culture

De geschiedenis van de Chinezen in Indonesië
christelijke jaartelling een groot aantal Chinezen de Indonesische eilanden. 93 De eerste
geschreven teksten over de Indonesische archipel waren het werk van Chinezen. 94
Volgens deze bronnen woonden er al Chinezen in Indonesië ver voordat de Portugezen en
Nederlanders er voet aan wal zetten. Coppel meldt dat kleine Chinese nederzettingen
reeds bestonden in Indonesië lang voor de komst van de Europeanen, in het bijzonder in
de havensteden langs de noordkust van Java. 95 Gonggryp baseert zich ook op Chinese
bronnen als hij in zijn Geïllustreerde Encyclopaedie van Nederlandsch-Indië stelt dat
reeds in de zevende eeuw Chinezen in de archipel gevestigd waren, hoewel ze er in 440
nog niet waren, want de Chinese reiziger Fa Hien vermeldt niets omtrent aldaar
gevestigde Chinezen. 96
De eerste Chinezen kwamen naar de Archipel om er handel te drijven. Eeuwen
geleden gebruikten zij Indonesië reeds als tussenstation voor hun handel met India en het
Midden-Oosten. Later begonnen ze exotische producten van de eilanden te verzamelen
om er medicijnen van te maken. Langzamerhand schoten kleine nederzettingen wortel,
opgezet op belangrijke plaatsen, waar handelaren en ambachtslieden – en volgens
Heidhues ook piraten – zich kwamen vestigen. 97 Slechts in schaars bewoonde gebieden
zoals West-Kalimantan, het noordwesten van Java en het zuidoosten van Sumatra, met
name in Bangka en Belitung, konden de Chinezen als landbouwers leven, zoals ze dat
volgens traditie in China deden. 98 In de voor-Nederlandse periode had de Chinese handel
in Indonesië een internationaal karakter, maar ook toen waren er al Chinezen die
landbouwproducten kochten en verkochten op de binnenlandse markt, Chinezen die
ambachtslieden waren en Chinezen die in de productie van suiker en arak betrokken
waren. 99 Na de komst van de Nederlanders zouden de Chinezen meer als
tussenhandelaars fungeren voor de Nederlanders.
Tijdens de Mongoolse Yuan-dynastie (1280-1368) ontving Kertanegara, de koning
van het Hindoe-koninkrijk Singosari in Oost-Java, verschillende keren een afgevaardigde
van Kublai Khan, die in zijn streven tot expansie ook Sumatra en Java tot onderwerping
wilde brengen. Tijdens het laatste van de vier bezoeken, in 1289, verwondde Kertanegara
de commandant van de Mongoolse troepen, Meng Ch‟i. 100 In 1293 stuurde Kublai Khan
20.000 soldaten naar Java om Koning Kertanegara voor zijn oneerbiedigheid te straffen,
maar toen was Kertanegara reeds door Jayakatwang, heerser van het Kediri-koninkrijk,
gedood. Kertanegara‟s schoonzoon, Raden Wijaya, slaagde erin de Chinese troepen te
manipuleren en ze te gebruiken voor zijn eigen belangen. Hij versloeg Jayakatwang met
behulp van de Chinese soldaten en stichtte een nieuw koninkrijk, Majapahit. Duizenden
Chinese soldaten sneuvelden op Java, maar er waren er ook die gevangengenomen
werden door de Javanen of vrijwillig achterbleven omdat ze de terugreis naar China niet
wilden aanvatten. Het is logisch aan te nemen dat de achtergebleven Chinezen hun eigen
technologieën toepasten in hun nieuwe land. Deze episode, betoogt historicus en
93 Go 1982.
94 Heidhues 1998, pag 152.
95 Coppel 1983, pag.1.
96 Gonggryp 1991, pag. 210.
97 Heidhues 1998, pag. 152.
98 De Chinezen zijn traditiegetrouw landbouwers, geen handelaren. Volgens de Analecten van Confucius (een
verzameling van zijn stellingen, samengesteld door zijn leerlingen) staan handelaren op de allerlaagste sport van de
maatschappelijke ladder.
99 Go 1982.
100 Ensiklopedi Nasional Indonesia 1990 deel 8, pag 423.
59