culture

De geschiedenis van de Chinezen in Indonesië
gebruiken als wapen om de Nederlandse koloniale regering te dwingen aandacht te
schenken aan het onderwijs voor de Chinese kinderen, iets wat toentertijd volkomen
genegeerd werd. Deze mensen oordeelden dat de Chinezen Nederlands moesten kennen
als ze vooruit wilden. Maar het was zoals reeds gezegd zeer moeilijk voor Chinese
kinderen om op een Nederlandstalige gouvernementsschool te komen. Men moest
„machtige vriendjes‟ hebben. „Als hun vaders geen goede vrienden waren van de resident
of de assistent-resident, die gewoonlijk het hoofd waren van het Europese schoolbestuur,
hoefden Chinese kinderen niet te hopen op toelating‟, aldus Kwee. Maar ook dan konden
ze door het hoofd van de school geweigerd worden omdat er „geen plaats‟ was. Het
schoolgeld was het hoogst voor de Chinezen, namelijk 15 gulden per kind. 248 Bovendien
moesten de kinderen Nederlands kunnen spreken en de westerse gewoonten kennen om
toegelaten te worden. Daarvoor moesten ouders voor hun kinderen privéleraren nemen
(dat waren dus onderwijzers van de school) en een hoog lesgeld betalen van ƒ 80 – f 100
per kind. Behalve kinderen van Chinese officieren of van „wealthy men with great
influence‟, konden weinigen op deze scholen komen. 249 Om de situatie te veranderen was
er alleen één weg: de Chinezen moesten laten zien dat ze „dorstig waren naar onderwijs‟.
Als de regering niet inging op hun wens onderwijs in het Nederlands te mogen volgen,
zouden ze hun eigen scholen organiseren om aan hun behoeften te voldoen. In een
circulaire van 1900 had de THHK reeds de wens te kennen gegeven ook de Nederlandse
taal in haar curriculum op te nemen. Ze kon echter de financiële middelen niet opbrengen
om Nederlandse onderwijzers te salariëren. Daarom vroeg ze de regering toestemming
om een loterij op te zetten om het nodige geld bij elkaar te verzamelen. Dat verzoek werd
echter afgewezen. 250 Later, toen Engels in het curriculum werd opgenomen, trokken de
THHK-scholen inderdaad de aandacht van de regering, die toen pas besefte dat er grote
behoefte was aan Nederlandstalige scholen voor Chinese kinderen.
Maar zover was het nog niet. Op de THHK-scholen werd Chinees als voertaal
gebruikt, en wel het Mandarijn, een taal die vreemd was voor de Chinezen op Java. Het
voordeel was echter dat Mandarijn een neutrale taal was en gebezigd kon worden door
zowel Chinezen uit Fujian en Kanton als Hakka's, en door zowel totoks als peranakans.
Op de scholen werden moderne boeken gebruikt, eerst uit Japan naar het model van de
westerse scholen, met veel illustraties. Later werden dergelijke boeken ook gedrukt in
Shanghai. 251
De Chinese regering vatte belangstelling op voor de scholen. Volgens Kwee was de
Chinese beweging op het gebied van onderwijs een doorn in het oog van de Nederlandse
regering, die het betreurde dat haar onderdanen onderwijs volgden dat gesteund werd
door de Chinese regering. In Het aanzien Nederlands Indië; herinneringen aan een
koloniaal verleden, samengesteld door Frans Naeff (1978), zien we een foto van een
bezoek dat „vertegenwoordigers van de Drakentroon‟ in 1906 aflegden. De foto stond in
het Weekblad voor Indië van Soerabaja. Uit de tekst bij de foto in Het aanzien
248 Bij besluit van 1 december 1868, no. 16, mochten kinderen van Chinezen de openbare scholen bezoeken met
toepassing van de twee hoogste categorieën van het schoolgeldtarief. Bovendien zou de tariefprijs van de middelste en
hoogste klassen voor hen met de helft worden verhoogd. Govaars-Tjia 1999, pag. 80.
249 Kwee 1969, pag. 17.
250 Govaars-Tjia 1999, pag. 64. Na deze weigering verzocht het bestuur van de THHK geldelijke steun te mogen
verkrijgen van de Chinese Raad (Kong Koan), die de kas beheerde van de Chinese gemeenten met de resident als
superintendent. Ook dit verzoek werd afgewezen. Govaars-Tjia 1999, pag. 247.
251 Kwee 1969, pag. 19.
84