkers lokte. Het stuk<br />
ging van de hand voor het recordbedrag van<br />
€ 127.000. Het was een straffe reclamestunt<br />
voor het televisieprogramma. De dame die<br />
het verkocht, was zelf een handelaar. Ze vertelde<br />
dat ze het stuk had gekocht op een rommelmarkt<br />
voor … € 150. Tel uit haar winst.<br />
SURFEN<br />
www.flandersauctions.be<br />
Wingene<br />
09-02 t/m 10-02<br />
79
Museale<br />
aanwinsten<br />
De rol van<br />
de ROCAD-leden<br />
Zonder het pionierswerk van vele kunsthandelaars, waaronder de Belgische,<br />
zouden vele musea over de hele wereld waarschijnlijk niet altijd de kans<br />
krijgen om zeldzame of zelfs unieke stukken aan hun collecties toe te voegen.<br />
Door deze aankopen vergroten zij niet alleen hun internationale reputatie<br />
maar maken ze de stukken ook toegankelijk voor zoveel mogelijk mensen.<br />
Deze keer laten we het woord aan een van de jongere leden van de ROCAD,<br />
bijzonder ondernemend op dit vlak: de Brusselse galerie Thomas Deprez Fine<br />
Arts, gespecialiseerd in Belgische kunst van het einde van de 19e eeuw.<br />
Henry de Groux, Alexandre pleurant Darius, ca. 1892, olieverf op doek, 65,5 x 81,5 cm. Collectie Mu.ZEE, Oostende. Met toestemming van Thomas Deprez Schone Kunsten.<br />
© Foto: Cédric Verhelst.<br />
80
<strong>COLLECT</strong>: Wat gebeurt er wanneer<br />
jullie een bepaald stuk bij een<br />
museum aanbieden?<br />
Thomas Deprez: “Dit is een<br />
moeilijke vraag om te beantwoorden. Met<br />
een gemiddelde van zes à zeven museumverkopen<br />
per jaar behoren wij ongetwijfeld<br />
tot de koplopers in <strong>België</strong>. Onder perfecte<br />
omstandigheden wordt er niet aan musea<br />
‘verkocht’, want het zijn musea die kopen.<br />
Dat is in tegenstelling tot wat algemeen<br />
wordt gedacht. De ideale conservator is<br />
immers meester in zijn vak. Hij vindt zelf<br />
de kunstwerken die de onder zijn verantwoordelijkheid<br />
geplaatste collectie moeten<br />
verrijken.<br />
Hoewel de beste conservatoren dichte<br />
contacten onderhouden met privéverzamelaars,<br />
en ook het aanbod van de<br />
veilingen opvolgen, biedt het kopen bij<br />
handelaars toch belangrijke voordelen<br />
voor de institutionele koper. In het geval<br />
van privécollectioneurs is er bijvoorbeeld<br />
een waarderingsprobleem, terwijl musea<br />
vaak niet snel genoeg kunnen schakelen<br />
voor een veiling. Een goede handelaar<br />
houdt zich net als een instelling bezig met<br />
de problemen van restauratie, documentair<br />
onderzoek, advies en wetenschappelijke<br />
nauwkeurigheid. Zijn of haar<br />
criteria op het gebied van authenticiteit,<br />
stamboom, zeldzaamheid, originaliteit<br />
of staat van conservering met betrekking<br />
tot de ouderdom en de geschiedenis van<br />
de werken lijken sterk op die van musea.<br />
Mijn opleiding als kunsthistoricus speelt<br />
dan ook een belangrijke rol in de keuzes<br />
die worden gemaakt. Een impressionistisch<br />
schilderij uit de jaren dertig of een<br />
symbolistisch werk uit de jaren vijftig - hoe<br />
volmaakt ook vanuit esthetisch oogpunt<br />
- zijn vanuit kunsthistorisch oogpunt niet<br />
relevant en verdienen het dus niet om in<br />
een museum te worden tentoongesteld.<br />
Noch is hun schoonheid een voldoende<br />
criterium. Wij zoeken naar thema’s, materialen<br />
of technieken die in een bepaalde<br />
tijd een belangrijke historische impact<br />
hebben gehad. Wij besteden ook bijzondere<br />
aandacht aan werken die in hun tijd<br />
reeds gevierd werden.<br />
Wanneer een potentiële aanwinst voor<br />
de collectie van een museum is geïdentificeerd,<br />
moet dat stuk voldoen aan de<br />
criteria die door de instelling zijn vastgesteld.<br />
Alle musea hebben een specifiek<br />
beleid, en elke potentiële aankoop moet<br />
een prioriteit zijn binnen dat beleid, of een<br />
uitzonderlijke kans die niet kan worden<br />
genegeerd. Alvorens beslissingen te nemen,<br />
zullen zij zich er uiteraard van willen<br />
vergewissen dat het werk niet gestolen of<br />
verduisterd is, of dat het niet vervaardigd<br />
is uit problematisch materiaal of onder<br />
twijfelachtige omstandigheden. Wij bestuderen<br />
en evalueren al deze parameters op<br />
voorhand.”<br />
“Mijn achtergrond<br />
als kunsthistoricus<br />
speelt een<br />
belangrijke rol in<br />
de aankoopkeuzes<br />
die worden gemaakt.”<br />
Zijn deze onderhandelingen ingewikkeld<br />
en tijdrovend?<br />
“In een ideale wereld zouden de conservatoren<br />
de eerste stap zetten, wat het proces<br />
veel eenvoudiger zou maken. De realiteit is<br />
natuurlijk heel anders. Wij doen uiteraard<br />
ons best om een eerlijke prijs te bieden en<br />
gaan voor een open dialoog om aan de wederzijdse<br />
eisen te voldoen. Af en toe gaat<br />
het er iets heviger aan toe. Goed wetende<br />
dat wij geen BTW verschuldigd zijn op<br />
export, wordt er in de VS soms ronduit gevraagd<br />
naar een museumkorting van 20%<br />
op het totaalbedrag. Van margeregelingen,<br />
consignaties of investeringen, hebben ze<br />
dan nog niet gehoord. Onderhandelingen<br />
worden zo soms zeer moeilijk.<br />
Bovenal gaat het erom een vertrouwensrelatie<br />
tot stand te brengen en de ervaring<br />
heeft ons geleerd dat niet alles van een leien<br />
dakje gaat. Flexibiliteit is belangrijk. Een<br />
aankoop kan bijvoorbeeld om budgettaire<br />
redenen worden uitgesteld. Indien mogelijk,<br />
tekenen we een verkoopcontract met een<br />
betalingstermijn van zes maanden of zoeken<br />
we naar andere oplossingen. In <strong>België</strong><br />
spelen de vele vriendenverenigingen vaak<br />
een cruciale rol bij de verrijking van museumcollecties,<br />
en voor uitzonderlijke bedragen<br />
kan een conservator de hulp inroepen<br />
van externe organisaties zoals de Koning<br />
Boudewijnstichting. Niet alle pogingen tot<br />
aankoop zijn echter succesvol, verre van.<br />
Er zijn veel struikelblokken, soms als gevolg<br />
van interne meningsverschillen, maar vaker<br />
vanwege de summiere beschikbare middelen,<br />
die ook nog moeten worden opgesplitst<br />
en verdeeld over vele afdelingen.”<br />
Welke werken hebben jullie zoal verkocht,<br />
en aan wie?<br />
“Een van de laatste stukken die we in 2021<br />
aan een Belgisch museum verkochten,<br />
maakte deel uit van onze tentoonstelling<br />
Henry de Groux (1866-1930): Obsessions &<br />
Symphonies, georganiseerd in samenwerking<br />
met onze Parijse collega’s Mathieu<br />
Néouze en Trebosc-Van Lelyveld. Aan de<br />
basis van deze monografische tentoonstelling<br />
ligt een Franse privécollectie, die<br />
beschouwd wordt als de belangrijkste ter<br />
wereld van het werk van deze vooraanstaande<br />
Belgische symbolistische kunstenaar.<br />
Deze verkooptentoonstelling, een<br />
project waarop wij zeer trots zijn, kreeg<br />
al snel een uitzonderlijke omvang en een<br />
hoog niveau. Met een van de belangrijkste<br />
collecties van het werk van James Ensor<br />
heeft het Mu.ZEE in Oostende de kans<br />
gegrepen om zijn fin-de-sièclecollectie te<br />
vervolledigen met een van de eerste meesterwerken<br />
van deze andere Oostendse<br />
meester. Alexandre pleurant Darius van<br />
Henry de Groux verenigt alle kenmerken<br />
van de Belgische symbolist en voegt zich<br />
bij twee andere werken uit de collectie<br />
van Mu.ZEE, waaronder een groot portret<br />
van zijn vriend James Ensor, die hij in 1883<br />
had ontmoet en met wie hij deel uitmaakt<br />
van Les Vingts. Dit werk was meer dan<br />
een eeuw niet meer gezien en was alleen<br />
bekend van een foto in spiegelbeeld die in<br />
1899 werd gepubliceerd. Op het moment<br />
van de tentoonstelling De Groux, die in<br />
2019 in het Rops Museum in Namen werd<br />
georganiseerd, waren de curatoren niet op<br />
de hoogte van dit werk of van de collectie<br />
die het herbergde. Deze commerciële<br />
tentoonstellingen en de herontdekkingen<br />
die ze met zich meebrengen, zijn dus uitzonderlijke<br />
gelegenheden voor musea om<br />
belangrijke werken die lange tijd in particuliere<br />
handen zijn gebleven te verwerven,<br />
te bewaren en voor een zo groot mogelijk<br />
publiek toegankelijk te maken."<br />
SURFEN<br />
www.thomasdeprezfinearts.com<br />
www.rocad.be<br />
81
Auction calendar<br />
FEBRUARY / MARCH <strong>2022</strong><br />
Belgium<br />
FEBRUARY<br />
1 Berg van Barmhartigheid<br />
juwelen en lederwaren<br />
BRUSSEL<br />
2 Berg van Barmhartigheid<br />
juwelen BRUSSEL<br />
4 Maison des Huissiers<br />
de Justice<br />
Deurwaarderstukken BRUSSEL<br />
4-14 Bernaerts<br />
Timed Online: archeologie,<br />
etnografisch en divers<br />
ANTWERPEN<br />
5 ABS Veilingen Mechelen<br />
Deurwaarderstukken<br />
MECHELEN<br />
24-25 Monsantic<br />
Kunst en antiek BERGEN<br />
7 Amberes<br />
Burgerveiling ANTWERPEN<br />
7-12 Rops<br />
Online kunst en antiek<br />
NAMEN<br />
9-10 Flanders Auctions<br />
Kunst, antiek, design en<br />
religiosa WINGENE<br />
11 Maison des Huissiers<br />
de Justice<br />
Deurwaarderstukken BRUSSEL<br />
12 Berg van Barmhartigheid<br />
Speciale verkoop<br />
BRUSSEL<br />
12 ABS Veilingen Mechelen<br />
Deurwaarderstukken<br />
MECHELEN<br />
12-13 Maison Jules<br />
Kunst in de kerk GENT<br />
14 Amberes<br />
Burgerveiling ANTWERPEN<br />
15 Berg van Barmhartigheid<br />
Juwelen en zilver<br />
BRUSSEL<br />
16-17 Debaveye<br />
Kunst en antiek HARELBEKE<br />
18 Maison des Huissiers<br />
de Justice<br />
Deurwaarderstukken<br />
BRUSSEL<br />
18-19 Coronari Auctions<br />
Aziatische, Europese en<br />
Islamitische Kunst NAZARETH<br />
19 ABS Veilingen Mechelen<br />
Deurwaarderstukken<br />
MECHELEN<br />
19-20 DVC<br />
Kunst en antiek GENT<br />
20 FW Auctions<br />
Vente d’archeologie NAMEN<br />
21 Amberes<br />
Burgerveiling ANTWERPEN<br />
21-22 Galerie Moderne<br />
Kunst en antiek BRUSSEL<br />
21-22 Horta<br />
Kunst en antiek BRUSSEL<br />
21-22 Elysée Liège<br />
Kunst en antiek LUIK<br />
22 Berg van Barmhartigheid<br />
Juwelen BRUSSEL<br />
25 Maison des Huissiers de<br />
Justice<br />
Deurwaarderstukken BRUSSEL<br />
26 ABS Veilingen Mechelen<br />
Deurwaarderstukken<br />
MECHELEN<br />
28 Amberes<br />
Burgerveiling ANTWERPEN<br />
28 Uccle Saint Job<br />
Kunst en antiek UKKEL<br />
MARCH<br />
1-2 Athena<br />
Kunst BRUSSEL<br />
4 Maison des Huissiers<br />
de Justice<br />
Deurwaarderstukken BRUSSEL<br />
5 ABS Veilingen Mechelen<br />
Deurwaarderstukken<br />
MECHELEN<br />
7 Amberes<br />
Burgerveiling ANTWERPEN<br />
8 Berg van Barmhartigheid<br />
Juwelen en wijn<br />
BRUSSEL<br />
The Netherlands<br />
FEBRUARY<br />
5 Van Sabben Poster<br />
Auctions<br />
Posters HOORN<br />
7-11 Korst Vander Hoeff<br />
Kunst en antiek<br />
S-HERTOGENBOSCH<br />
7-13 Derksen Veilingbedrijf<br />
Kunst, antiek, design,<br />
brocante ARNHEM<br />
3-13 Notarishuis Arnhem<br />
Bezorgveiling ONLINE<br />
6-9 Van Spengen<br />
Kunst en antiek ONLINE<br />
7 e.v.d. Veilinghuis Omnia<br />
Algemene kunst- en<br />
antiekveiling KOLHAM<br />
8-22 Venduehuis Den Haag<br />
Classical Paintings &<br />
Drawings ONLINE<br />
10-12 Onder de Boompjes<br />
Kunst en antiek LEIDEN<br />
10-20 Notarishuis Arnhem<br />
Ophaalveiling ONLINE<br />
13 Veilinghuis Peerdeman<br />
Kunst, antiek, design,<br />
sieraden, zilver UTRECHT<br />
22 e.v.d. Veilinghuis Omnia<br />
Kunst en antiek<br />
KOLHAM/HOOGEZAND<br />
22-8/3 Venduehuis<br />
Den Haag<br />
Collector’s choice: European<br />
interiors & asian arts<br />
ONLINE<br />
26-27 Korst Vander Hoeff<br />
Inboedel en curiosa<br />
S-HERTOGENBOSCH<br />
28 Vendu Rotterdam<br />
Algemene veiling TIMED<br />
ONLINE AUCTION<br />
MARCH<br />
1-3 Veilinghuis De Jager<br />
Kunst, antiek, juwelen en<br />
Aziatica GOES<br />
07-10 Venduhuis De Eland<br />
Kunst en antiek DIEMEN<br />
8-22 Venduehuis Den Haag<br />
Silver, jewellery & watches<br />
ONLINE<br />
France<br />
FEBRUARY<br />
1 Ader<br />
Online: Livres de<br />
Photgraphies PARIS<br />
1 Nice Enchères<br />
Livres & BDs NICE<br />
1 Cannes Enchères<br />
Vente Courante PARIS<br />
3 Thierry de Maigret<br />
Vente Classique (Drouot)<br />
PARIS<br />
3 Bonhams<br />
Montres PARIS<br />
4 Tajan<br />
Arts d’Asie PARIS<br />
4 Siboni<br />
Materiel pour Supermarche<br />
SCEAUX<br />
4 Tessier & Sarrou<br />
et Associés<br />
Souvenirs Historiques,<br />
(Drouot) PARIS<br />
4 Beaussant Lefèvre<br />
Mobilier d’un Appartement<br />
Parisien (Drouot)<br />
PARIS<br />
4 Ader<br />
Orfèvrerie du XIVE (Drouot)<br />
PARIS<br />
4-22 Aguttes<br />
Online Only: Design<br />
NEUILLY<br />
6 Rouillac<br />
Bijoux, Montres & Orfevrerie<br />
TOURS<br />
7 Rouillac<br />
Argenterie & Arts de la Table<br />
TOURS<br />
8 Cannes Enchères<br />
Horlogerie & Joaillerie<br />
PARIS<br />
8 Siboni<br />
Licence de Taxi Parisien<br />
SCEAUX<br />
9 Artcurial<br />
Winter Sale PARIS<br />
9 Aguttes<br />
Montres NEUILLY<br />
9 Libert Damien<br />
Vente Classique (Drouot)<br />
PARIS<br />
9 De Baecque & Associés<br />
Arts Premiers (Drouot) PARIS<br />
9-10 Ader<br />
Estampes Anciennes et<br />
Modernes PARIS<br />
10 Aguttes<br />
Vente Caritative NEUILLY<br />
10 Boisgirard-Antonini<br />
Vente Classique NICE<br />
10 Thierry de Maigret<br />
Vente Classique (Drouot)<br />
PARIS<br />
10 Lucien Paris<br />
Par Autorité de justice et à<br />
divers amateurs PARIS<br />
10-24 Aguttes<br />
Online Only: Art<br />
Contemporain NEUILLY<br />
11 Daguerre<br />
Un Appartement (Drouot)<br />
PARIS<br />
11 Ader<br />
Art & Utopie (Drouot) PARIS<br />
11 Dupont & Associés<br />
Collection Marie Bell (Drouot)<br />
PARIS<br />
11 Binoche et Giquello<br />
Art Précolombien (Drouot)<br />
PARIS<br />
12 Tessier & Sarrou<br />
et Associés<br />
Albums & Bande Dessinée<br />
(Drouot) PARIS<br />
12 Thierry & Lannon<br />
Belle Vente<br />
BREST<br />
12 Coutau Begarie<br />
Collection Football<br />
PARIS<br />
13 Siboni<br />
Bijoux, argenterie, mobilier<br />
SCEAUX<br />
13 Mercier<br />
Grande Vente Cataloguée<br />
d’Art Classique<br />
PARIS<br />
14 Mercier<br />
Belle vente de Bijoux PARIS<br />
15 Nice Enchères<br />
Vente collections niçoises NICE<br />
15 Ader<br />
Manuscrits & Lettres<br />
PARIS<br />
15 Boisgirard-Antonini<br />
Estampes & Affiches<br />
Modernes PARIS<br />
15 Artcurial<br />
Cent Portraits PARIS<br />
15-1 Christie’s<br />
Online: Oceania Now PARIS<br />
16 Alde<br />
Monnaies PARIS<br />
16 Piasa<br />
French Design PARIS<br />
16-4 Artprecium<br />
Online: Les aubaines<br />
PARIS<br />
17-28 Aguttes<br />
Online Only: Rendez Vous<br />
Classique NEUILLY<br />
18 Alde<br />
Livres anciens<br />
PARIS<br />
18 Binoche et Giquello<br />
Arts Premiers (Drouot)<br />
PARIS<br />
19 Mercier<br />
Grande Vente Cataloguée<br />
d’Art du Xxe PARIS<br />
20 Osenat<br />
Les Ecrins de Versailles<br />
VERSAILLES<br />
82
Auction calendar<br />
FEBRUARY / MARCH <strong>2022</strong><br />
22 May Associés<br />
Interieurs du Xxe PARIS<br />
22 Boisgirard-Antonini<br />
Arts d’Asie PARIS<br />
22 Artcurial<br />
Maîtres anciens & du XIXe<br />
siècle PARIS<br />
24 Crait + Müller<br />
Classique & Moderne<br />
(Drouot) PARIS<br />
24 Sotheby’s<br />
François & Betty Catroux<br />
PARIS<br />
24 Lucien Paris<br />
Hotel Parisien PARIS<br />
25 Osenat<br />
L’Esprit du Xxe Siècle<br />
FONTAINEBLEAU<br />
25 Ader<br />
Art d’Extreme Orient<br />
(Drouot) PARIS<br />
25 Coutau Begarie<br />
Mobilier & Objets d’art<br />
PARIS<br />
25 Chayette Cheval<br />
Vente Classique<br />
STAINS<br />
25 Cannes Enchères<br />
Litographies PARIS<br />
26 Strasbourg Enchères<br />
Belle Deco & Mobilier<br />
STRASBOURG<br />
26 Osenat<br />
Mobilier & Objets d’Art<br />
VERSAILLES<br />
26 Cannes Enchères<br />
Art Moderne<br />
PARIS<br />
27 Osenat<br />
Les interieurs de Versailles<br />
VERSAILLES<br />
27 Cannes Enchères<br />
Art Contemporain<br />
PARIS<br />
28 Osenat<br />
Montres VERSAILLES<br />
6 Osenat<br />
Art Russe VERSAILLES<br />
7 Cornette de Saint Cyr<br />
La Robe Noire de Didier<br />
Ludot PARIS<br />
8 Thierry de Maigret<br />
Tableaux Modernes (Drouot)<br />
PARIS<br />
8 Artcurial<br />
Livres & Manuscrits PARIS<br />
8 Libert Damien<br />
Bijoux, Argenterie & Mobilier<br />
d’un Chateau (Drouot)<br />
PARIS<br />
9 iasa<br />
Scandinavian Design PARIS<br />
10 Lucien Paris<br />
Intérieurs PARIS<br />
10 Christie’s<br />
Paul Destribats PARIS<br />
United Kingdom<br />
FEBRUARY<br />
1-10 Christie’s<br />
The Collector LONDON<br />
2-9 Sotheby’s<br />
Fine Watches LONDON<br />
2-8 Sotheby’s<br />
Original Film Posters<br />
LONDON<br />
3-9 Sotheby’s<br />
The Enigma: Black Diamond<br />
LONDON<br />
3-10 Sotheby’s<br />
Fine Jewels, Handbags<br />
LONDON<br />
9 Bonhams<br />
Jewels (Knightsbridge)<br />
LONDON<br />
11 Sotheby’s<br />
A Single Owner’s Collection<br />
LONDON<br />
14 Phillips<br />
Online: My Kawaii Valentine<br />
LONDON<br />
22 Bonhams<br />
Watches (Knightsbridge)<br />
LONDON<br />
22-23 Dreweats<br />
Space Exploration<br />
Photography NEWSBURY<br />
23 Bonhams<br />
In the Palm of Your Hand<br />
(Knightsbridge) LONDON<br />
23-9 Christie’s<br />
Online: First Open: Post War<br />
and Contemporary<br />
MARCH<br />
1 Christie’s<br />
20th / 21st Centuray Art<br />
Evening Sale LONDON<br />
1 Dreweats<br />
The Transport Sale<br />
NEWSBURY<br />
2 Christie’s<br />
Post War and Contemporart<br />
LONDON<br />
2 Dreweats<br />
Fine Clocks NEWSBURY<br />
2 Bonhams<br />
Travel & Exploration<br />
(Knightsbridge) LONDON<br />
2 Bonhams<br />
Sir Michael Caine<br />
(New Bond) LONDON<br />
2-3 Sotheby’s<br />
Modern & Contemporary<br />
LONDON<br />
3 Bonhams<br />
British Cool (New Bond)<br />
LONDON<br />
3-4 Phillips<br />
20th Century<br />
& Contemporary Art<br />
Evening Sale<br />
LONDON<br />
4 Christie’s<br />
Impressionist and<br />
Works on paper LONDON<br />
8 Dreweats<br />
Fine Silver, Jewellery<br />
NEWSBURY<br />
Germany<br />
FEBRUARY<br />
1 Hermann Historica<br />
Online: Antiken,<br />
Plakatsammlung von<br />
Engelhardt, Alte Waffen &<br />
Rüstungen MÜNCHEN<br />
2-4 Hermann Historica<br />
Schusswaffen aus fünf<br />
Jahrhunderten MÜNCHEN<br />
5 Auction Partners<br />
Auktion nr 196 KÖNIGSWINTER<br />
22 Quittenbaum<br />
Italienisches Design, Murano<br />
Glas MÜNCHEN<br />
23 Nagel Auctionen<br />
oderne & Zeitgenössische<br />
Kunst, Design STUTTGART<br />
23 Quittenbaum<br />
Internationales Design<br />
MÜNCHEN<br />
24 Quittenbaum<br />
Oiva Toikka - Birds, Showtime<br />
MÜNCHEN<br />
MARCH<br />
7 Gorny & Mosch<br />
Ancient Coins MÜNCHEN<br />
8 Gorny & Mosch<br />
Middle Age to Modern TImes<br />
MÜNCHEN<br />
10 Gorny & Mosch<br />
Online: Ancient to Modern<br />
Times MÜNCHEN<br />
MARCH<br />
1-10 Rouillac<br />
Online: Affiches d’Artistes<br />
TOURS<br />
3 Sotheby’s<br />
Online: Fine Jewels PARIS<br />
4 Drouot Estimations<br />
Montres, Bijoux, Mode PARIS<br />
6 Rouillac<br />
Tableaux & Dessins Modernes<br />
TOURS<br />
14-22 Sotheby’s<br />
Online: Chinese Art<br />
LONDON<br />
15-16 Dreweats<br />
Interiors NEWSBURY<br />
15-16 Bonhams<br />
The Connoisseur’s Library<br />
Sal (Knightsbridge)<br />
LONDON<br />
15-25 Dreweats<br />
Timed Online: Fine Art<br />
NEWSBURY<br />
9 Phillips<br />
New Now LONDON<br />
9 Bonhams<br />
Jewels, British & Europan<br />
Art (Knightsbridge)<br />
LONDON<br />
9 Bonhams<br />
Modern & Contemporary<br />
(New Bond)<br />
LONDON<br />
83
Auction calendar<br />
LEAF<br />
Limited<br />
Edition<br />
Art Fair<br />
Beurs van<br />
de multipel en<br />
het gedrukte<br />
beeld<br />
11 13<br />
februari<br />
<strong>2022</strong><br />
Tickets :<br />
www.villaempain.com<br />
BOGHOSSIAN<br />
STICHTING<br />
VILLA EMPAIN<br />
Illustratie: Thomas Perino, À travers le miroir, 2018
Fair calendar<br />
FEBRUARY / MARCH <strong>2022</strong><br />
Belgium<br />
16-22 Art Capital<strong>2022</strong><br />
PARIJS<br />
24-27 UVNT Art Fair <strong>2022</strong><br />
MADRID<br />
16-25 Asia Week<br />
NEW YORK<br />
FEBRUARY<br />
6 Brocante d’hiver<br />
HERVE<br />
10-11 filliège<br />
LIÈGE<br />
11-13 LEAF<br />
BRUSSEL<br />
23-28 World Money Fair ‘22<br />
ONLINE<br />
MARCH<br />
10-13 Lille Art up!<br />
LILLE<br />
Sweden<br />
FEBRUARY<br />
7-13 Stockholm Design Week<br />
STOCKHOLM<br />
17-22 The Palm Beach Show<br />
PALM SPRINGS<br />
MARCH<br />
10-13 Superfine<br />
MIAMI<br />
The Netherlands<br />
FEBRUARY<br />
04-05 Holland Coin Fair<br />
DEN HAAG-NOOTDORP<br />
France<br />
FEBRUARY<br />
Germany<br />
MARCH<br />
8-10 Düsseldorf Photo<br />
Weekend<br />
DÜSSELDORF<br />
Spain<br />
FEBRUARY<br />
23-27 ARCOmadrid<br />
MADRID<br />
Switzerland<br />
MARCH<br />
3-6 Art Genève<br />
GENÈVE<br />
USA<br />
FEBRUARY<br />
03-06 Outsider Art Fair<br />
NEW YORK<br />
02-06 Salon Retromobile<br />
PARIS<br />
23-27 ArtMadrid’22<br />
MADRID<br />
04-06 Fort Myers Art Fest<br />
FORT MYERS<br />
05-06 Salon Européen de la<br />
Brocane et de l’Antique<br />
STRASBOURG<br />
11-13 BiblioMania<br />
PARIJS<br />
23-27 Drawing Room<br />
MADRID<br />
24-27 JustMad:<br />
Contemporary art fair<br />
MADRID<br />
08-09 Fine Print Fair<br />
LOS ANGELES<br />
10-13 Intersect Palm Springs<br />
PALM SPRINGS<br />
SCHILDERIJ<br />
GEZOCHT<br />
Peter Morrens, ‘Point Blank Press’ reeks, (1998-...)<br />
fijne spot & milde satire in de hedendaagse kunst<br />
met<br />
Pascal Bernier<br />
Sara Bjarland<br />
Franck Bragigand<br />
Michael Ray Charles<br />
Leo Copers<br />
Ronnie Cutrone<br />
Anno Dijkstra<br />
Maurice Droogh<br />
Joëlle Dubois<br />
Sacha Eckes<br />
Hans-Peter Feldmann<br />
Loek Grootjans<br />
Rokni Haerizadeh<br />
Harmen De Hoop<br />
Folkert de Jong<br />
Les Levine<br />
Carine Lampens<br />
William Ludwig Lutgens<br />
Enrique Marty<br />
Mat<br />
Karl Mechnig<br />
Peter Morrens<br />
Jan De Nys<br />
William Phlips<br />
Lionel Scoccimaro<br />
Andres Serrano<br />
Idris Sevenans<br />
Jo De Smedt<br />
Walter Swennen<br />
Zena Van den Block<br />
Jesse Van Dun<br />
Johan De Wit<br />
curator Jan De Nys<br />
DISKUS Diepestraat, 48 9300 AALST<br />
open op ZA & ZO van 04—27/02/<strong>2022</strong> tussen 14 tot 19u<br />
Voorstellende De bekering van Saint-Hubert<br />
Fernand Dresse (1916—1993)<br />
Ik ben op zoek naar een schilderij dat de bekering van Saint-Hubert<br />
voorstelt door de Karolingische kunstenaar Fernand Dresse.<br />
Dit grote schilderij (ongeveer 1,5 x 0,8 m) werd gemaakt<br />
in het begin van de jaren 1950.<br />
Fernand Dresse vroeg mijn oom te poseren voor de figuur van de<br />
heilige. Als dank gaf hij hem het afgebeelde portret dat een kopie is<br />
van het portret op het grote schilderij.<br />
Ik verzoek de eigenaar (particulier of openbaar) van dit schilderij zich<br />
bekend te maken bij de redactie, die er gevolg aan zal geven. Dan kan<br />
ik het schilderij gaan bewonderen waar het is.<br />
Dank bij voorbaat.<br />
M. Deville<br />
85
Museum calendar<br />
FEBRUARY / MARCH <strong>2022</strong><br />
Belgium<br />
ANTWERPEN<br />
FOMU<br />
△ Masculinities:<br />
Liberation through<br />
Photography<br />
t/m 13-03<br />
△ Max Pinckers<br />
t/m 13-04<br />
M HKA<br />
△ Anthea Hamilton<br />
17-02 t/m 15-05<br />
BRUGGE<br />
Musea Brugge<br />
△ It’s only a matter of<br />
time<br />
t/m 06-03<br />
BRUSSELS<br />
Art et Marges Musée<br />
△ Dans un pli du temps<br />
j. 13-03<br />
Botanique<br />
△ A Voyage into the<br />
Moon - Mira Sanders &<br />
Cédric Noël<br />
j. 06.02<br />
Design Museum<br />
Brussels<br />
△ CRUSH. Rencontres<br />
inattendues entre design<br />
et art<br />
j. 06-03<br />
Fine Arts Museum<br />
△ EUROPALIA. Voies de<br />
la modernité<br />
j. 13-02<br />
△ REMEDIES - Aimé<br />
Mpane & Rachel Labastie<br />
j. 13-02<br />
△ To see with ellipse -<br />
Fabrice Samyn<br />
j. 13-02<br />
Fondation A Stichting<br />
△ One, two, Three, More<br />
- Helen Levitt<br />
j. 10-04<br />
La Centrale<br />
△ La Vie matérielle<br />
j. 13-03<br />
La Verrière<br />
△ Buildings in Belgium,<br />
Buildings in Oil,<br />
Buildings in Silk -<br />
LucyMcKenzie<br />
j. 26-03<br />
Musée BELvue<br />
△ Raoul Servais. Un univers<br />
entre magie et réalisme<br />
j. 06-03<br />
Musee Mode et<br />
Dentelle<br />
△ Brussels Touch<br />
j. 22-05<br />
Museum Kunst &<br />
Geschiedenis<br />
△ Before Time Began<br />
t/m 29-05<br />
Trinkhall Museum<br />
△ Pierre De Peet et<br />
Pascal Tassini<br />
j. 01-02<br />
CHARLEROI<br />
Musée de la<br />
Photographie<br />
Charleroi<br />
△ Michel Vanden<br />
Eeckhoudt<br />
j. 15-05<br />
△ Soleil Noir - Gaëlle<br />
Henkens et Roger Job<br />
j. 15-05<br />
△ Arbres-Troncs - Zoé<br />
Van der Haegen<br />
j. 15-05<br />
△ Melanie De Biasio<br />
j. 15-05<br />
△ Danielle Rombaut<br />
j. 15-05<br />
FLÉMALLE<br />
Centre wallon d’Art<br />
contemporain – La<br />
Châtaigneraie<br />
△ J’ai rendez-vous avec<br />
elles<br />
j. 13-03<br />
GENT<br />
Design Museum<br />
△ 10 jaar Muller Van<br />
Severen<br />
t/m 06-03<br />
Kunsthal Gent<br />
△ Subtle Matter Fluid<br />
Hands - Maika Garnica<br />
t/m 20-02<br />
Museum Dr. Guislain<br />
△ Circonstances. Fernand<br />
Deligny<br />
t/m 29-05<br />
△ Circonstances -<br />
Fernand Deligny<br />
t/m 29-05<br />
S.M.A.K.<br />
△ POPART van Warhol<br />
tot Panamarenko Uit de<br />
Collectie Matthys-Colle<br />
& S.M.A.K.<br />
t/m 08-05<br />
GRAND-HORNU<br />
CID<br />
△ Cosmos. Design from<br />
here and beyond<br />
t/m 27-02<br />
GRIMBERGEN<br />
Cultuurcentrum<br />
Strombeek<br />
△ Sunny Afternoon -<br />
Rirkrit Tiravanija<br />
18-02 t/m 30/04<br />
HASSELT<br />
Cultuurcentrum<br />
Hasselt<br />
△ Japanse kinderen -<br />
Osamu Yokonami<br />
t/m 06-03<br />
△ The night is like snow<br />
(Notte come neve) -<br />
Peter H. Waterschoot<br />
t/m 06-03<br />
△ When the water clouded<br />
over - Michael Dans<br />
t/m 06-03<br />
HORNU<br />
Centre d’innovation<br />
et de design au<br />
Grand-Hornu<br />
△ Cosmos- Design d’ici<br />
et au-delà<br />
j. 27-02<br />
MACS<br />
△ Gaillard & Claude. A<br />
Certain Decade - Aline<br />
Bouvy. Cruising Bye<br />
27-02 au 18-09<br />
LA LOUVIÈRE<br />
Keramis - Centre de<br />
la Céramique de la<br />
Fédération Wallonie-<br />
Bruxelles (asbl)<br />
△ Grande Ourse - Alice<br />
Lothon<br />
j. 13-03<br />
△ parcours dans les<br />
collections: Raconte-moi<br />
Boch<br />
j. 13-03<br />
△ À quoi ça tient? -<br />
Camille Nicolle<br />
j. 13-03<br />
△ Les collections de<br />
Verviers à Keramis<br />
j. 28-08<br />
MIIL<br />
△ Zoonose<br />
11-02 au 26-03<br />
LEUVEN<br />
M Museum<br />
△ Richard Long<br />
t/m 20-03<br />
△ L’heure de la Soupe -<br />
Alexis Gautier<br />
t/m 20-03<br />
△ Prendre le temps<br />
t/m 23-04-2023<br />
LIÈGE<br />
La Boverie<br />
△ Inside Magritte<br />
j. 06-03<br />
△ Charles Szymkowicz, le<br />
monde et l’intime<br />
j. 06-03<br />
MECHELEN<br />
Kazerne Dossin<br />
△ Universal Human<br />
Rights. Why they matter<br />
09-02 t/m 11-12<br />
Museum Hof van<br />
Busleyden<br />
△ Uitbundig Verleden.<br />
De Bourgondiërs door<br />
Romantische ogen<br />
t/m 27-02<br />
Museum Hof van<br />
Busleyden/De Garage<br />
△ Comment Tuer L’amant<br />
de Sa Femme Quand<br />
on a Été Élevé Comme<br />
Moi Dans la Tradition -<br />
Michiel Ceulers<br />
j. 20-02<br />
MORLANWELZ<br />
Musée Royal de<br />
Mariemont<br />
△ Le Mysthère Mithra.<br />
Plongée au coeur d’un<br />
culte romain<br />
t/m 17-04<br />
NAMUR<br />
Centre culturel de<br />
Namur - Abattoirs de<br />
Bomel<br />
△ Rouge Bleu. Parole de<br />
la matière<br />
j. 06-03<br />
Musée Félicien Rops<br />
△ Dans les yeux de Van<br />
Gogh. L’Empreinte<br />
des artistes belges sur<br />
Vincent Van Gogh<br />
j. 20-03<br />
SINT-MARTENS LATEM<br />
Museum Dhondt-<br />
Dhaenens<br />
△ untitled 2018 (the<br />
infinite dimensions<br />
of smallness) - Rirkrit<br />
Tiravanija<br />
t/m 31-05<br />
TERVUREN<br />
Africa Museum<br />
△ Menselijke Zoo Humain<br />
t/m 06-03<br />
△ Mensentuin - Koloniale<br />
tentoonstellingen<br />
wereldwijd<br />
t/m 06-03<br />
TOURNAI<br />
Musée des Beaux-<br />
Arts de Tournai<br />
△ Toute une histoire,<br />
regard sur les collections<br />
#3<br />
j. 02-2023<br />
86
Gallery calendar<br />
FEBRUARY / MARCH <strong>2022</strong><br />
Belgium<br />
AALST<br />
DISKUS<br />
△ Fijne spot & milde<br />
satire in de hedendaagse<br />
kunst<br />
04-02 t/m 27-02<br />
ANTWERPEN<br />
Tim Van Laere Gallery<br />
△ Swim the Mountains<br />
Climb the Sea<br />
t/m 19-02<br />
Coppejans Gallery<br />
△ Archief <strong>2022</strong> -<br />
Denmark, Nico Dockx,<br />
Jan Henderikse, Wim<br />
Nival, Laurence Petrone<br />
t/m 12-02<br />
De Zwarte Panter<br />
△ Tabula Rasa - Kiro Urdin<br />
03-02 t/m 10-04<br />
△ Alles stroomt - Frieda<br />
Van Dun<br />
03-02 t/m 10-04<br />
Galerie Art Forum<br />
△ Christian De Wulf, Jaak<br />
Hillen<br />
t/m 30-03<br />
Nadya Kotova Gallery<br />
△ Epic Sentiment by<br />
Oleg Maslov<br />
t/m 12-03<br />
Rossaert<br />
△ Historie van de film in<br />
de Rosaaert<br />
t/m 27-03<br />
Stieglitz 19<br />
△ Champu - Vincent<br />
Delbrouck<br />
t/m 26-02<br />
Zeno X Gallery<br />
△ Placenta Saturninr<br />
Bercal - Anne-Mie Van<br />
Kerckhoven<br />
t/m 26-03<br />
ASSE<br />
De Ziener<br />
△ Norman Dilworth. I<br />
seek and sometimes<br />
I find<br />
t/m 06-03<br />
BRUSSELS<br />
Aliénor Prouvost<br />
△ L’énergie du geste,<br />
la force de la couleur-<br />
Gérard Schneider<br />
j. 26-02<br />
Almine Rech<br />
△ Time and Again -<br />
Jean-Baptiste Bernadet<br />
j. 26-02<br />
Ballon Rouge<br />
△ Carlotta Bailly-Borg<br />
j. 19-02<br />
Belgian Gallery<br />
△ Peau nue - Manu vb<br />
Tintoré<br />
j. 24-02<br />
Bernier Eliades Gallery<br />
△ Animal Farm - Dionisis<br />
Kavallieratos, Bharti<br />
Kher, Jonathan Meese,<br />
Susan Rothenberg, Boyd<br />
Webb, Marnie Weber,<br />
Robert Wilson, Hugue<br />
De Wurstemberger<br />
j. 10-03<br />
Bruno Matthys Gallery<br />
△ Féroce - Nicolas Cluzel<br />
j. 19-02<br />
Brussels Expo<br />
△ Antoine de Saint-<br />
Exupéry. Le Petit Prince<br />
parmi les Hommes<br />
25-02 au 30-06<br />
Chapitre XII<br />
△ Pierre Bernard. Les<br />
neurones miroirs<br />
05-02 au 12-03<br />
CLEARING<br />
△ Neïl Beloufa<br />
j. 05-03<br />
Dauwens & Beernaert<br />
Gallery<br />
△ Combiticket - Karl Philips<br />
j. 28-03<br />
Deodato Art<br />
△ Andy Warhol : ICON<br />
ICON ICON<br />
j. 12-03<br />
Dvir Gallery<br />
△ Conversation - Miroslaw<br />
Balka, Yudith Levin<br />
j. 19-02<br />
Esther Verhaeghe Art<br />
Concepts<br />
△ Space Oddities -<br />
Sabine Tress<br />
j. 12-02<br />
Fondation Thalie<br />
△ Inner Bodies - Kiki<br />
Smith<br />
j. 01-05<br />
Galerie de la<br />
Beraudière<br />
△ Germaine Richier & La<br />
Couleur<br />
j. 29-04<br />
Galerie Deletaille<br />
△ Natures Mortes -<br />
Living Country<br />
11-02 au 02-04<br />
Galerie DYS<br />
△ Salt ‘n Paper - Oeuvres<br />
sur papier de Abel<br />
Burger, Kate Lyddon,<br />
Maldo Nollimerg,<br />
Simone Pellegrini<br />
j. 13-02<br />
Galerie Faider<br />
△ Zhu Tian Meng -<br />
recent works<br />
j. 19-02<br />
Galerie mhaata<br />
△ Promontoires du<br />
silence - Didier Goupy<br />
j. 20-03<br />
Galerie Nathalie<br />
Obadia<br />
△ Agnès Varda - Calder,<br />
Richier, Schlegel, Székely<br />
par Agnès Varda<br />
j. 05-03<br />
Gallery Sofie Van den<br />
Bussche<br />
△ Brothers forever -<br />
Koen Muller en Rik<br />
Vermeersch<br />
j. 20-02<br />
Hangar<br />
△ In the Shadow of Trees<br />
j. 26-03<br />
Husk Gallery<br />
△ Shifting Places - Jan Valik<br />
j. 26-02<br />
Irène Laub Gallery<br />
△ Stijn Cole. Souvenirs<br />
j. 19-02<br />
La maison commune<br />
△ HOPE<br />
17-02 au 12-03<br />
Le Botanique<br />
△ The Phenomenal<br />
Park - Tmm Lab’, Mira<br />
Sanders & Cédric Noël<br />
j. 06-02<br />
le salon d’art<br />
△ Lotus in mud - Koyuki<br />
Kazahaya<br />
j. 05-03<br />
l’Enfant Sauvage<br />
△ Mélanie Patris - Quetin<br />
Yvelin - Pauline Caplet<br />
j. 20-02<br />
LKFF<br />
△ bij mijn venster - à ma<br />
fenêtre<br />
j. 13-03<br />
Macadam Gallery<br />
△ Raw & Flow - David<br />
Moreno<br />
j. 06-02<br />
Marie-Laure Fleisch<br />
△ Eloge de la ligne -<br />
Safaa Erruas, Katharina<br />
Hinsberg<br />
j. 26-02<br />
Maruani Mercier<br />
△ Herman Nitsch<br />
j. 12-02<br />
Melissa Ansel<br />
△ Un fil d’or me sépare<br />
de toi. Laurent David,<br />
Charlotte Marchand,<br />
Hélène Picard<br />
j. 27-02<br />
Mendes Wood DM<br />
△ Neïl Beloufa<br />
j. 10-04<br />
Michèle Schoonjans<br />
Gallery<br />
△ Curtain Walls - Améli<br />
Scotta<br />
j. 26-02<br />
Modesti Perdriolle<br />
Gallery<br />
△ The Spring of the<br />
Ancestors - Paban Das<br />
Baul, Charley Case,<br />
Mayur and Tushard<br />
Vayeda<br />
j. 26-02<br />
Pierre Marie Giraud<br />
△ Life - Jos Devriendt<br />
j. 26-02<br />
Rodolphe Janssen<br />
△ Next time you see me,<br />
it won’t be me - Tom<br />
Poelmans<br />
j. 12-03<br />
Super Dakota<br />
△ Ecosystems of<br />
Relations<br />
j. 19-02<br />
Templon<br />
△ Ed & Nancy Kienholz<br />
j. 26-02<br />
Xavier Hufkens<br />
△ Joy & Rain - Rachel<br />
Eulena Williams<br />
j. 19-02<br />
GENK<br />
Uitstalling Art Gallery<br />
△ Colbert Mashile. Kua<br />
Le Kua (There and There)<br />
t/m 27-03<br />
HERENTALS<br />
pop-up Gallery<br />
Aspalathos<br />
△ Kijk - Pierre François<br />
18-02 t/m 06-03<br />
HINGENE<br />
Den Heeck<br />
△ Wim Maes -<br />
eenmanstentoonstelling<br />
13-02 t/m 10-04<br />
KNOKKE-HEIST<br />
Maurice Verbaet<br />
△ The Path to Purity.<br />
Works from the Sixties -<br />
René Guiette (1893-1976)<br />
t/m 28-02<br />
NAMUR<br />
Galerie Détour<br />
△ Souffles d’Ardoises -<br />
Anne Jones<br />
j. 05-02<br />
OOSTEEKLO<br />
Galerie William<br />
Wauters<br />
△ Winter 21-22 - Karel<br />
Dierickx, Paul Van<br />
Gysegem, Yvan Theys,<br />
Jos Verdegem<br />
t/m 20-02<br />
OUDENAARDE<br />
Koninklijke Academie<br />
voor Beeldende Kunst<br />
Oudenaarde<br />
△ Transferida - Babi<br />
Avelino<br />
t/m 26-03<br />
OUDENBURG<br />
De 11 Lijnen<br />
△ Sturtevant & Tina<br />
Braegger - Curiosity<br />
Killed the Cat<br />
t/m 26-02<br />
TOURNAI<br />
Rasson Art Gallery<br />
△ Koen Vanmechelen<br />
- Marc Lagrange -<br />
Emmanuel Barcilon<br />
j. 26-02<br />
WIJNEGEM<br />
Axel Vervoordt<br />
△ Chaos & Order -<br />
Group exhibition<br />
t/m 21-05<br />
WORTEGEM-PETEGEM<br />
Verduyn Gallery<br />
△ Light and Fragility -<br />
Tania Font, Viani, Nadine<br />
Callebaut<br />
t/m 27-02<br />
87
Koninklijke Belgisch – Luxemburgse<br />
kamer van veilingzalen<br />
Veilingmeesters-Taxateurs, Makelaars en Deskundigen V.z.w. Opgericht In 1936<br />
Louizalaan 500, 1000 Brussel<br />
Tel. 0475-62 71 85<br />
Fax 02-741 60 70<br />
www.auctions-in-belgium.be<br />
info@auctions-in-belgium.be<br />
Uittreksel ledenlijst (Volledige lijst gratis verkrijgbaar op secretariaat hierboven)<br />
ANTWERPEN 2000<br />
Amberes b.v.b.a<br />
(Dir. Rik Dupain - Marc<br />
Royer)<br />
Terninckstraat 6-8-10<br />
T.03/226.99.69 -<br />
F.03/227.03.89<br />
www.amberes.be.<br />
Gecatalogeerde kunstveilingen,<br />
schattingen voor nalatenschappen<br />
en verzekering.<br />
Geïllustreerde catalogus.<br />
Wekelijkse burgerveilingen.<br />
Meer dan 35.000 loten<br />
toegewezen per jaar<br />
Bernaerts Kunstveilingen<br />
(Dir. Ch. & P. Bernaerts)<br />
Verlatstraat 16-22<br />
T.03/248.19.21<br />
info@bernaerts.be<br />
www.bernaerts.be<br />
LIVE & ONLINE VEILINGEN<br />
Oude, Romantische &<br />
Moderne Meesters.<br />
Antiek, Toegepaste kunsten,<br />
Design, Werk op papier.<br />
Expertises voor verdeling en<br />
verzekering<br />
Campo & Campo<br />
(Dir. Guy Campo)<br />
Grote Steenweg 19-21 - 2600<br />
Berchem<br />
T.03/218.47.77<br />
F.03/218.53.63<br />
guy@campocampo.be<br />
www.campocampo.be - 5<br />
Gecatalogeerde kunst- en<br />
antiekveilingen - schilderijen<br />
- grafiek - beeldhouwkunstmeubelen<br />
- porselein - zilverwerk<br />
- tapijten - wijnen<br />
e.a.<br />
DVC<br />
(Dir. D. Van Cappel)<br />
Ellermanstraat 36-38 - 2060<br />
Antwerpen<br />
T.03/232.36.64<br />
F.03/234.22.14<br />
Gecatalogiseerde kunst- en<br />
antiekveilingen schattingen<br />
en expertises van nalatenschappen<br />
en verzekeringen<br />
e-mail: dvc@dvc.be<br />
www.dvc.be<br />
Jordaens N.V.<br />
Drabstraat 74 - 2640 Mortsel<br />
T.03/449.44.30<br />
e-mail: info@jordaens.eu<br />
www.jordaens.eu<br />
Openbare verkopingen van<br />
kunst, antiek, juwelen, wijn,<br />
collecties en inboedels.<br />
Taxatie voor verdeling en<br />
verzekering<br />
BRUGGE 8000<br />
Carlo Bonte Auctions<br />
Kardinaal Mercierstraat 20,<br />
8000 Brugge<br />
www.carlobonte.be<br />
info@carlobonte.be<br />
T. 050 33 23 55<br />
Internationale ONLINE<br />
Kunst- en Antiekveilingen.<br />
Asian Art, Western Art,<br />
Antiques, Design. Advies bij<br />
verkoop - expertise - schattingen<br />
Van de Wiele Auctions<br />
Groeninge 34<br />
T.050 49 07 69<br />
auctions.vandewiele@proximus.be<br />
www.marcvandewiele.com<br />
Zeldzame drukken en handschriften,<br />
oude kaarten, atlassen,<br />
grafiek en schilderijen.<br />
Schattingen voor verzekeringen<br />
en nalatenschap.<br />
BRUSSEL 1000<br />
Arenberg Auctions<br />
(dir. Johan Devroe § Henri<br />
Godts)<br />
Wolstraat 19 bus 2 - 1000<br />
Brussel<br />
T. 02-5441055<br />
info@arenbergauctions.com<br />
www.arenbergauctions.com<br />
Veilingen van zeldzame<br />
atlassen, boeken, prenten<br />
en tekeningen. Ook gehele<br />
bibliotheken, archieven en<br />
zeldzame manuscripten.<br />
Salle de Ventes du<br />
Beguinage s.p.r.l.<br />
(Olivier Bolens - David Libotte)<br />
Rue Haute 161 (1000)<br />
T.02/218.17.42<br />
0475/87.06.77<br />
F.02/218.86.50<br />
www.salledeventesdubeguinage.be<br />
s.v.b@hotmail.be<br />
Online via Drouot digital<br />
Haynault Kunstveilingen<br />
(dir. Rodolphe de<br />
Maleingreau d’Hembise)<br />
Stallestraat 9 - 1180 Brussel<br />
T.02/842.42.43<br />
www.haynault.be<br />
info@haynault.be<br />
Negen gespecialiseerde veilingen<br />
per jaar: juwelen, goud<br />
en zilverwerk (3x); munten<br />
penningen, verzamelingen<br />
en historische souvenirs (2x);<br />
schilderijen, kuntwerken uit<br />
Europa en Azië (4x)<br />
Lempertz 1798<br />
(dir. Henri Moretus Plantijn)<br />
Grote Hertstraat 6, 1000<br />
Brussel / Rue du Grand Cerf<br />
6, 1000 Bruxelles<br />
T. 02 514 05 86<br />
F. 02 511 48 24<br />
brussel@lempertz.com<br />
www.lempertz.com<br />
Schattingen en expertises<br />
van maandag tot vrijdag<br />
van 9:00 – 13:00 uur en van<br />
14:00 uur -17:00 uur.<br />
Hôtel de Ventes Horta<br />
(Dir. Dominique de Villegas)<br />
70/74 Avenue de<br />
Roodebeek (1030)<br />
T.02/741.60.60<br />
F.02/741.60.70<br />
www.horta.be<br />
info@horta.be<br />
‘Ventes mensuelles cataloguées<br />
d’antiquitées, oeuvres<br />
d’art, bijoux et vins’<br />
Brussels Art Auctions<br />
Dir. Ph Serck & Is. Maenaut<br />
Rue Ernest Allardstraat 7-9 /<br />
Sablon - Zavel (1000).<br />
F. 02/503.62.10<br />
www.ba-auctions.com<br />
info@ba-auctions.com<br />
T.02/511.53.24<br />
Vente d’art et antiquités.<br />
Spécialiste en art Belge classique<br />
et moderne<br />
Galerie Moderne<br />
(Dir. David & Jérôme Devadder)<br />
Rue du Parnasse 3 (1050) -<br />
T.02/511.54.15 - F.02/511.99.40<br />
www.galeriemoderne.be -<br />
info@galeriemoderne.be<br />
11 Ventes mensuelles cataloguées<br />
GENT 9000<br />
DVC<br />
(Dir. D. Van Cappel)<br />
Zandlopersstraat 10 - 9030<br />
Mariakerke<br />
T.09/224.14.40<br />
F.09/225.04.14<br />
e-mail: dvc@dvc.be -<br />
www.dvc.be<br />
Gecatalogiseerde Kunst- en<br />
Antiekveilingen<br />
Schattingen en expertises<br />
voor nalatenschappen en<br />
verzekeringen<br />
Galerie en Veilingzaal<br />
Pictura b.v.b.a.<br />
Brusselsesteenweg 656<br />
9050 Gentbrugge<br />
T.0475/74.49.25<br />
henk.vervondel@telenet.be<br />
www.pictura.be<br />
Loeckx<br />
auctioneers Belgium<br />
(Dir. Cécile La Pipe,<br />
Peter en Natan Loeckx)<br />
Ingelandgat 4<br />
T.09/223.37.93<br />
F.09/233.76.71<br />
www.loeckx.be<br />
info@loeckx.be<br />
International art & antiques<br />
auctions. Expertises<br />
LIEGE 4000<br />
Hôtel des Ventes Elysée<br />
(Dir. Fairon)<br />
Boulevard Cuivre et Zinc 28<br />
T.04/221.09.09<br />
F. 04/221.15.05<br />
www.ventes-elysee.be<br />
info@ventes-elysee.be<br />
Ventes publiques mensuelles<br />
d’antiquités et objets<br />
d’art, Vintage, Maroquinerie,<br />
Bijoux. Expertises et accueil<br />
du lundi au vendredi de<br />
9h00 à 12h00 et de 13h00 à<br />
17h00. Fermé le mercredi<br />
Légia – Auction<br />
(Dir. Bruno de Wasseige<br />
& Vincent de Lange)<br />
Rue de Cras-Avernas, 12<br />
4280 Hannut<br />
Tél. : 019/63.55.59<br />
0495/87.99.01 - 0475/27.73.87<br />
www.legia-auction.com contact@legia-auction.com<br />
Ventes publiques d’Arts et<br />
d’Antiquités, tapis, mobiliers,<br />
bijoux, tableaux, Art d’Asie,…<br />
Expertises gratuites sur rendez-vous.<br />
Librairie LHomme<br />
(Dir. David Lhomme)<br />
Rue des Carmes 9<br />
T.04/223.24.63<br />
F.04/222.24.19<br />
www.michel-lhomme.com<br />
librairie@michel-lhomme.com<br />
Livres anciens et modernes<br />
de qualité - Gravures -<br />
Tableaux - Curiosités<br />
Hôtel des Ventes Mosan<br />
(Dir. Maxence Nagant de<br />
Deuxchaisnes)<br />
Rue du Nord belge 9 (4020)<br />
T.04/344.91.70 - F.04/341.39.19<br />
www.hvm.be - Expertises<br />
gratuites tous les vendredi<br />
de 9h à 12h30 et de 14h à 18h<br />
LOKEREN 9160<br />
De Vuyst<br />
(Dir. Guy De Vuyst &<br />
Pascale Philips)<br />
Kerkstraat 22-54, 9160<br />
Lokeren<br />
T.09/348.54.40<br />
F.09/348.92.18<br />
www.de-vuyst.com<br />
info@de-vuyst.com<br />
Internationale Kunstveilingen<br />
en Tentoonstellingen van<br />
17de eeuw tot hedendaagse<br />
kunst.<br />
Schattingen en expertises<br />
van nalatenschappen en verzekeringen<br />
MONS - MAISIERES 7020<br />
Monsantic<br />
(Dir: Daniel Otten)<br />
Rue Grande 193b,<br />
7020 Maisières (Mons)<br />
T.065/73.94.00<br />
F.065/73.94.09<br />
otten@monsantic.com<br />
www.monsantic.com<br />
Ventes publiques cataloguées<br />
Expertises le<br />
mercredi, le samedi ou sur<br />
rendez vous - déplacement<br />
gratuit à domicile<br />
NAMUR 5000<br />
Salle de Ventes ROPS<br />
(Dir. B. de Sauvage)<br />
Avenue d’Ecolys 2, 5020<br />
Suarlée (Namur)<br />
T.081/74.99.88<br />
F.081/74.99.86<br />
www.rops.be /<br />
www.rops-online.be<br />
Ventes publiques mensuelles<br />
d’antiquités et ventes bourgeoises.<br />
Expertises gratuites<br />
à domicile sur rendez-vous<br />
ou à la salle tous les jours<br />
de 9h à 12h, sauf les lundis<br />
et jeudis<br />
VERVIERS 4800<br />
Hôtel des Ventes Legros<br />
(Dir. Benoît Legros)<br />
Rue Peltzer de Clermont 41<br />
4800 Verviers<br />
T. 087/33.01.00 - F.087.30.19.00<br />
www.venteslegros.com<br />
benoit.legros@euronet.be.<br />
Ventes régulières d’antiquités<br />
et objets d’art<br />
88
Aanbevolen<br />
adressen<br />
Zoekers<br />
Verzekeringen<br />
INVICTA ART INSURANCE<br />
‘Verzekeren ten dienste van de kunst’<br />
Eeckman Jean-Pierre & Eeckman<br />
Isabelle<br />
67-69 Bd.Reyerslaan – 1030 Brussel<br />
Tel : 02/735 55 92 - Fax: 02/734 92 30<br />
Eeckman.jpe@portima.be,<br />
Eeckman.ie@portima.be<br />
invicta.belgium@portima.be<br />
Musea – Privé coll. —Tentoonstellingen<br />
– Particuliere en beroepsstichtingen–<br />
verblijven – Transport<br />
www.invicta-art.com<br />
Restauratie<br />
METAALRESTAURATIE<br />
Restauratie van antieke metalen<br />
objecten, fototoestellen, projectoren,<br />
microscopen, automaten,…<br />
Specialisatie : klokken en horloges.<br />
Aanmaak van presentatiesystemen<br />
Geert Schumeth, GeertSchumeth@<br />
hotmail.com<br />
www.metaalrestauratie.com<br />
RESTAURATIEATELIER TEMPERA<br />
Tempera bvba, Aalst - Aurel<br />
Uytterhaegen & zoon<br />
Restauratie van schilderijen op doek en<br />
paneel en gepolychromeerde beelden.<br />
Voor vrijblijvende deskundige beoordeling:<br />
tempera@telenet.be of 0494<br />
47 60 32<br />
www.temperarestauratie.be<br />
Inlijstingen<br />
VAN THIENEN CVBA<br />
Aanbeeldstraat 28, 1210 Brussel<br />
T. 02 230 27 16<br />
Artisanale productie van moderne,<br />
hedendaagse en oude kaders. Meer<br />
dan 600 modellen, gemaakt met de<br />
hand. Restauratie van oude en moderne<br />
kaders. Bladgoudvergulden.<br />
Uniek model op bestelling.<br />
www.van-thienen.be<br />
Art Handling<br />
ART ON THE MOVE<br />
Henri-Joseph Genessestraat 1, 1070<br />
BrusselTél. : 02 333 2411<br />
georges.merz@art-onthemove.be &<br />
stephane.merz@art-onthemove.be<br />
Gespecialiseerde en inclusieve dienstverlening:<br />
voor, gedurende en na<br />
het transport. Ophangen/hangen,<br />
bescherming & verpakking, beveiligde<br />
opslag, verzekering, nationaal &<br />
internationaal transport/verzending,<br />
douaneformaliteiten, enz...<br />
www.art-onthemove.be<br />
Zolderopruiming<br />
BROCANTE -<br />
ZOLDEROPRUIMING<br />
Snuisterijen en leuke voorwerpen<br />
voor brocante gezocht. Prijs samen<br />
overeen te komen.<br />
Huis volledig leegmaken is ook<br />
mogelijk.<br />
Evrard de Villenfagne:<br />
evrard@haveso.be - 0032 476 410 916.<br />
Museum<br />
MEM - MUSEUM VAN EROTIEK<br />
EN MYTHOLOGIE<br />
Dit museum in een mooi huis van<br />
de Zavel geeft een historisch overzicht<br />
van de erotische kunst in de<br />
loop der tijden sinds de oudheid tot<br />
hedendaags. Deze private collectie,<br />
één van de mooiste van Europa,<br />
toont zeldzame voorwerpen van allerlei<br />
aard : ivoren, schilderijen, skulpturen,<br />
griekse en romeinse antikwiteiten,<br />
japanse etsen, tekeningen ,<br />
litho’s, werken van Belgische artiesten<br />
en andere curiosa.<br />
Sint-Annastraat, 32 (Zavel)<br />
1000 Brussel<br />
T: +32(0)2/514.03.53<br />
E-Mail : info@m-e-m.be<br />
www.m-e-m.be<br />
Aangeboden<br />
Te koop: Eugene Laermans, de voorbijganger<br />
uit 1918. Olieverf op doek,<br />
Kleurrijk. Afmeting doek 63 x 44 cm<br />
met originele lijst 78 x 58 cm. In zeer<br />
goede staat. Info +32 478 375 285<br />
Revues ‘Médecine de France’<br />
met interessante kunstbijdragen.<br />
Nummers van 1948 tot en met 1958.<br />
GRATIS. Info 0498/50 76 44<br />
Particulier verkoopt: uitgaves Hart (nr<br />
106-194), Art Press (nr 116-194), Beaux-<br />
Arts (1990-1998), Museart (1992-1998).<br />
Tel. 02/4283260<br />
Gezocht<br />
Cultuurregio Leie Schelde (www.<br />
polsregio.be) startte dit najaar met<br />
het samenstellen van het archief<br />
rond kunstenaar Martin Wallaert.<br />
Kunstschilder Martin Wallaert (www.<br />
martinwallaert.be) is geboren in<br />
Deinze en nu werkzaam in Machelenaan-de-Leie.<br />
Hij woonde en werkte<br />
zowel in <strong>België</strong> als in het buitenland.<br />
Hierdoor raakte het archief rond de<br />
kunstenaar en zijn werken versnipperd.<br />
We zijn dan ook op zoek naar<br />
foto’s, brieven, werken, kortom alles<br />
waar een verhaal aan verbonden<br />
is, om dit archief te vervolledigen<br />
en digitaal te verwerken. Kan u ons<br />
helpen? Laat ons iets weten via toerisme@zulte.be<br />
of via het nummer 09<br />
243 14 24.<br />
Guy Poelvoorde zoekt schilderijen<br />
van Brugse schilders, Ierse schilders,<br />
Paul Permeke, Paul Klein, Gaston<br />
Bogaert, honden en paarden. tel 0475<br />
393498 www.guyart.com<br />
Bent u in het bezit van een doek of<br />
tekening van Renée Demeester? De<br />
familie van de kunstenaar is op zoek<br />
naar werken afkomstig uit privécollecties,<br />
om zijn volgende monografische<br />
catalogus te illustreren. Neem dan<br />
contact op met zijn neef Paul Gonze<br />
via e-mail paul.gonze@gmail.com of<br />
via gsm: 0484 59 71 01<br />
GRATIS ZOEKERTJES<br />
Verzamelaar zoekt strips en jeugdweekbladen<br />
voor zijn collectie. Ik ben<br />
uitsluitend op zoek naar uitzonderlijke<br />
en/of zeldzame items van vóór<br />
1970 in perfecte of heel mooie staat,<br />
bijvoorbeeld Kuifje/Tintin, Nero,<br />
Suske en Wiske, Dupuis, Lombard<br />
en weekbladen zoals ‘Ons volkske’,<br />
‘t Kapoentje’, ‘Robbedoes’, ‘Heroic’,<br />
‘Petit Vingtieme’ enzovoort.<br />
Hoge prijzen voor topstaten.<br />
E-mail: jeanpaul.vonck@hotmail.com<br />
of tel. 0486.71.11.88<br />
Gezocht: Werken (schilderijen,<br />
tekeningen) en gegevens (krantenartikels,<br />
brieven, foto’s, ...) over<br />
het leven van de Belgische schilder<br />
Albert Dupuis (1923-2010) voor<br />
een tentoonstelling en catalogus<br />
in het Charlier Museum. Contact:<br />
Michèle Schoonjans van de stichting<br />
F.A.D. - gsm: 0478 71 62 96 of e-mail<br />
michele@micheleschoonjans.be of<br />
mailto:fondation.albert.dupuis.2010@<br />
gmail.com<br />
Gezocht: informatie over architect<br />
Pierre Otto Bauer (1897-1982?) en zijn<br />
ontwerp van een woning in Garches<br />
nabij Parijs rond 1930.<br />
E-mail: vandewallesonja@gmail.com<br />
of tel. 0478 413 444.<br />
Ter voorbereiding van een tentoonstelling<br />
door het Yper Museum in Ieper<br />
in <strong>2022</strong> n.a.v. de honderdste sterfdag<br />
van de kunstenares Louise De Hem<br />
zouden wij eigenaars van werk van /<br />
documenten over deze kunstenares willen<br />
vragen om conservator Jan Dewilde<br />
te contacteren (jan.dewilde@ieper.be /<br />
057/239.450). Alle informatie wordt met<br />
de nodige discretie behandeld.<br />
Wenst u iets te plaatsen bij onze gratis zoekertjes?<br />
Breng ons op de hoogte via collect@ips.be<br />
Wij bieden een gratis platform voor particulieren die iets willen aanbieden<br />
of op zoek zijn naar (informatie over) kunst of antiek.<br />
89
© Foto: Mathijs Labadie.<br />
48<br />
Ze was een van de ambassadeurs<br />
tijdens de jongste Dutch Design<br />
Week en reisde tussendoor naar<br />
Londen voor de uitreiking van<br />
de Earthshot Prize. In opdracht<br />
van Prins William ontwierp ze de<br />
trofee. Hoewel haar leerkrachten<br />
aan Dutch Design Academy haar<br />
werk niet onmiddellijk begrepen,<br />
maakt het nu deel uit van de meest<br />
prestigieuze museumcollecties.<br />
TEKST: ELIEN HAENTJENS<br />
ie design associeert met opvallend,<br />
industrieel gemaakt<br />
meubilair, is bij Christien<br />
Meindertsma aan het verkeerde<br />
adres. De Nederlandse ontwerper<br />
legde de voorbije 15 jaar een eigenzinnig<br />
parcours af waarin het onderzoek naar de<br />
herkomst van materialen centraal staat.<br />
Toen ze in 2004 afstudeerde met het boek<br />
Checked Baggage (daarin documenteerde<br />
ze de inhoud van een container door de<br />
douane in beslag genomen spullen, red.),<br />
was ze de vreemde eend in de bijt. Zelfs<br />
haar leerkrachten aan de Design Academy<br />
in Eindhoven – onder wie Hella Jongerius –<br />
begrepen het in eerste instantie niet. Intussen<br />
volgt een hele generatie ontwerpers,<br />
zeker in Eindhoven, datzelfde door onderzoek<br />
gedreven designpad en maakt haar<br />
werk deel uit van de vaste collecties van<br />
het Museum of Modern Art in New York,<br />
© Foto: Mathijs Labadie.<br />
het Victoria & Albert Museum in Londen<br />
en het Vitra Museum in Weil am Rhein.<br />
Zo onderzocht Meindertsma voor een van<br />
haar eerste projecten, Pig 05049 (2007),<br />
wat er allemaal gemaakt wordt vertrekkende<br />
van één varken. Naast de voor de<br />
hand liggende producten toonde ze in het<br />
boek ook producten zoals medicijnen,<br />
fotopapier, sigaretten of conditioner. Voor<br />
een volgend project verdiepte ze zich in<br />
het vlasverleden van Nederland, <strong>België</strong> en<br />
Frankrijk. “Dat project begon met lampen<br />
die ik samen met touwslagerij Steenbergen<br />
creëerde voor het Nederlandse designlabel<br />
Thomas Eyck. Aangezien er binnen de<br />
kortste keren veel goedkopere kopieën op<br />
de markt kwamen, en ik veel belang hecht<br />
aan de traceerbaarheid van materialen,<br />
ging ik op zoek naar de oorsprong van het<br />
basismateriaal. Omdat het me maar niet<br />
lukte, besloot ik uiteindelijk de boer zelf te<br />
volgen. Zo kwam ik bij een man in <strong>België</strong><br />
terecht. Toen het kavel vlas verkocht dreigde<br />
te worden aan een Chinese opkoper<br />
– en vervolgens in de vorm van goedkope<br />
producten zou terugkeren naar onze regio,<br />
heb ik het zelf gekocht. Alleen was het<br />
project daardoor zo groot geworden, dat<br />
ik nog andere producten moest bedenken<br />
met het materiaal”, vertelt Meindertsma.<br />
IN DE BAN VAN VLAS<br />
“Enkele jaren later kreeg ik de opdracht<br />
van Texture in Kortrijk om in samenwerking<br />
met Jos Vanneste, een Belgisch bedrijf<br />
gespecialiseerd in het spinnen van draden<br />
Met toestemming van Friedman Benda en Christien Meindertsma. © Foto: Daniel Kukla.<br />
en tuften van tapijten, een wandkleed te<br />
creëren. Toen ik een historische foto zag<br />
van het gebouw, dat tijdens Wereldoorlog<br />
I als duivengevangenis fungeerde (de<br />
Duitsers zagen de duiven als mogelijke<br />
overbrengers van berichten naar Engeland,<br />
red.), besloot ik het project over een<br />
andere boeg te gooien. Zo zijn de duiven<br />
van Pigeon Service (2015) ontstaan. Samen<br />
met Jos Vanneste bedacht ik een getufte<br />
linnen stof, die de glans van duivenveren<br />
nabootst. Tegelijk kreeg elke duif een verborgen<br />
gepersonaliseerd labeltje waarop<br />
de route die het garen afgelegd heeft –<br />
bijvoorbeeld <strong>België</strong>-India-<strong>België</strong>, werd genoteerd.<br />
Net als reisduiven keren ook veel<br />
materialen na bewerking terug naar hun<br />
land van oorsprong”, vertelt Meindertsma.<br />
“Daarnaast wilde ik met dit project de<br />
vaak onzichtbare mens achter producten<br />
49<br />
“Ook wij<br />
zijn materie”<br />
Christien Meindertsma<br />
W<br />
Met verhalende projecten en installaties<br />
bewandelt Christien Meindertsma de dunne<br />
grens tussen kunst en design.<br />
Een jaar lang leesplezier!<br />
€ 49,50 voor 9 nummers<br />
of € 25 digitaal<br />
www.collectaaa.be
Jules Wabbes (Brussels,<br />
1919-1974), round table,<br />
wenge end grain wood<br />
and bronze. Belgium,<br />
ca. 1961. Manufactured<br />
by Mobilier Universel.<br />
H 74 x Diam 178 cm.<br />
DESKUNDIGHEID • COMPETENTIE • PROFESSIONALISME<br />
De ROCAD – Belgian Royal Chamber of Art Dealers – opgericht in 1919,<br />
is de Belgische professionele vereniging van kunsthandelaars. Zij telt 110 leden<br />
die erkend zijn om hun expertise in de diverse disciplines van de kunsthandel.<br />
De ROCAD is uw partner om een kunstwerk te evalueren, te (ver)kopen met<br />
strikte eerbiediging van een ethische code. Alle info op rocad.be<br />
Belgian Royal Chamber of Art Dealers<br />
Ernest Allardstraat 32, 1000 Brussel<br />
T +32 2 548 00 00 – info@rocad.be – www.rocad.be
ONMISKENBAAR<br />
DOMINIQUE RIGO.<br />
ALIAS / ARCO / ARPER / ARTEMIDE / ARTEK / B&B ITALIA / BROKIS<br />
CAPPELLINI / CARL HANSEN / CASALIS / CECCOTTI / CLASSICON / CRUSO<br />
DESALTO / DECLIC / EMECO / EXTREMIS / FERMOB / FIAM / FLEXFORM / FLOS<br />
FONTANA ARTE / FOSCARINI / FRITZ HANSEN / GALOTTI & RADICE / GUBI<br />
HUGUE CHEVALIER / HERMAN MILLER / INGO MAURER / INTERLÜBKE<br />
KARTELL / KNOLL / LAGO / LAPALMA / LIGNE ROSET / LIMITED EDITION<br />
LOUIS POULSEN / LUCEPLAN / MDF ITALIA / MOCA / MOROSO / MOTTURA<br />
NEMO / OPINION CIATTI / PALLUCO / PAOLA LENTI / PASTOE / POLIFORM<br />
POLTRONA FRAU / PUSH / SAHCO HESSLEIN / SILENT GLISS / SIMON / STUA / TECTA<br />
TOLIX / TOULEMONDE BOCHART / VITRA<br />
RUE DE STALLE 210 STALLESTRAAT B-1180 BRUSSELS<br />
INFO + 32 [0]2 649 95 94 info@dominiquerigo.be www.dominiquerigo.be
Change language