2020 10 02 Concerto delle suore - ABO + Nationaal Vrouwen Jeugdkoor

Vr 2 okt 2020
Grote Zaal
18.30 uur
21.00 uur
Serie Oude
Muziek
Concerto delle suore
Amsterdam Baroque
Orchestra + Nationaal
Vrouwen Jeugdkoor
Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale
programmaboekje is een extra service
ter voorbereiding op het concert. Het is
uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie
tijdens het concert te raadplegen via uw mobiele
telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de
andere concertbezoekers.
Bij voorbaat dank.

Programma
Serie Oude
Muziek
Vr 2 okt 2020
Grote Zaal
Concerto delle suore
Amsterdam Baroque
Orchestra + Nationaal
Vrouwen Jeugdkoor
Concert 1 : 18.30 – 19.30 uur
Concert 2: 21.00 – 22.00 uur
ca. 60 minuten zonder pauze
Ton Koopman dirigent
Wilma ten Wolde leiding Nationaal Vrouwen Jeugdkoor
Maria Xaveria Perucona (ca. 1652 - na 1709)
Gaude plaude (1675)
Chiara Margarita Cozzolani (1602 - ca. 1677)
Dixit Dominus (1650)
Gloria in altissimis Deo
Confitebor tibi Domine (1650)
Quis audivit unquam tale? (1650)
Laetatus sum (1650)
Laudate pueri (1650)
Claudio Monteverdi (1567 - 1643)
Sonata sopra Sancta Maria (1610)
Bent u niet vergeten uw mobiele
telefoon uit te zetten?
Dank u wel.
2

Toelichting
Het Italië van de zeventiende eeuw kende vele belangrijke muziekcentra. Venetië was
zowel het centrum van de grootschalige kerkmuziek van de San Marco als het domein
van de experimentele en grensverleggende vioolmuziek. De opera’s van Monteverdi en
Cavalli trokken de aandacht tot ver buiten Italië. In Rome werd door Giacomo Carissimi het
oratorium ontwikkeld als religieuze pendant van de opera. In Napels floreerden zowel opera
als kerkmuziek. Maar naast al deze bekende muzikale broedplaatsen was er in Italië ook
veel muziek binnen de kloostermuren te horen.
Vooral de vele en grote nonnenkloosters
kenden een bloeiende muzikale praktijk.
Van ongeveer twintig ensembles binnen
nonnenkloosters zijn ons de namen bekend,
maar er waren er waarschijnlijk meer. Tijdens
dit concert zullen we horen hoe de muziek in
zo’n nonnenklooster geklonken kan hebben.
We hebben het dan over een praktijk die
officieel verboden was maar die op sommige
plaatsen toch werd gedoogd. Nonnen die
buiten het klooster als zangeres optraden
konden uitgroeien tot geliefde hofmusici.
Bekendste voorbeeld hiervan waren de
drie zangeressen die de geschiedenis zijn
ingegaan als de Donne di Ferrara en voor
wie componisten als Luzzasco Luzzaschi en
Claudio Monteverdi madrigalen schreven.
Maar onder invloed van het Concilie van
Trente werden de regels voor vrouwen steeds
strenger en uiteindelijk mochten ze hun
kloosters niet meer verlaten.
Ontwikkeling binnen de kloostermuren
Dat heeft vanaf ongeveer 1580 in
belangrijke mate bijgedragen aan de enorme
ontwikkeling van de muziekpraktijk binnen
de kloostermuren. Behalve een orgel of
klavecimbel waren muziekinstrumenten
in nonnenkloosters niet toegestaan, maar
we weten – alleen al door hele lijsten van
kerkelijke verbodsbepalingen die bewaard
zijn gebleven – dat ze toch veelvuldig
moeten zijn gebruikt. Er werd meerstemmig
gecomponeerd en gezongen, op hoog
niveau en volgens de nieuwste muzikale
ontwikkelingen die we ook in bijvoorbeeld
Venetië kunnen vinden. Toch klinkt deze
muziek, mits op de juiste wijze uitgevoerd,
fundamenteel anders. Dit komt doordat
men in nonnenkloosters over het algemeen
niet beschikte over tenoren en bassen
voor de lage vocale partijen. In de rijkere
kloosters kwam het voor dat daarvoor toch
mannenstemmen werden ingehuurd, wat
officieel niet mocht.
Ook weten we, via bewaard gebleven lijsten
van zangeressen, dat er af en toe sprake was
van vrouwen die zo laag konden zingen dat de
tenor- en zelfs de baspartij binnen hun bereik
lag. Dit kunnen dan bijvoorbeeld oudere
vrouwen geweest zijn die hun hele leven in
het klooster bleven en van wie de stemmen
in de loop der decennia een flink eind waren
gezakt. Men ging niet bewust op zoek naar
dat soort stemmen; als ze er waren werden ze
gebruikt. Ook werden nonnen aangemoedigd
hun lagere register speciaal te trainen om de
lage partijen te kunnen zingen. Maar meestal
moest het ‘probleem’ van het ontbreken van
3

Toelichting
lage stemmen op een andere manier worden
opgelost. Dat kon door de lage partijen
instrumentaal uit te voeren, bijvoorbeeld
met trombones, waarvan zeker is dat die in
nonnenkloosters werden bespeeld, maar ook
door vierstemmig te componeren voor alleen
vrouwenstemmen: twee sopraan- en twee
altpartijen. In dubbelkorige muziek – in de
kloosters veel gepraktiseerd – komen we dan
dus tot vier sopraan- en vier altpartijen. Op
die manier ontstaat een rijke klank waarin de
mannenstemmen totaal niet worden gemist.
Publicaties
Toch is in de uitgaven die verschenen van
muziek van componerende nonnen alles
genoteerd als normale koorpartituren:
voor sopraan, alt, tenor en bas. Dit had
meestal een commerciële reden. De
kerkmuziekpraktijk was in de zeventiende
eeuw nog hoofdzakelijk het domein van
mannen en vierstemmige koorpartijen konden
met jongens en falsettisten voor de sopraan
en alt met een geheel mannelijke bezetting
worden gerealiseerd. Voor partituren voor
alleen hoge stemmen was eenvoudig geen
markt. De Amerikaanse Candace Smith doet
al decennia uitvoerig onderzoek naar de
muziek van zeventiende-eeuwse Italiaanse
nonnenkloosters en zij heeft voor haar eigen
uitgaven de muziek weer ‘teruggezet’ naar
de bezetting zoals die oorspronkelijk moet
zijn geweest: alleen hoge stemmen. Daarbij
kunnen de alten in hun lage register makkelijk
in het bereik van de tenor komen, een
register in de vrouwenstem dat doorgaans
in de westerse klassieke muziek weinig is
aangewend.
Van de meeste componerende nonnen is
maar één publicatie bekend, maar er zijn
uitzonderingen op die regel. Zo publiceerde
Isabella Leonarda niet minder dan
twintig boeken met zowel kerkmuziek als
instrumentale muziek. Van Chiara Margarita
Cozzolani, de belangrijkste componiste op dit
programma, zijn vier publicaties verschenen.
De laatste daarvan, uit 1650, is een vesper
voor eerste kerstdag waaruit we vandaag
delen zullen horen.
Charisma van Chiara Margarita Cozzolani
Cozzolani was afkomstig uit een rijke Milanese
familie en trad op achttienjarige leeftijd in het
Benedictijner klooster Santa Radegonda waar
ze, voor zover we weten, haar hele leven is
gebleven. Ze was de drijvende kracht achter
de muziekbeoefening in het klooster.
De nonnen werden
gezien als de beste
zangeressen van Italië en
de kloosterkerk puilde uit
bij hun uitvoeringen.
Ook toen ze later abdis werd, en de bloeiende
muzikale praktijk steeds meer de wrevel
opwekte van de kerkelijke autoriteiten, is
Cozzolani die praktijk altijd blijven verdedigen.
En dat was nodig, want aartsbisschop Alfonso
Litta van Milaan ageerde veelvuldig tegen
de in zijn ogen steeds wereldser wordende
muziekbeoefening door de nonnen.
Daarin zal hij zijn gesterkt door de ronduit
4

Toelichting
lyrische beschrijvingen die – waarschijnlijk
hoofdzakelijk mannelijke – bezoekers van
Santa Radegona wijdden aan de verrichtingen
van Chiara Margarita Cozzolani. Zij zong en
componeerde niet alleen, maar nam soms ook
de trompet ter hand, bespeelde de pauken
of danste. Ze moet een charismatische en
kleurrijke persoonlijkheid geweest zijn, als
we de extatisch getoonzette verslagen
van muziekuitvoeringen door haar en haar
kloosterzusters mogen geloven. Sommige
toehoorders meenden zelfs dat deze nonnen
de beste zangeressen van heel Italië waren.
Hun faam verspreidde zich dan ook door heel
Europa en de kloosterkerk puilde uit bij hun
uitvoeringen. Er zijn getuigenissen bekend
van mensen die geen moeite te veel was om
de kerk toch nog binnen te komen.
Hoog muzikaal niveau
Horende de muziek van Cozzolani moeten
de nonnen van Santa Radegonda inderdaad
een verbazend hoog muzikaal niveau
hebben gehad. De psalmzettingen uit de
kerstvesper die we vanavond horen, vragen
zowel virtuoze solistische kwaliteiten als een
messcherpe koorzang. In het uitgevoerde
Gloria en Confitebor zijn deze kwaliteiten
goed te horen: de stemmen kruisen elkaar
voortdurend, schieten in flitsende vaart
langs elkaar heen en produceren en
passant harmonieën die in de muziek uit de
zeventiende eeuw tamelijk ongebruikelijk zijn.
Bij uitvoering met alleen vrouwenstemmen is
de afstand tussen de laagst genoteerde partij
– die hier dus een octaaf hoger klinkt en soms
boven de andere altpartij uit gaat – en de
baspartij van het continuo bovendien groot.
Dat levert een heel bijzonder klankbeeld op.
We kunnen ons voorstellen dat bezoekers
van Santa Radegonda betoverd werden door
deze muziek die heel anders klonk dan wat
ze gewoonlijk hoorden. Maar ook voor het
publiek van nu zal deze klank waarschijnlijk
nieuw zijn, want een bezetting als die van dit
concert wordt slechts zelden op een podium
gerealiseerd.
Het laatste werk op dit programma is de
Sonata Sopra Sancta Maria uit de bekende
Mariavespers van Claudio Monteverdi. Deze
sonata, een unicum in Monteverdi’s oeuvre,
kan best uitgevoerd zijn in nonnenkloosters.
Want ook dit werk vraagt alleen hoge
stemmen die de tekst ‘sancta Maria ora pro
nobis’ eenstemmig zingen te midden van een
weelderig instrumentaal weefsel. De tekst
wordt steeds in een ander tempo gezongen,
in een grote variëteit aan ritmes. Monteverdi
gebruikt hier de zogenoemde cantusfirmustechniek
(een hoofdmelodie, die door
andere stemmen wordt omspeeld: red) zoals
die in de renaissance was ontwikkeld door de
componisten uit de zuidelijke Nederlanden die
ook in Italië actief waren. Maar de retorische
expressie van de instrumentale partijen is al
onmiskenbaar barok. Hier komen Monteverdi’s
beheersing van het oude contrapunt en zijn
nieuw verworven barokke vrijheid dus op een
grandioze manier samen.
Tekst toelichting: Marcel Bijlo
5

Liedteksten
Maria Xaveria Perucona
Gaude plaude à 4
uit Sacri concerti de motetti a 1, 2, 3 e 4 voci (Milaan, 1675)
Gaude plaude,
summa laude sine fraude,
quantum potest tantum aude
gaude plaude,
plaude turba catholica,
plaude Virgini, plaude martiri
Sanctae Ursulae.
Qui tentatus et afflictus,
derelictus quasi victus
iacet inter angustias,
gaude plaude
Sanctae Ursulae.
Illa vicit superavit
mortem, feras et tirannum:
Sanctae Ursula speculum virtutis,
gloriosae dux salutis,
solatium reorum Sancta Ursula.
O felices cicatrices, o beata vulnera,
clara signa victoriae,
quantum potest tantum aude
gaude plaude,
et duplicemus gaudia.
Tu, o Virgo, tu, o martir,
ad tui gloriam assume modulos,
assume cantica
et memorum peccatorum
apud regem angelorum
per te precor veniam.
Et te semper cantabo:
Alleluia.
Verheug je, breng eerbetoon
met de hoogste lof en zonder bijbedoelingen
zoveel als je kunt en durft,
verheug je, breng hulde,
iedereen en overal,
Breng hulde aan de maagd, de martelaar
Sint Ursula.
Hij die wordt verleid en geplaagd,
verlaten en bijna verslagen,
ontberingen ondergaat,
verheug je en breng hulde
aan de heilige Ursula.
Ze heeft dood, wilde beesten en tirannen
verslagen en overwonnen
Sint Ursula, spiegel van deugd,
zij die ons leidt naar glorieuze verlossing,
troost van zondaars, Sint Ursula.
O littekens van geluk, o gezegende wonden
glorieuze tekenen van overwinning,
verheug je en breng hulde,
zoveel als je kunt en durft,
en laten we onze vreugde verdubbelen.
Jij, o maagd, jij, o martelaar,
aanvaard de melodieën ter ere van jou,
aanvaard de gezangen,
Ik vraag u om te onderhandelen met de
Koning der Engelen
zodat ik vergeving zou ontvangen
voor mijn onuitwisbare zonden.
En voor altijd zal ik uw lof zingen;
Halleluja.
6

Liedteksten
Chiara Margarita Cozzolani
Dixit Dominus à 8
uit Salmi a otto voci concertati (Venetië, 1650)
Dixit Dominus Domino meo:
Sede a dextris meis,
Donec ponam inimicos tuos,
scabellum pedum tuorum.
Virgam virtutis tuae
emittet Dominus ex Sion:
dominare in medio inimicorum tuorum.
Tecum principium in die virtutis tuae
in splendoribus sanctorum,
ex utero ante luciferum genui te.
Juravit Dominus,
et non poenitebit eum:
Tu es sacerdos in aeternum
secundum ordinem Melchisedech.
Dominus a dextris tuis,
confregit in die irae suae reges.
Judicabit in nationibus, implebit ruinas,
conquassabit capita in terra multorum.
De torrente in via bibet:
propterea exaltabit caput.
Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto.
Sicut erat in principio et nunc et semper,
et in saecula saeculorum. Amen.
De Heer spreekt tot mijn heer:
‘Neem plaats aan mijn rechterhand,
ik maak van je vijanden
een bank voor je voeten.’
Uit Sion reikt de Heer u
de scepter van de macht,
u zult heersen over uw vijanden.
Uw volk staat klaar op de dag dat u ten
strijde trekt.
Op de heilige bergen, uit de schoot van de
dageraad,
komt tot u de dauw van uw jeugd.
De Heer heeft gezworen,
en komt op zijn eed niet terug:
‘Je bent priester voor eeuwig,
zoals ook Melchisedek was.’
De Heer aan uw rechterhand
verplettert koningen op de dag van zijn toorn.
Hij berecht de volken, verplettert hoofden,
overal op aarde, lijken stapelen zich op.
Hij drinkt onderweg uit de beek
en dan heft hij zijn hoofd.
Eer aan de Vader en de Zoon en de Heilige
Geest,
zoals het was in het begin, nu en altijd
en in de eeuwen der eeuwen. Amen.
Psalm 110/Nieuwe Bijbelvertaling
7

Liedteksten
Gloria in altissimis Deo à 4
Dialogo fra gli Angeli e Pastori nella Natività di Nostro Signore
[Angeli]
Gloria in altissimis Deo,
et in terra pax hominibus bonae voluntatis.
Agite, pastores!
Expergiscimini, accurite, videte, adorate!
[Pastori]
Quae nova lux? Quae laeta vox?
Quis nuntius alacer?
[Angelo Primo]
Ecce vobis gaudium magnum:
ecce de cælo labitur Deus, nascitur Deus.
Ecce splendor Patris,
ecce candor lucis aeternae terras irradiat,
homines visitat.
[Pastore Primo]
O beata nox, O lucidae tenebrae.
O dulce, o canorum noctis silentium!
[Angelo Secondo]
Vobis edicitur virginis partus, verbi nativitas.
Vobis indicitur iubilus mentis,
cordis iucunditas, aurea pax,
serenitas, tranquilitas, gloria.
[Pastore Secondo]
O felices nos!
O dicite, cives caelici,
ostendite verbum quod factum est,
reserate misterium, revelate miraculum.
[Angeli]
Agite, ergo, agite, pastores!
Expergiscimini, accurite, venite, adorate!
[Coro]
Alleluia!
[Engelen]
Eer aan God in de hoogste hemel,
en vrede op aarde aan mensen van goede wil.
Kom, herders!
Ontwaak, haast jullie, zie, aanbid!
[Herders]
Welk nieuw licht, welke gelukkige stem is dit,
wie is deze vreugdevolle boodschapper?
[Eerste engel]
Zie, grote vreugde komt tot u:
zie, God komt uit de hemel en wordt geboren;
zie de glans van de vader,
zie dat de helderheid van eeuwig licht de
aarde verlicht en woont onder de mensen.
[Eerste herder]
O gezegende nacht, O verlichte schaduwen,
O zoete, melodieuze stilte van de nacht.
[Tweede engel]
De zoon van de maagd wordt u gegeven, de
geboorte van het woord;
de vreugde van de ziel,
het geluk van het hart, gouden vrede,
sereniteit, rust, glorie.
[Tweede Herder]
O wij gelukkigen!
O vertel ons, hemelse burgers,
toon ons het woord dat gemaakt is,
onthul het mysterie, onthul ons het wonder.
[Engelen]
Kom, herders, kom!
Ontwaak, haast jullie, kom, aanbid!
[Koor]
Halleluja!
8

Liedteksten
Confitebor tibi Domine à 8
uit Salmi a otto voci concertati (Venetië, 1650)
Confitebor tibi Domine in toto corde meo,
in consilio iustorum, et congregatione.
Magna opera Domini:
exquisita in omnes voluntates eius.
Confessio et magnificentia opus eius,
et iustitia eius manet in saeculum saeculi.
Memoriam fecit mirabilium suorum,
misericors et miserator Dominus:
escam dedit timentibus se.
Memor erit in saeculum testamenti sui:
virtutem operum suorum annuntiabit populo
suo.
Ut det illis haereditatem gentium:
opera manuum eius veritas et iudicium.
Fidelia omnia mandata eius:
confirmata in saeculum saeculi,
facta in veritate et aequitate.
Redemptionem misit populo suo:
mandavit in aeternum testamentum suum.
Sanctum et terribile nomen eius:
initium sapientiae timor Domini.
Intellectus bonus omnibus facientibus eum:
laudatio eius manet in saeculum saeculi.
Gloria Patri et Filio et Spiritui sancto.
Sicut erat in principio et nunc et semper
et in saeculum saeculorum. Amen.
Ik zal den HEERE loven van ganser harte.
In den raad en vergadering der oprechten.
De werken des HEEREN zijn groot;
zij worden gezocht van allen, die er lust in
hebben.
Zijn doen is majesteit en heerlijkheid;
en Zijn gerechtigheid bestaat in der eeuwigheid.
Hij heeft Zijn wonderen een gedachtenis
gemaakt;
de HEERE is genadig en barmhartig.
Hij heeft dengenen, die Hem vrezen, spijs
gegeven;
Hij gedenkt in der eeuwigheid aan Zijn verbond.
Hij heeft de kracht Zijner werken Zijn volke
bekend gemaakt;
hun gevende de erve der heidenen.
De werken Zijner handen zijn waarheid en
oordeel;
al Zijn bevelen zijn getrouw.
Zij zijn ondersteund voor altoos en in eeuwigheid;
zijnde gedaan in waarheid en oprechtigheid.
Hij heeft Zijn volke verlossing gezonden;
Hij heeft Zijn verbond in eeuwigheid geboden;
Zijn Naam is heilig en vreselijk.
De vreze des HEEREN is het beginsel der
wijsheid;
allen, die ze doen, hebben goed verstand;
Zijn lof bestaat tot in der eeuwigheid.
Eer aan de Vader en de Zoon en de heilige Geest.
Zoals het was in het begin, en nu en altijd en
in de eeuwen der eeuwen. Amen.
Psalm 110 / statenvertaling.net
9

Liedteksten
Quis audivit unquam tale? à 3
uit Salmi a otto voci concertati (Venetië, 1650)
Quis audivit unquam tale?
Quis vidit huic simile?
Obstupesce caelum admirare
terra suspice orbis universe.
Deus usque ad carnem descendit,
caro usque ad Deum ascendit,
Verbum caro factum est.
Virgo quem genuit adoravit.
O descensum profundissimum,
o ascensum sublimissimum.
Iacet super foenum in præsepio,
qui super tronum gloriae sedet in caelo.
Sociatur brutis animantibus
qui colitur ab angelicis choris.
Obmutescit in sinu Matris
qui semper loquitus in gremio Patris.
Absconditur in vili stabulo
sed proditur radiante sidere.
Pannis agrestibus involvitur
sed a regibus visitatur.
Vagitus et lachrimas fundit
qui risus est et gaudium Paradisi.
Proh, proh, quanta maiestas, foris humilitas.
Intus maiestas, foris humilitas;
intus potentia, foris infantia;
intus thesauri divinitatis, foris pauperies
humanitatis.
O, vere partum Deo lumine dignissimum.
Wie heeft ooit zoiets gehoord?
Wie heeft ooit zoiets gezien?
Verbaas je, o hemel;
vraag je af, o aarde; zie, o universum.
God is tot vlees afgedaald
en het vlees is naar God opgestegen.
Het Woord is vlees geworden.
De maagd aanbidt Hem die ze gebaard heeft.
O diepste afdaling,
o hoogste klim!
Hij ligt op hooi in een kribbe,
zit op de troon van heerlijkheid in de hemel;
hij bevindt zich bij brute dieren
en wordt door engelenkoren geprezen.
Hij is stil aan de borst van zijn moeder,
die altijd spreekt in de schoot van zijn Vader.
Hij is verborgen in een nederige stal,
maar wordt aan de wereld getoond door een
stralende ster.
Hij is gewikkeld in doeken
maar krijgt bezoek van koningen.
Hij huilt en huilt
en is de lach en de vreugde van het paradijs.
Zie, wat een waardigheidheid, zie wat een
nederigheid:
waardigheidheid van binnen, nederigheid van
buiten,
macht van binnen, stomheid van buiten,
de goddelijkheid rijkdom van binnen, de
menselijke armoede van buiten.
O ware geboorte, meest waardig van God en
mens!
10

Liedteksten
Quis audivit unquam tale?
Quis vidit huic simile?
Nos quoque devoti et humiles
adoremus cum pastoribus.
Laudemus cum angelis,
laudemus regem Salomonem,
in diademate carneo,
quo illum coronavit
Mater sua Virgo Maria.
Wie heeft ooit zoiets gehoord,
wie heeft ooit zoiets gezien?
Laten we dus, vroom en nederig,
Hem aanbidden met de herders,
Hem prijzen met de engelen,
laten we koning Salomon prijzen,
in de lichamelijke diadeem,
waarmee de maagd Maria,
Zijn moeder, Hem heeft gekroond.
11

Liedteksten
Laetatus sum à 8
uit Salmi a otto voci concertati (Venetië, 1650)
Laetatus sum in his quae dicta sunt mihi:
in domum Domini ibimus.
Stantes erant pedes nostri,
in atriis tuis Ierusalem.
Ierusalem, quae aedificatur ut civitas:
cuius participatio eius in idipsum.
Illuc enim ascenderunt tribus, tribus Domini:
testimonium Israel, ad confitendum nomini
Domini.
Laetatus sum in his quae dicta sunt mihi.
Quia illic sederunt sedes in iudicio,
sedes super domum David.
Rogate quae ad pacem sunt Ierusalem,
et abundantia diligentibus te.
Laetatus sum in his quae dicta sunt mihi.
Fiat pax in virtute tua,
et abundantia in turribus tuis.
Propter fratres meos et proximos meos,
loquebar pacem de te.
Propter domum Domini Dei nostri,
quaesivi bona tibi.
Laetatus sum in his quae dicta sunt mihi.
Gloria Patri, laetatus sum,
Gloria Patri et Filio, laetatus sum.
Gloria et Spiritui Sancto laetatus sum.
Sicut erat in principio et nunc et semper
et in saecula saeculoru. Amen.
Verheugd was ik toen ik hoorde:
‘Wij gaan naar het huis van de Heer,’
verheugd ben ik, nu onze voeten staan
binnen je poorten, Jeruzalem.
Jeruzalem, als een stad gebouwd,
hecht en dicht opeen.
Daar komen de stammen samen,
de stammen van de Heer,
om Israëls plicht te vervullen,
te prijzen de naam van de Heer.
Verheugd was ik toen ik hoorde.
Daar zetelt het gerecht,
daar troont het huis van David.
Vraag om vrede voor Jeruzalem:
‘Dat rust hebben wie van je houden,
dat vrede heerst binnen je muren
en rust in je vesting.’
Om mijn verwanten en vrienden
zeg ik: ‘Vrede zij in jou.’
Om het huis van de Heer, onze God,
wens ik je al het goede.
Verheugd was ik toen ik hoorde.
Eer aan de Vader en de Zoon en de Heilige
Geest,
zoals het was in het begin, nu en altijd
en in de eeuwen der eeuwen. Amen.
Psalm 122 / Nieuwe Bijbelvertaling
12

Liedteksten
Laudate pueri à 8
uit Salmi a otto voci concertati (Venetië, 1650)
Laudate, pueri, Dominum;
laudate nomen Domini.
Sit nomen Domini benedictum
ex hoc nunc et usque in saeculum.
A solis ortu usque ad occasum
laudabile nomen Domini.
Excelsus super omnes gentes Dominus,
et super caelos gloria eius.
Quis sicut Dominus Deus noster?
Qui in altis habitat,
et humilia respicit in caelo et in terra.
Suscitans a terra inopem,
et de stercore erigens pauperem.
Ut collocet eum cum principibus,
cum principibus populi sui.
Qui habitare facit sterilem in domo,
matrem filiorum laetantem.
Laudate puerri, laudate.
Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto.
Sicut erat in principio et nunc et semper,
et in saeculum saeculorum. Amen.
Loof, dienaars van de Heer,
loof de naam van de Heer.
De naam van de Heer zij geprezen
van nu tot in eeuwigheid.
Van waar de zon opkomt tot waar zij ondergaat,
zij geloofd de naam van de Heer.
Verheven boven alle volken is de Heer,
verheven boven de hemel zijn luister.
Wie is gelijk aan de Heer, onze God,
die hoog daar boven zijn woning heeft,
die zijn oog richt naar beneden,
wie in de hemel en op de aarde?
Hij verheft uit het stof wie berooid is,
uit het vuil tilt hij op wie alles ontbeert.
Hij laat hem wonen bij hooggeplaatsten,
bij de hoogsten van zijn volk.
De onvruchtbare vrouw laat hij wonen in het
huis,
een vrolijke moeder van kinderen.
Eer aan de Vader en de Zoon en de Heilige
Geest,
zoals het was in het begin, nu en altijd
en in de eeuwen der eeuwen. Amen.
Psalm 113 / Nieuwe Bijbelvertaling
Claudio Monteverdi
Sonata sopra Sancta Maria
Uit Mariavespers (1610)
Sancta Maria, ora pro nobis.
Heilige Maria, bid voor ons.
13

Biografieën
Componisten
Maria Xaveria
Perucona
Maria Xaveria Perucona
(ca. 1652 - na 1709) werd
geboren in Novara. Perucona
was een non en componist in
het 17e-eeuwse Italië.
Perucona was van
aristocratische afkomst en
heeft waarschijnlijk thuis
haar muzikale opleiding
genoten. Ze ging op
16-jarige leeftijd naar het
Ursulinenklooster Collegio di
Sant’ Orsola in Galliate, een
stad in de buurt van haar
geboorteplaats Novara, en
bleef daar haar gehele leven.
Chiara Margarita
Cozzolani
Chiara Margarita Cozzolani
1602 - ca. 1677) was barokmuziekcomponist,
zangeres
en benedictijnse non.
Cozzolani was de jongste
dochter van een rijke
koopman in Milaan. In 1620
trad ze toe in het klooster
14
van Santa Radegonda en
legde haar geloften af. Na
haar benoeming tot abdis
in 1650 stopte ze met
componeren. Er werden
van haar vier publicaties
uitgegeven; de eerste
moderne editie van haar
complete motetten, voor één
tot vijf stemmen en continuo,
verscheen in 1998.
Claudio Monteverdi
Claudio Monteverdi
(1567 - 1643) werd geboren
in Cremona. Al op zijn
zestiende was hij een
bekwaam organist en violist
en publiceerde hij zijn
eerste bundel geestelijke
muziek.
In 1600 hoorde Monteverdi
in Florence de allereerste
opera, Euridice van Jacopo
Peri, die hem inspireerde
tot Orfeo, het eerste
echte muziekdrama in
de geschiedenis. Als
kapelmeester van de San
Marco in Venetië schreef
hij talloze composities
die hem in heel Europa
beroemd maakten. 1630
was zijn rampjaar; tijdens
de Oostenrijkse belegering
van Mantua gingen twaalf
van zijn opera’s verloren
en in Venetië brak de pest
uit. Monteverdi liet zich
kort daarop tot priester
wijden. Naast de opera’s zijn
Monteverdi’s belangrijkste
werken acht bundels met
madrigalen (1587-1651) en de
schitterende Mariavespers
(1610).

Biografieën
Uitvoerenden
Ton Koopman
Dirigent
foto: François Berthier
Ton Koopman studeerde
orgel, klavecimbel en
muziekwetenschap in
Amsterdam. Daarnaast
ontwikkelde hij zich al
vroeg als dirigent met een
grote belangstelling voor en
kennis van het zeventiende
en achttiende-eeuwse
ensemblerepertoire.
In 1979 richtte hij het
Amsterdam Baroque
Orchestra op, in 1992
gevolgd door het Amsterdam
Baroque Choir. Van 1994 tot
2004 heeft Ton Koopman
met het ABO&C gewerkt aan
het uitvoeren en opnemen
van alle overgeleverde
cantates van Johann
Sebastian Bach. Voor dit
bijzondere Bachproject
werden hem verschillende
prijzen toegekend, onder
andere de Deutsche
Schallplattenpreis ‘Echo
Klassik’, de BBC Award
2008 en de Prix Hector
Berlioz. Zijn volgende grote
project was het uitvoeren
en opnemen van het gehele
overgeleverde oeuvre
van Dieterich Buxtehude,
De editie bestaat uit 31
cd’s, waarvan de laatste
verscheen in 2014. Naast
zijn werk voor het koor
en orkest bleef Koopman
zich ontwikkelen tot een
internationaal gerespecteerd
organist, klavecinist en
dirigent en werkte hij
als gastdirigent onder
andere samen met de
Berliner Philharmoniker,
New York Philharmonic en
Symphonieorchester des
Bayerischen Rundfunks. In
het Bach-herdenkingsjaar
2000 werd hem een
eredoctoraat van de
Universiteit Utrecht
verleend, vanwege zijn
uitnemende bijdragen
aan het onderzoek naar
en de vertolking van het
religieuze oeuvre van
Johann Sebastian Bach.
In 2006 ontving hij de
Bachprijs van de stad
Leipzig. In 2010 ontving hij
een ereprofessoraat aan de
Anton Bruckner Universiteit
in Linz. In 2012 werd hem
de Buxtehude-Preis van
de stad Lübeck uitgereikt
en in 2014 ontving Ton
Koopman de Bach-prijs van
de Royal Academy of Music
in Londen. In 2016 ontving
hij een ereprofessoraat
aan de Musikhochschule
Lübeck en werd hij Honorair
Artistiek adviseur van
Guangzhou Opera House. In
2017 ontving Ton Koopman
de Edison oeuvre award.
Koopman heeft ruim 25
jaar lesgegeven aan het
koninklijk conservatorium
in Den Haag, is emeritus
professor Universiteit
Leiden, erelid van de Royal
Academy of Music in Londen
en artistiek directeur van
het Franse muziekfestival
‘Itinéraire Baroque’. In 2019
werd hij voorzitter van het
Bach Archiv in Leipzig.
15

Biografieën
Amsterdam Baroque
Orchestra
Het Amsterdam Baroque
Orchestra is een groep van
internationaal vermaarde
barokspecialisten die
enkele malen per jaar
samenkomt om te werken
aan nieuwe programma’s.
Het repertoire van het orkest
bestaat uit instrumentaal en
vocaalinstrumentaal werk,
gecomponeerd tussen 1600
en 1791. Het Amsterdam
Baroque Orchestra & Choir
heeft opnames gemaakt
van alle belangrijke
barokke en klassieke
werken, voor verschillende
labels. Het orkest ontving
daarvoor onder andere
The Gramophone Award,
Diapason d’Or, 10-Repertoir,
Stern des Monats-Fono
Forum, de Prix Hector
Berlioz en twee Edisons.
Ton Koopman richtte in
maart 2003 zijn eigen label
‘Antoine Marchand’ op,
een nieuw sublabel van
‘Challenge Classics’, waarop
alle nieuwe opnames worden
uitgebracht. Ton Koopman
en het Amsterdam Baroque
Orchestra & Choir zijn
16
regelmatig te gast in de
grote zalen van Europa, de
Verenigde Staten en Japan.
Catherine Manson viool
David Rabinovich viool
Michele Zeoli violone
Gebhard David zink
Helen Roberts zink
Simen van Mechelen
trombone
Fabien Cherrier trombone
Joost Swinkels trombone
Wouter Verschuren
dulciaan
Reine-Marie Verhagen
blokfluiten
Ines d’Avena blokfluiten
Mike Fentross theorbe
Edoardo Valorz orgel
Nationaal Vrouwen
Jeugdkoor
Het Nationaal Vrouwen
Jeugdkoor is opgericht
in 1996 en bestaat uit
jonge vrouwen van 16 tot
30 jaar. Het koor biedt
plaats aan jonge mensen
die een passie hebben om
in een vrouwenkoor van
hoog niveau te zingen en
die naast het solozingen
ook de vaardigheden
van ensemblezang willen
ontwikkelen.
Het repertoire omvat alle
stijlen van klassieke muziek.
Het Nationaal Vrouwen
Jeugdkoor zingt regelmatig
in professionele series
als de ZaterdagMatinee,
de AVROTROS
Vrijdagconcerten in
TivoliVredenburg en het
Zondagochtendconcert
onder andere met het Radio
Filharmonisch Orkest. In
het buitenland trad het
koor verschillend malen
op het Budapest Festival
Orchestra, het Venice
Baroque Orchestra en de
Berliner Philharmoniker. Ook
werden er concertreizen
gemaakt naar Japan,
Spanje, Frankrijk, België,
Zwitserland en Denemarken.
In december 2016 vierde
het koor haar twintigste
verjaardag met de uitvoering
van het Magnificat en Gloria
van Vivaldi in samenwerking
met Musica Temprána en
Adrian Rodríguez Van der
Spoel.

Verwacht
Salve Regina
PRJCT Amsterdam +
Maarten Engeltjes
Serie Oude
Muziek
Vr 16 okt 2020
Grote Zaal
18.30 + 21.00 uur
Vivaldi’s muziek is over de hele wereld geliefd. Naast
de Vier jaargetijden behoort het Stabat Mater tot zijn
bekendste werken. In zijn zetting van deze beroemde tekst
verwerkte Vivaldi de mooiste melodieën en sequensen,
melodische herhalingen die typisch zijn voor Vivaldi’s
stijl. In zijn tijd was ook Johann Adolf Hasse een echte
superster, tegenwoordig is hij echter grotendeels vergeten.
Met zijn glorieuze en vaak hartverscheurende Salve Regina
bewijst Hasse dat hij een plaats verdient in dit programma.
Countertenor Maarten Engeltjes was afgelopen seizoen
Zielsverwant van het Muziekgebouw. Hij is een van de meest
gevraagde countertenors ter wereld en zijn repertoire omvat
zowel barokmuziek als eigentijdse composities. Regelmatig
zingt hij Bach, Vivaldi en Monteverdi met zijn eigen ensemble
PRJCT Amsterdam. Dit ensemble bestaat uit jonge, recent
afgestudeerde barokmusici en speelt dit concert onder
leiding van de talentvolle violist Josef Žák.
Maarten Engeltjes
foto: Marco Borggreve
Programma: Antonio Vivaldi Filiae Maestae Jerusalem /
Stabat Mater / Concerto ripieno RV 114 / Johann Adolf
Hasse Salve Regina in A
17

Verwacht
Oktober
za 3 okt / 12.00 + 14.15 uur
De Djinns van Parijs
IJ-Salon
za 3 okt / 18.30 + 21.00 uur
Beethoven zingt
Ian Bostridge +
Imogen Cooper
zo 4 okt / 11.00 uur
Kleine Zaal
Anne Veinberg in de hoofdrol
Anne Veinberg + Felipe
Ignacio Noriega Alcaraz
zo 4 okt / 13.30 + 16.00 uur
Bachs Brouwerij
Nederlandse Bachvereniging
do 8 okt / 12.30 uur
Marion Dumeige
Lunchconcert Dutch
Classical Talent
do 8 okt / 18.30 + 21.00 uur
Ives & Beyond
Asko|Schönberg
za 10 okt / 18.30 + 21.00 uur
Soiree Marocaine
Farid Ghannam + The
Cosmic Carnival
zo 11 okt / 20.15 uur
Bach’s Musical Offerings
Calefax
do 15 okt / 12.30 uur
Alexander Warenberg
Lunchconcert i.s.m. Nationaal
Muziekinstrumenten Fonds
do 15 okt / 18.30 + 21.00 uur
Pärt über Bach
Amsterdam Sinfonietta +
Simone Lamsma
vr 16 okt / 18.30 + 21.00 uur
Salve Regina
PRJCT Amsterdam +
Maarten Engeltjes
za 17 okt / 18.30 + 21.00 uur
Pärt über Bach
Amsterdam Sinfonietta +
Simone Lamsma
zo 18 okt / 11.00 + 13.30 uur
Circus Charms (7+)
Frank en René Groothof +
Ensemble SeaSession
zo 18 okt / 13.30 + 15.30 uur
Kleine Zaal
Strek (2-4)
Wervelwind Ensemble
zo 18 okt / 18.30 + 21.00 uur
Albumpresentatie: The Jazz
Influencers
Jazz Orchestra of the
Concertgebouw
SoundLAB Workshop
Maak je eigen muziek met de
wonderlijkste instrumenten.
Voor kinderen (7+) met
volwassenen. Elke zondag,
13.00 uur in de Atriumzaal.
Kaartjes via muziekgebouw.nl.
WannaSwing
Op de kade voor het
Muziekgebouw staat de
interactieve muziekinstallatie
WannaSwing van theatermaakster
Caecilia Thunissen
en scenograaf Jan Boiten. Acht
schommels sturen composities
aan van hedendaagse
componisten als Joey Roukens,
Mayke Nas en Rob Zuidam.
Zie voor meer informatie
muziekgebouw.nl/wannaswing
Huil van de Wolff
Elke 22e van de maand klinkt om
20.00 uur het geluidsmonument
Huil van de Wolff van Martijn
Padding ter herinnering aan
oprichter van het Muziekgebouw
Jan Wolff (1941 - 2012).
Zie voor meer informatie
muziekgebouw. nl/huilvandewolff
Geheimtips
Bijzondere concerten
die je niet mag missen
18

Foto: Erik van Gurp
4’33 grand café
Kom voor of na het concert eten
in 4’33 Grand café. Reserveren:
020 788 2090 of 433grandcafe.nl.
Bij de prijs inbegrepen
Reserveringskosten zijn bij de
kaartprijs inbegrepen.
Ook een drankje, tenzij anders
vermeld op uw concertkaartje.
Het drankje serveren wij vooraf óf
na afloop van het concert.
Rondom het concert
- Na aanvang van het concert heeft
u geen toegang meer tot de zaal.
- Zet uw mobiele telefoon uit voor
aanvang van het concert.
- Het maken van beeld- of geluidsopnamen
in de zaal alleen met
schriftelijke toestemming.
- Algemene Bezoekersvoorwaarden
zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Steun het Muziekgebouw
Inkomsten uit kaartverkoop dekken
ten dele onze kosten. Word vriend
of doneer: met uw extra steun
kunnen we concerten op het
hoogste niveau blijven organiseren.
Meer informatie:
muziekgebouw.nl/steunons
Op de hoogte blijven?
Blijf op de hoogte van nieuw geboekte
concerten of ander nieuws.
Volg ons via onze e-nieuwsbrief
(aanmelden op muziekgebouw.nl),
Facebook, Twitter of Instagram.
Dank!
Wij kunnen niet zonder de steun van
onze vaste subsidiënten en Vrienden
van het Muziekgebouw. Wij zijn hen
daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
19