culture

De geschiedenis van de Chinezen in Indonesië
De jaren rond de eeuwwisseling van de negentiende naar de twintigste eeuw waren
bepalend voor de toekomst van China, van Nederlands-Indië en van de Chinezen in
Indonesië. Het was in die jaren dat de Chinese regering de Chinezen in Indonesië
„ontdekte‟. Terwijl zij zich eerder nooit veel had aangetrokken van haar onderdanen in
dat deel van de wereld en zelfs op ze neerkeek, kwam ze tot het inzicht dat de Chinezen
in Indonesië veel te bieden hadden. Onder deze Chinezen waren er immers niet weinig
die kapitaalkrachtig waren, en kapitaal was hard nodig in China, dat vanaf het midden
van de negentiende eeuw te kampen had met vier grote opstanden, waaronder de Taipingopstand
en de Boxer-opstand, 159 twee Opiumoorlogen en de Sino-Japanse oorlog. Als
verliezer in de oorlogen moest China grote stukken land in concessie afgeven aan
westerse mogendheden en bovendien grote sommen schadeloosstelling betalen die
werden verhaald op de bevolking. In Nederlands-Indië kwam de ethische richting op en
scoorde hoog bij de Nederlandse regering. Indië mocht niet langer beschouwd worden als
wingewest. De inheemse bevolking moest beschermd worden tegen haar uitbuiters. Dat
waren niet de kolonisators zelf, maar de Chinezen, de woekeraars, de „bloedzuigers van
het Javaanse volk‟. De Chinezen zelf vonden dat ze door de Nederlands-Indische regering
stiefmoederlijk behandeld werden en richtten zich tot hun „vader‟, China, waar in die tijd
de Boxer-opstand net onderdrukt was, niet door Chinese troepen, maar door buitenlandse.
De nederlagen die China in de tweede helft van de negentiende eeuw had geleden en de
vernederingen als gevolg daarvan riepen bij de Chinezen in Nederlands-Indië een gevoel
van nationalisme op, dat samen met de weerstand tegen de behandeling van de
Nederlandse regering hun houding en acties bepaalden. Om de achtergrond te kunnen
beschouwen van de geschiedenis van de Chinezen in Nederlands-Indië rond de
eeuwwisseling zullen we daarom kijken wat er in die periode in hun „vaderland‟
gebeurde.
3.5.4.1. Ontwikkelingen in China
China had grote verliezen geleden door de Opiumoorlogen van 1839-1842 en 1856-1860,
omdat de keizerlijke regering halsstarrig vasthield aan de overtuiging dat China het
centrum van de wereld was en andere landen slechts barbaren waren die geen bedreiging
vormden voor China. De eerste oorlog werd gevoerd omdat de Engelsen verslaafd waren
geraakt aan Chinese thee en de Chinezen dwongen opium uit Engeland in te voeren. In de
dertiger jaren van de negentiende eeuw deed de Chinese regering er juist alles aan om de
verslaving van de Chinezen aan opium tegen te gaan. De eerste Chinezen die de
gewoonte hadden opium te gebruiken waren volgens Pan reizende handelaren en
arbeiders op de suikerplantages op Java. Via het zuidoosten van China werd opium
geïntroduceerd en raakte gebruik van opium verspreid in de rest van het land. 160 Rond
1830 waren er al tien miljoen verslaafden in China. 161 In zijn strijd tegen de smokkel van
opium door de Engelsen vernietigde China een grote hoeveelheid in beslag genomen
opium in Guangzhou (Kanton) , waarop Engeland reageerde door met kanonneerboten
verschillende Chinese kuststeden aan te vallen. De Chinezen konden met hun verouderde
oorlogsuitrusting niet op tegen de moderne Engelse zeemacht, die alle Chinese jonken tot
zinken bracht. Als gevolg van de eerste Opiumoorlog moest China zijn havens openen
159 Twee van de vier opstanden werden geleid door moslims in het zuidwesten en noordwesten van China. (Pan 1998,
pag. 56).
160 Pan 1998, pag. 55.
161 Paludan 1998, pag. 207.
69