George Frideric Handel (1685-1759) Saul (HWV 53) oratorium in ...

SAUL
George Frideric Handel (1685-1759)
Saul (HWV 53)
oratorium in drie aktes (pauze na de eerste akte)
libretto: Charles Jennens
oktober 2009
donderdag 8 oktober, 19.30 uur Utrecht, Vredenburg Leidsche Rijn
vrijdag 9 oktober, 19.30 uur Breda, Chassé Theater
zaterdag 10 oktober, 19.30 uur Naarden, Grote Kerk
dinsdag 13 oktober, 19.30 uur Rotterdam, De Doelen

UITVOERENDEN
De Nederlandse Bachvereniging
Jos van Veldhoven dirigent
solisten
Saul Christopher Purves (bariton)
David Daniel Taylor (alt)
Michal Maria Keohane (sopraan)
Merab Siri Karoline Thornhill (sopraan)
Jonathan Charles Daniels (tenor)
High Priest/ Brian Galliford (tenor)
Witch of Endor
koor
sopraan Lauren Armishaw, Kristina Bitenc, Dorothea Jakob, Marjon Strijk,
Zsuzsi Tóth (ook solo), Hilde Van Ruymbeke, Orlanda Velez Isidro
alt Helen Cassano, Barnabás Hegyi, Inbal Hever, Harm Huson,
Saskia Kruysse, Elena Pozhidaeva, Carla Schaap
tenor Alastair Carey, Gerhard Hölzle, Diederik Rooker, Robert Buckland
(ook solo: Abner, Amelekite), Ronald Threels, René Veen,
Scott Wellstead
bas Matthew Baker, Donald Bentvelsen (ook solo: Doeg),
Philippe Favette, Martijn de Graaf Bierbrauwer,
Pierre-Guy Le Gall White, Lionel Meunier, Ludovic Provost
orkest
viool 1 Sayuri Yamagata (concertmeester), Annelies van der Vegt,
Anneke van Haaften, Pieter Affourtit, Marinette Troost,
Lidewij van der Voort
viool 2 Hanneke Wierenga, Paulien Kostense, Foskien Kooistra,
Wanda Visser, Peter Van Boxelaere,
altviool Staas Swierstra, Jan Willem Vis, Esther van der Eijk, Yoshiko Morita
cello Lucia Swarts, Richte van der Meer, Barbara Kernig, Ruth Verona
contrabas Robert Franenberg, Maggie Urquhart
traverso Marten Root, Doretthe Janssens
hobo Martin Stadler, Peter Frankenberg
fagot Benny Aghassi, Tomasz Wesolowski
trompet Robert Vanryne, Andreas Bengtsson
trombone Simen van Mechelen, Cas Gevers, Joost Swinkels
pauken Peppie Wiersma
theorbe Fred Jacobs
orgel/klavecimbel Siebe Henstra
klavecimbel Pieter-Jan Belder
harp Constance Allanic-Den Hartog
beiaard Boudewijn Zwart

TOELICHTING
Handel kon binnen drie tot vier weken een opera schrijven. Voor zijn vroege Engelse
oratoria Deborah en Athalia had hij in 1733 niet veel meer tijd nodig. Het is dan des te
opmerkelijker dat hij in de zomer van 1738 ruim twee maanden besteedde aan Saul,
een ongekend kleurrijk en dramatisch oratorium dat op de bühne niet zou hebben
misstaan. Tussen de bedrijven door zag hij weliswaar kans de opera Imeneo te
componeren, maar uit de talrijke wijzigingen in de autograaf van Saul blijkt dat
Handel veel meer dan gebruikelijk met de materie geworsteld heeft.
Al rond 1735 moet de excentrieke landeigenaar Charles Jennens een libretto aan
Handel hebben gestuurd over de bijbelse figuur Saul, de eerste koning van de
Israëlieten die zo jaloers werd op de militaire successen van de jonge David dat hij
zijn dappere krijger en gedoodverfde opvolger probeerde te vermoorden. Dat Handel
pas na drie jaar deze tekst op muziek zette, heeft enerzijds te maken met zijn drukke
werkzaamheden als operacomponist en -ondernemer, anderzijds met de
verlammingsverschijnselen die hem in 1737 noopten naar kuuroord Aken te reizen. In
de zomer van 1738 ging het zo slecht met het operabedrijf en zo goed met zijn
gezondheid dat hij zich op het Engelse oratorium kon storten.
Jennens was al jaren een grote bewonderaar van Handel, maar had nog nooit met
hem samengewerkt. In een veelgeciteerde brief van 19 september 1738 aan Lord
Guernsey klaagde hij steen en been over het gedrag van de eigenwijze componist:
“Mr. Handel heeft meer grillen in zijn hoofd dan ooit. Gisteren zag ik in zijn kamer
een erg zonderling instrument, dat hij ‘carillon’ noemt (…) Het kan bespeeld worden
met toetsen zoals een klavecimbel, en met dit cyclopische instrument is Handel van
plan de arme Saul volslagen gek te maken (…) Zijn tweede gril is een orgel dat 500
pond moet kosten (…) Dit orgel, zegt hij, is zo gebouwd dat hij, wanneer hij erop
speelt, de uitvoerenden beter onder controle kan houden dan tot nu toe het geval is.”
Beide zaken liggen achteraf gezien meer voor de hand dan Jennens het doet
voorkomen. Het carillon of klokkenspel klinkt uitsluitend in de derde scène van de
eerste akte, waarin de vrouwen van Israël de overwinning van Saul en David – in
Jennens’ woorden de ‘mighty king’ en de ‘warlike boy’ – vieren. Handel knoopt hierbij
aan op de aanwijzing in de Bijbel dat de vrouwen beide helden “in reidans tegemoet
gingen met tamboerijnen, vreugdebetoon en triangels” (I Samuël 18:6).
De aanschaf van het dure orgel had een praktische reden. Uit andere getuigenissen
blijkt dat het zo goed als zeker ging om een orgel met een aparte speeltafel, waardoor
Handel al spelend te midden van zijn instrumentalisten kon zitten. Deze conclusie
stemt overeen met de opmerking van Jennens dat Handel voortaan, in plaats van de
maat te slaan, “achter het orgel [kon] blijven zitten, met zijn rug naar het publiek”.
Overigens speelde het orgel nog een andere rol bij oratoriumconcerten: in de pauzes
voerde Handel doorgaans één of twee eigen orgelconcerten uit.
In zijn streven naar machtige instrumentale effecten ging Handel nog verder. Hij wist
de grote pauken uit de Tower of London te lenen en zette ook trombones in, hoewel
dit instrument al jaren uit de mode was geraakt. Aan het eind van de tweede akte
treden de drie trombones op de voorgrond in de oorlogszuchtige Sinfonia, vlak
voordat de getergde Saul zich tijdens het ‘feest van de Nieuwe Maan’ voorneemt
definitief met David af te rekenen. Vermoedelijk verwijzen de trombones hier naar de
sjofar of ramshoorn, het instrument dat tijdens het hoogfeest van Rosj Hasjana
honderd keer geblazen wordt. Handel zou de luisteraar hiermee willen laten weten dat

het niet zo maar om het begin van een nieuwe maand gaat, maar om het Joodse
Nieuwjaar.
Hoewel de Bijbel hierover geen uitsluitsel geeft, sluit deze verklaring naadloos aan bij
de tweede bron van Jennens, het epische gedicht Davideis van Abraham Cowley. In dit
onvoltooide werk uit 1638 vermeldt Cowley expliciet het feest van Rosj Hasjana.
Daarnaast besteedt hij veel aandacht aan Sauls dochter Merab, die hij als een
hautaine en snobistische vrouw neerzet. Jennens neemt deze karaktertrek dankbaar
over, waardoor ook in het oratorium een psychologische tegenstelling ontstaat tussen
Merab en haar lieve zus Michal. Hun broer Jonathan krijgt eveneens een belangrijke
rol toebedeeld, maar uiteindelijk draait alles om de opkomst van David en de
ondergang van Saul. Daar had Jennens zijn redenen voor.
In de achttiende eeuw spiegelde de Engelse elite zich graag aan het uitverkoren volk
uit het Oude Testament. Handels publiek was er dus aan gewend bijbelse verhalen
opnieuw te interpreteren in het licht van de recente geschiedenis. Vooral de
terechtstelling van koning Charles I in 1649 en de val van zijn zoon James II, de
laatste Stuart-koning, in 1689 hielden de gemoederen bezig. Was de nieuwe
Hannover-dynastie wel op legitieme wijze aan de macht gekomen?
Jennens dacht van niet. Hij was een vooraanstaande nonjuror, iemand die geweigerd
had trouw te zweren aan George I en diens zoon George II, koning sinds 1727.
Daardoor kon hij geen politieke of geestelijke functie in Engeland uitoefenen. Zijn
literaire bezigheden boden hem een alternatief platform om zijn mening te ventileren.
Dat doet hij, net als later in Messiah, door middel van subtiele afwijkingen ten
opzichte van het Heilige Schrift.
Zo geeft hij af op de Amalekiet, die aan David komt vertellen dat hij Saul op diens
verzoek de genadeslag heeft gegeven. In zijn weergave lijkt dit een even ernstige
misdaad als de moord in koelen bloede op Charles I. Het verhaal volgt het bijbelse
stramien, met de scheldpartij van David tegen de Amalekiet (“Impious wretch, of race
accurst!”) als veelzeggende toevoeging. Andersom laat Jennens Bijbelse aspecten
buiten beschouwing die zijn stelling zouden ondermijnen. Hij verzwijgt bijvoorbeeld
dat de Eeuwige David had uitverkoren nog vóór diens triomf op Goliath (I Samuël 16:
11-13).
In het slotkoor van Saul slaat Jennens een verzoenende toon aan. Hij lijkt hier voor
een gulden middenweg te pleiten, een onderwerp dat hem nauw aan het hart lag. Dit
blijkt ook in de tweede akte, die in het teken staat van Sauls blinde woede. Zijn
kinderen zien hem steeds verder uit balans raken door zijn groeiende jaloezie jegens
David. “His temper knows no middle state, / Extreme alike in love and hate”, merkt
Merab op. Met deze bedekte lofzang aan de matiging snijdt Jennens alvast een thema
aan dat hij krap twee jaar later zou uitwerken in het slotdeel van Handels oratorio
L’Allegro, il Penseroso ed il Moderato.
De finesses van het libretto ten spijt is het de kracht van de muziek die Saul tot een
meesterwerk maakt. Handel weet zowel de dramatische als de psychologische
verhoudingen treffend in noten te vertalen en voegt hier zuiver instrumentale delen
aan toe, zoals de beroemde rouwmars. “What language can my grief express?”, vraagt
David zich kort daarna vertwijfeld af. Als woorden tekort schieten, neemt de muziek
het over. David, die met zijn harp (of lier) de gekwelde geest van Saul kon verlichten,
wist dat als geen ander.
©Michel Khalifa, september 2009

TEKST
George Frideric Handel Saul
sinfonia
EERSTE AKTE
eerste scène
An Epinicion or Song of Triumph, for the victory
over Goliath and the Philistines.
Een triomflied voor de overwinning op Goliath en
de Filistijnen.
koor
How excellent Thy name, O Lord, O Heer, Uw naam is groot, en over de
In all the world is known! gehele aarde befaamd;
Above all Heav'ns, O King ador'd, O aanbeden Koning, Gij hebt Uw
How hast Thou set Thy glorious throne! glorierijke troon hoog boven de hemelen
geplaatst.
aria (sopraan)
An infant rais'd by Thy command, Een knaap, op Uw bevel opgestaan om Uw
To quell Thy rebel foes, opstandige vijanden te onderwerpen,
Could fierce Goliath's dreadful hand
Superior in the fight oppose.
kon de gevreesde hand van de woeste Goliath
weerstaan en hem in het gevecht overwinnen.
trio
Along the monster atheist strode, Het goddeloze monster liep voorwaarts
With more than human pride, met meer dan menselijke trots,
And armies of the living God vermetel door zijn grote kracht,
Exulting in his strength defied. tartte hij de legers van de levende God.
koor
The youth inspir'd by Thee, O Lord, De jongeling, door U, God, geïnspireerd
With ease the boaster slew: versloeg de grootspreker met gemak.
Our fainting courage soon restor'd, Hij bracht onze tanende moed spoedig terug,
And headlong drove that impious crew. en dreef die goddeloze menigte op de vlucht
voor zich uit.
koor
How excellent Thy name, O Lord, O Heer, Uw naam is groot,
In all the world is known! en over de gehele aarde befaamd!
Above all Heavn's, O King ador'd, O aanbeden Koning, Gij hebt Uw glorierijke
How hast thou set Thy glorious throne! troon hoog boven de hemelen geplaatst.
Hallelujah! Halleluja!

tweede scène
Saul, Jonathan, Merab, Michal and Abner, Saul, Jonathan, Merab, Michal, en Abner
introducing David Abner introduceert David
recitatief Michal
He comes, he comes! Hij komt, hij komt!
aria Michal
O godlike youth, by all confess'd O godachtige jongeling, de trots van
Of human race the pride! alle gelovigen van het mensenras!
O virgin among women blest, O maagd gezegend onder de vrouwen,
Whom Heav'n ordains thy bride! die de Hemel jou geeft als bruid!
But ah! How strong a bar I see Maar ach, wat een barrière zie ik
Betwixt my happiness and me! tussen mijn geluk en mij!
O godlike youth… (da capo) O godachtige jongeling...
recitatief Abner
Behold, O king, the brave, victorious youth, Ziehier, o Koning, de dappere jeugdige
And in his hand the haughty giant's head. overwinnaar, met in zijn hand het hoofd van
de hooghartige reus.
Saul
Young man, whose son art thou? Jongeling, wiens zoon Zijt gij?
David
The son of Jesse, De zoon van Jesse,
Thy faithful servant, and a Bethlemite. uw trouwe dienaar, en afkomstig uit
Bethlehem.
Saul
Return no more to Jesse; stay with me;
And as an earnest of my future favour,
Thou shalt espouse my daughter: small
reward
Keer niet meer terug naar Jesse, maar blijf bij
mij, en als blijk van mijn gunsten voor de
toekomst, geef ik u de hand van mijn dochter:
een geringe beloning
Of such desert, since to thy arm alone voor zulke verdiensten; aan u danken wij
We owe our safety, peace and liberty. onze veiligheid, vrede en vrijheid.
aria David
O king, your favours with delight O Koning, uw gunsten aanvaard ik met
I take, but must refuse your praise: vreugde, maar uw lof moet ik van de hand
For every pious Israelite wijzen; want elke vrome Israëliet
To God that tribute pays. brengt alleen aan God die eer.
Through Him we put to flight our foes, Door Hem jagen we onze vijanden op
And in His name, de vlucht en in Zijn naam
We trod them under that against us rose. vertrappen we hen die tegen ons opstaan.
O king… (da capo) O koning...
recitatief Jonathan
Oh,early piety! Oh, modest merit! O vroomheid, o bescheiden deugdzaamheid!
In this embrace my heart bestows itself; Met deze omhelzing biedt mijn hart zichzelf
Henceforth, thou noble youth, accept my aan. Gij edele jongeling, aanvaard vanaf nu
frienship,
mijn vriendschap,
And Jonathan and David are but one. en mogen Jonathan en David één zijn.

aria Merab
What abject thoughts a prince can have, Wat voor abjecte gedachten voor een prins!
In rank a prince, in mind a slave! In rang een prins, maar in geest een slaaf.
recitatief Merab (aside, to Jonathan)
Yet think on whom this honour you bestow; Bedenk toch wie je hier vereert;
How poor in fortune, and in birth how low! hoe weinig fortuin en hoe laag van geboorte!
aria Jonathan
Birth and fortune I despise! Geboorte en fortuin veracht ik!
From virtue let my friendship rise. Laat op deugd mijn vriendschap groeien.
(To David) (Tegen David)
No titles proud thy stem adorn, Geen trotse titels versieren jouw
Yet born of God is nobly born,
And of His gifts so rich thy store,
That Ophir to thy wealth is poor.
afkomst, een kind van God is van nobele
geboorte, en van Zijn gaven ben je rijk
voorzien, dat Ophir arm is bij jouw weelde.
Birth and fortune... da capo Geboorte en fortuin...
recitatief high priest
Go on, illustrious pair! Your great example Welaan, edel paar! Jullie goede voorbeeld
Shall teach your youth to scorn the sordid zal de jeugd leren de zondige wereld te
world
verachten
And set their hearts on things of real worth. en zich te richten op echte waarden.
aria high priest
While yet thy tide of blood runs high, Nu stuwt je bloed je nog omhoog,
To God thy future life devote; maar wijd aan God je toekomstig leven;
Thy early vigour all apply, en gebruik al je jonge kracht
His glorious service to promote. ten dienste van Zijn roem.
With sweet reflections thou shalt taste, In zoete herinneringen zul je terugzien,
Declining gently to thy tomb, zachtjes neigend naar het graf,
The pleasure of good actions past, op de goede daden van weleer,
And hope with rapture joys to come. en hopen op vreugde die je nog wacht.
recitatief Saul
Thou, Merab, first in birth, be first in honour:
Thine be the valiant youth, whose arm has
sav'd
Thy country from her foes. zal de jouwe zijn.
Gij, Merab, eerstgeborene, ontvang als eerste
de eer, de dappere jongeling, wiens arm jouw
land heeft gered van zijn vijanden,
Merab (aside)
Oh, mean alliance! O wat een minderwaardige verbintenis!
aria Merab
My soul rejects the thought with scorn, Mijn ziel verwerpt met afschuw de gedachte
That such a boy, till now unknown, dat zo’n jongen, tot nu toe onbekend,
Of poor plebeian parents born, met arme volksmensen als ouders,
Should mix with royal blood his own! zijn bloed zou mengen met koninklijk bloed!
Though Saul's command I can't decline, Hoewel ik Sauls bevelen niet kan weigeren,
I must prevent his low design, moet ik zijn lage plannen verijdelen
And save the honour of his line. en de eer van zijn nageslacht redden.

aria Michal
See, with what a scornful air Zie toch, hoe minachtend zij
She the precious gift receives! Dit kosbare geschenk aanneemt!
Though e'er so noble, or so fair, Hoe dele van afkomst zij is, hoe mooi,
She cannot merit what he gives. Zij kan nooit waard zijn wat hij biedt.
aria Michal
Ah, lovely youth, wast thou design'd
With that proud beauty to be joined?
sinfonia
O, liefelijke jongeling, waart gij voorbestemd
tot een verbintenis met deze hooghartige
schone?
recitatief Michal
Already see the daughters of the land, Zie, de dochters van het land komen reeds
In joyful dance, with instruments of music, met vreugdedans en met muziek
Come to congratulate your victory. instrumenten om u geluk te wensen met uw
overwinning.
derde scène
Saul, Michal, Chorus of Women.
koor
Welcome, welcome, mighty king! Welkom, welkom, machtige koning!
Welcome all who conquest bring! Welkom aan alle die veroveringen doen.
Welcome David, warlike boy, Welkom David, krijgshaftige jongeman,
Author of our present joy! bron van onze huidige vreugde!
Saul, who hast thy thousands slain, Saul, die er duizenden heeft verslagen;
Welcome to thy friends again! welkom terug bij uw vrienden!
David his ten thousands slew, David versloeg er tienduizend.
Ten thousand praises are his due! Aan hem komt tienduizendvoudige lof toe.
accompagnato Saul
What do I hear? Am I then sunk so low, Wat hoor ik? Ben ik dan zo diep gezonken,
To have this upstart boy preferr'd before me? dat men deze opschepperige jongen boven
mij kiest?
koor
David his ten thousands slew, David versloeg er tienduizend.
Ten thousand praises are his due! Aan hem komt tienduizendvoudige lof toe!
accompagnato Saul
To him ten thousands, and to me but
thousands!
What can they give him more, except the
kingdom?
Aan hem tienduizendvoudige, en aan mij
slechts duizend!
In hun ogen zal alleen het koningschap nog
goed genoeg voor hem zijn!
aria Saul
With rage I shall burst his praises to hear! Ik zal van woede barsten bij het horen van
deze lofzang!
Oh, how I both hate the stripling, and fear! O, wat haat, en tegelijkertijd vrees ik,
What mortal a rival in glory can bear? deze onvolwassene! Welke sterveling kan een
mededinger in glorie verdragen?
Exit.

vierde scène
recitatief
Jonathan
Imprudent women! Your ill-timed
comparisons,
I fear, have injured him you meant to
honour.
Saul's furious look, as he departed hence,
Too plainly shew'd the tempest of his soul.
Michal (to David)
'Tis but his old disease, which thou canst
cure:
Gij onvoorzichtige vrouwen! Jullie
vergelijking komt ongelegen
En maakt hem die jullie willen eren juist
kwaad. De woedende blik van Saul, toen
hij van hier wegging, liet maar al te duidelijk
de storm in zijn ziel zien.
Het is alleen zijn oude kwaal, die gij wel
genezen kunt
Oh, take thy harp, and as thou oft hast done, Neem uw harp, en, zoals ge al vaker
From the king's breast expel the raging fiend,
And sooth his tortur'd soul with sounds
divine.
hebt gedaan, verdrijf de razende duivel uit
het binnenste van de koning, en kalmeer zijn
gepijnigde ziel met hemelse klanken.
aria Michal
Fell rage and black despair possess'd De koning was met afschuwelijke macht
bezeten
With horrid sway the monarch's breast; door dodelijke haat en diepe wanhoop;
When David with celestial fire toen David met bovenaardse inspiratie
Struck the sweet persuasive lyre: de zachte betoverende lier beroerde.
Soft gliding down his ravish'd ears,
De helende klanken, zacht zijn verrukte oren
The healing sounds dispel his cares; binnenvloeiend, verdrijven zijn zorgen.
Despair and rage at once are gone, Wanhoop en woede zijn plots verdwenen,
And peace and hope resume the throne. en vrede en hoop regeren weer.
recitatief high priest
This but the smallest part of harmony, Dit kleinste deel van de harmonie
Great attribute of attributes divine, waar wezen van het goddelijk wezen
And centre of the rest, where all agree: kern der dingen, waarover ieder instemt:
Whose wondrous force what great effects
proclaim!
een wonderlijke kracht met groot effect!
accompagnato high priest
By Thee this universal frame, Door U kwam dit uitspansel,
From its Almighty Maker's hand, door de hand van de almachtige schepper
In primitive perfection came,
By Thee produc'd, in thee contain'd: door U in vaste vorm gedwongen:
No sooner did th'eternal word dispense want zodra het woord van de Eeuwige
Thy vast mysterious influence, Uw mysterieuze macht ontketende,
Than chaos his old discord ceas'd. verstomde de oude wanklank der chaos.
Nature began, of labour eas'd, De Natuur begon, van labeur ontdaan,
Her latent beauties to disclose, haar verborgen schoonheid te vertonen,
A fair harmonious world arose; een harmonieuze wereld rees op;
And though, by diabolic guile, en ook als door duivelse verleiding
Disorder lord it for a while, wanorde tijdelijk regeert
The time will come, dan zal toch de tijd komen
When nature shall her pristine form regain, dat de natuur haar eerste vorm herwint,
And harmony for ever reign. en harmonie eeuwig zal regeren.

Vijfde scène
Saul, David, Jonathan, Merab, Michal, Abner,
high priest
recitatief Abner
Racked with infernal pains Gefolterd door helse pijnen, komt zelf nog
Ev'n now the king comes forth,
de koning naar voren, en hij slaat
And mutters horrid words, which hell, verschrikkelijke taal uit, ingegeven door
No human tongue, has taught him. de duivel, niet door een mens.
aria David
O Lord, whose Mercies numberless O Heer, wiens talloze zegeningen
O’er all thy Works prevail, over al Uw werken heersen.
Though daily Man thy law transgress, Uw geduld kan niet worden aangetast, ook al
Thy patience cannot fail: overtreedt de mens dagelijks Uw geboden.
If yet his Sin be not too great,
The busy Friend control,
Yet longer for repentance wait,
And heal his wounded soul.
sinfonia
Wanneer hij (Saul) nog niet te zwaar heeft
gezondigd, houd dan de duivel in hem in
bedwang. Wacht iets langer op zijn berouw,
en genees zijn gewonde ziel.
recitatief Jonathan
'Tis all in vain; his fury still continues: Vergeefse moeite, zijn woede blijft:
With wild distraction on my friend he stares, Hij staart in wilde waanzin mijn vriend
Stamps on the ground, and seems intent on
mischief.
aan, stampt op de grond, en schijnt
boosaardige plannen te hebben.
aria Saul
A serpent, in my bosom warm'd, Een slang, aan mijn borst gekoesterd,
Would sting me to the heart: zou mij in het hart willen treffen.
But of his venom soon disarm'd, Maar zodra hij binnenkort van zijn gif is
Himself shall feel the smart. ontdaan, zal hij zelf de pijn daarvan voelen.
Ambitious boy! Now learn what danger
It is to rouse a monarch's anger!
Eerzuchtige knaap, leer nu hoe gevaarlijk het
is om de woede van een vorst op te wekken!
He throws his javelin. Exit David. Werpt zijn speer naar David. David af.
recitatief Saul
Has he escap'd my rage? Is hij aan mijn woede ontsnapt?
I charge thee, Jonathan, upon thy duty, Jonathan, ik beveel jou, op grond van je
And all, on your allegiance, to destroy
This bold, aspiring youth; for while he lives,
I am not safe. Reply not, but obey.
plichten, en allen op grond van jullie eed van
trouw, om deze stoutmoedige jonge strever
te vernietigen; want zolang hij in leven is,
ben ik niet veilig.
aria Merab
Capricious man, in humour lost, Wispelturige man, slaaf van zijn
By ev'ry wind of passion toss'd! humeuren, en heen en weer geslingerd door
zijn passie!
Now sets his vassal on the throne, Nu zet hij zijn slaaf op de troon
Then low as earth he casts him down! En dan stort hij hem weer in het stof!
His temper knows no middle state, Zijn temperament kent geen middenweg,
Extreme alike in love or hate. Extreem in liefde en haat.

zesde scène
accompagnato Jonathan
O filial piety!
O sacred friendship!
How shall I reconcile you?
Cruel father!
Your just commands I always have obeyed:
But to destroy my friend, the brave, the
virtuous, the godlike David,
Israel's defender, and terror of her foes!
To disobey you — What shall I call it? 'Tis an
act of duty
To God, to David — nay, indeed, to you.
aria Jonathan
No, cruel father, no!
Your hard commands I can't obey.
Shall I with sacrilegious blow
Take pious David's life away?
No, cruel father, no!
No, with my life I must defend
Against the world my best, my dearest friend.
O kinderlijke gehoorzaamheid!
O geheiligde vriendschap!
Hoe zal ik u beide tot elkaar brengen?
Wrede vader!
Uw rechtvaardige geboden heb ik altijd
gehoorzaamd. Maar mijn vriend vernietigen!
De dappere, deugdzame, hemelse David!
De verdediger van Israël en de schrik van
haar vijanden! U ongehoorzaam zijn, hoe zal
ik dat noemen? Is mijn plicht tegenover God,
tegenover David, nee inderdaad, tegenover
uzelf.
Nee, wrede vader, nee. Ik mag uw strenge
bevelen niet gehoorzamen. Moet ik dan
met een heiligschennende slag het leven
nemen van de vrome David? Nee, wrede
vader, nee. Nee, ik moet met mijn eigen
leven mijn beste en meest dierbare vriend
tegen de gehele wereld verdedigen.
aria High Priest
O Lord, whose providence O Heer, wiens voorzienigheid
Ever wakes for their defence altijd waakt om hen te beschermen
Who the ways of virtue choose: die de weg van de deugd kiezen:
Let not thy faithful servant fall laat niet Uw trouwe dienaar vallen
A victim to the rage of Saul als slachtoffer van de woede van Saul
Who hates without a cause, die haat zonder reden
And, in defiance of thy laws, en tegen Uw wetten in
His precious life pursues. zijn kostbare leven op het spel zet.
koor
Preserve him for the glory of Thy name, Bescherm hem ter ere van Uw naam,
Thy people's safety, and the heathen's Voor de redding van Uw volk, en ten schande
shame.
van de heidenen.
- pauze -
TWEEDE AKTE
Eerste scène
koor
Envy, eldest born of hell,
Cease in human breasts to dwell,
Afgunst, gij eerstgeborene van de duivel,
verblijf niet langer in het hart van de mensen.
Ever at all good repining, Stop door ons hartgrondig klagen
Still the happy undermining! voor altijd het ondergraven van geluk!
God and man by thee infested, God en mens worden door u geplaagd,
Thou by God and man detested, God en mens verachten u!
Most thyself thou dost torment, Het meest foltert gij uzelf.
At once the crime and punishment! De straf volgt onmiddellijk op de misdaad.
Hide thee in the blackest night: Verberg u in de donkerste nacht. Want de
Virtue sickens at thy sight! deugdzamen worden misselijk als ze u zien!

Tweede scène
Jonathan and David
recitatief Jonathan
Ah, dearest friend, undone by too much
virtue!
Ach, dierbare vriend, ontdaan door zoveel
deugd!
Think you, an evil spirit was the cause Denk je dat een boze geest de oorzaak
Of all my father's rage?
was van mijn vaders woede?
It was, indeed,
Het was inderdaad
A spirit of envy, and of mortal hate. Een geest van nijd en dodelijke haat.
He has resolv'd your death; and sternly Hij zint op jouw dood; en hij heeft serieus
charg'd
bevel gegeven
His whole retinue, me especially, Aan zijn hele aanhang, en speciaal aan
To execute his vengeance. mij, zijn wraak uit te voeren.
Aria Jonathan
But sooner Jordan's stream, I swear, Maar nog eerder zal de Jordaan, ik zweer het,
Back to his spring shall swiftly roll, Naar zijn bron terugstromen,
Than I consent to hurt a hair
Of thee, thou darling of my soul.
Dan dat ik zal instemmen jou een haar te
krenken, mijn dierbare zielsverwant.
recitatief David
Oh, strange vicissitude! But yesterday O, vreemde wisselvalligheid! Maar
He thought me worthy of his daughter's love; gisteren achtte hij mij nog zijn dochter
Today he seeks my life. waardig: vandaag staat hij mij naar het leven.
Jonathan
My sister Merab, by his own gift thy right, Mijn zuster Merab, die hij aan jou
He hath bestow'd on Adriel. schonk, heeft hij bedacht aan Adriel.
David
Oh, my prince, would that were all! O mijn prins, als dat alles was!
It would not grieve me much: the scornful Het zou me weinig deren: die trotse maagd
maid(Didst thou observe?) with such (bemerkte je het het?) hoe vol
disdainful pride receiv'd the king's
hooghartigheid ze de orders van de koning
command! But lovely Michal,
opnam! Maar de lieflijke Michal,
As mild as she is fair, outstrips all praise. zo mild en mooi, is geen lof te hoog.
aria David
Such haughty beauties rather move Zulke hooghartige schonen wekken
Aversion, than engage our love. eerder weerzin op dan onze liefde.
They can only our cares beguile, Alleen zij trekken onze belangstelling
Who gently speak, and sweetly smile. Die vriendelijk spreken en zoet glimlachen.
If virtue in that dress appear, Als de deugd zo is gekleed
Who, that sees, can love forbear? Wie kan zich dan van de liefde onthouden.
Such haughty beauties. . . da capo. Zulke hooghartige schonen...
recitatief Jonathan
My father comes: retire, my friend, while I Mijn vader komt: trek je terug, vriend,
With peaceful accents try to calm his rage. intussen zal ik hem rustig kalmeren.
Exit David.

Derde scène
Saul and Jonathan
recitatief Saul
Hast thou obey'd my orders, and destoy'd
My mortal enemy, the son of Jesse?
Hebt gij mijn bevelen opgevolgd, en mijn
doodsvijand, de zoon van Jesse, vernietigd?
Jonathan
Alas, my father! He your enemy? Helaas, vader, híj uw vijand?
Say, rather, he has done important service Zeg liever dat hij belangrijke diensten
To you, and to the nation; hazarded heeft bewezen aan u en aan het volk.
His life for both, and slain our giant foe,
Whose presence made the boldest of us
tremble.
Zijn leven voor beide heeft gewaagd, en onze
reusachtige vijand heeft verslagen, in wiens
aanwezigheid de dapperste onder ons
sidderde.
aria Jonathan
Sin not, O king, against the youth, O koning, bega geen zonde tegen de
Who ne'er offended you: jongen die u nog nooit heeft beledigd.
Think, to his loyalty and truth, Bedenk, welke grote beloningen hij
What great rewards are due! dient te krijgen voor zijn trouw en eerlijkheid!
Think with what joy this godlike man Bedenk, met hoeveel vreugde u op die
You saw, that glorious day! glorierijke dag deze hemelse jongeman zag
komen!
Think, and with ruin, if you can, Bedenk dit, en als u dan nog kunt,
Such services repay. beloon dan deze diensten met ondergang.
aria Saul
As great Jehovah lives, I swear,
The youth shall not be slain:
Ik zweer bij de levende Jehovah, dat de
jongeman niet ter dood zal worden gebracht.
Bid him return, and void of fear Vraag hem, terug te komen, en zonder
Adorn our court again. vrees ons hof weer met zijn aanwezigheid op
te luisteren.
aria Jonathan
From cities stormed,
and battles won,
What glory can accrue?
Welke roem kan voortkomen uit het
bestormen van steden en het winnen van
veldslagen?
By this the hero best is known, Aan het volgende herkent men het best
He can himself subdue. de held, hij kan zichzelf bedwingen.
Wisest and greatest of his kind, De grootste en meest wijze van zijn soort is
Who can in reason's fetters bind
The madness of his angry mind!
hij, die de razernij van zijn woedende geest
kan bedwingen met de boeien van het
verstand!

vierde scène
recitatief Jonathan
Appear, my friend. Kom tevoorschijn, mijn vriend.
Enter David.
Saul
No more imagine danger: Denk niet meer aan gevaar.
Be first in our esteem; with wonted valour Wees hoog door ons geacht.
Repel the insults of the Philistines: Sla met de gebruikelijke moed de Filistijnen
terug voor hun beledigingen.
And as a proof of my sincerity, En als blijk van mijn oprechtheid
(Oh, hardness to dissemble!) instantly - o wat valt mij dat gehuichel zwaar -
Espouse my daughter Michal. trouw onmiddellijk met mijn dochter Michal.
aria David
Your words, O king, my loyal heart Uw woorden, o koning, vullen mijn
With double ardour fire: trouwe hart met dubbel vuur:
If God his usual aid impart, Als God mij bijstaat als voorheen
Your foes shall feel what you inspire. zullen uw vijanden voelen wat in u woedt.
In all the dangers of the field, Bij alle gevaren op het slagveld
The great Jehovah is my shield. Zal God mijn schild zijn.
Exeunt David and Jonathan
recitatief Saul
Yes, he shall wed my daughter!
But how long
Ja, hij zal mijn dochter huwen!
Maar hoe lang zal hij van haar genieten?
Shall he enjoy her? He shall lead my armies! Hij moet mijn legers leiden!
But have the Philistines no darts, no swords, Maar hebben de Filistijnen geen pijlen
To pierce the heart of David?
en zwaarden om Davids hart te doorboren?
Yes, this once
Deze ene keer
To them I leave him; they shall do me right! laat ik hem aan hen over;
vijfde scène
David and Michal
recitatief Michal
A father's will has authorized my love: Door het bevel van mijn vader mag ik nu
liefhebben.
No longer, Michal, then attempt to hide Michal, probeer daarom niet langer
The secret of my soul. I love thee, David, het geheim van je hart te verbergen.
And long have loved. Thy virtue was the David, houdt van jou, reeds lange tijd. Jouw
cause;
deugdzaamheid was de oorzaak
And that be my defence. van mijn liefde; laat deze ook mijn
verontschuldiging zijn.
duet
Michal
O fairest of ten thousand fair, O schoonste uit tienduizend schonen,
Yet for thy virtue more admir'd!
Thy words and actions all declare
The wisdom by thy God inspir'd.
maar nog meer bewonderd om je
deugdzaamheid. Jouw woorden en daden
geven alle uiting van de wijsheid, door jouw
God geïnspireerd.

David
O lovely maid! Thy form beheld,
Above all beauty charms our eyes:
Yet still within thy form conceal'd,
Thy mind, a greater beauty, lies.
Both
How well in thee does Heav'n at last
Compensate all my sorrows past.
Exeunt
O lieftallige jonkvrouw, mijn ogen
aanschouwden jouw gestalte,
mooier dan alle charmes van de schoonheid.
Maar binnen in deze gestalte verborgen
ligt jouw ziel, een nog grotere schoonheid.
Hoezeer vergoedt de Hemel door jou ten
slotte alle verdriet, in het verleden
ondergaan.
koor
Is there a man, who all his ways, Is er een man, wiens gehele
Directs, his God alone to please?
levenswandel er op is gericht om zijn God te
In vain his foes against him move:
behagen? Diens vijanden staan tevergeefs
Superior pow'r their hate disarms;
tegen hem op. Want hun haat wordt teniet
He makes them yield to virtue's charms, gedaan door een hogere macht. Hij zorgt
And melts their fury down to love.
ervoor dat zij zich gewonnen geven aan de
bekoringen van de deugd, en versmelt hun
haat tot liefde.
sinfonia
zesde scène
David and Michal.
recitatief David
Thy father is as cruel, and as false,
As thou art kind and true.
Jouw vader is even wreed en even
onbetrouwbaar als jij vriendelijk en eerlijk
bent.
When I approach'd him, Toen ik hem naderde,
New from the slaughter of his enemies, direct nadat ik zijn vijanden had verslagen,
His eyes with fury flam'd, his arms he rais'd, vlamden zijn ogen van woede.
With rage grown stronger;
Hij hief zijn arm op met nóg grotere razernij.
by my guiltless head
De speer vloog suizend langs mijn
The javelin whizzing flew,
onschuldige hoofd, en bleef in de muur
and in the wall
steken, als spottend teken van zijn
Mock'd once again his impotence of malice. onvermogen om mij kwaad te doen.

duet
David
At persecution I can laugh; Ik lach om vervolging,
No fear my soul can move, mijn ziel kent geen vrees!
In God's protection safe, Daar ik onder Gods bescherming veilig
And blest in Michal's love. en gezegend ben door de liefde van Michal.
Michal
Ah, dearest youth, for thee I fear! O meest dierbare jongeling, ik ben bevreesd
om jou!
Fly, begone, for death is near! Vlucht! Ga heen! Want de dood is nabij.
David
Fear not, lovely fair, for me: Vrees niet, mijn innig geliefde, om
mijnentwil.
Death, where thou art, cannot be; Waar jij bent, kan de dood niet zijn.
Smile, and danger is no more. Glimlach, dan is er geen gevaar meer.
Michal
Fly, or death is at the door! Vlucht, want de dood is nabij!
See, the murd'rous band comes on! Zie, de moordenaarsbende komt!
Stay no longer, fly, begone! Blijf niet langer, vlucht, ga heen!
zevende scène
Michal and Doeg.
recitatief
Michal
Whom dost thou seek? And who hast sent
thee hither?
Wie zoekt gij? En wie heeft u hierheen
gestuurd?
Doeg
I seek for David, and am sent by Saul. Ik zoek David, en ik ben gestuurd door Saul.
Michal
Thy errand? Wat is uw boodschap?
Doeg
'Tis a summons to the Court. Een oproep om aan het hof te verschijnen.
Michal
Say he is sick. Zeg dat hij ziek is.
Doeg
In sickness or in health, Ziek of gezond, levend of dood,
Alive or dead, he must be brought to Saul; hij moet voor Saul worden geleid.
Show me his chamber. Wijs mij zijn kamer.
David's bed discovered with an image in it. Zij wijst hem Davids bed met een beeltenis erin.
Do you mock the king? Drijft ge de spot met de koning?
This disappointment will enrage him more: Deze teleurstelling zal hem nog woedender
Then tremble for th'event.
Exit
maken. Sidder dan voor de gevolgen.
aria Michal
No, no, let the guilty tremble Nee, laat de schuldigen beven,
At ev'ry thought of danger near. bij elke gedachte aan naderend gevaar.
Though numbers, armed with death, Ge kunt wel grote aantallen, gewapend met
assemble,
dodelijke wapens, bijeenbrengen,
My innocence disdains to fear. maar mijn onschuld veracht de vrees.
Though great their power as their spite, Hoewel hun boosaardige macht groot
Undaunted still, my soul, remain: is, blijft gij, mijn ziel, onverschrokken.

For greater is Jehovah's might, Want de macht van Jehovah is nog
And will their lawless force restrain. groter en die zal hun wetteloze kracht
bedwingen.
achtste scène
recitatief Merab
Mean as he was, he is my brother now, Arm als hij was, hij is mijn broeder nu,
My sister's husband; and to speak the truth, Mijn zusters echtgenoot, en eerlijk
Has qualities which justice bids me love,
And pity his distress.
My father's cruelty Strikes me with horror!
gezegd, heeft hij kwaliteiten die liefde
afdwingen, en mededogen. Mijn vaders
wreedheid vervult me met afschuw!
At th'approaching feast Nu het feest nabij is
I fear some dire event, unless my brother, vrees ik onraad, tenzij mijn broer,
His friend, the faithful Jonathan, avert zijn vriend, de trouwe Jonathan, het
Th'impending ruin. I know he'll do his best. dreigend kwaad kan keren. Ik weet dat hij het
uiterste zal doen.
aria Merab
Author of peace, who canst control Maker van de vrede, die elke hartstocht
Every passion of the soul; van de ziel kan beheersen;
To whose good spirit alone we owe Aan wiens goede geest wij woorden
Words that sweet as honey flow: danken die vloeien als zoete honing:
With thy dear influence his tongue be fill'd, Vul met uw geest zijn woorden
And cruel wrath to soft persuasion yield. en keer wrede woede om tot milde rede.
negende scène
Saul at the Feast of the New Moon Saul op het feest van de Nieuwe Maan.
sinfonia
accompagnato Saul
The time at length is come when I shall take Eindelijk is het uur gekomen, waarop ik
My full revenge on Jesses's son. mij geheel op de zoon van Jesse zal wreken.
No longer shall the stripling make Deze onvolwassene zal niet langer zijn
His sov'reign totter on the throne. wankele aanspraak op de troon maken.
He dies - this blaster of my fame, Hij zal sterven! De man die mijn roem
Bane of my peace, and author of my shame! besmeurt, mijn rust verstoort, en mijn
schande veroorzaakt!

tiende scène
Saul and Jonathan
recitatief Saul
Where is the son of Jesse? Comes he not Waar is de zoon van Jesse? Komt hij
To grace our feast? ons feest niet opluisteren?
Jonathan
He earnestly ask'd leave Hij heeft dringend om toestemming
To go to Bethlem,
gevraagd om naar Bethlehem te gaan,
where his father's house,
waar in het huis van zijn vader
At solemn rites of annual sacrifice, zijn aanwezigheid werd vereist bij
Requir'd his presence.
Saul
plechtigheden voor het jaarlijkse offer.
O perverse, rebellious! O verdorven opstandige!
Thinkst thou I do not know that thou hast Denk je, dat ik niet wist dat je partij had
chose
gekozen voor de zoon van Jesse,
The son of Jesse to thy own confusion? tot je eigen ondergang!
The world will say thou art no son of mine, De wereld zal zeggen dat je mijn zoon niet
Who thus canst love the man I hate; the man bent, als je zo de man kunt liefhebben die ik
Who, if he lives, will rob thee of thy crown: haat. De man die, als hij blijft leven, jou de
Send, fetch him thither; for the wretch must kroon zal ontnemen. Vooruit, haal hem
die.
hierheen, want de ellendeling moet sterven.
Jonathan
What has he done? And wherefore must he
die?
Wat heeft hij misdaan? En waarom moet hij
sterven?
Saul
Darest thou oppose my will? Die then thyself! Durf je tegen mijn bevelen op te staan? Sterf
dan zelf.
He throws the javelin. Exit Jonathan, then Saul.
koor
Oh, fatal consequence O wat heeft de woede,
Of rage, by reason uncontroll'd! die niet meer door rede wordt beheerst,
With every law he can dispense; toch noodlottige gevolgen! Hij kan het
zonder alle wetten stellen.
No ties the furious monster hold: Dit woedende monster wordt door geen
remmingen gekeerd.
From crime to crime he blindly goes, Hij gaat blindelings van de ene misdaad tot
Nor end, but with his own destruction
knows.
de andere.
En alleen zijn eigen ondergang zal hieraan
een einde maken.
DERDE AKTE
eerste scène
Saul disguised, at Endor Saul, in vermomming, in Endor
accompagnato Saul
Wretch that I am, of my own ruin author!
Where are my old supports?
The valiant youth,
Whose very name was terror to my foes,
Ongelukkige die ik ben! Veroorzaker van mijn
eigen ondergang! Waar zijn degenen die mij
vroeger steunden? De dappere jongeling,
voor wiens naam zelfs mijn vijanden beefden
My rage has drove away. Of God forsaken, heeft mijn woede verdreven. Ik ben door God

In vain I ask his counsel. He vouchsafes verlaten, en vraag Hem tevergeefs om raad.
No answer to the sons of disobedience! Hij verwaardigt zich niet eens de zonen
ongehoorzaamheid antwoord te geven!
Even my own courage fails me! Can it be? Zelfs mijn moed begeeft het. Is dat mogelijk?
Is Saul become a coward? I'll not believe it!
If Heav'n denies thee aid, seek it from hell!
Is Saul een lafaard geworden? Ik kan het niet
geloven! Maar als de Hemel hulp weigert,
zoek die dan in de hel!
accompagnato Saul
'Tis said, here lives a woman, close familiar Men beweert dat hier een vrouw woont, die
het goed met de vijand van de mensheid
With th'enemy of mankind: her I'll consult, kan vinden. Ik zal haar om raad vragen,
And know the worst.
en van het ergste op de hoogte zijn.
Her art is death by law;
Op haar kunsten staat de doodstraf.
And while I minded law, sure death attended En toen ik mij aan de wet hield, werden
Such horrid practises. Yet, oh hard fate, inderdaad zulke afschuwelijke praktijken met
Myself am now reduc'd to ask the counsel de dood bestraft. Maar nu, o gruwelijk
Of those I once abhorr'd!
noodlot, ben ik zo diep gezonken, dat ik zelf
te rade moet gaan bij hen, die ik vroeger
verafschuwde!
tweede scène
Saul and the Witch of Endor
recitatief
Witch
With me what would'st thou? Wat wilt ge van mij?
Saul
I would, that by thy art thou bring me up Ik wil dat ge door middel van uw kunsten
The man whom I shall name. de door mij te noemen man zult oproepen.
Witch
Alas! Thou know'st Helaas! U weet
How Saul has cut off those who use this art. hoe Saul een einde heeft gemaakt aan hen
die deze kunst bedrijven.
Would'st thou ensnare me? Wilt gij mij in de val lokken?
Saul
As Jehovah lives, Zowaar Jehovah leeft,
On this account no mischief shall befall thee. zal u hiervoor geen leed geschieden.
Witch
Whom shall I bring up to thee? Wie moet ik voor u oproepen?
Saul
Bring up Samuel. Roep Samuel op.
aria Witch
Infernal spirits, by whose pow'r Gij geesten uit de hel, door wier macht
Departed ghosts in living forms appear, de geesten van overledenen als levende
gedaanten verschijnen
Add horror to the midnight hour, en zodoende op dit middernachtelijk
And chill the boldest hearts with fear: uur schrik veroorzaken, en de meest
To this stranger's wond'ring eyes
Let the prophet Samuel rise!
stoutmoedige harten koud maken van
vrees, laat voor de verbaasde ogen van deze
vreemdeling de profeet Samuel opstaan.

derde scène
Apparition of Samuel. De verschijning van Samuel
accompagnato Samuel
Why hast thou forc'd me from the realms of
peace back to this world of woe?
Saul
O holy prophet! O, heilige profeet!
Waarom hebt ge mij vanuit het rijk van de
rust naar dit tranendal terug gedwongen?
Refuse me not thy aid in this distress. Ontzeg mij niet uw hulp in mijn ellende.
The num'rous foe stands ready for the battle:
God has forsaken me:
no more he answers
By prophets or by dreams:
no hope remains,
De vijand staat in grote getale gereed voor de
veldslag. God heeft mij verlaten.
Hij antwoordt
mij niet meer door de profeten of in dromen.
Voor mij is er geen hoop meer
Unless I learn from thee from course to take. tenzij ik van u verneem hoe ik moet
handelen.
Samuel
Hath God forsaken thee? And dost thou ask Heeft God u verlaten? En gij durft mij om
raad te vragen?
My counsel? Did I not foretell thy fate, Heb ik uw noodlot niet voorspeld, toen
When, madly disobedient, thou didst spare gij, in dwaze ongehoorzaamheid, de
verdoemde Amalekieten spaarde
The curst Amalekite, and on the spoil en op rooftocht ging?
Didst fly rapacious? Therefore God this day Daarom heeft God vandaag mijn woorden
Hath verified my words in thy destruction, betreffende uw ondergang bevestigd.
Hath rent the kingdom from thee, and Hij heeft u het koningschap ontnomen, en
bestow'd it
het aan David toegewezen,
On David, whom thou hatest for his virtue. de man die gij haat om zijn deugden.
Thou and thy sons shall be with me
tomorrow,
Gij en uw zonen zullen morgen bij mij zijn,
And Israel by Philistine arms shall fall. en Israël zal ondergaan door de wapens van
de Filistijnen.
The Lord hath said it: He will make it good. De Heer heeft het gesproken, en Hij zal het
zo laten geschieden.
sinfonia
vierde scène
David and an Amalekite.
recitatief
David
Whence comest thou? Waar kom gij vandaan?
Amalekite
Out of the camp of Israel. Uit het Israëlitische kamp.
David
Thou canst inform me then. How went the
battle?
Amalekite
The people, put to flight, in numbers fell,
And Saul, and Jonathan his son, are dead.
Dan kunt gij mij inlichtingen geven. Hoe is
de strijd verlopen?
De mensen sneuvelden in grote getale
tijdens hun vlucht, en Saul, en zijn zoon
Jonathan, zijn dood.

David
Alas, my brother! But how knowest thou Helaas, mijn broeder! Maar hoe weet ge
That they are dead? dat ze dood zijn?
Amalekite
Upon mount Gilboa Op de berg Gilboa trof ik Saul,
I met with Saul, just fall'n upon his spear; die even tevoren op zijn speer was gevallen.
Swiftly the foe pursu'd; he cried to me, De vijand achtervolgde ons snel. Hij riep mij
Begg'd me to finish his imperfect work,
And end a life of pain and ignominy.
en smeekte mij zijn onvoltooide werk af te
maken, en zijn leven vol pijn en schande te
beëindigen.
I knew he could not live, therefore slew him; Ik zag dat hij niet lang meer zou leven, en
doodde hem dus.
Took from his head the crown, and from his Ik nam de kroon van het hoofd, en de
arms
armbanden van zijn armen,
The bracelets, and have brought them to my en deze heb ik naar mijn heer gebracht.
lord.
David
Whence art thou? Van waar zijt gij?
Amalekite
Of the race of Amalek. Ik ben een Amalekiet.
aria
David
Impious wretch, of race accurst! Gij goddeloze ellendeling van een
And of all that race the worst! vervloekt ras, en dan nog de slechtste van
dat ras!
How hast thou dar'd to lift thy sword Hoe hebt gij het gewaagd om uw
Again th'anointed of the Lord? zwaard te heffen tegen de gezalfde van de
Heer?
(To one of his attendants, who kills the (tegen een van zijn helpers die de Amalekiet
Amalekite.)
doodt)
Fall on him, smite him, let him die! Grijp hem, folter hem, dood hem!
On thy own head thy blood will lie; Uw eigen hoofd zal bloeden.
Since thy own mouth has testified, Aangezien uw eigen mond heeft bekend
By thee the Lord's anointed died. dat de gezalfde van de Heer door uw hand is
gestorven.
Sinfonia: dead march
vijfde scène
Elegy on the death of Saul and Jonathan Een klaaglied over de dood van Saul en
Jonathan
koor
Mourn, Israel, mourn thy beauty lost, Treur, Israël, treur over de verloren pracht.
Thy choicest youth on Gilboa slain! De meest uitgelezene van uw jongeren,
gesneuveld op Gilboa.
How have thy fairest hopes been cross'd! Hoezeer bent u uw hoop kwijt!
What heaps of mighty warriors strew the
plain!
Hoe zijn uw machtige krijgers op de vlakte
opeengehoopt!

aria Jonathan
Oh, let it not in Gath be heard, Laat het niet in Gath bekend worden.
The news in Askelon let none proclaim; Laat niemand het nieuws in Askalon
verkondigen.
Lest we, whom once so much they fear'd, Opdat wij, eerst zozeer door hen gevreesd,
Be by their women now despis'd, nu niet door hun vrouwen worden veracht.
And lest the daughters of th'uncircumcis'd En opdat de dochters van de
Rejoice and triumph in our shame. onbesnedenen niet tot onze schande de
overwinning gaan vieren.
aria Michal
From this unhappy day Vanaf deze ongelukkige dag
No more, ye Gilboan hills, on you zal niet meer op jullie neervallen,
Descend refreshing rains or kindly dew, heuvels van Gilboa, verfrissende regens en
milde dauw,
Which erst your heads with plenty crown'd; die eerst jullie hoofden vol tooide;
Since there the shield of Saul, in arms Want daar viel het schild van Saul, befaamd
renown'd,
om zijn strijdlust,
Was vilely cast away. Zo noodlottig in het stof.
aria David
Brave Jonathan his bow never drew, De dappere Jonathan gebruikte nooit
But wing'd with death his arrow flew, zijn boog zonder dat zijn pijl als een
gevleugelde dood wegschoot,
And drank the blood of slaughter'd foes. en het bloed van verslagen vijanden dronk.
Nor drew great Saul his sword in vain; Ook Saul trok nooit tevergeefs zijn zwaard.
It reek'd, where'er he dealt his blows, Overal waar hij zijn slagen uitdeelde,
With entrails of the mighty slain. riekte het van de ingewanden van de
machtigen die waren verslagen
koor
Eagles were not so swift as they, Zo vlug als zij waren zelfs de adelaars niet.
Nor lions with so strong a grasp
En leeuwen hielden niet met een zo sterke
Held fast and tore the prey.
greep hun prooi vast om die te verscheuren.
aria Merab
In sweetest harmony they lived, Zij leefden in de beste saamhorigheid.
Nor death their union could divide. Zelfs de dood kon hun eenheid niet splijten.
The pious son ne'er left the father's side, De toegewijde zoon bleef steeds aan zijn
vaders zijde, en sneuvelde als held,
But him defending bravely died: toen hij hem verdedigde.
A loss too great to be survived! Een verlies, te groot om te overleven!
For Saul, ye maids of Israel, moan, Gij maagden van Israël, weent over Saul
To whose indulgent care want jullie danken aan zijn gulle
You owe the scarlet and the gold you wear,
And all the pomp in which your beauty long
has shone.
zorgzaamheid al het purper en goud dat jullie
dragen, en alle pracht en praal waarmee
jullie schoonheid zo lang heeft gestraald.
solo en koor koor
O fatal day! How low the mighty lie! O noodlotsdag! Hoe diep liggen de machtigen
nu terneer!
David en koor
O Jonathan! How nobly didst thou die,
For thy king and people slain.
O Jonathan, welk een edele dood zijt gij
gestorven! Gesneuveld voor uw koning en
uw land!

David
For thee, my brother Jonathan, Welk een groot verdriet lijd ik om jou,
How great is my distress! mijn broeder Jonathan!
What language can my grief express? Mijn smart kan met geen woorden worden
beschreven.
Great was the pleasure I enjoy'd in thee, Groot was de vreugde die ik bij jou genoot!
And more than woman's love thy wondrous
love to me!
David en koor
O fatal day! How low the mighty lie!
Where, Israel, is thy glory fled?
Spoil'd of thy arms, and sunk in infamy,
How canst thou raise again thy drooping
head!
En jouw buitengewone genegenheid
betekende voor mij meer dan de liefde van
een vrouw!
O noodlotsdag! Hoe diep liggen de machtigen
nu terneer! O Israël, waarheen is uw
glorie geweken?
Beroofd van uw wapens, weggezakt in
schande. Hoe kunt ge ooit weer uw gebogen
hoofd opheffen!
recitatief high priest
Ye men of Judah, weep no more! Gij mannen van Juda, weent niet meer.
Let gladness reign in all our host; Maar laat vreugde over ons gehele leger
heersen.
For pious David will restore Want de vrome David zal herstellen
What Saul by disobedience lost. wat Saul door zij ongehoorzaamheid verloor.
The Lord of hosts is David's friend,
And conquest will his arms attend.
De Heer der legerscharen is de vriend van
David, en zijn wapens zullen weer
veroveringen brengen.
koor
Gird on thy sword, thou man of might, Gij machtige man, gord uw zwaard om,
Pursue thy wonted fame: en jaag weer uw gebruikelijke roem na.
Go on, be prosperous in fight, Ga voort, wees voorspoedig in het gevecht,
Retrieve the Hebrew name! en herstel de reputatie van de Hebreeën.
Thy strong right hand, with terror armed,
Shall thy obdurate foes dismay;
Uw sterke rechterhand, gewapend met
verschrikking, zal uw verstokte vijanden
ontmoedigen.
While others, by thy virtue charm'd, En anderen, betoverd door uw deugden,
Shall crowd to own thy righteous sway. zullen zich verdringen om uw rechtschapen
invloed te ondergaan.

BIOGRAFIEËN
Jos van Veldhoven studeerde muziekwetenschap
aan de Rijksuniversiteit te Utrecht en koor- en orkestdirectie
aan het Koninklijk Conservatorium te Den Haag. Sinds 1983 is
hij als artistiek leider verbonden aan De Nederlandse
Bachvereniging. In deze functie geeft hij regelmatig
uitvoeringen in binnen- en buitenland van de grote werken van
Johann Sebastian Bach en diens voorgangers en tijdgenoten.
Van Veldhoven dirigeert bovendien sinds 1976 het door hem
zelf opgerichte Utrechts Barok Consort. Met zijn ensembles
maakte hij een groot aantal (inter)nationale radio-, televisie- en
cd-opnamen en trad hij op in festivals in Nederland, in Europa,
de Verenigde Staten en Japan. Jos van Veldhoven is een
veelgevraagde gastdirigent bij orkesten in binnen- en
buitenland, waaronder Das Orchester der Beethovenhalle Bonn, The Tokyo
Philharmonic Orchestra, het Telemann Chamber Orchestra, de Essener
Philharmoniker, Het Brabants Orkest en het Limburgs Symfonie Orkest. Samen met
regisseur Dietrich Hilsdorf werkt Jos van Veldhoven sinds 2001 aan een cyclus
geënsceneerde Handeloratoria aan de Opera van Bonn. In de afgelopen jaren heeft
Van Veldhoven veelvuldig de aandacht getrokken met uitvoeringen van 'nieuw'
repertoire binnen de oude muziek. Opzienbarend waren onder meer uitvoeringen
van oratoria van Telemann en Graun, Vespers van Gastoldi, reconstructies van
Bachs Markuspassion en de zogenaamde Köthener Trauer-Musik en vele onbekende
zeventiende-eeuwse dialogen. Daarnaast dirigeerde Jos van Veldhoven een groot
aantal eigentijdse premières van barokopera's van onder andere Mattheson, Keiser,
Andrea en Giovanni Bononcini, Legrenzi, Conti en Scarlatti. Jos van Veldhoven is als
docent koordirectie verbonden aan het Conservatorium van Amsterdam en het
Koninklijk Conservatorium te Den Haag. In april 2007 werd hij ridder in de orde van
de Nederlandse Leeuw om zijn baanbrekende werk voor de oude muziek.
De Nederlandse Bachvereniging is het oudste ensemble voor oude muziek in
Nederland, misschien wel in de wereld. Toch is haar artistiek leider Jos van
Veldhoven samen met de musici en de organisatie nog voortdurend op zoek naar
eigentijdse manieren om die muziek te presenteren; of het nu de traditionele
uitvoeringen van de Matthäuspassion in Naarden betreft, andere werken van Johann
Sebastian Bach (1685-1750), of muziek van zijn voorgangers, erfgenamen en tijd- en
geestgenoten. De programma's zijn vaak eigenzinnig samengesteld en werpen zo
een verfrissend beeld op de diverse muziekstijlen tussen Schütz/Monteverdi en
Haydn/Mozart, maar ook op de centrale componist Bach zelf. De flexibiliteit van het
ensemble maakt uitvoeringen mogelijk in zeer verschillende bezettingen en van
zowel wereldlijk als kerkelijk repertoire. Voorop bij de concerten staan schoonheid,
emotie, kwaliteit en authentieke beleving. De activiteiten van de Bachvereniging
blijven al lang niet meer beperkt tot Naarden of Het Gooi en het ensemble verheugt
zich in een groeiende internationale belangstelling van grote concertzalen en
belangrijke muziekfestivals. Daarmee neemt de Bachvereniging in toenemende mate
de eervolle rol op zich van cultureel ambassadeur. Behalve met chef-dirigent Jos van
Veldhoven werkt de Bachvereniging samen met vooraanstaande oudemuziekspecialisten
uit binnen- en buitenland, zoals Rinaldo Alessandrini, Peter
Dijkstra, Richard Egarr, Gustav Leonhardt, Paul McCreesh, Lars Ulrik Mortensen,
Masaaki Suzuki en Alan Curtis.

De bas Christopher Purves studeerde Engelse taal- en
letterkunde aan het Kings College te Cambridge voordat
hij begon op te treden en opnames maakte met de uiterst
vernieuwende vocale rock&roll groep Harvey and the
Wallbangers. Hij is een veelgevraagd solist in zowel het
barokke en klassieke repertoire, als het hedendaagse
concertrepertoire. Daarnaast verscheen een opname van
Le Nozze di Figaro voor Chandos Records.
In de nabije toekomst zal Purves de rol vervullen van
Nick Shadow in The Rake’s Progress van Stravinsky en de
titelrol in een nieuwe productie van Falstaff van Verdi.
Van Britten zal hij in Peter Grimes als Balstrode zingen
met de Houston Grand Opera en van Wagner
Beckmesser in Die Meistersinger voor Welsh National
Opera. Bij De Nederlandse Bachvereniging zong
Christopher Purves in Esther van Handel.
De alt Daniel Taylor is een veelgevraagde solist. Hij is te
vinden op meer dan tachtig cd’s, die onder andere
Bachcantates, oratoria en de popopera Life met de Dalai
Lama en Salman Rushdie bevatten. In Glyndebourne
debuteerde hij als operasolist in Handels Theodora. Er
volgden vele andere operacontracten. Wereldwijd krijgt hij
de (soms zelfs koninklijke) opdracht om oude, maar ook
moderne muziek te zingen. Ook staan er vaak symfonische
werken en recitals op het programma en zelfs de in Cannes
bekroonde film Five Senses for Fine Line. Toekomstige
opnames zijn Handels Jephtha met het Gabrieli Consort en
een nieuwe cd met recitals. Van het Choir and Orchestra of
the Theatre of Early Music is hij artistiek leider en dirigent.
Het is de eerste keer dat Daniel Taylor bij De Nederlandse
Bachvereniging zingt.
De Zweedse sopraan Maria Keohane studeerde in juni
2003 af aan de Royal Opera Academy in Kopenhagen.
Haar repertoire omvat een breed scala aan
muziekstijlen: van de barok tot nu, zowel
kamermuziek, opera als oratorium. Zij wordt vaak
gevraagd om te soleren in oratoria en trad op met
diverse bekende dirigenten, zoals Eric Ericson,
Andrew Manze, Roy Goodman en Andrew Parrott.
Samen met de wereldberoemde baroktrompettist
Niklas Eklund gaf ze vele concerten. Met hem bracht
ze ook een cd uit met Italiaanse barokmuziek. Op het
internationale Van Wassenaer Concours van 2000
ontving de sopraan de prijs voor de beste individuele
prestatie. In 2005 kreeg ze de Deense Reumert Prijs
voor haar vertolking van de rol van Admira in Handels Rinaldo. Maria Keohane is
vaker te gast bij De Nederlandse Bachvereniging.

Siri Karoline Thornhill – sopraan – genoot haar
zangstudie in Noorwegen en in Nederland. Ze volgde
masterclasses bij Christina Deutekom, Elly Ameling, Ton
Koopman en Jean Cox. Haar drukke concert- en
operacarrière omvat een breed repertoire, van oude
muziek tot twintigste-eeuwse werken. Ze werkte samen
met dirigenten als Philippe Herreweghe, Harry
Christophers, Michael Schneider en Sigiswald Kuijken.
Over de hele wereld trad zij op in beroemde festivals.
Gezelschappen waarmee zij soleerde zijn onder andere
Kölner Kammerorchester, Freiburger Barockorchester en
Bayerische Kammerphilharmonie. Als operazangeres
werkte zij samen met Komische Oper Berlin, Freiburg
Theater en Halle Opera. Vele radio- en televisieopnames
staan op haar naam, evenals cd’s, zoals Deutsches Requiem van Brahms,
Bachcantates en Handels Imeneo, Messiah en Saul. Het is de eerste keer dat Siri
Karoline Thornhill solist is bij De Nederlandse Bachvereniging.
Het repertoire van tenor Charles Daniels omvat 1150
jaar: van de negende eeuw tot heden. Hij studeerde aan
het King’s College in Cambridge en het Royal College of
Music in Londen. Daniels maakte meer dan zestig
opnamen als solist, waaronder Handels Messiah met het
Gabrieli Consort, liederen van Dowland en Handels
Alexander Balus met The King’s Consort en liederen met
Emma Kirkby. Met The King’s Consort nam hij meer dan
twintig cd’s met werken van Purcell op. Als solist
vertolkte hij een rol in Lully’s Atys voor de Opera de Paris
en in Purcells Fairy Queen in het festival van Aix-en-
Provence. Daarnaast zingt Daniels recenter repertoire,
zoals Cantata van Stravinsky en Dies Natalis van Finzi. Charles Daniels werkte in vele
projecten samen met De Nederlandse Bachvereniging.
De in Engeland geboren tenor Brian Galliford woont sinds
1991 in Nederland, waar hij geregeld bij de Nationale
Reisopera, Opera Zuid en bij De Nederlandse Opera
belangrijke rollen zingt in bijvoorbeeld opera’s van
Wagner, Mozart, Leoncavallo, Ligeti en Mussorgsky. In
2004 debuteerde hij in Engeland bij de Royal Opera als
The Rector in Brittens Peter Grimes. Sindsdien is hij een
veelgevraagd operazanger en was hij te gast bij
Glyndebourne Festival Opera - waar hij Prokofiev’s
Betrothal in a Monastry zong - en in plaatsen als Wenen,
Portugal, België, Duitsland en Amsterdam. In 2010 staat
de wereldpremière The Dog’s Heart van Alexander
Raskatov en het jaar daarop Bernd Alois Zimmerman’s Die
Soldaten en Richard Strauss’ Der Rosenkavalier bij De Nederlandse Opera op het
programma. Nog niet eerder heeft Brian Galliford een rol gezongen bij De
Nederlandse Bachvereniging.

MOBIEL CARILLON IN SAUL
diskjockey met heavy metal
Het Handeljaar en het jaar waarin De Nederlandse Bachvereniging David centraal
stelt, komen in de uitvoering van Saul op een prachtige manier bij elkaar. En precies
op het moment dat daarin het koor van de Israëlieten David bejubelt, klinken er
klokken. Daarvoor heeft beiaardier Boudewijn Zwart zijn zelf ontworpen mobiele
carillon van huis meegenomen. En dat is geen fluitje van een cent.
Vijf jaar geleden vond beiaardier Boudewijn Zwart het tijd om een hiaat in zijn
musicerende bestaan weg te werken: hij ontwikkelde een carillon dat overal mee naar
toe kon. Sindsdien is hij met zijn concertcarillon een bezienswaardigheid en
horenswaardigheid in binnen- en buitenland.
Zwart vertelt: “Normaal gesproken zit je als beiaardier in de toren. Maar ik wilde
klokken dichter bij de mensen brengen en er meer mee kunnen. Vandaar het mobiele
carillon. Het bestaat uit drie delen: een klavier met kleine klokken, een deel met iets
grotere klokken en een met zware klokken. Dat laatste hoeft niet altijd gebruikt te
worden.” De drie delen tellen vijftig bronzen klokken en zijn goed voor drie ton in
gewicht. “Ik zeg altijd dat ik heavy metal speel,” lacht Zwart.
Als telg uit het beroemde organistengeslacht Zwart ging ook Boudewijn orgel
studeren, naast piano en beiaard. Inmiddels is hij stadsbeiaardier van elf plaatsen,
waaronder Amsterdam en Dordrecht, en directeur van de beiaardiersopleiding in
Dordrecht.
“Ik heb een speciale manier van spelen,” vertelt hij. “Normaal gesproken sla je met
de vuist op de klavierstokken. Ik speel heel eigenwijs vaak met mijn vingers.
Daardoor kan ik subtieler spelen en kan ik het prachtige pianissimo van de klok laten
klinken. Dat is bij het mobiele carillon handig, want als ik bijvoorbeeld met een
kamerorkest speel, mag het dat niet overstemmen. Om het concertcarillon zit een
deklaag van lexaanglas, dat ook dempend werkt.”
Zeven kruisen
Carillons in veel kerktorens staan in middentoonstemming, want toen de
Amsterdamse gebroeders Hemony rond 1650 hun klokken goten, bestond het
Wohltemperierte Klavier van Bach nog niet. Later werden veel beiaards in zwevende
stemming gestemd. Ook het mobiele carillon is modern gestemd. “Hier kan ik alles
op spelen,” zegt Zwart.
Voor Saul moet hij even de mouwen opstropen. “Het staat eigenlijk in C, maar omdat
de Bachvereniging het een halve toon lager speelt, moet ik alles transponeren naar B.
Dat wordt zweten met zeven kruisen.”
Zwart heeft een belangrijke passage waar het koor der Israëlieten al in de derde scène
zingt hoe Saul zijn duizenden vijanden verslagen heeft, maar David zelfs zijn
tienduizenden. “Daar val ik in, dan heb ik een minuut of zeven waarin ik heel
geconcentreerd voor de dag moet komen.”
Het klinkt als een eitje, even zeven minuten klokken laten klinken. Maar Zwart is er
een hele dag druk mee. “Het betekent dat ik ’s ochtends met een paar man het
carillon op de aanhanger zet, naar de concertzaal rijd, daar opnieuw met assistentie
van twee man het gevaarte eraf haal en het in losse delen naar binnen rijd. Daar zet ik
de delen op elkaar. Daarna koppel ik het stokkenklavier aan de klokken. Na het
concert begint het hele circus weer opnieuw. Ik ben wel eens jaloers op een hoboïst,
die wandelt met zijn koffertje onder z’n arm de deur uit.”

Gewone man
Het carillon behoort tot het erfgoed der Nederlanden. Het is voortgekomen uit
klokken met verschillende toonhoogten waarop melodieën werden gespeeld met een
bepaalde betekenis: opstaan, ter kerke, een sterfgeval. Dat groeide halverwege de
zeventiende eeuw uit tot een volwaardig muziekinstrument. Zwart: “Beiaardiers
functioneerden in die tijd zo’n beetje als diskjockey. Ze speelden muziek voor de
gewone man die geen geld had om concerten te bezoeken. Het is altijd traditie
geweest om klassieke muziek en volksmelodieën door elkaar te spelen. Ook psalmen
van Calvijn werden op het carillon gespeeld om ze het volk aan te leren. Het carillon
had dus ook een educatieve functie.”
Met het mobiele carillon zet Zwart die traditie voort. En het is een doorslaand succes.
Sinds Zwart er vijf jaar geleden een flyer over verspreidde, heeft hij niets meer aan
promotie gedaan. Toch wordt hij doorlopend uitgenodigd om overal te spelen. “Ik
had nooit gedacht dat ik er zo druk mee zou zijn. Mensen vinden het een fenomeen.
Overal waar ik kom, komen ze er in drommen omheen staan. Ik geef ook
kinderconcerten, het is een bijzondere manier om kinderen vertrouwd te maken met
klassieke muziek.”
Saul neemt een bijzondere plek in Zwarts hart in: “Vijf jaar geleden gaf Frieder
Bernius met het Kammerchor Stuttgart een uitvoering van Saul. Hij wilde graag echte
klokken bij het concert en vroeg mij toen met het mobiele carillon. Dat was de
allereerste keer dat ik het gebruikte. Daarom is het nu, na vijf jaar, extra bijzonder om
het met De Nederlandse Bachvereniging te kunnen uitvoeren.”

THEMA-ACTIVITEITEN IN MUSEUM CATHARIJNECONVENT
Seizoen 2009-2010 is het Davidjaar met vier concertseries rond de
oudtestamentische figuren David en Saul.
Behalve concerten organiseert De Nederlandse Bachvereniging in samenwerking met
het Utrechtse Museum Catharijneconvent drie thema-activiteiten:
• met lezingen door bekendheden als Nico ter Linden, Jan Nuchelmans en
Volker Manuth;
• een rondleiding langs Davidstukken in het museum;
• aanstekelijke muzikale intermezzi (met Johannette Zomer!)
• en culinaire heerlijkheden.
Tweede concertserie in het kader van het Davidjaar
Bijbelse sonates m.m.v. Nico ter Linden, 14-25 oktober 2009
Mis de eerste lezing door Nico ter Linden niet!
Op zaterdag 24 oktober 2009 in Museum Catharijneconvent in Utrecht, met een
rondleiding langs de Davidschatten van het museum.
Interesse?
Kijk op www.bachvereniging.nl, pak de Davidbrochure mee bij de vriendenstand of
bel met onze publieksservice (030 – 2 513 413) voor meer informatie.

KERSTARRANGEMENTEN
Brugge - Aardenburg
Dit arrangement is exclusief samengesteld voor vrienden van De Nederlandse
Bachvereniging en borduurt voort op het succes van een soortgelijk arrangement
in Aardenburg rondom de Matthäus-Passion van vorig jaar.
vrijdag 11 december 2009
• Aankomst op eigen gelegenheid in NH hotel Brugge
• Overnachting inclusief ontbijt
zaterdag 12 december 2009
• Vervoer per touringcar van en naar Aardenburg
• Stadswandeling in Aardenburg o.l.v. een gids
• Lunch in Aardenburg
• Concert Kerstconcerten 2009 inclusief programmaboekje
• Receptie en culinair evenement in Aardenburg i.s.m. Bach Comité Aardenburg
• Overnachting inclusief ontbijt
zondag 13 december 2009
• Stadswandeling door Brugge met koffiestop halverwege o.l.v. een gids.
Uiterste besteldatum: 1 november 2009
Dit arrangement is alleen te bestellen in combinatie met hotelovernachting en
uitsluitend voor vrienden.
Prijs per persoon op basis van tweepersoonskamer: € 389,-
(deze prijs is inclusief drankjes tijdens lunch en diner)
Naarden
22 december 2009
• het volledige programma ziet u op www.bachvereniging.nl of in de
seizoensbrochure.
Uiterste besteldatum: 1 november 2009
Dit arrangement is alleen te bestellen in combinatie met hotelovernachting
Prijzen inclusief eersterangs toegangskaart: normaal € 210,- (code A) / vrienden
€ 199,- (code B).
Maakt dit concert deel uit van uw abonnement Naarden? Dan gelden de volgende
prijzen: normaal € 180,- (code C) / vrienden € 169,- (code D).
Prijzen zijn per persoon (en op basis van een tweepersoonskamer).
Het diner is inclusief drankjes.
Bestellen kan telefonisch (030 – 2 513 413 op werkdagen tussen 10.00-16.00 uur) en
op www.bachvereniging.nl.

COLOFON
De Nederlandse Bachvereniging
dagelijks bestuur algemeen bestuur
Aart van Bochove voorzitter Reurt Gisolf
drs. Kees Beuving secretaris drs. Harry Hendriks
drs. Henk van Wijk penningmeester Atzo Nicolaï
Mathieu Heinrichs drs. Kees Storm
mr. Marry de Gaay Fortman
bestuur Stichting Vrienden van de Nederlandse Bachvereniging
mr. Laetitia Griffith voorzitter
Marian van der Meer vice-voorzitter
drs. Ing. Simon Schaap RA penningmeester
mr. Erik Habers secretaris
Siebe Henstra
Pim Mol Bachfonds
Pol Schevernels
mr. Ben Schmitz
leiding
Jos van Veldhoven artistiek leider
Mark Vondenhoff zakelijk leider
bureau
afdeling productie
Erik van Lith productie, Hilde Van Ruymbeke koor, Jacques de Rijck podium en
vervoer, Hidde Tuininga podium, Jan Hemmer bibliotheek
afdeling marketing & communicatie
Harold Kerkhof, Hans Schimmel, Sytske Slager marketing & communicatie
Marit Boersma, Rebecca Schoon publieksservice
afdeling financiën & subsidiewerving
Liesbeth van der Luit, Martin Scholten
Pieter Dirksen musicologische ondersteuning
Sara Pleyte directiesecretariaat
Wilma van Egmond bestuurssecretariaat
Pedro Stubert, Wim Helder vriendenstand
Rom Molemaker, Christien van Oostveen vrijwilligerswerk
programmaboekje
Sytske Slager samenstelling en redactie
Marco Borggreve fotografie Van Veldhoven, Taylor; Hanya Chlala fotografie Daniels;
Clive Barda fotografie Purves
P.A. Nichting vertaling (met veel dank aan de Alkmaarse Oratorium Vereniging)
Clemens Romijn redactie libretto
Michel Khalifa toelichting

SUBSIDIËNTEN, FONDSEN EN SPONSORS
subsidiënten en fondsen
Nederlands Fonds voor de
Podiumkunsten+
SNS Reaal Cultuurfonds
Provincie Utrecht
Gemeente Alkmaar
sponsors
ABN AMRO Bank nv
Stichting Pensioenfonds ABP
Achmea Holding
Aegon nv
Aon Groep Nederland nv
ASR Vastgoed Ontwikkeling nv
Atradius nv
Ballast Nedam nv
Boer & Croon Strategy and
Management Group
De Brauw Blackstone Westbroek nv
Chairy Control bv
Classic FM
CNR Music bv
Corus Groep
DAF Trucks nv
Delta Lloyd nv
Deutsche Bank ag
DSM nv
ERA Bouw bv
Ernst & Young
Essent nv
Generali Verzekeringsgroep nv
Havenbedrijf Rotterdam nv
Heijmans nv
ING Groep
ING Commercial Finance bv
Bank Insinger de Beaufort nv
het Kadaster
KLM
Koninklijke Joh. Enschedé
Gemeente Kampen
Gemeente Maastricht
Gemeente Naarden
Gemeente Utrecht
Gemeente Zutphen
KPMG
F. van Lanschot Bankiers
McKinsey & Company
De Meeuw Oirschot bv
nv Nederlandse Spoorwegen
Nederlandse Vereniging van Banken
Nuon
Oranje-Nassau Groep bv
Philips Nederland bv
Pon Holdings bv
Rabobank Maastricht e.o.
RAI Holding bv
Randstad Holding nv
Royal Haskoning
RWE Energy Nederland nv
Schiphol Group
Sdu nv
Sena
Siemens Nederland nv
Spigthoff Advocaten en Belasting-
adviseurs
Schiphol Group
TBI Holdings bv
Theodoor Gilissen Bankiers nv
Stichting Topas
Towers Perrin HR Services
Transfer Solutions
TKH Group nv
Verbond van Verzekeraars
Royal Wessanen nv
Westplan Investors nv
In het bijzonder bedanken we K.F. Hein Fonds, Van den Berch van Heemstede
Stichting en M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting voor het mede mogelijk maken
van de concerten en thema-activiteiten in het kader van het Davidjaar.