culture

De geschiedenis van de Chinezen in Indonesië
reizen van op Java gevestigde niet-Europeanen weer aanzienlijk ingekort. 153 Pas vanaf
1914 werd het reizen voor Vreemde Oosterlingen over geheel Java en Madura, de
Vorstenlanden inbegrepen, vrij verklaard. 154 In 1919 kwam voor Java en Madura bij
ordonnantie eindelijk ook de woonvrijheid voor de Vreemde Oosterlingen en het einde
van het wijkenstelsel. Twee jaar eerder al besloot het gemeentebestuur van Semarang om
de grenzen van de Chinese wijk te doen samenvallen met die van de gemeente, waardoor
het wijkenstelsel in Semarang in feite werd opgeheven. 158
De beperking van bewegings- en woonvrijheid en het gebrek aan rechtszekerheid
zorgde voor grote ontevredenheid onder de Chinezen, ontevredenheid die in het begin
van de twintigste eeuw belangrijke veranderingen zou doen ontstaan in de houding van
deze bevolkingsgroep tegenover de koloniale regering.
3.5.4. De Chinezen rond 1880-1941: de opkomst van de ethische politiek en
het Chinees nationalisme
Voor de gemiddelde bestuursambtenaar waren Chinezen bijna per
definitie parasitaire elementen, uitzuigers van de inheemse bevolking.
Hoewel het gouvernement in de negentiende eeuw van hun diensten
als pachters van belastingen en monopolistische rechten met graagte en
profijt gebruik maakte, poseerden de bestuursambtenaars tegelijkertijd
als de natuurlijke beschermers van de inheemse bevolking tegen
Chinees machtsmisbruik. Met de komst van de ethische politiek, die
het belang van de bevolking centraal stelde, ontwikkelde het bestuur
een uitgesproken anti-Chinese houding. Margadant noemde de
Chinezen „een kanker‟, „gespuis‟ en „hyena‟s‟. Abendanon sprak
honend over „het edele genus Vreemde Oosterlingen‟ die „den inlander
tot een prooi hunner hebzucht makten‟, als „ware roofvogels‟.
Daarentegen werden Chinezen in de landbouwindustrie en bij de bouw
van infrastructurele werken als waardevolle en zelfs onmisbare
arbeidskrachten beschouwd. Zo kwam de hoofdingenieur De Bordes,
die bij de aanleg van de eerste spoorlijn op Java ervaring opdeed met
Chinese opzichters en ambachtslieden, ondanks allerlei strubbelingen
tot een bijzonder positief oordeel. Hij noemde hen „de beste arbeiders
der wereld‟. “Het is een volk, dat in Indië eene groote toekomst heeft.
Zuinig, ijverig, slim, veel meer ontwikkeld dan de Inlanders, en
geschikt om in een tropisch klimaat hard te werken, heeft het alle
eigenschappen om een overheerschend ras in die landen te worden.”
Een zo uitgesproken mening werd zelden gehoord.
J.A.A. Doorn. De laatste eeuw van Indië. Ontwikkeling en ondergang van een
koloniaal project. Amsterdam: Ooievaar. 1996, pag. 154
153 Liem 1997, pag. 61
154 Liem 1997, pag. 62
158 Liem 1997, pag. 77-78
68