Wetenschap@OLVG Verpleegkunde mei 2021
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
wetenschapsblad OLVG jaargang 9 | no. 10 | <strong>mei</strong> <strong>2021</strong><br />
WETENSCHAP<br />
@OLVG <strong>Verpleegkunde</strong><br />
Niets over ons,<br />
zonder ons!<br />
De verpleegkundige als zichtbare<br />
zorgprofessional met zeggenschap<br />
Florian van Hunnik<br />
Chief Nursing<br />
Information Officer in<br />
OLVG<br />
Critically<br />
appraised topic<br />
Voorkom (lijn)sepsis met<br />
de juiste pleister<br />
Epidemiologica<br />
Hulp bij Engelse<br />
publicaties lezen
In deze editie<br />
4<br />
Niets over ons,<br />
zonder ons!<br />
‘Niets over ons, zonder ons!’ Hiermee riep V&VN-voorzitter<br />
Bianca Buurman zorgorganisaties vorig jaar op om verpleegkundigen<br />
structureel te betrekken bij overleggen en<br />
besluiten die het verpleegkundig beroep raken. In 1991 gaf de<br />
Commissie Werner dit advies ook al. Hoe zorgen we ervoor<br />
dat het beeld van de verpleegkundige als onzichtbare werknemer<br />
eindelijk eens verandert in de verpleegkundige als<br />
zichtbare zorgprofessional met zeggenschap?<br />
Interview<br />
8<br />
Florian van Hunnik is teamleider van de Medisch Psychiatrische<br />
Unit (MPU) én Chief Nursing Information Officer (CNIO)<br />
in OLVG. In die laatste rol maakt hij zich hard om digitalisering,<br />
informatisering en innovatie te koppelen aan het verpleegkundig<br />
vak.<br />
Verpleegkundig<br />
leiderschap<br />
18<br />
Artikel<br />
24<br />
De afgelopen twee jaar nam Saskia Rijkenberg, klinisch epidemioloog<br />
en verpleegkundige op de afdeling Geriatrie, deel<br />
aan het verpleegkundig leiderschapsprogramma ‘Leadership<br />
Mentoring in Nurse Research’ van ZonMw.<br />
Coverfoto: We Can Do It: Rosie the Riveter as a Nurse.<br />
Om evidence-based practice (EBP) een boost te geven, leidt<br />
OLVG sinds 2019 verpleegkundigen op tot EBP-coach. Zij<br />
spelen een belangrijke rol bij het toepassen en verankeren<br />
van EBP op de afdeling. Marijke van Buren onderzocht de<br />
ervaring van EBP-coaches en hun directe collega’s.<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 2
Redactioneel<br />
Inspiratie<br />
Verpleegkundig<br />
minisymposium<br />
10<br />
Dit jaar had het verpleegkundig minisymposium in<br />
OLVG als thema: ‘Verpleegkundige zorg in de toekomst’.<br />
Hoewel het programma korter was dan voorgaande<br />
jaren én online plaatsvond, was het weer een<br />
zeer interessante en geslaagde middag. Vast onderdeel<br />
was de uitreiking van de verpleegkundige afstudeerprijs.<br />
En verder<br />
6 Critically appraised topic: Voorkom (lijn)sepsis met<br />
de juiste pleister<br />
14 Critically appraised topic: Bloedkweken afnemen<br />
op de Spoedeisende Hulp met één of twee sets?<br />
16 Epidemiologica: Hulp bij het lezen van Engelse<br />
publicaties<br />
19 Kwartet EBP-coaches<br />
26 In het kort<br />
27 Subsidie Stichting Wetenschappelijk Onderzoek<br />
OLVG<br />
28 Critically appraised topic: Een dagboek om<br />
psychische problemen na een IC-opname te<br />
verminderen<br />
30 Interview: Zorganalist Madelon Mok<br />
31 Gluren bij de buren: Winnaars verpleegkundige<br />
verbeterprijs Santeon<br />
31 Agenda: Journal club<br />
Op het moment dat ik dit schrijf, is het een jaar<br />
geleden dat we kennismaakten met COVID-19 en<br />
ons voorbereidden op de toestroom van patiënten.<br />
Het was geen makkelijk jaar. Ik ben onder de<br />
indruk hoe we met elkaar de schouders eronder<br />
hebben gezet en veerkracht en doorzettingsvermogen<br />
hebben getoond. Ook ben ik onder de<br />
indruk hoe wetenschappers over de hele wereld<br />
de samenwerking hebben opgezocht voor het<br />
ontwikkelen van een vaccin en we begonnen zijn<br />
met vaccineren, nog geen jaar na de uitbraak!<br />
Het was ook een jaar dat we als verpleegkundigen<br />
van ons lieten horen. Met de leus ‘Niets over<br />
ons, zonder ons’ vroeg Bianca Buurman, hoogleraar<br />
acute ouderenzorg en de nieuwe voorzitter<br />
van V&VN, aandacht voor de positie van<br />
verpleegkundigen. Hoe kunnen we nog meer de<br />
regie pakken in ons eigen vak en in het speelveld<br />
van de zorg? Dat lees je in een inspirerend, historisch<br />
essay van Kim Henkels de Lange.<br />
Voor ons als OLVG-verpleegkundigen was het<br />
een jaar van veel rennen en weinig stilstaan. Niet<br />
alleen door de intensieve zorg voor de (isolatie)patiënten,<br />
ook op wetenschappelijk gebied<br />
hebben we niet stilgezeten. Er zijn critically appraised<br />
topics geschreven, de opleiding tot EBPcoach<br />
heeft doorgang gevonden en we hebben<br />
bijgedragen aan verschillende projecten en innovaties.<br />
En hoewel het soms lijkt of alles in het teken<br />
stond van COVID-19, bleek niets minder waar<br />
tijdens het maken van deze editie. Wat een mooie<br />
verhalen, ideeën en producten zijn er dit jaar ontstaan.<br />
Veel pragmatische en zinvolle oplossingen<br />
voor uitdagingen in de dagelijkse praktijk.<br />
De sprint hebben we voltooid, maar we zitten<br />
nog in de marathon zonder te weten wanneer<br />
we de finish bereiken. Hopelijk kunnen we elkaar<br />
dit jaar nog live ontmoeten om samen onze ervaringen<br />
te verwerken en alle diplomeringen en<br />
andere successen te vieren.<br />
Geniet van deze editie en laat je inspireren door<br />
je collega’s!<br />
Janneke Schuitenmaker,<br />
verpleegkundig specialist<br />
algemene gezondheidszorg op<br />
de SEH, hoofdredacteur<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 3
Historisch essay<br />
Niets over ons,<br />
zonder ons!<br />
‘Niets over ons, zonder ons’ luidt het advies van Bianca<br />
Buurman, de nieuwe voorzitter van V&VN, aan het ministerie<br />
van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Met ‘ons’<br />
bedoelt zij verpleegkundigen. Niets over verpleegkundigen,<br />
zonder verpleegkundigen.<br />
Kim Henkels de Lange,<br />
IC-verpleegkundige<br />
Buurman riep zorgorganisaties vorig<br />
jaar op om verpleegkundigen structureel<br />
te betrekken bij overleggen en besluiten<br />
die het verpleegkundig beroep<br />
raken. Erken de professionele zeggenschap<br />
van verpleegkundigen en geef<br />
verpleegkundigen tijd en ruimte om<br />
inspraak uit te oefenen 1 .<br />
Zij is niet de eerste die zorgorganisaties<br />
hiertoe oproept. In 1991, dertig jaar geleden,<br />
werd dit advies ook gegeven. Toen<br />
door Commissie Werner.<br />
Ja, dit verhaal gaat (deels) over commissies<br />
en rapporten. En nee, dit is geen<br />
saai verhaal.<br />
Van de Witte Woede…<br />
In 1989 protesteren verpleegkundigen<br />
massaal tegen de hoge werkdruk en<br />
lage salarissen. Met ziekenhuisbedden<br />
worden autowegen geblokkeerd, de<br />
Jaarbeurs in Utrecht stroomt vol met<br />
demonstrerende verpleegkundigen en<br />
op het hoogtepunt van de protesten verzamelen<br />
60.000 verpleegkundigen zich<br />
in Den Haag om hun stem te laten horen.<br />
Politici krabben zich achter de oren<br />
en beseffen dat ze te maken hebben<br />
met een Witte Woede. Om die woede te<br />
beteugelen, krijgen verpleegkundigen<br />
een salarisverhoging. Daarnaast krijgt<br />
een commissie in 1990 de opdracht te<br />
Bianca Buurman, hoogleraar acute<br />
ouderenzorg en voorzitter V&VN<br />
onderzoeken hoe het beroep van verpleegkundigen<br />
en verzorgenden weer<br />
aantrekkelijk(er) kan worden. Het gaat<br />
om de ‘commissie positiebepaling beroep<br />
van verpleegkundige en verzorgende’,<br />
oftewel ‘Commissie Werner’,<br />
vernoemd naar de voorzitter van deze<br />
commissie.<br />
via Commissie Werner…<br />
In 1991 publiceert Commissie Werner<br />
haar bevindingen en aanbevelingen.<br />
De commissieleden concluderen dat er<br />
een groot verloop is onder verpleegkun-<br />
digen, een hoog ziekteverzuim, gebrek<br />
aan maatschappelijke en financiële<br />
waardering en te weinig differentiatie<br />
in het werk. Bovendien zijn er te veel<br />
administratieve verplichtingen. Verder<br />
constateren ze dat verpleegkundigen<br />
niet als spil in de zorg gezien worden,<br />
maar als uitvoerders van opdrachten<br />
die anderen geven en die tevens het<br />
tempo van hun werk bepalen en sturen.<br />
Tot slot concluderen de commissieleden<br />
dat verpleegkundigen ondervertegenwoordigd<br />
zijn in bestuursorganen van<br />
zorg- en beroepsorganisaties. Hierdoor<br />
worden er beslissingen genomen over<br />
verpleegkundigen, zonder verpleegkundigen<br />
2 . Dit waren de conclusies in 1991.<br />
…en onzichtbare<br />
verpleegkundigen…<br />
Interessant is dat het rapport van<br />
Werner begint met de vraag: Wat is<br />
verpleegkunde? Werner en zijn commissieleden<br />
constateren namelijk dat<br />
de samenleving geen goed beeld heeft<br />
van het verpleegkundig beroep. Ten<br />
eerste omdat werkzaamheden van<br />
verpleegkundigen overlappen of raken<br />
met werkzaamheden van medici, paramedici,<br />
administratief medewerkers en<br />
zelfs van hotelpersoneel. Dus wat is dan<br />
precies verpleegkunde?<br />
Ten tweede zijn de werkzaamheden van<br />
verpleegkundigen praktisch onzicht-<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 4
Naast deze eenvoudige linguïstische<br />
trucjes kunnen we veel meer doen. Stel<br />
je verkiesbaar als bestuurslid voor het<br />
nieuwe verpleegkundig stafbestuur in<br />
OLVG of meld je aan als lid van de verpleegkundige<br />
klankbordgroep, zodat je<br />
zelf mee kunt praten. Sluit je aan bij de<br />
vakbond (bijvoorbeeld NU’91, voortgekomen<br />
uit de Witte Woede), zodat anderen<br />
namens jou mee kunnen praten<br />
aan de onderhandelingstafels. Stuur je<br />
afstudeerproduct in voor de verpleegkundige<br />
afstudeerprijs. Volg de masterclass<br />
Verpleegkundig Leiderschap van<br />
OLVG-verpleegkundige Carla van Kesteren.<br />
Lees vakliteratuur. Verdiep je in<br />
ons beroepsprofiel. En het allerbelangbaar<br />
buiten hun werkveld. Dat was toen.<br />
Maar nu nog steeds. In 1998 liet een<br />
onderzoek zien dat verpleegkundigen<br />
nauwelijks aan het woord of in beeld<br />
komen in de media 3 . Twintig jaar later,<br />
in 2018, werd dit onderzoek herhaald. De<br />
conclusie luidde hetzelfde 4 .<br />
morgen, ik ben [je voornaam] en ik zorg<br />
vandaag voor u!’?<br />
Vervang deze introductie eens door:<br />
‘Goedemorgen, ik ben [je naam] en ik<br />
ben de verpleegkundige die vandaag<br />
voor u zorgt’.<br />
En herken je deze uitspraak: ‘Ik ben<br />
maar verpleegkundige’? Hoezo ‘maar’<br />
verpleegkundige?<br />
…naar: from silence to voice<br />
Hoe zorgen wij als verpleegkundigen er<br />
nou voor dat het beeld van de verpleegkundige<br />
als onzichtbare werknemer<br />
verandert in de verpleegkundige als<br />
zichtbare zorgprofessional met zeggenschap<br />
5 ?<br />
Je kunt het groots aanpakken en solliciteren<br />
op de vrijgekomen functie van<br />
Chief Nursing Officer van het ministerie<br />
van VWS. Of klim in de pen en schrijf<br />
verpleegkundige opiniestukken voor de<br />
Volkskrant of Het Parool.<br />
Liever iets minder groots? Het boek<br />
From Silence to Voice geeft prachtige<br />
voorbeelden hoe verpleegkundigen<br />
kunnen werken aan hun zichtbaarheid 6 .<br />
Een voorbeeld. Hoe vaak heb jij jezelf<br />
voorgesteld aan de patiënt als: ‘Goederijkste:<br />
wees trots op je vak en draag dit<br />
uit naar je patiënt, je collega, je familie,<br />
de wereld!<br />
Interesse in de bestuursfunctie of de<br />
verpleegkundige klankbordgroep?<br />
Stuur een mail naar vsc@olvg.nl<br />
Referenties<br />
1 Buurman B. Niets over ons, zonder ons:<br />
Investerings agenda zeggenschap en positionering<br />
verpleegkundigen & verzorgenden; 2020.<br />
2 Commissie Positiebepaling Beroep van Verpleegkundige<br />
en Verzorgende. In hoger beroep<br />
- Perspectief voor de verplegende en verzorgende<br />
beroepen. Rijswijk; 1991.<br />
3 Sieber JR, Powers CA, Baggs JR, Knapp JM, Sileo<br />
CM. Missing in action: Nurses in the Media. AJN<br />
1998; 98:12, 55-56.<br />
4 Mason DJ, Nixon L, Glickstein B, Han S, Westphaln<br />
K, Carter L. The Woodhull Study Revisited:<br />
Nurses’ Representation in Health News Media<br />
20 Years Later. Journal of Nursing Scholarship,<br />
2018;50(6):695–704.<br />
5 Hopmans Eijkman W. Wat is het werkwoord van<br />
zeggenschap? Amsterdam: OLVG; <strong>2021</strong>.<br />
6 Buresh B, Gorden B. From Silence to Voice – what<br />
nurses know and must communicate to the public.<br />
Ithaca, New York: Cornell University Press; 2013.<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 5
Critically appraised topic<br />
Voorkom (lijn)sepsis met<br />
de juiste pleister<br />
Is een met chloorhexidine geïmpregneerde pleister<br />
een effectief hulpmiddel om kathetergerelateerde<br />
infecties te voorkomen bij patiënten met een centraal<br />
veneuze katheter?<br />
Sophie van den Bosch, CCU-verpleegkundige<br />
Achtergrond<br />
In het ziekenhuis wordt veel gebruikgemaakt<br />
van invasieve katheters, onder<br />
andere voor snelle intravasale vulling,<br />
hemodynamische monitoring en het<br />
toedienen van intraveneuze medicatie.<br />
‘Korte termijn centraal veneuze kathe-<br />
ters’ worden veel gebruikt voor het toedienen<br />
van intraveneuze medicatie en<br />
zijn onmisbaar in de (acute) klinische<br />
zorg. Tegelijkertijd zijn ze de belangrijkste<br />
oorzaak van het ontstaan van<br />
kathetergerelateerde infecties en (lijn)<br />
sepsis 1 . Sepsis is een levensbedreigende<br />
aandoening en kan leiden tot de dood.<br />
De gevolgen hangen sterk af van de<br />
conditie van de patiënt, eventuele comorbiditeit,<br />
de veroorzakende microorganismen<br />
en de ingestelde (antibiotica)<br />
behandeling. Er zijn al veel interventies<br />
bekend om kathetergerelateerde<br />
infecties te voorkomen, zoals huiddesinfectie,<br />
optimale katheterplaatsing<br />
en dagelijkse controle van de insteekopening<br />
2 . Ondanks deze maatregelen<br />
ontwikkelen patiënten soms nog steeds<br />
een kathetergerelateerde infectie. Op<br />
de Cardiac Care Unit (CCU) van OLVG,<br />
locatie Oost, werd een transparante folie<br />
(Tegaderm) gebruikt om de centraal<br />
veneuze katheter mee af te dekken. Op<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 6
de Intensive Care van OLVG werd echter<br />
al een protocol gehanteerd met een<br />
antimicrobiële pleister: de chloorhexidine<br />
geïmpregneerde (CHG) pleister. Om<br />
voor de CCU te onderzoeken of de CHG<br />
pleister een effectief hulpmiddel is om<br />
kathetergerelateerde infecties te voorkomen,<br />
is de volgende PICO opgesteld:<br />
P<br />
I<br />
C<br />
O<br />
Patiënten met een centraal<br />
veneuze katheter<br />
Chloorhexidine geïmpregneerde<br />
pleister (antimicrobiële pleister)<br />
Tegaderm afdekfolie / nietantimicrobiële<br />
pleister<br />
Kathetergerelateerde infecties<br />
(P=patiënt, I=interventie, C=vergelijking,<br />
O=uitkomst)<br />
Zoekstrategie en uitkomst<br />
In juni 2020 is in de databases PubMed<br />
en Cochrane gezocht naar wetenschappelijke<br />
artikelen. Hierbij is onderstaande<br />
zoekstring gebruikt in PubMed:<br />
‘(((antimicrobial dressing) AND (central<br />
venous catheter)) AND (“Catheter-Related<br />
Infections”[Mesh])) AND (“Catheter-Related<br />
Infections/prevention and<br />
control”[Mesh])<br />
In Cochrane is gezocht met de<br />
zoekstring:<br />
Antimicrobial dressing AND central<br />
venous catheter AND catheter related<br />
infections OR catheter related bacteriamia.<br />
De zoekstrategie leverde 67 artikelen<br />
op. Alle titels en abstracts zijn beoordeeld<br />
voor inclusie. Voor het beantwoorden<br />
van de PICO zijn alleen artikelen<br />
met onderzoeksdesign randomized<br />
controlled trial (RCT) of systematic<br />
review (SR) geselecteerd. Onderzoeken<br />
moesten bovendien: 1) zijn uitgevoerd<br />
bij patiënten met een centraal veneuze<br />
katheter; 2) één of meerdere typen<br />
antimicro biële pleisters vergelijken<br />
met Tegaderm afdekfolie of een nietantimicrobiële<br />
pleister; 3) starten met<br />
de antimicrobiële pleister voorafgaand<br />
aan een infectie; 4) kathetergerelateerde<br />
infecties rapporteren. Onderzoeken<br />
die ouder waren dan vijf jaar of<br />
gericht waren op kankerpatiënten, zijn<br />
niet meegenomen. Na het selectieproces<br />
bleek één onderzoek geschikt om<br />
de PICO te beantwoorden: een SR met<br />
een meta-analyse 2 . De kwaliteit van het<br />
artikel is beoordeeld met checklist 5.2<br />
van Cochrane Netherlands.<br />
Resultaten<br />
De SR van Wei e.a. 3 beschrijft twaalf<br />
RCTs met in totaal 6.028 ziekenhuispatiënten<br />
met een centraal veneuze<br />
katheter. Eén onderzoek richtte zich<br />
specifiek op neonaten en een ander<br />
onderzoek specifiek op kinderen. De<br />
overige tien onderzoeken gingen over<br />
volwassen patiënten. In alle onderzoeken<br />
werd de CHG pleister vergeleken<br />
met een niet-antimicrobiële pleister<br />
zonder dressing (bijvoorbeeld transparante<br />
pleister, gaas en tape) of met een<br />
andere dressing (bijvoorbeeld povidon<br />
jodium). In totaal kregen 3.242 patiënten<br />
de CHG pleister en 2.786 patiënten<br />
een niet-antimicrobiële pleister. In de<br />
groepen met CHG pleister werd de<br />
pleister doorgaans na het prikken van<br />
de centrale lijn aangebracht en elke<br />
drie dagen verwisseld. In elf RCTs werden<br />
kathetergerelateerde infecties in<br />
de bloedbaan gerapporteerd. De resultaten<br />
van de elf RCTs zijn gepoold in<br />
een meta-analyse waarbij een gewogen<br />
risico over alle elf studies is berekend.<br />
Uit de meta-analyse bleek dat patiënten<br />
bij wie de katheter met een CHG<br />
pleister werd verbonden een lager risico<br />
hadden op een kathetergerelateerde<br />
infectie, dan patiënten die met een andere<br />
pleister werden verbonden (15,2‰<br />
vs. 26,3‰, odds ratio=0,60 met 95% betrouwbaarheidsinterval<br />
0,42-0,85).<br />
Commentaar en klinische<br />
relevantie<br />
Het artikel van Wei e.a. heeft elf onderzoeken<br />
meegenomen om het effect<br />
van de CHG pleister op kathetergerelateerde<br />
infecties te bepalen. Deze onderzoeken<br />
waren niet allemaal dubbelgeblindeerd,<br />
omdat behandelaars en<br />
patiënten wisten welke pleister werd<br />
gebruikt. Bovendien werd de pleister<br />
waarmee de CHG pleister werd vergeleken<br />
in de verschillende onderzoeken<br />
niet duidelijk omschreven (‘other dressing<br />
or no dressing’). Het is daarom<br />
niet duidelijk of de onderzoeken goed<br />
met elkaar te vergelijken zijn. Ondanks<br />
deze mogelijke verschillen in de controlegroepen<br />
vonden Wei e.a. echter<br />
dat de resultaten tussen de onderzoeken<br />
onderling niet van elkaar verschilden<br />
(I 2 =24%, p=0.22).<br />
De SR is gedegen uitgevoerd. Hoewel<br />
de onderzoeken bij neonaten en bij<br />
kinderen in de SR van Wei e.a. niet te<br />
vergelijken zijn met de patiëntenpopulatie<br />
op de CCU van OLVG, zijn de andere<br />
tien onderzoeken wel uitgevoerd<br />
bij vergelijkbare patiënten.<br />
De CHG pleisters zijn al beschikbaar<br />
in OLVG. Met klinische lessen over het<br />
gebruik en de effectiviteit van de CHG<br />
pleister kunnen verpleegkundigen op<br />
de CCU worden gestimuleerd deze interventie<br />
toe te passen. Het is daarom<br />
de aanbeveling om de CHG-pleister<br />
toe te passen als toevoeging op de interventies<br />
die al vanuit het veiligheidsmanagementsysteem<br />
zijn opgesteld.<br />
Conclusie<br />
Het verbinden van een centraal veneuze<br />
katheter met een antimicrobiële<br />
CHG pleister vermindert het risico op<br />
kathetergerelateerde infecties vergeleken<br />
met andere pleisters.<br />
Niveau van aanbeveling conclusie: 1<br />
Referenties<br />
1 RIVM. Preventie van ziekenhuisinfecties door<br />
Surveillance - Deelcomponent Lijnsepsis, 2000-<br />
2003. Beschikbaar via: https://www.rivm.nl/<br />
bibliotheek/rapporten/210601004.pdf [Geraadpleegd<br />
3 juni 2020].<br />
2 VMS. Voorkomen van lijnsepsis en behandeling<br />
van ernstige sepsis. Beschikbaar via: https://<br />
www.vmszorg.nl/wp-content/uploads/2017/11/<br />
web_2009.0101_praktijkgids_sepsis.pdf [Geraadpleegd<br />
3 juni 2020].<br />
3 Wei L, Li Y, Li X, Bian L, Wen Z, Li M. Chlorhexidine-impregnated<br />
dressing for the prophylaxis<br />
of central venous catheter-related complications:<br />
a systematic review and meta-analysis.<br />
BMC Infect Dis. 2019 May;19(1):429.<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 7
Interview<br />
‘Digitalisering bepaalt<br />
steeds meer hoe je als<br />
zorgverlener werkt’<br />
Florian van Hunnik is teamleider van de Medisch Psychiatrische<br />
Unit (MPU) én Chief Nursing Information Officer (CNIO) in<br />
OLVG. In die laatste rol maakt hij zich hard om digitalisering,<br />
informatisering en innovatie te koppelen aan het verpleegkundig<br />
vak. ‘Het is de kunst om beide werelden te snappen en er een brug<br />
tussen te slaan.’<br />
Judith Vocking<br />
Waarom is de rol van CNIO in<br />
het leven geroepen?<br />
‘Toen in 2015 het EPD overging op EPIC<br />
is daar een aantal dokters en verpleegkundigen<br />
bij betrokken. Dat is vervolgens<br />
breder doorontwikkeld, wat heeft<br />
geresulteerd in onder andere de functie<br />
van CNIO. Digitalisering bepaalt steeds<br />
meer hoe je als zorgverlener werkt.<br />
Maar om digitale innovaties te laten<br />
slagen, is een vertaalslag nodig van de<br />
IT-wereld naar de beroepspraktijk en<br />
vice versa.’<br />
Waarom denk je dat de keuze<br />
op jou is gevallen voor deze<br />
functie?<br />
‘Ik heb affiniteit met het onderwerp en<br />
ik denk dat ik goed ben in het doorzien<br />
van processen. Ik zie vaak duidelijk<br />
waar de daadwerkelijke knelpunten<br />
zitten en kan daar gerichte oplossingen<br />
voor bedenken. Dat analytische vermogen<br />
is voor deze functie essentieel. Het<br />
is namelijk de bedoeling dat je oplossingen<br />
vindt voor problemen die er ook<br />
echt zijn. Dat lijkt logisch, maar omdat<br />
in deze branche veel geld te verdienen<br />
valt, zie je heel veel oplossingen voor<br />
niet bestaande problemen. Dan weet je<br />
bij voorbaat dat een innovatie mislukt.<br />
Of een digitale innovatie slaagt, hangt<br />
ook af van de praktijk die toch een<br />
beetje moet meebewegen. Dat wil nog<br />
wel eens wringen. Mensen kunnen zeggen:<br />
“Ik ga me niet aanpassen aan de<br />
computer”. Ik vind het een spannende<br />
uitdaging om te kijken hoe de praktijk<br />
met digitale innovaties kan meebuigen<br />
zonder de techniek leidend te laten zijn.’<br />
: ik vind het een<br />
spannende uitdaging<br />
om te kijken hoe de<br />
praktijk met digitale<br />
innovaties kan<br />
meebuigen zonder de<br />
techniek leidend te<br />
laten zijn<br />
Maar we hebben in dat opzicht<br />
toch eigenlijk geen keuze, gezien<br />
de druk op de zorg?<br />
‘Dat klopt, maar persoonlijk hanteer ik<br />
liever een positievere insteek. Door innovatie<br />
wordt ons werk leuker en als<br />
bijkomend effect kun je je zorgverlening<br />
beter maken en kunnen we de druk beter<br />
aan.’<br />
Hoe verdeel je zelf je<br />
werkzaamheden?<br />
‘Per week werk ik twee dagen als CNIO.<br />
Ik ben dan bezig met eigen projecten en<br />
denk mee met projecten van anderen.<br />
De overige drie dagen werk ik op de<br />
MPU. Daarvan sta ik er één op de werkvloer<br />
en besteed ik twee dagen aan management.<br />
Die ene dag aan het bed vind<br />
ik heel belangrijk. Ik doe dit werk om de<br />
zorg voor patiënten te verbeteren en het<br />
voor verpleegkundigen leuker te maken.<br />
Dan moet je het werk ook zelf ervaren. Er<br />
zijn ziekenhuizen die een CNIO fulltime<br />
in dienst hebben, maar ik ben blij dat<br />
OLVG die keuze niet heeft gemaakt.’<br />
Je maakt deel uit van het OLVGinnovatieteam<br />
waar, naast jou,<br />
vijf innovatieartsen in zitten en<br />
longarts Paul Bresser als Chief<br />
Medical Information Officer. Hoe<br />
werken jullie samen?<br />
‘Ieder heeft zijn eigen aandachtsgebied,<br />
maar we werken nauw met elkaar samen.<br />
Veel projecten raken en versterken<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 8
elkaar namelijk. Het is de ambitie om<br />
dit jaar ook innovatieverpleegkundigen<br />
aan te stellen, zodat alle aandachtsgebieden<br />
aangevoerd worden door een<br />
arts en een verpleegkundige. Je kunt<br />
dan meer bereiken en het versterkt het<br />
overkoepelend model dat we als team<br />
nastreven.’<br />
Kun je een paar succesvolle<br />
projecten noemen?<br />
‘Een mooi voorbeeld is het registreren<br />
van pijn- en decubitusscores, dat standaard<br />
bij iedere patiënt werd gedaan.<br />
We hebben de pijncommissie en de<br />
decubituscommissie uitgedaagd dit<br />
eigentijdser te maken met behulp van<br />
nieuwe digitale ontwikkelingen. Dit<br />
heeft geresulteerd in een screeningsmethode<br />
op basis van risicoscores.<br />
Daardoor is het aantal metingen substantieel<br />
gedaald en dat scheelt uren<br />
op weekbasis.<br />
Een ander project is de verpleegkundige<br />
overdracht bij ontslag. Voorheen<br />
was dit veel overschrijfwerk. Door het<br />
te digitaliseren en gebruik te maken<br />
van de slimmigheden die het EPD biedt,<br />
komt alle beschikbare informatie uit het<br />
EPD automatisch in een pdf dat vervolgens<br />
alleen nog maar hoeft te worden<br />
aangevuld door de verpleegkundige.’<br />
Loop je wel eens tegen<br />
weerstand aan bij het<br />
implementeren van digitale<br />
toepassingen?<br />
‘Ik ben ervan overtuigd dat als je iets<br />
bedenkt dat daadwerkelijk een probleem<br />
oplost en dat aansluit bij de<br />
: ik doe dit werk om de<br />
zorg voor patiënten<br />
te verbeteren en het<br />
voor verpleegkundigen<br />
leuker te maken<br />
werkvloer, je zonder morren driekwart<br />
van de mensen meekrijgt. En als iets<br />
op veel weerstand stuit, moet je je misschien<br />
afvragen of jouw oplossing wel<br />
zo goed is. Maar je boort hier wel een<br />
goed punt aan. Net zo belangrijk als<br />
het creëren van nieuwe ideeën, is de<br />
implementatie en borging ervan. Je<br />
hebt te maken met verschillende groepen<br />
die je mee moet krijgen en bij al<br />
die groepen moet je anders insteken.<br />
Een teamleider of manager overtuig je<br />
niet door alleen op de verpleegkundige<br />
inhoud van de verbetering te gaan zitten.<br />
Hen moet je ook laten zien hoe zo’n<br />
verbetering aansluit bij de behoeften<br />
van de zorgverleners in hun team. Een<br />
van mijn doelen voor <strong>2021</strong> is dan ook de<br />
verbinding met de managementlagen<br />
aan te trekken.’<br />
Draagt een CNIO bij aan de<br />
verbetering van de status van<br />
het verpleegkundig vak?<br />
‘Het is een mooie ontwikkeling om ons<br />
vak vooruit te helpen en toekomstbestendiger<br />
te maken in een wereld die<br />
steeds meer onder druk komt te staan.<br />
Daarnaast is er met deze functie meer<br />
aandacht op bestuurlijk niveau gekomen<br />
voor verpleegkundige zorg en de<br />
innovatie daarvan. Het vraagt al enige<br />
bestuurlijke bewustwording om een<br />
CNIO aan te stellen en als die er dan is,<br />
kan die gevraagd en ongevraagd adviezen<br />
geven.<br />
Om de functie van CNIO verder te professionaliseren,<br />
hebben we ons ook<br />
landelijk verenigd in het CNIO-netwerk<br />
Nederland onder het vaandel van de<br />
V&VN. We hebben onder andere een<br />
functieprofiel opgesteld waarin de minimale<br />
taken zijn omschreven om de<br />
functie binnen een organisatie tot zijn<br />
recht te laten komen. Nu zie je helaas<br />
nog te vaak dat ziekenhuizen een CNIO<br />
aanstellen voor een dag per maand of<br />
twee uur per week, maar dan bereik je<br />
niets.’<br />
Wat zijn je doelen voor de rest<br />
van dit jaar?<br />
‘Dat we het innovatieteam versterken<br />
met innovatieverpleegkundigen. En<br />
verder hoop ik dat we een behoorlijke<br />
stap kunnen zetten in de uitrol van het<br />
project ‘Rover’. Dit is een app van EPIC<br />
waarmee verpleegkundigen een groot<br />
deel van de dossiervoering op een<br />
mobiel apparaat kunnen doen direct<br />
aan het bed. We waren samen met het<br />
UMCG de eerste in Nederland die deze<br />
app als pilot in gebruik namen en het<br />
zou een mooi succes zijn als we in het<br />
tweede kwartaal kunnen starten met de<br />
implementatie.’<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 9
Verpleegkundig minisymposium<br />
Verpleegkundige zorg<br />
in de toekomst<br />
Dit jaar had het verpleegkundig<br />
minisymposium<br />
in OLVG als thema: ‘Verpleegkundige<br />
zorg in de<br />
toekomst’. Hoewel het programma<br />
korter was dan<br />
voorgaande jaren én online<br />
plaatsvond in de vorm<br />
van een webinar, was het<br />
weer een zeer interessante<br />
en geslaagde middag.<br />
Judith Vocking<br />
Ervaringen met en van EBPcoaches<br />
Het spits werd afgebeten door Marijke<br />
van Buren. Marijke is verpleegkundige<br />
op de acute opname-afdeling, onderzoeker<br />
bij het Leerhuis en lid van het<br />
verpleegkundig stafconvent. Zij deed<br />
onderzoek naar de ervaring met de rol<br />
van EBP-coaches bij het bevorderen<br />
van EBP onder verpleegkundigen in<br />
OLVG. Zij zette sterke en zwakke punten,<br />
bedreigingen en kansen op een rij. Haar<br />
aanbeveling was EBP-coaches in hun<br />
rol te zetten door: 1) randvoorwaarden<br />
te creëren, zoals tijd, steun en erkenning<br />
vanuit de afdeling, 2) ze handvatten en<br />
kennis te bieden over EBP en de implementatie<br />
ervan, 3) ze de mogelijkheid te<br />
geven een netwerk op te bouwen, en 4)<br />
te zorgen voor een podium om hun bevindingen<br />
te presenteren. Marijkes onderzoekresultaten<br />
staan op pagina 24.<br />
Uitreiking verpleegkundige<br />
afstudeerprijs<br />
Vervolgens kondigde dagvoorzitter Kim<br />
Henkels de Lange, IC-verpleegkundige<br />
en EBP-coach, de drie genomineerden<br />
aan voor de verpleegkundige afstudeerprijs.<br />
Zij hadden allen zelf een filmpje<br />
gemaakt waarin ze hun onderzoek<br />
presenteerden. De juryprijs was voor<br />
IC-verpleegkundige Jessie Houben.<br />
Oncologieverpleegkundige Tessa Binken<br />
won de publieksprijs en een eervolle<br />
derde plek was voor CCU-verpleegkundige<br />
Jonna Reedijk-van der Wal. Op de<br />
volgende drie pagina’s vertellen zij over<br />
hun onderzoeken.<br />
Zichtbaarheid vanuit de kracht<br />
van het vak<br />
Keynotespeaker Catharina van Oostveen<br />
sloot de webinar af met een bevlogen<br />
en inspirerend betoog over hoe je je<br />
als verpleegkundige kunt professionaliseren<br />
(met hulp van anderen). Catharina<br />
is senior adviseur wetenschap van<br />
de onderzoekslijn ‘Nurse emPOWERed<br />
for professional practice’ in het Spaarne<br />
Gasthuis, bestuurslid STZ en hoofdredacteur<br />
van het onderzoekskatern<br />
van TVZ. In al die rollen is haar drive het<br />
geloof dat verpleegkundigen samen<br />
met andere zorgprofessionals een cruciale<br />
rol hebben in het leveren van goede<br />
kwaliteit patiëntenzorg. ‘Door corona<br />
zijn we nog nooit zo zichtbaar geweest<br />
als in 2020’, zegt ze. ‘Maar tegelijkertijd<br />
zijn we ook nog steeds een beetje onzichtbaar.<br />
Dat moet veranderen, want<br />
zichtbaarheid maakt dat je deskundigheid<br />
wordt erkend.’ Ze stelt dat verpleegkundigen<br />
meer zichtbaar moeten<br />
worden vanuit de kracht van hun vak<br />
en moeten laten zien wat ze doen. Het<br />
is daarbij essentieel om leiderschap te<br />
tonen. Niet alleen op de eigen afdeling<br />
en in de organisatie, maar ook in de<br />
samenleving. Het innemen van strategische<br />
posities is essentieel voor de<br />
positionering en erkeninning van het<br />
verpleegkundig vakgebied. ‘De kansen<br />
zijn er nu, maar we moeten ze wel pakken’,<br />
sluit Catharina haar betoog af.<br />
Het webinar gemist? Kijk het terug via:<br />
https://olvg.instilled.com:443/player/<br />
medium/1827603183753500319<br />
Save the date<br />
17 november <strong>2021</strong> van 15.30 tot 17.30<br />
uur: (online) minisymposium verpleegkundig<br />
onderzoek. Thema:<br />
‘Leiderschap voor en door verpleegkundigen’.<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 10
Verpleegkundige afstudeerprijs<br />
Zelfdetubatie op de IC;<br />
hoe voorkomen?<br />
Tijdens het verpleegkundig<br />
minisymposium<br />
won IC-verpleegkundige<br />
Jessie Houben de<br />
jury prijs voor haar afstudeeronderzoek.<br />
Zij<br />
zocht uit welke factoren<br />
de kans verhogen dat<br />
beademde IC-patiënten<br />
zichzelf detuberen.<br />
Waarom heb je voor dit<br />
onderwerp gekozen?<br />
‘Veel beademde patiënten op de IC<br />
hebben last van tube-irritatie. Soms<br />
leidt dit tot zelfdetubatie. Voor ICverpleegkundigen<br />
is dat een angst,<br />
want de gevolgen ervan kunnen groot<br />
zijn. Het strottenhoofd kan beschadigd<br />
raken, er kan een longontsteking<br />
ontstaan en een patiënt kan zelfs<br />
komen te overlijden. Retubatie is ook<br />
niet wenselijk, want dan moet iemand<br />
weer in slaap worden gebracht om de<br />
tube te plaatsen. Ik was benieuwd wat<br />
we kunnen doen om zelfdetubatie te<br />
voorkomen en heb de risicofactoren<br />
en zorguitkomsten van zelfdetubatie in<br />
kaart gebracht. Dit heb ik gedaan ter<br />
afronding van de master Critical Care.’<br />
Hoe heb je je onderzoek<br />
aangepakt?<br />
‘In een retrospectief cohortonderzoek<br />
heb ik allereerst gekeken hoeveel volwassen<br />
patiënten in de periode januari<br />
2017 tot januari 2020 op de IC van<br />
OLVG beademd werden en hoeveel<br />
daarvan zichzelf hebben gedetubeerd.<br />
Dat waren er 88 van de 3.566 (2,5%).<br />
Vervolgens heb ik in de dossiers de<br />
variabelen verzameld die mogelijk van<br />
invloed kunnen zijn op zelfdetubatie<br />
en heb die met behulp van SPSS geanalyseerd.<br />
Hierbij heb ik de groep<br />
zelfdetubaties vergeleken met de groep<br />
geplande detubaties.’<br />
Wat waren je belangrijkste<br />
bevindingen?<br />
‘Patiënten die zichzelf hadden gedetubeerd,<br />
waren voornamelijk niet-chirurgisch<br />
en hadden vaker respiratoire problemen.<br />
Ze scoorden hoger op APACHE II<br />
en IV (mate van ziekte) en SOFA (sepsis)<br />
en gebruikten vaker rustgevende medicatie,<br />
zoals benzodiazepinen en haloperidol.<br />
Daarnaast was er vaker sprake van<br />
agitatie en delier. En – heel opvallend<br />
– 45,5% van de patiënten was gefixeerd.<br />
Tot slot bleek het aantal zelfdetubaties<br />
hoger tijdens nachtdiensten en pauzes.<br />
Ik heb een univariabele analyse gedaan,<br />
waardoor ik geen zicht heb gekregen op<br />
de onderlinge beïnvloeding van de risicofactoren.<br />
Daarvoor is eigenlijk nog een<br />
multivariabele analyse nodig.<br />
Qua zorguitkomsten bleken zelfdetubatie-patiënten<br />
een langere ligduur op de<br />
IC te hebben, een langere beademingsduur<br />
en ze werden vaker geretubeerd.<br />
Wat opvalt, is dat de reïntubatiegraad<br />
in deze groep – reïntubatie binnen 48<br />
uur na zelfdetubatie – wel heel laag<br />
was: 6,8%. Hieruit zou je kunnen concluderen<br />
dat deze patiënten niet tijdig<br />
zijn gedetubeerd.’<br />
Hebben je resultaten geleid tot<br />
veranderingen op de werkvloer?<br />
‘Mijn thesis bevat ook een implementatieplan,<br />
waar onder andere in staat<br />
hoe je risicoscores kunt berekenen en<br />
welke preventieve interventies mogelijk<br />
zijn. Maar door corona heeft dit vertraging<br />
opgelopen. Wel ben ik bij de fixatiewerkgroep<br />
gevraagd en zijn we bezig<br />
de fixaties te verbeteren door onder<br />
andere fixatietrainingen op te zetten.<br />
Het speelt dus wel op de werkvloer.’<br />
Hoe was het om de juryprijs te<br />
winnen?<br />
‘Heel leuk! Ik heb nog getwijfeld of<br />
ik mijn afstudeerthesis zou insturen,<br />
want door de combinatie van de ICopleiding<br />
en corona was het in die<br />
periode allemaal best zwaar. Maar ik<br />
heb er geen spijt van. Ik heb er veel van<br />
geleerd en de waardering geeft me<br />
energie.’<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 11
Verpleegkundige afstudeerprijs<br />
Seksuele disfunctie en<br />
veranderd zelfbeeld; wat<br />
adviseer je de patiënt?<br />
Oncologieverpleegkundige<br />
Tessa Binken<br />
won de publieksprijs.<br />
Ze zocht uit welke<br />
interventies een positief<br />
effect hebben<br />
op het verminderen<br />
van seksuele disfunctie<br />
en veranderd<br />
zelfbeeld bij patiënten<br />
die oncologische<br />
gastro-enterologische<br />
chirurgie hebben<br />
ondergaan.<br />
Waarom heb je voor dit<br />
onderwerp gekozen?<br />
‘Veel gastro-enterologische oncologiepatiënten<br />
krijgen na de operatie<br />
te maken met seksuele disfunctie en<br />
een veranderd zelfbeeld. Dat kan veel<br />
invloed hebben op hun kwaliteit van<br />
leven. Maar ondanks dat dit onderwerp<br />
zo belangrijk is, staat het helemaal<br />
onderaan het anamneseformulier en<br />
wordt het eigenlijk altijd overgeslagen.<br />
Het is natuurlijk iets waar mensen<br />
niet makkelijk over praten, ook omdat<br />
er op het moment van opname vaak<br />
nog geen klachten zijn. Mijn collega’s<br />
gaven aan dat ze eigenlijk niet wisten<br />
welke tips ze patiënten konden geven<br />
voor thuis. Dat bracht mij op het idee<br />
om in de literatuur uit te zoeken welke<br />
klachten mensen na gastro-intestinale<br />
chirurgie hebben ten aanzien van zelfbeeld<br />
en seksueel functioneren. En<br />
welke zelfhulp interventies er op dit gebied<br />
zijn.’<br />
Hoe heb je je onderzoek aangepakt?<br />
‘Ik heb in PubMed gezocht naar artikelen<br />
waarin oncologische operaties<br />
waren uitgevoerd en waarin interventies<br />
voor seksuele disfunctie of veranderd<br />
zelfbeeld na een operatie werden beschreven.<br />
Na selectie bleven er vier studies<br />
over die ik in mijn onderzoek heb<br />
geïncludeerd.’<br />
Wat waren je belangrijkste<br />
bevindingen?<br />
‘De seksuele klachten die vrouwen melden<br />
zijn: verminderd libido, droge vagina,<br />
veranderd orgasme, pijn tijdens het<br />
vrijen en veranderd zelfbeeld. Mannen<br />
hebben moeite met het krijgen en houden<br />
van een erectie en droge orgasmes. Als<br />
succesvolle interventie wordt voor beide<br />
groepen lotgenotencontact genoemd.<br />
Vrouwen kunnen daarnaast baat hebben<br />
bij glijmiddel, een vibrator en zelfbevrediging.<br />
Mannen zijn geholpen met injecties<br />
en medicijnen. Ik had gehoopt dat er voor<br />
mannen iets meer uitgekomen was, want<br />
dit zijn interventies waarvoor je eerst<br />
naar de huisarts moet. Tot slot bleken een<br />
folder en een vragenlijst zorgverleners<br />
houvast te kunnen bieden om het gesprek<br />
met patiënten aan te gaan.’<br />
Hebben jullie die inmiddels op de<br />
afdeling geïmplementeerd?<br />
‘Nog niet, maar dat gaat zeker gebeuren.<br />
Ik heb een folder ontwikkeld waarin de<br />
zelfhulpinterventies worden benoemd,<br />
en mijn collega heeft een vragenlijst gemaakt.<br />
Zij is nu met zwangerschapsverlof,<br />
maar daarna pakken we het weer op. Het<br />
is de bedoeling dat patiënten de folder bij<br />
ontslag meekrijgen in combinatie met een<br />
vervolgafspraak. Voorafgaand daaraan<br />
vullen ze de vragenlijst in. Het gesprek<br />
kan dan heel gericht gevoerd worden en<br />
zo nodig kan professionele hulp ingeschakeld<br />
worden.’<br />
Hoe was het om aan de<br />
verkiezing mee te doen?<br />
‘Ik vond het mooi om de feedback van de<br />
jury te horen. Zij vertelden dat dit onderwerp<br />
ziekenhuisbreed speelt en dat alle<br />
zorgverleners ertegenaan lopen. Ook andere<br />
afdelingen kunnen dus iets aan mijn<br />
onderzoeksresultaten hebben. En voor<br />
patiënten is het ook echt belangrijk. Zij<br />
worden er iedere dag aan herinnerd dat<br />
hun lichaam ze in de steek gelaten heeft<br />
en nog steeds niet optimaal functioneert.’<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 12
Verpleegkundige afstudeerprijs<br />
Bloedafname; cilinderspuit<br />
of vacuümsysteem?<br />
CCU-verpleegkundige Jonna Reedijk-van der Wal eindigde op een eervolle<br />
derde plek. Zij zocht uit of er verschil is in de kwaliteit en laboratoriumwaarden<br />
van bloed afgenomen met een cilinderspuit of een vacuümsysteem.<br />
Waarom heb je voor dit<br />
onderwerp gekozen?<br />
‘Toen ik op de CCU ging werken,<br />
viel het me op dat de<br />
bloedafname regelmatig gebeurde<br />
met een cilinderspuit<br />
via een veneuze of arteriële<br />
katheter. Ik was gewend dat<br />
hiervoor een vacuümsysteem<br />
–Venojet luer adaptor – werd<br />
gebruikt. Die methode bleek<br />
ook voorgeschreven te zijn in<br />
het protocol. De reden dat verpleegkundigen<br />
toch kozen voor<br />
de cilinderspuit, is dat het met<br />
een vacuüm systeem niet altijd<br />
lukt om bloed uit de katheter<br />
te krijgen. Dan moet je op zoek<br />
naar een andere oplossing en<br />
ligt de cilinderspuit voor de<br />
hand. Het andere alternatief is<br />
namelijk mensen prikken. Maar<br />
omdat er soms meerdere keren<br />
per dag bloed afgenomen moet<br />
worden, is dat niet wenselijk. Ik<br />
vroeg me af of het gebruik van<br />
een cilinderspuit de kwaliteit van het<br />
bloedmonster beïnvloedt (hemolyse)<br />
ten opzichte van het gebruik van een<br />
vacuümsysteem. En of de gemeten laboratoriumwaarden<br />
wel even betrouwbaar<br />
zijn.’<br />
Hoe heb je je onderzoek<br />
aangepakt?<br />
‘Ik heb literatuuronderzoek gedaan in<br />
de vorm van een critically appraised<br />
topic. Vanuit mijn opleiding kreeg ik<br />
richting hoe ik dat moest aanpakken,<br />
maar ik heb ook hulp gekregen van een<br />
informatiespecialist van de bibliotheek,<br />
een epidemioloog van het Leerhuis en<br />
de EBP-coach op mijn afdeling. Een<br />
zoekopdracht in PubMed leverde een<br />
aantal artikelen op, waarvan er één<br />
heel veelbelovend was. Helaas bleek die<br />
in het Japans. Uiteindelijk bleven er vier<br />
artikelen en een richtlijn over die ik heb<br />
uitgeplozen.’<br />
Wat waren je belangrijkste<br />
bevindingen?<br />
‘Uit twee studies bleek dat de hemolyse<br />
groter is bij het gebruik van een cilinderspuit<br />
ten opzichte van een vacuümsysteem.<br />
Een andere studie concludeerde<br />
echter het tegenovergestelde.<br />
Daardoor, en ook door de matige<br />
kwaliteit van de studies, was het<br />
voor mij lastig om de onderzoeksvraag<br />
over de bloedkwaliteit te beantwoorden.<br />
Wat betreft de laboratoriumuitslagen<br />
wees de vierde studie uit dat<br />
er geen klinisch relevant verschil is<br />
tussen beide methoden van bloedafname.<br />
Tot slot kwam ik erachter dat de<br />
richtlijn voor bloedafname die we<br />
in OLVG hanteren, gebaseerd is op<br />
een heel oude studie van slechte<br />
kwaliteit. Ik heb de praktijkopleider<br />
die over de venapuncties gaat mijn<br />
verslag gestuurd, dus wellicht krijgt<br />
dit nog een vervolg.’<br />
Wat waren je aanbevelingen?<br />
‘Op basis van de resultaten die ik<br />
heb gevonden, is er geen duidelijke<br />
voorkeur voor een methode.<br />
Toch raad ik verpleeg kundigen aan<br />
het vacuüm systeem te gebruiken,<br />
omdat dit de kans op prikaccidenten<br />
verkleint. En verder is er eigenlijk meer<br />
onderzoek nodig, bij voorkeur in een<br />
geblindeerde en gerandomiseerde setting.’<br />
Hoe was het om mee te dingen<br />
naar de verpleegkundige<br />
afstudeerprijs?<br />
‘Een hele eer en ik had het niet verwacht,<br />
omdat er niet zoveel uit mijn<br />
onderzoek was gekomen. Ik vond het<br />
wel heel spannend, want eigenlijk houd<br />
ik niet van zo veel aandacht. Maar het<br />
was een heel leuke ervaring.’<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 13
Critically appraised topic<br />
Bloedkweken afnemen<br />
op de Spoedeisende Hulp<br />
met één of twee sets?<br />
Levert het afnemen van twee sets bloedkweken<br />
op de Spoedeisende Hulp bij volwassen patiënten<br />
met koorts en een indicatie voor het afnemen van<br />
bloedkweken, betrouwbaardere resultaten op dan<br />
het afnemen van één set?<br />
Karen Smit, SEH-verpleegkundige<br />
Achtergrond<br />
Sepsis als gevolg van een bacteriële<br />
infectie, is één van de meest voorkomende<br />
oorzaken van morbiditeit en<br />
mortaliteit bij kritisch zieke patiënten.<br />
De mortaliteit in het ziekenhuis, die<br />
direct verband houdt met sepsis, ligt<br />
tussen de 16% en 40% 1 . Het tijdig identificeren<br />
van het soort micro-organisme<br />
dat de sepsis veroorzaakt en toediening<br />
van de juiste antibiotica, spelen een essentiële<br />
rol in de behandeling. Hierbij is<br />
het onderzoeken van bloedkweken één<br />
van de belangrijkste diagnostische methoden<br />
voor het identificeren van het<br />
soort micro-organisme.<br />
Op de Spoedeisende Hulp (SEH) worden<br />
veelvuldig bloedkweken afgenomen.<br />
De hoeveelheid sets (een set bevat<br />
twee kweekflessen; een aërobe en een<br />
an aërobe) die wordt afgenomen verschilt<br />
echter per locatie. Op de SEH van<br />
OLVG, locatie West wordt één set afgenomen<br />
en op de SEH van OLVG, locatie<br />
Oost twee sets. In het OLVG-protocol<br />
venapunctie staat het volgende: ‘Als<br />
er twee orders voor een bloedkweek<br />
geplaatst zijn, dienen die in één keer<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 14
prikken afgenomen te worden’ (singlesampling)<br />
2 . Er wordt niet voorgeschreven<br />
hoeveel bloedkweken er in totaal<br />
afgenomen moeten worden. Dit leidde<br />
tot de volgende PICO:<br />
P<br />
I<br />
C<br />
O<br />
Volwassen patiënten op de SEH<br />
geïndiceerd voor het onderzoeken<br />
van bloedkweken vanwege koorts<br />
Eén set bloedkweken afnemen<br />
Twee sets bloedkweken afnemen<br />
Betrouwbaarste uitkomsten van<br />
afname van bloedkweken op de<br />
SEH<br />
(P=patiënt, I=interventie, C=vergelijking,<br />
O=uitkomst)<br />
Zoekstrategie en uitkomst<br />
Op 25 <strong>mei</strong> 2020 is met behulp van de informatiespecialist<br />
van OLVG in PubMed<br />
gezocht met de volgende termen:<br />
blood[ti] AND culture*[ti] AND<br />
(collect*[tiab] OR sampl*[tiab]) AND<br />
(set OR sets OR sample* OR bottle*)<br />
AND anaerobic AND aerobic<br />
Daarnaast is in iProva gezocht naar<br />
protocollen.<br />
De PubMed search leverde 60 artikelen<br />
op. Hiervan werden er 51 geëxcludeerd<br />
op basis van titel en abstract. Vervolgens<br />
werden nog zes artikelen geëxcludeerd<br />
na het lezen van de volledige<br />
tekst. Na het toepassen van de in- en<br />
exclusiecriteria bleven er drie artikelen<br />
over. Deze werden beoordeeld met de<br />
checklists van Cochrane 3 . Alleen Nederlands-<br />
en Engelstalige artikelen, waarin<br />
patiënten ouder dan 18 jaar met koorts<br />
zijn onderzocht, kwamen in aanmerking<br />
voor inclusie. Artikelen ouder dan tien<br />
jaar en artikelen over andere vormen<br />
van bloedafname zijn niet meegenomen.<br />
Resultaten<br />
De prospectieve studie van Elantamilan<br />
e.a. 1 bestudeerde de rol van single<br />
en multi sampling van verschillende<br />
afnamepunten op hetzelfde tijdstip.<br />
Er zijn 1.054 bloedkweken geanalyseerd<br />
over een periode van één jaar.<br />
De sensitiviteit voor de afname van<br />
één, twee of drie sets bloedkweken was<br />
respectievelijk 85,67%, 96,59% en 100%<br />
(P
Epidemiologica<br />
Hulp bij het lezen van<br />
Engelse publicaties<br />
Voor evidence-based practice (EBP) is het lezen en<br />
begrijpen van wetenschappelijke artikelen van groot<br />
belang. Bij Engelstalige artikelen kan dat behoorlijk<br />
lastig zijn. Wil je een artikel sneller en effectiever<br />
kunnen lezen, dan gaat het niet alleen om de Engelse<br />
woorden, maar vooral ook om de structuur van de<br />
tekst.<br />
Lisette van Hulst, docente wetenschappelijk schrijven bureau Text and Training<br />
Voordat je begint met lezen, is het handig<br />
om te weten waar je bepaalde informatie<br />
kunt verwachten in een artikel.<br />
Als het goed is, heeft de auteur het verslag<br />
van zijn onderzoek namelijk logisch<br />
opgebouwd. Aan het begin staat altijd<br />
de samenvatting, het zogenaamde ‘abstract’.<br />
Dan volgt de ‘introductie’, waar<br />
alleen informatie in staat die al voor het<br />
onderzoek bekend was, zoals het centrale<br />
probleem, de bijdragen van eerdere<br />
studies, de nog niet beantwoorde<br />
vragen en de doelstelling van het onderzoek.<br />
Die introductie hoef je meestal<br />
niet te lezen, want het probleem en de<br />
doelstelling staan ook al in het abstract,<br />
en de rest is niet van belang voor EBP.<br />
Daarna volgt in de ‘methode’ een beschrijving<br />
van wat er precies is gedaan.<br />
Dat deel is vooral relevant als je zelf ook<br />
onderzoek wilt doen. In de ‘resultaten’<br />
staan de uitkomsten van het onderzoek,<br />
inclusief tabellen en grafieken, maar<br />
zonder verdere uitleg of interpretatie<br />
van de context. Als je niet heel diep<br />
Text and Training<br />
Schrijftraining en tekstredactie<br />
www.textandtraining.com<br />
in het onderwerp zit, kan dit gedeelte<br />
moeilijk te begrijpen zijn. Maar dat is<br />
niet zo erg als het lijkt. Gelukkig wordt<br />
het belang van de resultaten namelijk<br />
nader uitgelegd in de ‘discussie’. Hier<br />
vergelijken de auteurs hun uitkomsten<br />
met die van eerdere onderzoeken en<br />
geven aan in hoeverre hun bevindingen<br />
kunnen bijdragen aan een verbetering<br />
van de klinische praktijk. Ook de<br />
beperkingen van het onderzoek staan<br />
hier, zodat je weet welke conclusies je<br />
niet uit dit onderzoek kunt trekken. Tot<br />
slot volgt de ‘conclusie’, waarin de onderzoekers<br />
hun belangrijkste adviezen<br />
samenvatten.<br />
Kernzin<br />
Als je deze structuur kent, kun je er dus<br />
voor kiezen om na het abstract eerst de<br />
discussie te lezen. Daar vind je waarschijnlijk<br />
al veel antwoorden op de vragen<br />
die voor EBP van belang zijn. Als je<br />
daarna nog specifieke informatie nodig<br />
hebt, kun je altijd nog naar de resultaten<br />
of de methode gaan en daar alleen<br />
die alinea’s opzoeken die voor jou relevant<br />
zijn.<br />
In het ideale geval behandelt iedere<br />
alinea slechts één onderwerp en wordt<br />
dat onderwerp meteen duidelijk aangekondigd<br />
in de eerste zin, de zogenaam-<br />
de kernzin. Vervolgens is het de bedoeling<br />
dat alle andere zinnen binnen die<br />
alinea verdere uitleg of bewijs leveren<br />
voor de bewering in de kernzin. Als de<br />
alinea’s zo zijn opgebouwd, kun je snel<br />
door de tekst heen scannen door alleen<br />
steeds de eerste zin te lezen, tot je de<br />
alinea gevonden hebt die je zoekt.<br />
Helaas beheersen nog lang niet alle<br />
auteurs deze manier van alinea’s opbouwen.<br />
Dat merk je dan vanzelf, want<br />
dan snap je vaak al bij de tweede zin<br />
niet meer wat die met de eerste zin van<br />
de alinea te maken heeft. In dat geval<br />
staat de samenvattende zin waarschijnlijk<br />
aan het eind van de alinea, als<br />
een soort conclusie. Probeer maar eens<br />
of je zo’n passage beter begrijpt als je<br />
eerst de laatste zin van de alinea leest.<br />
Struikelblok<br />
In principe is het altijd de taak van de<br />
auteur om een tekst zo leesbaar mogelijk<br />
op te schrijven. Als het dus moeilijk<br />
blijkt een wetenschappelijk artikel te lezen,<br />
dan is de kans groot dat de schrijver<br />
steken heeft laten vallen. Dat geldt<br />
niet alleen voor de opbouw van alinea’s,<br />
maar ook voor de woordkeus. Als er veel<br />
onduidelijke uitdrukkingen worden gebruikt,<br />
kun je daar als lezer behoorlijk<br />
last van hebben.<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 16
Natuurlijk moet je wel enige kennis hebben<br />
van het Engels. Maar als het goed<br />
is, ken je al heel veel Engelse vaktermen<br />
en formuleringen. Bovendien hoef je<br />
meestal niet elk woord te kennen om de<br />
strekking van een goed geschreven zin<br />
te begrijpen. Als je wel wilt weten wat<br />
een bepaald woord precies betekent,<br />
zijn er allerlei hulpmiddelen om daar<br />
snel achter te komen, zoals Google<br />
translate of het Medisch Woordenboek<br />
op de website www.gezondheidsplein.nl.<br />
Ook de grammatica is meestal niet het<br />
grootste struikelblok bij het lezen van<br />
een Engelse tekst. Als Engelse zinnen<br />
op de juiste manier zijn opgebouwd, zijn<br />
ze juist heel eenvoudig te lezen. Maar<br />
het probleem is vaak dat auteurs niet<br />
hebben geleerd hoe zij Engelse zinnen<br />
het beste kunnen opbouwen. Dat geldt<br />
vooral voor al die wetenschappers vanuit<br />
de hele wereld die niet van huis uit<br />
Engelstalig zijn.<br />
Veel Nederlandstalige wetenschappers<br />
passen bijvoorbeeld automatisch<br />
de Nederlandse manier van schrijven<br />
toe, waarbij een zin begint met nieuwe,<br />
belangrijke informatie die de lezer niet<br />
direct kan plaatsen. Een voorbeeld:<br />
Orthopedic problems such as back<br />
problems and adopting bad posture to<br />
appear smaller have been linked to tall<br />
stature. Zo’n zin is voor iedereen moeilijk<br />
te lezen, want in het Engels moet<br />
de volgorde van informatie precies<br />
andersom zijn: Tall stature (dat is waar<br />
de hele tekst over ging) has been linked<br />
to (nu komt de nieuwe info:) orthopedic<br />
problems, such as back problems and<br />
adopting bad posture to appear smaller.<br />
Zoek het werkwoord<br />
Een goede Engelse zin begint dus met<br />
informatie die al bekend is voor de lezer.<br />
Nieuwe informatie volgt pas na het<br />
werkwoord, en de belangrijkste nieuwe<br />
informatie staat helemaal aan het eind<br />
van de zin, omdat daar in het Engels de<br />
klemtoon ligt. Het werkwoord daarentegen<br />
moet in het Engels zo snel mogelijk<br />
aan bod komen, zodat de lezer meteen<br />
weet wat er in de zin gebeurt. Als een<br />
zin moeilijk leesbaar is, staat het werkwoord<br />
meestal te ver aan het einde<br />
van de zin, zoals hier: An association<br />
between complaints with long lasting<br />
exercise and disorders of the lipids metabolism<br />
or between complaints with<br />
short, intensive exercise and disorders<br />
of the glycogen metabolism was not<br />
found. Een Engelse auteur zou zeggen:<br />
No association was found between ….<br />
Dan is het meteen veel duidelijker. Als<br />
je dit weet, kun je in een onbegrijpelijke<br />
Engelse zin eerst zoeken naar het vervoegde<br />
werkwoord. Als je dat gevonden<br />
hebt, begrijp je meestal makkelijker wat<br />
de auteur wilde zeggen.<br />
Of een wetenschappelijk artikel duidelijk<br />
en leesbaar is, is dus vooral een<br />
kwestie van structuur. Als de zinnen,<br />
de alinea’s en het hele artikel goed zijn<br />
opgebouwd, kunnen lezers snel de informatie<br />
vinden die ze zoeken. Als ze<br />
niet goed zijn opgebouwd, zijn wetenschappelijke<br />
teksten inderdaad moeilijk<br />
leesbaar – maar dat ligt dan aan de<br />
auteur, niet aan de lezer!<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 17
Verpleegkundig leiderschapsprogramma ZonMw<br />
‘Iedere dienst is een<br />
bron voor potentiële<br />
onderzoeksvragen’<br />
De afgelopen twee jaar nam Saskia Rijkenberg,<br />
klinisch epidemioloog en verpleegkundige op de<br />
afdeling Geriatrie, deel aan het verpleegkundig<br />
leiderschapsprogramma ‘Leadership Mentoring in<br />
Nurse Research’ van ZonMw.<br />
Wat houdt het<br />
leiderschapsprogramma in?<br />
‘Het programma heeft tot doel een<br />
kweekvijver voor toonaangevende verpleegkundige<br />
onderzoekers te creëren.<br />
De verpleegkundig leiders van de toekomst,<br />
zeg maar. Met een groep van<br />
achttien gepromoveerde verpleegkundigen<br />
deden we intervisie, volgden we<br />
interactieve workshops en woonden we<br />
lezingen van (verpleegkundig) hoogleraren<br />
bij. Daarnaast had iedereen een<br />
mentor – in mijn geval professor Bianca<br />
Buurman – om je ontwikkeling als verpleegkundig<br />
onderzoeker te bespreken.’<br />
Wat heeft het programma je<br />
opgeleverd?<br />
‘Mijn netwerk is uitgebreid met zeventien<br />
leuke, bevlogen mensen uit uiteenlopende<br />
vakgebieden. Het delen van<br />
ervaringen is heel waardevol. De lezingen<br />
van de verpleegkundig hoogleraren<br />
waren inspirerend én verhelderend. Omdat<br />
ze nog met zo weinig zijn, zijn ze genoodzaakt<br />
hun werkveld breed te houden.<br />
Als je hoort wat voor werkweken die<br />
mensen maken, dan schrik je wel.<br />
Voor mij persoonlijk is het nog duidelijker<br />
geworden dat ik het liefst onderzoek<br />
dichtbij de werkvloer doe. En daarvoor<br />
vind ik dat je zelf ook frequent op die<br />
werkvloer moet staan. Daarom ben ik<br />
extra blij dat ik weer een à twee dagen<br />
per week ‘met de klompen in de klei’ op<br />
de Geriatrie werk; een topafdeling met<br />
lieve, bevlogen collega’s die heel goede,<br />
praktische ideeën hebben om de zorg<br />
te verbeteren. En ook voor mijzelf is<br />
iedere dienst een bron voor potentiële<br />
onderzoeksvragen.’<br />
Waar liggen nog uitdagingen<br />
voor verpleegkundig<br />
wetenschappelijk onderzoek?<br />
‘Het is een flinke uitdaging om als verpleegkundige<br />
klinische en wetenschappelijke<br />
werkzaamheden te combineren.<br />
Ondanks de huidige initiatieven om gecombineerde<br />
functies te creëren, is de<br />
praktijk weerbarstig en moeten op dit<br />
gebied nog de nodige noten gekraakt<br />
worden.<br />
Daarnaast blijft het in de praktijk erg<br />
lastig om een verpleegkundige onderzoekslijn<br />
van de grond te krijgen. Als<br />
onderzoeker ‘leef’ je vaak van subsidie<br />
naar subsidie en is het steeds spannend<br />
of je onderzoeksprojecten kunt<br />
starten of voortzetten. Het werven van<br />
subsidies kost ontzettend veel tijd en je<br />
hengelt met een grote groep onderzoekers<br />
in dezelfde dunbevolkte vijver. Als<br />
je als organisatie verpleegkundig onderzoek<br />
en kwaliteitsverbetering op een<br />
hoger plan wilt tillen, moet je er eigenlijk<br />
structureel geld voor begroten.’<br />
Hoe zie je je eigen toekomst?<br />
‘Misschien ben ik nu te eerlijk, maar ondanks<br />
dat ik echt heel enthousiast ben<br />
over verpleegkundig onderzoek, vind ik<br />
het ingewikkeld om dit ook structureel<br />
in de avonduren en weekenden te moeten<br />
doen om hoger op de wetenschappelijke<br />
carrièreladder te komen. Als je<br />
verder wilt komen in de wetenschap lijkt<br />
het de mores er vrije tijd in te steken.<br />
Deze tijd kan ik echter maar één keer<br />
gebruiken en er zijn zo veel dingen die<br />
ik leuk vind. Zoals het project Muziek@<br />
OLVG dat ik met drie collega’s met<br />
steun van het OLVG Innovatiefonds<br />
heb opgezet, waarmee we live muziek<br />
organiseren voor onze patiënten. Daar<br />
krijgen we zulke mooie reacties op. Ik<br />
blijf me dus graag wetenschappelijk inzetten<br />
voor het verbeteren van het verpleegkundig<br />
vak en de zorg voor onze<br />
patiënten, maar dan bij voorkeur met<br />
regelmaat als ‘zingende zuster’.<br />
Nadat dit interview is afgenomen, heeft Saskia<br />
gesolliciteerd op een opleidingsplek voor<br />
verpleegkundig specialist in een verzorgingshuis en<br />
is aangenomen.<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 18
Kwartet EBP-coaches<br />
Sinds 2019 leiden we in OLVG verpleegkundigen op tot<br />
EBP-coach. Zij spelen een belangrijke rol bij het toepassen<br />
en verankeren van evidence-based practice (EBP) op<br />
de afdeling. In dit kwartet vertellen vier EBP-coaches (in<br />
opleiding) over hun werkzaamheden en ervaringen.<br />
Judith Vocking<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 19
Kwartet EBP-coaches<br />
Optiflow<br />
op de Longafdeling<br />
Waarom ben je de opleiding tot<br />
EBP-coach gaan doen?<br />
‘Ik ben van nature nieuwsgierig en wil<br />
altijd graag weten waarom dingen op<br />
een bepaalde manier gebeuren. Op de<br />
afdeling vielen me zaken op, waarvan<br />
ik me afvroeg of ze niet anders konden.<br />
Ik had het daar met mijn collega Cindy<br />
Scholten over, die EBP-coach is op onze<br />
afdeling. Zij raadde me aan de opleiding<br />
te doen.’<br />
Wat betekent EBP voor jou?<br />
‘EBP is voor mij veiligheid. Het feit dat<br />
iets is onderzocht, betekent dat erover<br />
is nagedacht en dat er bewijs voor is. Als<br />
je twijfelt over een handeling die je verricht<br />
en EBP kan je zekerheid geven, dan<br />
werk je veilig.’<br />
: EBP is voor mij<br />
veiligheid<br />
Implementatie Optiflow<br />
Afgelopen oktober hebben we op de afdeling<br />
Longgeneeskunde het beademingsapparaat<br />
Optiflow in gebruik genomen. Dit plan bestond al<br />
langer, maar door COVID-19 en de toestroom van<br />
patiënten, kwam het in een stroomversnelling. We<br />
vroegen ons af of we het aantal overplaatsingen<br />
naar de IC konden terugbrengen door de Optiflow<br />
in te zetten op een lage beademingsintensiteit.<br />
Samen met een paar collega’s ben ik<br />
aangewezen als een soort projectleider voor de<br />
implementatie. Wij coördineerden de scholing<br />
van verpleegkundigen, regelden de materialen en<br />
gaven instructies op de werkvloer.<br />
Omdat we de eerste verpleegafdeling zijn die deze<br />
werkwijze hanteert, hebben we van dit project een<br />
pilot gemaakt. Er is een 0-meting gedaan en hoewel<br />
de officiële resultaten pas later dit jaar bekend<br />
zijn, zien we al een daling in de opnameduur en het<br />
aantal overplaatsingen naar de IC.<br />
Noura El Fahim,<br />
verpleegkundige<br />
Longgeneeskunde en<br />
EBP-coach in opleiding<br />
Take-home<br />
message<br />
Met EBP kunnen<br />
we de zorg<br />
op een kritische<br />
manier veilig<br />
verbeteren. EBP<br />
staat voor toekomst!<br />
Wat vind je van de opleiding tot<br />
nu toe?<br />
‘Ik ging er blanco in en ik ben tot nu toe<br />
niet teleurgesteld. Er wordt veel verdieping<br />
gegeven en er is ruimte om bij onderwerpen<br />
stil te staan. Een CAT schrijven<br />
is voor mij nieuw. Cindy begeleidt<br />
me hierbij en omdat we directe collega’s<br />
zijn, is het lijntje kort. Dat is fijn.’<br />
Wat zijn je ambities als<br />
toekomstig EBP-coach?<br />
‘Ik wil een duidelijke rol gaan vervullen<br />
in het begeleiden van studenten op onze<br />
afdeling. Ook wil ik mijn collega’s meer<br />
betrekken bij EBP. Ik krijg nu al af en toe<br />
mailtjes met de vraag of ik met ze mee<br />
wil kijken. Ze weten me dus al te vinden.’<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 20
NaCl én heparine of alleen<br />
heparine?<br />
Kwartet EBP-coaches<br />
Waarom ben je EBP-coach<br />
geworden?<br />
‘Tien jaar geleden heb ik de HBO-V-opleiding<br />
gedaan. Daar werd veel aandacht<br />
besteed aan EBP en dat sprak me erg<br />
aan. Na mijn afstuderen, ben ik er dan<br />
ook meteen mee aan de slag gegaan op<br />
de afdeling. Ik heb een groepje opgericht<br />
waarmee we klinische onzekerheden<br />
uitzochten. Het is dus eigenlijk bijzonder<br />
dat ik al met bepaalde taken van de EBPcoach<br />
bezig was.’<br />
Heb je dan nog wel iets geleerd<br />
tijdens de opleiding?<br />
‘Zeker! De theorie is weer even geüpdatete.<br />
En het was interessant dat EBP in een<br />
: ik was al met bepaalde<br />
taken van de EBP-coach<br />
bezig<br />
Critically appraised topic<br />
Op de verpleegafdeling Oncologie en Hematologie<br />
en de dagbehandeling worden geregeld patiënten<br />
verpleegd met een Porth-a-Cath (PAC). Dit is een<br />
reservoir dat onderhuids wordt aangebracht en<br />
verbonden is met een groot bloedvat. Het wordt<br />
gebruikt als mensen langdurig en met regelmaat<br />
medicatie toegediend krijgen, zoals chemotherapie.<br />
Na infusie werd de PAC altijd geflusht met NaCl en<br />
daarna gehepariniseerd. Vanuit de verpleegkundigen<br />
kwam de vraag of dit evidence based is. Dat<br />
hebben we uitgezocht met behulp van een critically<br />
appraised topic. Uit literatuuronderzoek bleek dat<br />
alleen flushen met NaCl voldoende is. Dit resultaat is<br />
gepresenteerd aan de artsen, waarna het protocol is<br />
aangepast. Het niet hoeven toedienen van heparine<br />
scheelt verpleegkundigen een extra handeling en<br />
bespaart geld. Bovendien brengt iedere handeling<br />
de kans op complicaties met zich mee. De patiënt is<br />
dus ook gebaat bij deze nieuwe werkwijze.<br />
Anna Petra Schuring,<br />
oncologieverpleegkundige<br />
en EBPcoach<br />
Take-home<br />
message<br />
Door weerstanden<br />
in kaart te<br />
brengen, krijg<br />
je handvatten<br />
waarmee je die<br />
weerstanden<br />
vervolgens kan<br />
proberen weg<br />
te nemen.<br />
breder kader werd geplaatst. Er was bijvoorbeeld<br />
aandacht voor verpleegkundig<br />
leiderschap en er werd ruim stilgestaan bij<br />
implementeren. Dat laatste is een belangrijke<br />
stap bij EBP, maar ook een lastige.’<br />
Heeft je rol als EBP-coach je werk<br />
verrijkt?<br />
‘Ik vind het leuk om naast het werk aan<br />
bed, ook te kijken naar kwaliteit van zorg<br />
en daar met collega’s over na te denken.<br />
Wat doen we op de afdeling en moeten we<br />
niet eens uitzoeken of het klopt dat we iets<br />
op een bepaalde manier doen? Natuurlijk<br />
is het niet de bedoeling dat ik alles zelf<br />
oppak. Ik wil ook collega’s en studenten<br />
enthousiasmeren om dat te doen. Zowel<br />
het zelf bezig zijn met EBP als het coachen<br />
van anderen, geeft echt meerwaarde aan<br />
mijn werk.’<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 21
Kwartet EBP-coaches<br />
Preoperatieve patiënten<br />
op één zaal<br />
Waarom ben je de opleiding tot<br />
EBP-coach gaan doen?<br />
‘Ik had op de afdeling aangegeven dat<br />
ik verdieping zocht in mijn werk en toen<br />
kwam deze opleiding voorbij. EBP heeft<br />
me altijd al aangesproken. Ik vind het<br />
belangrijk om patiënten de best beschikbare<br />
zorg te geven en daar kan EBP bij<br />
helpen.’<br />
Wat vind je van de opleiding tot<br />
nu toe?<br />
‘Ik vind het heel leuk en het sluit goed aan<br />
bij wat ik geleerd heb op de HBO-V. Daar<br />
heb ik meerdere literatuurstudies gedaan,<br />
maar ik heb bijvoorbeeld nooit een CAT<br />
: mijn uiteindelijke<br />
ambitie is promoveren<br />
Creëren opnamezaal<br />
Ik ben bezig een zogenaamde opnamezaal op<br />
onze afdeling te creëren. Op dit moment liggen<br />
pre- en postoperatieve patiënten nog door elkaar.<br />
Hierdoor kan een patiënt die nog geopereerd<br />
moet worden naast iemand komen te liggen<br />
die net geopereerd is en het zwaar heeft. Dat<br />
kan onprettig zijn. Voorheen werkte ik op de<br />
afdeling Cardiothoracale Chirurgie in het AMC,<br />
waar we zo’n opnamezaal hadden en dat beviel<br />
goed. Ik heb ook andere afdelingen gebeld die<br />
een opnamezaal hebben om hun ervaringen<br />
te peilen. Patiënten blijken het fijn te vinden<br />
om met lotgenoten op een zaal te liggen en<br />
verpleegkundigen geven aan dat ze efficiënter<br />
kunnen werken. Ik hoop snel tot implementatie<br />
over te gaan en wil dan ook het verschil in<br />
ervaringen in kaart brengen door middel van een<br />
0-meting en een nameting.<br />
Martijn Rijneveld,<br />
verpleegkundige Cardiothoracale<br />
Chirurgie<br />
en EBP-coach in opleiding<br />
Take-home<br />
message<br />
Vergeet nooit dat<br />
de ‘voorkeur van<br />
de patiënt’ ook<br />
onderdeel is van<br />
EBP.<br />
hoeven schrijven. Ook wordt, anders dan<br />
op de HBO-V, uitgebreid stilgestaan bij<br />
het implementeren van EBP op de afdeling.<br />
Heel nuttig, zeker voor de Cardiothoracale<br />
Chirurgie. Veel verpleegkundigen<br />
van onze afdeling stromen door naar<br />
de IC, waardoor we een groot verloop<br />
hebben. Dan is implementeren van een<br />
nieuwe werkwijze best een uitdaging. Als<br />
mensen op het punt staan te vertrekken,<br />
is het moeilijk ze nog iets nieuws aan te<br />
leren en mee te nemen in het hele traject<br />
eromheen.’<br />
Wat zijn je ambities als<br />
toekomstig EBP-coach?<br />
‘Ik wil graag onderzoek doen en daar ook<br />
anderen in motiveren. Maar mijn uiteindelijke<br />
ambitie is promoveren, het liefst op<br />
de afdeling Cardiothoracale Chirurgie. De<br />
weg daarnaartoe weet ik nog niet precies,<br />
maar ik hoop dat de opleiding tot EBPcoach<br />
een opstapje is.’<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 22
Kwartet EBP-coaches<br />
EBP verankeren binnen<br />
de dagbehandeling<br />
Waarom ben je EBP-coach<br />
geworden?<br />
‘Op de dagbehandeling werken we veel<br />
met protocollen en werkprocessen. Ik vind<br />
het een uitdaging om te kijken hoe we die<br />
zo effectief en efficiënt mogelijk kunnen<br />
maken in combinatie met het verlenen<br />
van optimale patiëntenzorg. Vaak komt<br />
dan EBP om de hoek kijken en daar wist<br />
ik weinig vanaf. De opleiding heeft daar<br />
verandering in gebracht.’<br />
Hoeveel tijd krijg je voor EBP?<br />
‘Dat is afhankelijk van wat er voorbijkomt<br />
en die flexibiliteit is eigenlijk wel fijn. Deze<br />
zomer kreeg ik bijvoorbeeld extra tijd<br />
: als je met elkaar een<br />
artikel bespreekt, haal je<br />
er veel meer uit<br />
Eigen Sharepoint pagina<br />
Om op het gebied van EBP de samenwerking tussen<br />
de dagbehandelingen op locatie Oost en West<br />
te optimaliseren, heb ik binnen onze Sharepoint-site<br />
‘Dagbehandeling’ een pagina ‘Onderwijs’ gemaakt.<br />
Daarop staan alle projecten, presentaties en onderzoeken<br />
die interessant zijn voor onze verpleegkundigen<br />
en linken we onder andere naar de CATdatabase<br />
in OLVG. Ook bevat het een lijst waarop<br />
iedereen suggesties voor onderzoek kan zetten. Het<br />
is de bedoeling om op korte termijn een locatieoverstijgende<br />
werkgroep voor de dagbehandeling<br />
te formeren die de pagina bijhoudt. Deze werkgroep<br />
gaat ook bepalen welke onderzoeksvragen we uitzoeken<br />
en wie dat voor zijn rekening neemt.<br />
EBP is een vast agendapunt tijdens onze maandelijkse<br />
teamvergadering. Ik vertel waar we mee bezig<br />
zijn, deel nieuwtjes en soms geef ik een presentatie.<br />
Zo houd ik EBP onder de aandacht bij collega’s en<br />
verankeren we het binnen de afdeling.<br />
Marieke Berding,<br />
verpleegkundige dagbehandeling<br />
en EBPcoach<br />
Take-home<br />
message<br />
Om EBP te verankeren<br />
binnen de<br />
eigen afdeling, is<br />
het belangrijk je<br />
in eerste instantie<br />
vooral te richten<br />
op de mensen die<br />
geïnteresseerd zijn<br />
in EBP.<br />
voor een project over de telefonische nazorg.<br />
Samen met een collega heb ik met<br />
een CAT het nut daarvan aangetoond.<br />
Toch is besloten de belronde af te schaffen,<br />
vanwege gebrek aan mankracht. Dat<br />
is jammer, maar het hoort erbij. En door<br />
de CAT is er wel een weloverwogen keuze<br />
gemaakt.’<br />
Je doet ook mee aan de<br />
maandelijkse journal club. Wat<br />
levert dat je op?<br />
‘Heel veel. Je merkt dat als je met elkaar<br />
een artikel bespreekt, je er veel meer<br />
uithaalt. Al doende leren we over statistiek,<br />
resultaten interpreteren en op een<br />
gestructureerde manier artikelen lezen,<br />
ook in het Engels. Daardoor kan ik nu veel<br />
sneller scannen of een artikel van goede<br />
kwaliteit is. Bovendien krijg je door de<br />
leuke discussies weer extra zin om nieuwe<br />
vraagstukken aan te pakken.’<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 23
Artikel<br />
De rol van de<br />
EBP-coach<br />
Marijke van Buren, verpleegkundig onderzoeker<br />
en verpleegkundige Acute Opname<br />
Afdeling<br />
Achtergrond<br />
Evidence-based practice (EBP) wordt<br />
wereldwijd erkend als toegevoegde<br />
waarde bij de verbetering van het verpleegkundig<br />
vakgebied 1,2 . De wisselwerking<br />
tussen ervaringen uit de praktijk<br />
(best practices), ervaringen van de patiënt<br />
(patient experiences) en de laatste<br />
stand van de wetenschap (evidence)<br />
wordt dan ook vaak genoemd in visies<br />
over de toekomst van het verpleegkundig<br />
vak en in opleidingsplannen. Ook<br />
in de opleiding tot verpleegkundige<br />
(mbo en hbo) besteedt men aandacht<br />
aan EBP en worden verpleegkundigen<br />
klaargestoomd om evidence-based te<br />
werken. Eenmaal werkzaam op de afdeling<br />
is EBP vaak niet voldoende ingebed<br />
in de werkprocessen. Uit onderzoek is<br />
gebleken dat verpleegkundigen wel<br />
degelijk gemotiveerd zijn om volgens<br />
EBP-principes te werken, maar dat ze<br />
verschillende obstakels ervaren zoals<br />
tijd, toegang tot middelen, skills, kennis<br />
en ervaring met EBP 3 .<br />
Om EBP een boost te geven, zijn in<br />
maart 2019 twaalf gemotiveerde OLVGverpleegkundigen<br />
gestart met het<br />
leertraject tot EBP-coach. Deze rol<br />
combineert extra kennis over EBP met<br />
het coachen van collega-verpleegkundigen<br />
om EBP geworteld te krijgen in<br />
de werkcultuur op de afdeling. Om te<br />
ontdekken hoe de introductie van deze<br />
nieuwe rol wordt ontvangen, is een wetenschappelijk<br />
onderzoek verricht.<br />
Vraagstelling<br />
Wat was de ervaring van EBP-coaches<br />
en hun directe collega’s met de rol van<br />
EBP-coaches bij het bevorderen van<br />
EBP onder verpleegkundigen in een<br />
klinische ziekenhuissetting?<br />
Methode<br />
De gebruikte aanpak voor dit onderzoek<br />
was een actieonderzoek. Actieonderzoek<br />
is tweeledig: het is gericht op het inzetten<br />
van een verbetering in de praktijk en<br />
tegelijkertijd wordt onderzocht hoe deze<br />
verbetering zich ontwikkelt 4 . Data worden<br />
op verschillende momenten verzameld<br />
en geanalyseerd. De resultaten kunnen<br />
daarna direct worden ingezet in de praktijk.<br />
De verzamelde data zijn zowel kwalitatief<br />
als kwantitatief van aard, passend<br />
bij de fase van het onderzoek.<br />
Dit onderzoek bestond uit verschillende<br />
fasen. Eerst werd een literatuuronderzoek<br />
verricht naar de bevorderende en belemmerende<br />
factoren en aanbevelingen<br />
bij implementatie van EBP. Daarnaast<br />
bracht een stakeholderanalyse in kaart<br />
welke sleutelfiguren invloed en/of belang<br />
bij de implementatie van EBP hebben.<br />
Uit de stakeholderanalyse bleek dat<br />
vooral EBP-coaches en hun directe collega’s<br />
veel invloed en belang hebben bij<br />
EBP-coaches op de afdeling. Daarom zijn<br />
zowel met EBP-coaches (n=11) als hun<br />
directe collega’s (n=12) focusgroepsgesprekken<br />
gevoerd.<br />
Met EBP-coaches werd besproken hoe<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 24
zij hun rol als EBP-coach op de afdeling<br />
zien, wat zij nodig denken te hebben voor<br />
een succesvolle uitvoering en welke kansen<br />
en belemmeringen zij ervaren. Met de<br />
directe collega’s werden sterke en zwakke<br />
punten en kansen en bedreigingen<br />
besproken van de rol van EBP-coaches<br />
ten behoeve van EBP op hun afdeling.<br />
Resultaten<br />
Sterke punten<br />
In de literatuur werd het hebben van<br />
EBP-experts op de afdeling en het bieden<br />
van een gepaste opleiding in EBP aanbevolen<br />
bij de implementatie van EBP.<br />
uitdaging en verrijking van hun verpleegkundige<br />
carrière. Collega-verpleegkundigen<br />
beaamden dit en zien<br />
de rol van EBP-coaches van toegevoegde<br />
waarde bij de implementatie van<br />
EBP op hun afdeling. Daarnaast denken<br />
zowel EBP-coaches als hun collega’s<br />
dat het een positief effect zou kunnen<br />
hebben op de kwaliteit van zorg en het<br />
aantrekken en behouden van verpleegkundigen<br />
in OLVG. De houding van<br />
collega’s (verpleegkundigen, medici,<br />
leidinggevenden) ten opzichte van EBP<br />
werd door de EBP-coaches als belangrijke<br />
bedreiging benoemd.<br />
meerwaarde in de vervulling van deze<br />
rol door een collega-verpleegkundige.<br />
Er wordt verwacht dat het bijdraagt aan<br />
de kwaliteit van zorg, werkplezier en het<br />
werven en behouden van verpleegkundigen,<br />
mits de juiste randvoorwaarden<br />
worden gecreëerd.<br />
In de praktijk<br />
De opzet van dit onderzoek was erop<br />
gericht resultaten direct te kunnen inzetten<br />
in de praktijk. Door sleutelfiguren<br />
met veel invloed en veel belang bij de<br />
implementatie van EBP te betrekken<br />
en aan te zetten tot actie, werd hierop<br />
: EBP is de sleutel tot<br />
verandering<br />
- EBP-coach<br />
Uit de focusgroepen bleek dat de verpleegkundigen<br />
die werden opgeleid<br />
tot EBP-coach gaandeweg een hechte<br />
groep vormden. Het onderling delen<br />
van kennis en ervaringen werd als<br />
pluspunt ervaren. Ook vonden zij het<br />
verkennen en uitbreiden van hun netwerk<br />
met andere EBP-experts binnen<br />
OLVG een sterk punt aan het leertraject.<br />
Volgens sommige collega’s van<br />
EBP-coaches werkte hun enthousiasme<br />
aanstekelijk. De nieuwe rol maakte EBP<br />
toegankelijker, omdat EBP-coaches<br />
als collega’s de behoefte van het team<br />
goed kunnen aanvoelen. EBP-coaches<br />
en hun collega’s vonden het samenwerken<br />
aan vernieuwing en onderbouwen<br />
van werkwijzen een sterk punt om EBP<br />
op de afdeling te stimuleren.<br />
Zwakke punten<br />
Niet alle collega’s zaten te wachten op<br />
coaching in EBP. Daarnaast merkten<br />
EBP-coaches dat hun rol snel naar de<br />
achtergrond raakte, vooral wanneer de<br />
werkdruk op de afdeling hoog was.<br />
De rol van EBP-coaches was niet altijd<br />
zichtbaar, doordat hun behaalde resultaten<br />
niet werden gedeeld met het<br />
team.<br />
Kansen en bedreigingen<br />
EBP-coaches zagen hun rol als nieuwe<br />
Wat helpt?<br />
Het helpt om EBP-coaches in hun rol te<br />
zetten door hun activiteiten structureel<br />
in te bedden in werkprocessen en bekendheid<br />
te creëren over het nut van EBP<br />
en EBP-coaches. Dit kan door bijvoorbeeld<br />
studentbegeleiding en klinische<br />
onzekerheden structureel te agenderen,<br />
of door een podium te creëren voor<br />
behaalde resultaten. In de literatuur en<br />
door de deelnemers aan dit onderzoek<br />
werden randvoorwaarden zoals voldoende<br />
tijd en ruimte, toegang tot de juiste<br />
middelen en een bottom-up approach<br />
als bevorderende factoren benoemd.<br />
Discussie<br />
Focusgroepen met EBP-coaches vonden<br />
plaats voor de afronding van het<br />
leertraject en focusgroepen met collega’s<br />
vonden circa acht maanden later<br />
plaats door een samenkomstverbod<br />
door de coronacrisis. Dit zou de resultaten<br />
kunnen hebben beïnvloed.<br />
Naast EBP-coaches en directe collega’s<br />
zijn ook andere stakeholders<br />
betrokken bij het implementatieproces<br />
van EBP, zoals operationeel managers,<br />
teamleiders, epidemiologen, adviseurs<br />
Verpleegkundige en Medisch Ondersteunende<br />
Opleidingen (VMO). Zij zijn<br />
niet meegenomen in dit onderzoek,<br />
maar hun ervaringen zouden wel van<br />
toegevoegde waarde kunnen zijn voor<br />
vervolgonderzoek.<br />
Conclusie<br />
De rol van EBP-coaches helpt bij de<br />
implementatie van EBP op de afdeling.<br />
EBP-coaches en hun collega’s zien<br />
: Er zijn genoeg<br />
ziekenhuizen die mij<br />
willen hebben, maar<br />
door dit traject ben ik<br />
hier gebleven<br />
- EBP-coach<br />
ingespeeld. Zo zijn zowel EBP-coaches<br />
als hun collega’s betrokken bij het implementatieproces.<br />
Daarnaast worden<br />
teamleiders en projectleiders op de<br />
hoogte gebracht van de resultaten van<br />
dit onderzoek, zodat deze doorgevoerd<br />
kunnen worden in de praktijk.<br />
Meer weten over EBP-coaches en het<br />
leertraject? Ga naar de projectpagina<br />
op intranet!<br />
Referenties<br />
1. Melnyk BM, Fineout-Overholt E, Mays MZ, “The<br />
evidence-based practice beliefs and implementation<br />
scales: psychometric properties of two new<br />
instruments.” Worldviews Evid Based Nurs 5(4)<br />
2008;208-216.<br />
2. Grimshaw J, Eccles M, Thomas R, MacLennan G,<br />
Ramsay C, Fraser C, et al. Toward Evidence Based<br />
Quality Improvement: Evidence (and its Limitations)<br />
of the Effectiviness of Guideline Dissemination<br />
and Implementation Strategies 1966-1998. J<br />
Gen Intern Med. 2006;21:S14-20.<br />
3. Ubbink DT, Guyatt GH, Vermeulen H. Framework<br />
of policy recommendations for implementation of<br />
evidence-based practice: a systematic scoping<br />
review. BMJ Open. 2013;3(1).<br />
4. Cardiff S, Jacobs G, van Lieshout F. Actieonderzoek;<br />
principes voor verandering in zorg en welzijn.<br />
Assen: Koninklijke Van Gorkum; 2017.<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 25
In het kort<br />
Digitale zorg<br />
thuis tijdens<br />
chemo- of<br />
immuno therapie<br />
Hypnosebril vermindert pijn<br />
en angst bij kinderen<br />
Een zeppelin in een roze gekleurde<br />
lucht, een sprookjesachtig bos of een<br />
zonnig eiland. Sinds juni 2020 krijgen<br />
jonge patiënten in OLVG dit soort<br />
droomwerelden te zien via een virtual<br />
reality (VR) bril – ook wel hypnosebril<br />
genoemd – tijdens een medische<br />
ingreep. Het helpt ze ontspannen en<br />
vermindert angst, pijn en stress.<br />
De interventie valt onder ‘medische<br />
hypnose’, dat door speciaal opgeleide<br />
zorgverleners al langer ‘live’ toegepast<br />
wordt op de afdeling Kindergeneeskunde.<br />
Met bepaalde technieken<br />
en woordgebruik, komen kinderen<br />
in een diepe staat van ontspanning.<br />
Daardoor zijn ze minder gevoelig voor<br />
prikkels uit de omgeving.<br />
Sharron van den Berg, verpleegkundig<br />
specialist i.o., was bij de ontwikkeling<br />
van de hypnosebril betrokken en<br />
doet momenteel een gerandomiseerd<br />
onderzoek (RCT) onder 124 patiënten<br />
naar het effect ervan. Zij geeft aan<br />
dat de bril een welkome aanvulling is<br />
op wat er in OLVG al gebeurt op het<br />
gebied van pijn- en angstbestrijding<br />
bij kinderen. ‘Kinderen vinden de VRbril<br />
en de virtuele wereld die ze zien<br />
te gek. Bovendien kunnen ze met behulp<br />
van een controller zelf bepalen<br />
waar ze heen gaan en hoe snel ze<br />
gaan. Dat leidt ze af, maar geeft ze<br />
ook controle en vertrouwen tijdens de<br />
medische procedure.’<br />
Afgelopen januari heeft OLVG ‘De Onco<br />
Monitor’ gelanceerd voor oncologiepatiënten<br />
die chemo- of immunotherapie<br />
krijgen. Via een menu in het patiëntenportaal<br />
MijnOLVG kunnen patiënten<br />
tijdens de kuurperiode 24 uur per dag<br />
controleren of ze zorg nodig hebben.<br />
Afhankelijk van de antwoorden op vervolgvragen<br />
krijgen ze direct een passend<br />
advies via MijnOLVG, neemt een<br />
oncologieverpleegkundige telefonisch<br />
contact op of wordt een (extra) afspraak<br />
gemaakt in het ziekenhuis.<br />
Door de nieuwe online dienstverlening<br />
hoeven de meeste oncologiepatiënten<br />
minder vaak naar het ziekenhuis<br />
te komen. Nieuw is ook dat patiënten<br />
zich met een digitale vragenlijst beter<br />
kunnen voorbereiden op de controleafspraken<br />
voorafgaand aan de nieuwe<br />
chemokuur. Op basis van de antwoorden<br />
wordt de agenda van het consult<br />
bepaald en de keuze gemaakt voor een<br />
telefonische afspraak of een afspraak<br />
in het ziekenhuis. Ook dit is een manier<br />
om het aantal bezoeken aan het ziekenhuis<br />
te beperken in de intensieve<br />
periode van chemokuren.<br />
Introductie infuusdesinfectiedopjes<br />
op de neonatologie<br />
Neonatologieverpleegkundige Andréa<br />
Ruiter ontdekte op basis van literatuuronderzoek,<br />
dat infuusgerelateerde<br />
infecties sterk verminderden wanneer<br />
je zogenaamde infuusdesinfectiedopjes<br />
(desinfecterende poortbeschermers)<br />
gebruikt. Daarom introduceerde zij samen<br />
met haar collega’s de ‘Curos caps’<br />
op haar afdeling.<br />
Neonaten hebben regelmatig een<br />
infuus of centrale lijn nodig, waar zij<br />
via bijspuitpunten (met tussenpozen)<br />
medicatie over toegediend krijgen.<br />
Desinfectie van de bijspuitpunten gebeurde<br />
doorgaans met een onsteriel<br />
gaasje met ethanol 70%. Het bijspuitpunt<br />
was tussen de toedieningen door<br />
onbeschermd. Hierdoor kon dit vervuild<br />
raken. Ook moest er minimaal 30 seconden<br />
gewacht worden voor het toedienen<br />
van medicijnen.<br />
De Curos caps bevatten een sponsje<br />
met 70% isopropylalcohol. Dit sponsje<br />
desinfecteert de infuuspoort binnen<br />
een minuut en blijft zeven dagen<br />
werkzaam, indien het bijspuitpunt niet<br />
gebruikt wordt. Op deze manier is er<br />
geen risico meer op vervuiling van het<br />
bijspuitpunt en bovendien is deze direct<br />
beschikbaar voor gebruik.<br />
Inmiddels wordt er een jaar gewerkt met<br />
de infuusdesinfectiedopjes en Andréa en<br />
haar collega’s zijn onverdeeld enthousiast.<br />
Andréa: ‘Het is veiliger voor onze<br />
kleine patiënten én gemakkelijker voor<br />
de verpleegkundigen. Een aanrader voor<br />
alle verpleegafdelingen in OLVG.’<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 26
Subsidie<br />
De invloed van patiënt<br />
empowerment op de<br />
professionele identiteit van<br />
zorgverleners<br />
‘Slimme<br />
pleister’ meet<br />
vitale functies<br />
bij patiënten<br />
Met behulp van een biosensor, ook wel<br />
‘slimme pleister’ genoemd, meten verpleegkundigen<br />
in OLVG op afstand de<br />
vitale functies bij patiënten. De pleister,<br />
die op de borst van de patiënt wordt<br />
geplakt, bevat draadloze sensoren die<br />
voortdurend de hartslag, ademhalingsfrequentie<br />
en beweging van de patiënt<br />
in kaart brengen. Een bijbehorende<br />
monitor registreert de temperatuur, het<br />
zuurstofgehalte en de bloeddruk. Deze<br />
gegevens worden via wifi automatisch<br />
ingevoerd in het patiëntendossier. Veranderingen<br />
in de vitale functies zijn<br />
zichtbaar in een applicatie, zodat de<br />
verpleegkundige snel kan ingrijpen<br />
wanneer dat nodig is.<br />
De slimme pleister is in <strong>mei</strong> 2020 in gebruik<br />
genomen op de COVID-19-afdeling.<br />
Florian van Hunnik, destijds teamleider<br />
van deze afdeling: ‘Het medische<br />
beeld van COVID-19-patiënten kan snel<br />
veranderen. Daarom is het erg prettig<br />
om op afstand een nauwkeurig beeld<br />
te krijgen van de vitale functies van de<br />
patiënt. Dan weten we precies wanneer<br />
het nodig is de kamer in en uit te lopen.<br />
Dit geeft meer rust voor de patiënt,<br />
vermindert de werkdruk en bespaart<br />
beschermende kleding.’<br />
Op dit moment wordt het gebruik van<br />
de slimme pleister geëvalueerd.<br />
In november maakte Stichting Wetenschappelijk<br />
Onderzoek OLVG<br />
de winnaars bekend van de subsidieronde<br />
2020. Mireille Stelwagen,<br />
verpleegkundig onderzoeker/adviseur<br />
Verpleegkundige en Medisch<br />
Ondersteunende Opleidingen, is één<br />
van hen.<br />
Family Integrated Care<br />
Mireille ontving een bedrag van<br />
36.683 euro om de ervaringen te<br />
onderzoeken van zorgprofessionals<br />
met ouders die als gelijkwaardig<br />
lid deel uitmaken van het zorgteam<br />
en intensief aanwezig zijn om voor<br />
hun (zieke) pasgeborene te zorgen.<br />
Deze werkwijze, waarbij ouders empowered<br />
worden, is onderdeel van<br />
het zorgmodel ‘Family Integrated<br />
Care’ (FICare) en wordt toegepast<br />
in het Anna Paviljoen in OLVG, locatie<br />
Oost. In individuele zorgsuites<br />
met in-roommogelijkheden voor de<br />
partner, wordt hier hoog complexe,<br />
geïntegreerde obstetrische en neonatale<br />
level-2 zorg verleend. Mireille:<br />
‘Je verwacht dat het<br />
werken met ouders<br />
die 24 uur per dag<br />
aanwezig zijn en<br />
zich ontwikkeld hebben<br />
tot autonome,<br />
zelfstandige leden<br />
van het zorgteam,<br />
gevolgen heeft voor<br />
de rol en identiteit<br />
van de zorgprofessionals.<br />
Want als je<br />
ouders onafhankelijk<br />
maakt, heeft dat<br />
ook invloed op jouw<br />
autonomie. In de<br />
literatuur was hierover<br />
echter weinig<br />
bekend.’<br />
Interviews<br />
Daarom gaat Mireille de ervaringen<br />
van zorgprofessionals in kaart<br />
brengen. Inmiddels heeft ze tien<br />
kinderartsen geïnterviewd en met<br />
het subsidiegeld breidt ze die serie<br />
uit met neonatologieverpleegkundigen<br />
en obstetrieverpleegkundigen.<br />
Mireille: ‘We hopen zo meer zicht te<br />
krijgen op dat wat nodig is om optimale<br />
zorg en behandeling te kunnen<br />
verlenen binnen infrastructuren<br />
die streven naar empowerment<br />
van ouders. Dit kan bijvoorbeeld<br />
de kwaliteit van de opleidingen ten<br />
goede komen en zorgprofessionals<br />
ondersteunen bij hun professionele<br />
ontwikkeling. Maar je kunt het zelfs<br />
breder zien. In de gehele gezondheidszorg<br />
streeft men naar patiëntautonomie<br />
en familieparticipatie,<br />
omdat dit ten goede komt aan de<br />
kwaliteit van zorg. De resultaten van<br />
dit onderzoek reiken dus verder dan<br />
alleen de ouder-kindzorg.’<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 27
Critically appraised topic<br />
Een dagboek om<br />
psychische problemen<br />
na een IC-opname te<br />
verminderen<br />
Heeft het bijhouden van een IC-dagboek effect op<br />
het verminderen van angst, depressie en PTSS bij<br />
patiënten en hun familieleden na een opname op de<br />
Intensive Care (IC)?<br />
Saskia Zonneveld, IC-verpleegkundige<br />
Achtergrond<br />
Een behandeling op de IC is een ingrijpende<br />
gebeurtenis voor zowel<br />
patiënten als hun naasten. Hoewel<br />
een vrij hoog percentage patiënten in<br />
Nederland levend de IC verlaat, lijkt<br />
langdurige opname zijn tol te eisen.<br />
Patiënten kunnen tot jaren later forse<br />
problemen ondervinden in hun fysieke,<br />
cognitieve en psychische gesteldheid 1 .<br />
De psychische problemen komen voor-<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 28
namelijk tot uiting in angst, depressie<br />
en het posttraumatische stress syndroom<br />
(PTSS) 2 . Op de IC van OLVG bieden<br />
we patiënten die langer dan 72 uur<br />
zijn opgenomen, een dagboek aan dat<br />
bijgehouden kan worden door zowel de<br />
patiënt en/of zijn naasten als de zorgverleners.<br />
Deze interventie gebruiken<br />
we om de patiënt en zijn naasten te<br />
ondersteunen bij de verwerking van de<br />
soms traumatische ervaringen tijdens<br />
de IC-opname. Gezien de tijd die het<br />
kost om consequent een IC-dagboek bij<br />
te houden en het feit dat het een acuut<br />
probleem niet oplost, schiet de interventie<br />
er soms bij in. Door het mogelijke effect<br />
te onderzoeken, kan het nut van het<br />
IC-dagboek meer benadrukt worden.<br />
Dit leidde tot de volgende PICO:<br />
P<br />
I<br />
C<br />
O<br />
(Ex-) IC-patiënten en/of hun<br />
familieleden<br />
Bijhouden van een IC-dagboek<br />
Geen IC-dagboek bijhouden<br />
Vermindering van angst, depressie<br />
en een PTSS<br />
(P=patiënt, I=interventie, C=vergelijking,<br />
O=uitkomst)<br />
Zoekstrategie<br />
Voor het beantwoorden van de PICO<br />
is op 30 april 2020 met behulp van een<br />
informatiespecialist gezocht naar wetenschappelijke<br />
artikelen in PubMed<br />
met de volgende searchstring:<br />
(diary[ti] OR diaries[ti]) AND (“intensive<br />
care”[all] OR ICU[all])<br />
Dit leverde 102 hits op. Deze zijn allemaal<br />
beoordeeld op basis van de volgende<br />
inclusiecriteria: Nederlands- en<br />
Engelstalige artikelen over afgeronde<br />
studies, niet ouder dan vijf jaar, ICpatiënten<br />
(geen specifieke subgroep),<br />
gericht op patiënt en familie. Na ontdubbelen,<br />
screenen op titel en lezen<br />
van abstracts bleven vijf studies over,<br />
waarvan de volledige tekst is bestudeerd.<br />
Hierna bleven twee systematische<br />
reviews (SR) over die gebruikt zijn<br />
voor het beantwoorden van de PICO.<br />
De kwaliteit werd beoordeeld met een<br />
checklist van Cochrane Netherlands.<br />
Resultaten<br />
De SR van Ullman e.a. 3 includeerde drie<br />
gerandomiseerde gecontroleerde trials<br />
(RCTs) over het bijhouden versus niet<br />
bijhouden van IC-dagboeken. Twee<br />
RCTs (N=358) beschrijven de uitkomsten<br />
van patiënten. Deze resultaten<br />
konden niet worden gepoold, omdat<br />
iedere RCT andere uitkomsten onderzocht.<br />
Beide studies vonden geen statistisch<br />
significante afname van angst,<br />
depressie of PTSS bij gebruik van een<br />
IC-dagboek. De derde RCT beschrijft<br />
de resultaten van 30 familieleden van<br />
IC-patiënten. Deze studie vond een<br />
significante afname van posttraumatische<br />
stress symptomen bij familieleden<br />
(dagboek: mediaan 19, spreiding 14-28;<br />
geen dagboek: mediaan 28, spreiding<br />
14-38; p= 0,03). Er werd niet gerapporteerd<br />
over angst of depressie bij<br />
familie leden.<br />
De andere SR, van McIlroy e.a. 4 , heeft<br />
de resultaten uit de RCTs (N=388) van<br />
Ullman e.a.. 5 aangevuld met recentere<br />
bewijslast uit vijf cohortstudies<br />
(N=820). De onderzoekers konden de<br />
resultaten uit de studies poolen in een<br />
meta-analyse. De gepoolde resultaten<br />
laten zien dat het bijhouden van een<br />
IC-dagboek een positief effect heeft<br />
op de afname van angst (twee studies,<br />
RR 0,32, 95%CI 0,12-0,86) en depressie<br />
(twee studies, RR 0,39, 95%CI 0,17-0.87),<br />
maar niet op het verminderen van een<br />
PTSS (drie studies, RR 0,75, 95%CI 0,3-<br />
1,73). De uitkomsten bij familieleden<br />
konden niet worden gepoold. Twee<br />
studies lieten zien dat PTSS bij familieleden<br />
verminderde na gebruik van<br />
een IC-dagboek (Mann-Whitney U test<br />
p=0,03 en RR 0,43, 95%CI 0,27–0,68).<br />
Een studie onder 143 familieleden vond<br />
geen vermindering van risico op angst<br />
en depressie.<br />
Commentaar en klinische<br />
relevantie<br />
De SR van Ullman e.a. 3 omvat slechts<br />
twee RCTs, waarvan maar één studie<br />
een behoorlijk aantal participanten<br />
heeft. Er is klinische heterogeniteit<br />
in de follow-up, de interventie en de<br />
gekozen uitkomstmaten. Er is niet beschreven<br />
hoe deze heterogeniteit is<br />
ondervangen. De resultaten van deze<br />
SR moeten dus met voorzichtigheid<br />
worden geïnterpreteerd.<br />
McIllroy e.a. 4 includeerden in hun SR<br />
acht artikelen, waarvan slechts twee<br />
RCTs. Er is adequaat omgegaan met<br />
klinische heterogeniteit door alleen<br />
resultaten uit vergelijkbare studies te<br />
poolen. De resultaten van deze SR kunnen<br />
met meer vertrouwen en minder<br />
voorzichtigheid worden geïnterpreteerd.<br />
De studiepopulaties uit de artikelen komen<br />
overeen met de patiëntenpopulatie<br />
op de IC van OLVG. Er lijkt voldoende<br />
bewijs te zijn dat het bijhouden van een<br />
IC-dagboek bijdraagt aan minder angst<br />
en depressie bij IC-patiënten en minder<br />
PTSS bij familieleden. Dit maakt dat de<br />
interventie klinisch relevant is voor de<br />
praktijk, vooral in deze tijd dat familiebezoek<br />
zeer beperkt is toegestaan door<br />
COVID-19. De IC-dagboeken worden momenteel<br />
al gebruikt op de IC van OLVG.<br />
Het is dus een haalbare interventie.<br />
Conclusie<br />
Het bijhouden van een IC-dagboek<br />
heeft een significant effect op het verminderen<br />
van angst en depressie bij<br />
IC-patiënten. Voor familieleden kan het<br />
leiden tot minder (risico op) PTSS, maar<br />
voor patiënten is hiervoor onvoldoende<br />
bewijs.<br />
Niveau van aanbeveling conclusie: 1<br />
Referenties:<br />
1 IC Connect Voor(voormalig) IC-patienten en<br />
naasten. Post intensive care syndroom (PICS) en<br />
PICS-familie. Available from: https://icconnect.nl/<br />
na-de-ic/post-intensive-care-syndroom/<br />
[Accessed 30 th April 2020]<br />
2 Medisch Contact. Nazorg intensive care moet<br />
uit de kinderschoenen. Available from: https://<br />
www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/<br />
artikel/nazorg-intensive-care-moet-uit-dekinderschoenen.htm.[Accessed<br />
30 th April 2020].<br />
3 Ullman A, Aitken L, Rattray J, Kenardy J, Le<br />
Brocque R, MacGillivray S, e.a. Intensive care diaries<br />
to promote recovery for patiënts and families<br />
after critical illness: A Cochrane Systematic<br />
Review. Intl J. Nurs Stud. 2015 July;52(7):1243-53.<br />
4 McIlroy P, King R, Garrouste-Orgeas M, Tabah A,<br />
Ramanan M. The Effect of ICU Diaries on Psychological<br />
Outcomes and Quality of Life of Survivors<br />
of Critical Illness and Their Relatives: A Systematic<br />
Review and Meta-Analysis. Crit Care Med.<br />
2018 February;47(2):273-279.<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 29
Interview<br />
‘Er is een wereld voor me<br />
opengegaan die ik graag met<br />
anderen deel’<br />
Na vijf jaar als verpleegkundig specialist<br />
en casemanager gastro-intestinale<br />
tumoren bij de MDL en Chirurgie te<br />
hebben gewerkt, ging Madelon Mok<br />
1 januari 2020 aan de slag als zorganalist<br />
. Met behulp van data maakt ze<br />
zich sindsdien sterk om de zorg in OLVG<br />
te verbeteren. Maar één dag per week is<br />
ze nog aan het bed te vinden.<br />
Hoe ben je in de ban van de<br />
data gekomen?<br />
‘Vanuit mijn functie als verpleegkundig<br />
specialist hield ik me bezig met de<br />
DICA-registratie en was ik betrokken bij<br />
het Value-Based Healthcare (VBHC)-<br />
traject darmkanker. Ik had altijd het<br />
gevoel dat er nog meer in de data zat.<br />
Toen me werd uitgelegd wat een zorganalist<br />
doet, dacht ik meteen: “Dit wil ik<br />
leren!”.’<br />
Wat doet een zorganalist?<br />
‘We gebruiken data om OLVG op diverse<br />
vlakken te vergelijken – benchmarken<br />
– met andere STZ-ziekenhuizen.<br />
In één oogopslag zien we op welke onderdelen<br />
we het slechter of beter doen<br />
dan gemiddeld. Dit kan bijvoorbeeld<br />
de ligduur in de kliniek zijn, het aantal<br />
herhaalbezoeken op de polikliniek of<br />
het aanvraaggedrag ten aanzien van<br />
aanvullende diagnostiek. Samen met<br />
afdelingen maken we een prioritering<br />
en bepalen we waar we mee aan de<br />
slag gaan. We achterhalen waarom we<br />
op een bepaald gebied uit de pas lopen<br />
en gaan zo nodig over tot gerichte verbeterinitiatieven.<br />
Een mooi voorbeeld<br />
is de postoperatieve opnameduur van<br />
patiën ten met een aneurysma. Die<br />
bleek in OLVG vier dagen langer dan<br />
gemiddeld. We zijn met twee vaatchirurgen,<br />
drie verpleegkundigen en de teamleider<br />
om tafel gaan zitten en kwamen<br />
erachter dat het protocol verouderd<br />
was. Dat is geactualiseerd, er is een patiëntdagboek<br />
in gebruik genomen en we<br />
hebben verpleegkundigen geschoold in<br />
het opzetten van verbetercycli.<br />
Overigens hoeft het afwijken van de<br />
benchmark niet altijd negatief te zijn.<br />
Neem dagopnames. OLVG behandelt<br />
meer patiënten in dagbehandelingen<br />
dan de benchmark, maar dat is een bewuste<br />
keuze en dus een gewenst effect.’<br />
Deze manier van werken lijkt op<br />
VBHC.<br />
‘Dat klopt, ook daar gebruik je data<br />
om verbetertrajecten in gang te zetten.<br />
Maar waar VBHC zich richt op een<br />
aantal specifieke onderwerpen binnen<br />
Santeon-verband, kijken wij breder. Ons<br />
werkveld is eindeloos.’<br />
Sinds oktober werk je ook weer<br />
één dag als verpleegkundig<br />
specialist. Waarom?<br />
‘Ik miste de directe patiëntenzorg. Bovendien<br />
is weten wat er op de werkvloer<br />
speelt van toegevoegde waarde voor<br />
mijn werk als zorganalist. Het maakt het<br />
makkelijker om laagdrempelig contact<br />
te leggen.’<br />
Je doet dit werk niet in je eentje,<br />
toch?<br />
‘Nee, we zijn met een team van drie.<br />
Ruth Stoffels heeft op de afdeling Bedrijfsinformatie<br />
gewerkt en als docent<br />
statistiek aan de UvA. Bas Dronkert<br />
komt van de Zorgadministratie, waar hij<br />
tijdens zijn studie geneeskunde is gaan<br />
werken. Vanuit onze verschillende achtergronden<br />
vullen we elkaar goed aan.<br />
Ik vind het super belangrijk alle disciplines,<br />
dus ook verpleegkundigen, mee<br />
te nemen in wat er speelt. Ik ben ervan<br />
overtuigd dat het beter werkt mensen<br />
inzicht te geven in achterliggende processen<br />
en hun nieuwsgierigheid te prikkelen,<br />
dan van bovenaf maatregelen op<br />
te leggen. En het is ook mooi om samen<br />
successen te vieren. Er is echt een wereld<br />
voor me opengegaan die ik graag<br />
met anderen deel.’<br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 30
Gluren bij de buren<br />
Medisch Spectrum Twente wint<br />
verpleegkundige verbeterprijs<br />
Santeon<br />
Op 13 november jongstleden ontvingen<br />
Lotte ten Dam, verpleegkundig specialist<br />
i.o., en Karin Szabo-te Fruchte,<br />
BC-geaccrediteerd leefstijlcoach en<br />
verpleegkundig consulent hartrevalidatie,<br />
de Santeon Verpleegkundige Verbeterprijs<br />
2020. Beiden zijn werkzaam<br />
bij het Thoraxcentrum Twente (TCT). Zij<br />
wonnen de prijs met een plan voor de<br />
ontwikkeling en implementatie van de<br />
CureYou© applicatie. Een applicatie die<br />
wordt ingezet als eHealth-ondersteuning<br />
bij hartrevalidatiepatiënten.<br />
Voor cardiologische en cardio-chirurgische<br />
patiënten start binnen het TCT de<br />
hartrevalidatie na respectievelijk twee<br />
en vier weken. Na een cardiaal event<br />
kunnen patiënten gevoelens van angst,<br />
onzekerheid of somberheid ervaren. Uit<br />
onderzoek is gebleken dat het inzetten<br />
van eHealth bijdraagt aan een verhoogde<br />
patiënttevredenheid.<br />
Digitale ondersteuning<br />
In april 2020 werd een steekproef uitgevoerd<br />
onder 21 ex-hartrevalidatiepatiënten<br />
binnen het TCT. 80% gaf aan<br />
gevoelens van angst en onzekerheid te<br />
ervaren in de periode tussen ontslag en<br />
het starten van de hartrevalidatie. Ook<br />
Agenda journal club<br />
Lotte ten Dam en Karin Szabo-te Fruchte<br />
Datum Tijdstip Locatie Onderwerp<br />
misten zij begeleiding. 75% van hen gaf<br />
aan gebruik te willen maken van digitale<br />
ondersteuning.<br />
Vanuit dit signaal is de CureYou© applicatie<br />
ontwikkeld. Deze online omgeving<br />
voorziet de patiënt van informatie<br />
over het ziektebeeld, de behandeling,<br />
voeding, omgaan met stress, alcohol<br />
en stoppen met roken. Met de applicatie<br />
willen ze bij het TCT gevoelens van<br />
angst en onzekerheid wegnemen en<br />
patiënten meer controle en zekerheid<br />
geven over het eigen herstel.<br />
7-6-<strong>2021</strong> 15.30-16.30 uur Zoom/ nntb Keuze thema: promoveren<br />
5-7-<strong>2021</strong> 15.30-16.30 uur Zoom/ nntb Meta-analyse<br />
2-8-<strong>2021</strong> 15.30-16.30 uur Zoom/ nntb Diagnostiek<br />
6-9-<strong>2021</strong> 15.30-16.30 uur Zoom/ nntb Regressie analyses<br />
4-10-<strong>2021</strong> 15.30-16.30 uur Zoom/ nntb Kwalitatief onderzoek:<br />
Interviews<br />
1-11-<strong>2021</strong> 15.30-16.30 uur Zoom/ nntb Patiënt controle studies<br />
6-12-<strong>2021</strong> 15.30-16.30 uur Zoom/ nntb Complexe interventies<br />
De journal club is voor de EBP-coaches en andere verpleegkundigen van OLVG<br />
die geïnteresseerd zijn in EBP én hun kennis over verpleegkundig wetenschappelijk<br />
onderzoek willen ontwikkelen.<br />
Colofon<br />
<strong>Wetenschap@OLVG</strong> VERPLEEGKUNDE<br />
(speciale editie van Wetenschap@<br />
OLVG) is een onafhankelijke,<br />
wetenschappelijke uitgave van het<br />
Leerhuis van OLVG, die één keer per<br />
jaar verschijnt. Met deze uitgave wil<br />
OLVG wetenschappelijk onderzoek<br />
voor en door verpleegkundigen op een<br />
toegankelijke manier presenteren en<br />
verpleegkundigen laten kennismaken<br />
met en informeren over de<br />
ontwikkelingen rond evidence-based<br />
practice (EBP).<br />
Redactie<br />
Marijke van Buren MSc,<br />
verpleegkundige afdeling Acute Zorg;<br />
Manja Herrebrugh, ziekenhuisfotograaf;<br />
Florian van Hunnik,<br />
teamleider en verpleegkundige MPU,<br />
CNIO; Kim Henkels de Lange,<br />
IC-verpleegkundige; Marit Janssen -<br />
Groot, verpleegkundige MDL; dr. Nini<br />
Jonkman, adviseur wetenschap,<br />
epidemioloog; Margreet ter Meer,<br />
praktijkbegeleider dialyse-afdeling;<br />
drs. Janneke Schuitenmaker, MSc,<br />
verpleegkundig specialist algemene<br />
gezondheidszorg; drs. Mireille<br />
Stelwagen, Klinisch Verpleegkundig<br />
Opleider; drs. Judith Vocking,<br />
communicatiemedewerker.<br />
Redactie- en administratieadres<br />
<strong>Wetenschap@OLVG</strong> <strong>Verpleegkunde</strong><br />
Postbus 95500<br />
1090 HM Amsterdam<br />
Telefoon: (020) 599 4017<br />
E-mail: wetenschap@olvg.nl<br />
Hoofdredacteur: Janneke<br />
Schuitenmaker<br />
Bladcoördinator: Judith Vocking<br />
Eindredactie: Manja Herrebrugh en<br />
Judith Vocking<br />
Fotgrafie en illustraties: Catalina Feres<br />
Favi, Manja Herrebrugh, Jelmer ten<br />
Hoeve en Joep Maeijer, Audiovisuele<br />
Zaken OLVG, Saskia van den Boom, Ivo<br />
Sikkema - Ruparo<br />
Vormgeving: Ruparo, www.ruparo.nl<br />
Druk: Drukkerij De Bij, www.debij.nl<br />
Oplage: 1.000 stuks<br />
Oproep<br />
Heb je een interessant artikel dat je<br />
wilt delen? Of wil je reageren op het<br />
magazine? Neem dan contact op met<br />
onze redactie.<br />
We zijn altijd op zoek naar critically<br />
appraised topics (CATs). Heb je recent<br />
een CAT gemaakt of ga je dit jaar hiermee<br />
beginnen? Dan is dit je kans om<br />
het resultaat full colour terug te zien in<br />
de volgende editie.<br />
Meer weten? wetenschap@olvg.nl<br />
Jaargang 9, nummer 10, <strong>mei</strong> <strong>2021</strong><br />
WETENSCHAP@OLVG VERPLEEGKUNDE • 31
verpleegkundige?<br />
: maak kennis met OLVG<br />
Bij OLVG zijn we allemaal een beetje eigenwijs maar<br />
op een goede manier. We steken onze mening niet<br />
onder stoelen of banken en communiceren open en<br />
eerlijk, met aandacht voor elkaar. Via korte lijnen,<br />
waarbij iedere mening telt. We zeggen op respectvolle<br />
wijze waar het op staat, zijn ruimdenkend, persoonlijk<br />
en oprecht. Dat past bij de onbegrensde uitdagingen<br />
én mogelijkheden van een wereldstad.<br />
We verleggen de bekende weg als het bijdraagt aan<br />
het resultaat. En bedenken het liefst hoe het nóg<br />
beter kan. Op eigen wijze. Mét elkaar. Altijd in dienst<br />
van onze patiënten, op betekenisvolle momenten in<br />
hun leven. Waarbij we iedere keer kijken naar de mens<br />
achter de patiënt.<br />
Bij OLVG bepaal je zelf hoe ver je wilt komen en welke<br />
initiatieven je neemt. Maar een ding is zeker, je kunt<br />
altijd rekenen op de onvoorwaardelijke steun van je<br />
collega’s en de organisatie.<br />
Werken bij OLVG. Op eigen wijze.<br />
werkenbijolvg.nl
Change language