culture

De geschiedenis van de Chinezen in Indonesië
schrijven. 233 Op andere plaatsen werden de officieren die in functie stierven niet
vervangen. Er was een „natuurlijk afstervingsproces‟. 234
Het laatste Chinese hoofd was Majoor Khouw Kim An. Op 24 maart 1919 werd hij
officieel gepensioneerd. Hoewel hij daarna Majoor Titulair was, verzocht de regering van
Batavia hem om de taken van majoor te blijven uitvoeren. 235 Tijdens de Japanse bezetting
van Java werd hij gearresteerd door de Japanners en naar een kamp gestuurd, waar hij
overleed op 13 februari 1945. Alle belangrijke politieke ontwikkelingen van het begin
van de twintigste eeuw zijn weerspiegeld in zijn carrière. 236
3.5.4.5. De Tiong Hoa Hwe Koan
Begin 1900 kwamen een aantal hoog opgeleide, liberaal denkende peranakans tot het
inzicht dat zij zelf iets moesten doen om de situatie te verbeteren. Als zij dan toch steeds
als Vreemde Oosterlingen beschouwd werden, moesten de Chinezen in Nederlands-Indië
hun chineesheid affirmeren. Daarvoor richtten ze een vereniging op, de Tiong Hoa Hwe
Koan. In die tijd wisten de Chinezen niet eens wat „Tiong Hoa‟ (Chinees) betekende,
want ze noemden zichzelf „Tjina‟ en het land van hun voorouders „negara Tjina‟ (het
Chinese land). 237 Op 3 juni 1900 gaf gouverneur-generaal W. Roosenboom wettelijke
toestemming tot het oprichten van het eerste Tiong Hoa Hwe Koan (verder THHK)
kantoor in Batavia, een feit dat op 8 juni 1900 in de Javasche Courant bericht werd. Niet
alle Chinezen waren het eens met de visie van de oprichters. Het waren volgens Kwee
Tek Hoay vooral „de onwrikbaar ouderwetse mensen‟, die soms de oudere leden van hun
eigen familie waren, die zich verzetten tegen de oprichting van de THHK. Volgens de
oprichters hadden de Chinezen een geloof nodig of een moraal systeem dat zuiver was en
kon dienen als gids en bron van vooruitgang in hun sociale leven. Men kon immers niet
zeggen dat iets verkeerd was zonder een basis te hebben. Die basis was de leer van
Confucius. Dat was een goede keuze, zegt Kwee, want anders zouden de ouderen hen als
„christenen‟ bestempelen. 238
De oprichting van de THHK was een reactie op verschillende omstandigheden. Ten
eerste waren daar de vernederingen in het vaderland China en de roep tot hervorming
door Kang Youwei, hetgeen bij de Chinezen in Nederlands-Indië een gevoel van
nationalisme aanwakkerde en de weg opende naar eigen hervormingen. Ten tweede
waren daar de reeds genoemde grieven ten opzichte van de Nederlands-Indische regering,
die hen naar hun gevoelens stiefmoederlijk behandelde. Een van die grieven was het
ontbreken van behoorlijk onderwijs voor de Chinese kinderen. Verder waren de vaak
omslachtige ceremonies bij vooral bruiloften en begrafenissen, een „bespottelijk cultureel
mengelmoesje‟, 239 veel Chinezen een doorn in het oog. 240
233 Hesseling-Tjan 2003, pag. 123.
234 Lohanda 1994, pag. 306 en Pan 1998, pag. 156
235 Lohanda 1994, pag. 312
236 Hesseling-Tjan 2003, pag. 108.
237 Kwee 1969, pag. 12.
238
Kwee 1969, pag. 13. Verscheidene oprichters en leiders van de THHK hadden onderwijs genoten op
zendingsscholen.
239 Kwee 1969, pag. 10.
240 Vooral wat betreft bruiloften en begrafenissen, maar ook andere ceremonieën. Een amusant verhaal is dat over de
sembahyang rebutan, een bidceremonie (meer een banket) voor de hongerige zielen van de afgestorvenen zonder
nakomelingen die voor hen zouden kunnen bidden. De priester kreeg in vroegere jaren f 75 om voor het geluk en de
veiligheid van de levenden te bidden tot de geesten die op het feest werden uitgenodigd. Maar nu kreeg hij slechts f 25.
Dat vond hij veel te weinig voor het uitputtende werk dat hij moest verrichten. De man die met hem afsprak vertelde
82