culture

De geschiedenis van de Chinezen in Indonesië
Op 18 augustus werd een centrale regering gevormd, waarna op 17 oktober 1945
het comité van het KNIP werd opgericht, bestaande uit 15 leden onder wie één
Chinees. 323 Dit comité stelde de wetten op het staatsburgerschap en Indonesische
inwoners op. De wetten maakten deel uit van de op 15 februari 1946 gepubliceerde
grondwet. In de grondwet werd onder andere gesteld dat de president van Indonesië „asli‟
of autochtoon moet zijn, iets waarover zestig jaar later, na het einde van het
presidentschap van Soeharto en bij de wens naar een actievere deelname aan politieke
activiteiten onder de Chinezen, veel onduidelijkheid bestond. 324
Er braken gevechten uit tussen allerlei groepen, zoals in september 1945 te Medan
en Pematang Siantar op Sumatra tussen Indonesiërs en Chinezen. De komst van de
geallieerden die vertegenwoordigd waren door de Engelse en Indiase troepen, met de
Nederlandse troepen in hun kielzog, verhoogde de gespannenheid vooral op Java en
Sumatra. In oktober 1945 braken straatgevechten los tussen republikeinse jongeren en
Nederlandse ex-geïnterneerden, Ambonezen die in het KNIL hadden gezeten, Chinezen,
Indische Nederlanders en Japanners. Engelse troepen werden naar Ambarawa en
Magelang gezonden om de geïnterneerden te bevrijden, maar stuitten op weerstand van
de republikeinen, zodat ze gesteund moesten worden door een luchtaanval. 325
Soetomo, beter bekend bij zijn roepnaam Bung Tomo, de leider van de BPRI,
Barisan Pemberontak Rakyat Indonesia (letterlijk vertaald: Formatie van de
opstandelingen van het Indonesische volk), 326 wist door de radio het enthousiasme van de
jongeren op te wekken met zijn vurige toespraken, 327 die echter niet vrij waren van anti-
Chinese uitlatingen. Vooraanstaande Chinezen bezochten hem om hem te vragen zijn
houding tegenover de Chinezen te veranderen. Bung Tomo bleef ervan overtuigd dat de
meeste Chinezen pro-Nederland waren. Er werd afgesproken dat de Chinezen deel
zouden uitmaken van de BPRI. 328
Op 14 januari 1946 publiceerde het dagblad Min Pao in Jakarta een bericht over de
boycotactie van Chinese handelaren die hun winkels en bedrijven sloten, en van Chinees
personeel van bedrijven onder leiding van de geallieerden dat staakte als protest tegen de
inbeslagname van hun voedingswaren onder de beschuldiging dat het gestolen waar
betrof. De Chinezen zeiden dat ze het voedsel verkregen hadden door het in te ruilen met
huishoudelijke apparaten. Een andere reden voor de boycot waren de verkrachtingen van
Chinese vrouwen door de Indiase soldaten. 329 Onlusten braken uit toen de Chinese
jongeren allerlei posters opplakten met de oproep om samenwerking met de Engelsen te
weigeren. Enkele Chinese jongeren werden gearresteerd en in de gevangenis gezet. Een
dag later werd er een grote bijeenkomst gehouden die bijgewoond werd door 5000
323 KNIP: Komite Nasional Indonesia Pusat, het centraal Indonesisch nationaal comité. Het Chinese lid was de in
Leiden opgeleide rechtskundige Tan Ling Djie. Later werd hij o.m. secretaris-generaal van de Indonesische
communistische partij. Na de gebeurtenissen rond de zogenaamde staatsgreep in 1965 werd hij gearresteerd. Hij
overleed in gevangenschap.
324 Setiono 2002, pag. 551. Op 9 november 2001 werd de wet veranderd. Men hoeft niet langer „asli‟ te zijn om
president van Indonesië te worden. Het is nu voldoende „Indonesisch staatsburger van geboorte‟ te zijn.
325 Setiono 2002, pag. 555.
326 „Pemberontak‟ betekent opstandelingen. In een artikel op het internet heb ik i.p.v. BPRI een andere naam gelezen,
nl. BBRI, Barisan Banteng Republik Indonesia (Formatie van de stieren van het Indonesische volk)l.
327
Volgens een website, http://www.dekolonisatie.com/mariniersbrigade/java4546.htm werden duizenden
Nederlanders en Chinezen het mikpunt van de jonge vrijheidsstrijders die opgehitst waren door de dagelijkse radiouizendingen
met „haatcampagnes‟ van Soetomo.
328 Setiono 2002, pag. 557.
329 Twang 1997, pag. 156.
95