culture

De geschiedenis van de Chinezen in Indonesië
verzoekbrieven voor meer financiële steun. Voor de officieren moesten ze informatie
verzamelen over de inwoners van hun wijk en de situatie in hun wijk of kampong. Ze
haalden belastinggeld op en woonden de vergadering van de controleurs bij. Ze deelden
donaties uit aan mensen die daar recht op hadden. Ze wierven werkvolk voor de
plaatselijke overheid en de handelaren wanneer er een bazaar plaatsvond bij de resident
en hielden toezicht op de veiligheid van de pasar malam (avondmarkt met feestelijke
attracties). Ze vergezelden politiemensen die huiszoekingen deden en moesten toezicht
houden op de correcte registratie van geboorten en overlijdens. Soms moesten ze
ziekenhuizen helpen de familie op te sporen van gestorven patienten. Ze moesten
rapporteren welke inwoners belasting moesten betalen, wie opium gebruikte en hoeveel,
en zelfs zoeken naar jonge Chinese meisjes-immigranten die zich noodgedwongen
hadden geprostitueerd. In tegenstelling met de officieren ontvingen de wijkmeesters een
salaris, maar dat werd nooit precies vermeld in de verslagen. Ze kregen wel een deel van
het belastinggeld dat ze ophaalden, namelijk gemiddeld 8% met een maximum van ƒ
6000 per jaar. 222
In Batavia en andere belangrijke steden werd de top van de gemeenschapsverenigingen
gevormd door de Chinese Raad of Kong Koan. Deze raad beheerde de
tempels en begraafplaatsen en organiseerde de belangrijke festivals van de gemeenschap.
Na 1740 werd aan deze raad ook de registratie bij de burgerlijke stand toevertrouwd. Hij
bood rijke Chinese officieren een onofficiële ontmoetingsplaats voor hun
handelsonderhandelingen. 223
Om een idee te geven van de bezetting van de Kong Koan vertelt cultureel
antropologe Giok Bwee Hesseling-Tjan dat in 1918 het bestuur van de Kong Koan van
Batavia gevormd werd door de majoor, een kapitein en vijf luitenants. Ze werden
geassisteerd door een of twee secretarissen en enkele wijkmeesters en klerken. Als de
Majoor afwezig was, werden zijn taken overgenomen door de Kapitein als Waarnemend
Majoor Kapitein Titulair. Volgens de archieven waren er in die jaren ongeveer twaalf
wijkmeesters. 224 Wijkmeesters en officieren komen nogal eens voor in Indisch-
Nederlands literair proza.
In de achttiende en negentiende eeuw was Fujians de taal van de Kong Koan. In de
twintigste eeuw begon men Maleis te gebruiken. Pas in 1878, toen immigratiepatronen
veranderd waren en meer mensen van Guangdong Batavia binnenkwamen, werd door het
Nederlands Gouvernement bepaald dat drie van de tien leden van de Kong Koan Hakka‟s
of Kantonezen moesten zijn, terwijl twee mensen Fujianees immigrant moesten zijn naast
vijf peranakans. 225
Niet iedereen was te spreken over het systeem van het Chinese officierschap.
Ambtenaar voor Chinese zaken Henri Borel kon zich niet vinden in het voornaamste
222 Hesseling-Tjan 2003, pag. 119.
223 Pan 1998, pag. 155. Het bestaan van de Kong Koan werd voor het eerst officieel genoemd in koloniale
correspondentie, toen op 25 april 1747 de kapitein Chinees een officiële residentie kreeg aangeboden aan de Tiang
Bendera-straat in de Maleise wijk met een bijgebouw voor het uitvoeren van zijn vele taken. Dit heette de Rumah
Bicara (het Praathuis). Raadsleden kwamen daar bij elkaar om te vergaderen over allerlei gevallen en problemen van
hun rasgenoten. Dit geschenk moet gezien worden als een teken van steun van de kant van het VOC-bestuur, dat na de
Chinezenmoord in 1740 alle moeite deed om de administratieve functies van de Chinese officieren te vergemakkelijken
en de banden met de Chinese gemeenschap te versterken. Blussé en Chen 2003.
224 Hesseling-Tjan 2003, pag. 108. Maar Lohanda vermeldt dat in 1929 de regering besloot de bestuursformatie van
1913 weer te gebruiken, bestaande uit een majoor, twee kapiteins en vier luitenants. Lohanda 1994, pag. 306.
225 Pan 1998, pag. 155.
80