GWW Jaarboek 2122
VAKJAARBOEK OVER CIVIELE TECHNIEK & INFRASTRUCTUUR VAKJAARBOEK OVER CIVIELE TECHNIEK & INFRASTRUCTUUR
BOMBS AWAY Tekst Roel van Gils | Beeld Bombs Away Bommen opsporen aan de hand van archiefstukken Als er grondroerende werkzaamheden zullen plaatsvinden in een gebied, is het van belang om vooraf te weten of er rekening gehouden moet worden met ontplofbare oorlogsresten uit de Tweede Wereldoorlog. In de eerste plaats om de risico’s daarmee zoveel mogelijk te beperken, maar ook omdat het een enorme impact kan hebben op de planning en financiën van een project. Het uitvoeren van historisch vooronderzoek is daarin cruciaal. “Soms moet je iets meer besteden aan de voorkant om veel (tijd en geld) te besparen aan de achterkant”, zegt Julia Enenkel, historicus bij Bombs Away, een onafhankelijk adviesbureau voor opsporing van ontplofbare oorlogsresten. Een boeiend gesprek met de historisch onderzoeker. “Men staat er vaak niet bij stil, maar alles wat in de oorlog is verschoten en afgevuurd, daarvan is – een voorzichtige schatting – circa 10% achtergebleven in de bodem als blindganger. Dat is natuurlijk ongelooflijk veel. En dan hebben we het nog niet eens over de explosieven die ergens gedumpt zijn aan het einde van de oorlog. Iedere dag worden er dan ook nog explosieven gevonden. De Explosieven Opruimingsdienst heeft het er maar druk mee”, weet Enenkel. “Als er in een bepaald gebied grondroerende werkzaamheden zullen worden uitgevoerd, is het dus essentieel om vooraf te weten of er oorlogshandelingen hebben plaatsgevon- Het zwaar getroffen Nijmegen, d.d. 28 september 1944. 106 /JAARBOEK
BOMBS AWAY den. Sommige gemeentes hebben al een risicokaart (een historisch vooronderzoek voor de gehele gemeente) laten opstellen door ons of door een collegabedrijf, maar in alle andere gevallen zal er eerst historisch vooronderzoek uitgevoerd moeten worden.” VERDACHT OF ONVERDACHT? Historisch vooronderzoek is volgens Enenkel het allerbelangrijkste aspect bij het opsporen van ontplofbare oorlogsresten. “Het is het knopje aan of uit”, zegt ze. “Als er geen aanwijzingen zijn van oorlogshandelingen in een projectgebied, dan kunnen de grondwerkzaamheden gewoon worden uitgevoerd. Vinden we wel aanwijzingen, dan volgt er een heel ander traject. En dat kan een behoorlijke impact hebben. Een vliegtuigbom ruimen in een bebouwd gebied kan in de papieren lopen en zomaar een miljoen euro kosten. Een gedegen uitgevoerd vooronderzoek kan heel wat besparingen opleveren in de eventuele opsporing. Bij een slecht uitgevoerd vooronderzoek bijvoorbeeld is het hele gebied verdacht, bij goed vooronderzoek kun je de ‘schade’ mogelijk beperken door slechts een bepaald deel aan te merken als verdacht gebied. Gemeentes kunnen overigens aanspraak maken op subsidies vanuit de overheid. De overheid vergoedt bij explosieven opsporing en dus ook het vooronderzoek tot zelfs 70% van alle gemaakte kosten.” EEN DUIK IN DE ARCHIEVEN Om een goed beeld te krijgen van wat er zich in het verleden heeft afgespeeld in een bepaald gebied, begint historicus Enenkel altijd met bronnenonderzoek in de verschillende archieven in zowel Nederland als het buitenland. “We raadplegen daarbij onder meer het gemeentearchief, waarin zich rapporten van de luchtbeschermingsdienst bevinden. De luchtbeschermingsdienst hield het luchtverkeer boven de Nederlandse gemeenten in de gaten tijdens WOII. Het zijn vaak hele gedetailleerde rapporten waarin precies beschreven staat wat er gebeurd is en wat de gevolgen waren. Daarnaast raadplegen we de Britse en Amerikaanse archieven voor wat betreft de bombardementsgegevens. Hierin is onder meer informatie te vinden over de hoeveelheid toestellen dat per missie werd uitgestuurd, om welke type toestellen het ging, hoeveel munitie er aan boord was, et cetera. Ook zijn er stapels schadeformulieren ingediend door de Nederlandse bevolking met veelal een exacte beschrijving van de schade, waarvan we gebruikmaken. En zo is er een schat aan informatie beschikbaar tot zelfs stukken van het verzet aan toe Niet ontplofte vliegtuigbommen op het spoor in Hamm in Duitsland, d.d. 15 mei 1945. ‘Soms moet je iets meer besteden aan de voorkant om veel (tijd en geld) te besparen aan de achterkant' die mogelijk waardevolle informatie bieden. Verder gebruiken we stukken uit het Nationaal Archief, het NIMH, het NIOD en hebben we zelf veel informatie in huis van buitenlandse archieven uit Groot-Brittannië, Amerika en Canada. Het komt voor dat er in het verleden, bijvoorbeeld door gevechtshandelingen tijdens de bevrijding belangrijke archiefgegevens verloren zijn gegaan, maar omdat we zoveel verschillende bronnen raadplegen is er vaak overlap en kunnen we altijd een goede reconstructie maken van de oorlogshandelingen.” LUCHTFOTO-ONDERZOEK Op basis van het bronnenonderzoek wordt door Bombs Away een chronologische lijst van gebeurtenissen samengesteld. “Dat vormt de input voor onze geowetenschappers die de gebeurtenissen met een topografische beschrijving intekenen op de kaart”, legt Enenkel uit. “Vervolgens gaan we op zoek naar luchtfoto’s van het betreffende ge- bied uit het verleden. De luchtfoto’s moeten genomen zijn binnen een half jaar na een oorlogshandeling. Onze luchtfoto-analisten analyseren die op verstoringen. Daarbij kun je denken aan kapotte daken van huizen, een krater in het landschap of beschadigingen aan een (spoor)weg. Het wordt allemaal vergeleken met luchtfoto’s uit de vooroorlogse periode. Op die manier wordt beoordeeld of er sporen te zichtbaar zijn van de oorlogshandelingen die uit ons bronnenonderzoek naar voren komen. Hierdoor kunnen we een inschatting maken of een bepaald gebied een verdacht is op explosieven en zo ja, hoe groot dat gebied moet zijn. Historische bronnen verklaren zoals gezegd precies wat er is gebeurd op een locatie. Aan de hand van die gegevens kunnen wij meestal heel nauwkeurig vaststellen hoeveel bommen er zijn afgeworpen. Als er acht bommen zijn afgeworpen en we zien op de luchtfoto maar zes kraters, dan betekent dus dat er nog twee missen.” } /JAARBOEK 107
- Page 55 and 56: Maak het verschil in de openbare ru
- Page 57 and 58: SMALLTOGO bereik gekomen”, weet V
- Page 59 and 60: ACO ACO SquareLine sleufgoot uit RV
- Page 61 and 62: KOOI CAMERA SURVEILLANCE Vanuit het
- Page 63 and 64: WSP Business development manager Fr
- Page 65 and 66: SGS VAN SCHADEBEOORDELING EN GEBOUW
- Page 67 and 68: ONTWERPEN IN NLCS? KIES OOK VOOR SN
- Page 69 and 70: CAD ACCENT | ARKANCE SYSTEMS NLCS Z
- Page 71 and 72: BETONHUIS CO 2 -UITSTOOT VEROORZAAK
- Page 73 and 74: MAX BÖGL SOMS BETEKENT DAT ‘NEE
- Page 75 and 76: YUNEX TRAFFIC BV Yunex Traffic staa
- Page 77 and 78: PRINS TRANSPORT De chauffeur en zij
- Page 79 and 80: BOOMROOIERIJ WEIJTMANS Tekst Roel v
- Page 81: NERING BÖGEL BV Janssen duikt graa
- Page 84 and 85: MOBILIS Robert Jan Feijen, directeu
- Page 86 and 87: ABOUT DISA YOUR SUBSEA SOLUTIONS
- Page 88 and 89: DISA “In totaal hebben we aan dit
- Page 90 and 91: BUNNIK VERHUUR Tekst Roel van Gils
- Page 93 and 94: VanMeijel als innovatiepartner Same
- Page 95 and 96: VANMEIJEL AUTOMATISERING Werk in ui
- Page 97 and 98: GEBR. OLIEMAN De dijk ligt nog op
- Page 99 and 100: FEREX In tegenstelling tot bij stal
- Page 101 and 102: DE JONGH PIPESYSTEMS ‘Vanaf het e
- Page 103 and 104: ANTON GROEP 'We bieden een sterke c
- Page 105: duurzame draagkracht De IJB Groep h
- Page 109 and 110: BOMBS AWAY Een Strike Photo van Sch
- Page 111 and 112: DOOSAN Tom Willems van Tom Willems
- Page 113 and 114: ENVIRO QUALITY CONTROL kwaliteit we
- Page 115 and 116: DEN BREEJEN CRUQUIUS over een uitge
- Page 117 and 118: DEN BREEJEN CRUQUIUS Klaar om de we
- Page 119 and 120: VAN KAAM Een van de paradepaardjes
- Page 121 and 122: T R A N SPORT OUDE W ATER T R A N S
- Page 123 and 124: DE BRUYN TRANSPORT De Bruyn Transpo
- Page 125 and 126: GRONDINJECTIE NEDERLAND De ‘compa
- Page 127 and 128: SKH Houten wegportalen bij Zonzeel.
- Page 129 and 130: BUKO INFRASUPPORT Ook rondom Zandvo
- Page 131 and 132: AANNEMINGSBEDRIJF GEBR. SCHOULS BV
- Page 133 and 134: SAINT GOBAIN PAM onze Nederlandse k
- Page 135 and 136: RIJNBERG BV Rijnberg krijgt regelma
- Page 137 and 138: HOOGHEEMRAADSCHAP HOLLANDS NOORDERK
- Page 139 and 140: HOOGHEEMRAADSCHAP HOLLANDS NOORDERK
- Page 141 and 142: ABX ZAAGMIJ Tekst Tamara Brouwers |
- Page 143 and 144: NDO-NEDERLAND ONTZORGEN “Uit de v
- Page 145 and 146: NEW WAY TRADING Doorgaans wordt met
- Page 147 and 148: A-QUIN Mans Damen, gastspreker Erbe
- Page 149 and 150: VAN SCHIE GROEP Waar HP Staal redel
- Page 151 and 152: VERHOEVEN EN LEENDERS WEERSLAG Het
- Page 153 and 154: R. BREURE BV 'We investeren als fam
- Page 155 and 156: ABILITEC We challengen elke uitvraa
BOMBS AWAY<br />
Tekst Roel van Gils |<br />
Beeld Bombs Away<br />
Bommen opsporen aan de<br />
hand van archiefstukken<br />
Als er grondroerende werkzaamheden zullen plaatsvinden in een gebied, is het van belang om vooraf te<br />
weten of er rekening gehouden moet worden met ontplofbare oorlogsresten uit de Tweede Wereldoorlog.<br />
In de eerste plaats om de risico’s daarmee zoveel mogelijk te beperken, maar ook omdat het een enorme<br />
impact kan hebben op de planning en financiën van een project. Het uitvoeren van historisch vooronderzoek<br />
is daarin cruciaal. “Soms moet je iets meer besteden aan de voorkant om veel (tijd en geld) te<br />
besparen aan de achterkant”, zegt Julia Enenkel, historicus bij Bombs Away, een onafhankelijk adviesbureau<br />
voor opsporing van ontplofbare oorlogsresten. Een boeiend gesprek met de historisch onderzoeker.<br />
“Men staat er vaak niet bij stil, maar alles<br />
wat in de oorlog is verschoten en afgevuurd,<br />
daarvan is – een voorzichtige schatting<br />
– circa 10% achtergebleven in de bodem<br />
als blindganger. Dat is natuurlijk ongelooflijk<br />
veel. En dan hebben we het nog niet eens<br />
over de explosieven die ergens gedumpt<br />
zijn aan het einde van de oorlog. Iedere dag<br />
worden er dan ook nog explosieven gevonden.<br />
De Explosieven Opruimingsdienst heeft<br />
het er maar druk mee”, weet Enenkel. “Als<br />
er in een bepaald gebied grondroerende<br />
werkzaamheden zullen worden uitgevoerd,<br />
is het dus essentieel om vooraf te weten of<br />
er oorlogshandelingen hebben plaatsgevon-<br />
Het zwaar getroffen Nijmegen,<br />
d.d. 28 september 1944.<br />
106 /JAARBOEK