Naar een visionaire woningbouw

71 NAAR EEN VISIONAIRE WONINGBOUW
2.3.2 TUSSENGEBIED
Deze term verwijst naar een heel ruim gebied in Vlaanderen
waar een niet onbelangrijke verstedelijkingsdruk op ligt. Op fig
2.5 komt dit overeen met het gebied met de lichtroze vlekken.
Het hart van dit gebied valt samen met de Vlaamse Ruit. Door
de verstedelijkingsdruk zijn deze oorspronkelijk landelijke
gebieden geleidelijk getransformeerd tot een patchwork van
dorpen, verkavelingswijken en linten waarachter nog grote
groene ruimtes liggen. In dit gebied liggen er nog veel bouwmogelijkheden
die in een trendvolgend scenario verder zullen
opgevuld geraken met gestandaardiseerde verkavelingswijken.
In de literatuur wordt vaak de term ’nevelstad’ gebruikt
om deze stedelijke conditie aan te duiden. Vandaag bestaan er
voor dit hybride gebied onvoldoende kwalitatieve verstedelijkingsprincipes
met een bijhorend instrumentarium.
Migratie naar het tussengebied
Een belangrijk deel van de verstedelijkingsdruk wordt verklaard
door de aantrekkingskracht van de Vlaamse Ruit op
de rest van Vlaanderen als gevolg van de tewerkstelling in
deze regio. 13 Belangrijke delen van het tussengebied liggen
dan ook in het pendelgebied van de stedelijke kernen. De
pendelbewegingen worden ondersteund door de aanwezigheid
van een dicht spoorwegennet en een uitgebreid autowegen-
en stratennetwerk. Hierdoor heeft het tussengebied een
zeer goede bereikbaarheid en in combinatie met een beleid
waarin woon-werkverkeer zeer goedkoop is (sociale tarieven,
gratis openbaar vervoer, fiscale aftrek van autogebruik,…)
wordt suburbanisatie aangemoedigd. Deze beweging naar de
Vlaamse Ruit overlapt met de suburbanisatiebeweging vanuit
kernstedelijk gebied. De aantrekking van dit tussengebied
schuilt onder meer in de betere kwaliteit van de woningen
in vergelijking met de steden. Er is nog veel open en groene
ruimte en het woningpatrimonium bestaat hoofdzakelijk uit
grotere woningen met een tuin, hetgeen beantwoordt aan
de woonwens van de meeste gezinnen. Dit verklaart ook
het overwicht van de eigendomsmarkt in het tussengebied.
Daarnaast wordt de verstedelijkingsdruk aangestuurd door
de grond- en woningprijzen, die lager liggen hoe verder men
zich van de stadskern bevindt. Het concept van ‘regionale
woonmarkten’ brengt de sturende rol van bouwgrondprijzen in
rekening en beschrijft de interactie tussen bouwgrondprijzen,
migratiepatronen en pendelbewegingen. Op basis hiervan
kunnen regionale woonmarkten afgebakend worden, waarvan
de meeste een stedelijk gebied als kern hebben. Fig. 2.9 toont
regionale woonmarkten rond Brussel, Antwerpen en Gent.
tussengebied nog enorm veel bouwmogelijkheden liggen, die
in een trendvolgend scenario verder zullen opgevuld geraken
met gestandaardiseerde verkavelingswijken. Dit gebied blijkt
ook een aantrekkelijke vestigingslocatie voor niet-woonfuncties
zoals industrie, bedrijventerreinen, grootschalige handelsfuncties,
recreatiecomplexen etc. Deze functies zijn vaak
gesitueerd aan belangrijke verkeersknooppunten, die een
goede bereikbaarheid verzekeren.
In het tussengebied kan ook enige nuance aangebracht
worden. Op kaart 2.1 wordt die weergegeven door middel van
de verschillende grijswaarden tussen het platteland (wit) en
de stadsregionale gebieden (donker grijs). Ten eerste onderscheiden
we het meer verstedelijkt tussengebied op basis
van de migratiedynamieken en de gebieden die gekarakteriseerd
worden als banlieues in de studie naar Stadsgewesten.
Dit zijn gebieden buiten de stadsregionale schaal maar die
sterk betrokken blijven op de stadsregio’s. Daarnaast werden
corridors van versteende ruimte en gebieden met hoge
mate van verlinting ook bij het tussengebied gerekend (fig.
2.10). Tot slot is er het gebied dat noch tot het platteland
behoort (zie 2.3.3), noch tot het verstedelijkt tussengebied,
noch tot de corridors van versteende ruimte. Dit gebied kan
beschouwd worden als ‘landelijk tussengebied’.
Fig. 2.10 Verlinting per statistische sector in Vlaanderen. De verlinting wordt berekend
door de bebouwingslinten te selecteren uit een bestand dat de bebouwing in Vlaanderen
weergeeft. De lengte van deze linten wordt per statistische sector samengevoegd en
uitgedrukt per oppervlakte eenheid.
Uit: Ruimte voor wonen. Bron: Kadvec. Cartografie: AMRP.
Beleid
Administratief wordt dit gebied opgedeeld door gemeentegrenzen.
Een vaak gehoorde opmerking is dat veel gemeenten
niet de nodige capaciteit hebben op vlak van visie en
instrumenten om het soort beleid te voeren dat de heropleving
van de steden heeft mogelijk gemaakt. Het woonbeleid
en ruimtelijk beleid in Vlaanderen legt heel wat taken bij de
gemeenten, maar in de praktijk slagen zij er vaak onvoldoende
in deze verantwoordelijkheden te vervullen. Om hier aan
tegemoet te komen zijn er gemeenten die samenwerken in de
vorm van intercommunales.
Fig 2.9 Afbakening van regionale woonmarkten in Vlaanderen en Brussel. Bovenregionale
invloedsferen: roze=Brussel, blauw=Antwerpen, groen=Gent.
Uit: Sturingsmodellen voor het wonen, Eindrapport, Vlaamse overheid, Departement RWO
Afdeling Ruimtelijke Planning, p.18.
Morfologische kenmerken van
het tussengebied
Morfologisch bestaat het tussengebied uit een aaneenschakeling
van dorpskernen, verkavelingswijken en lange linten
waarachter grote open ruimtes liggen. Dit verklaart het duale
karakter ervan. Verplaatst men zich met de auto ontstaat
de indruk van een continu stedelijk gebied, terwijl vanuit de
lucht een open en groen beeld domineert. De kaart van de
onbebouwde woonpercelen (fig. 1.5, p.16) toont dat er in dit
10 LOECK, A. (red.), Stadsvernieuwingsprojecten in Vlaanderen. Ontwerpend
onderzoek en capacity building (Explorations reeks), SUN, Amsterdam, 2009.
11 Wat hier de 20ste eeuwse gordel wordt genoemd komt overeen met de
stadsrand in de studie van het INS naar stadsgewesten in België. Zie VAN
DER HAEGEN, H., VAN HECKE, E., JUCHTMANS, K., “De stadsgewesten”,
In: MÉRENNE-SCHOUMAKER, B., VAN DER HAEGEN, H., VAN HECKE,
E. EN HALLEUX, J. M., Algemene Volks- en woningtelling, 1 maart 1991,
Verstedelijking, monografie nr. 11A, Nationaal instituut voor de statistiek,
Brussel, p. 69-130.
12 ZIE VAN DER HAEGEN, H., VAN HECKE, E., JUCHTMANS, K., “De stadsgewesten”,
In: MÉRENNE-SCHOUMAKER, B., VAN DER HAEGEN, H., VAN
HECKE, E. EN HALLEUX, J. M., Algemene Volks- en woningtelling, 1 maart
1991, Verstedelijking, monografie nr. 11A, Nationaal instituut voor de statistiek,
Brussel, p.69-130.
13 Ibid.