Stilte, rust en ruimte als hefboom voor de Merode

FOTO © THEO MEULEMANS
FOTO © THEO MEULEMANS
FOTO © THEO MEULEMANS
INSPIRATIEDAG
Stilte, rust en ruimte
Stilte, rust en ruimte als hefboom voor de Merode
een organisatie van
als hefboom voor de Merode
een verslag van de inspiratiedag op 23 september 2010
een organisatie van
Abdij van Averbode, donderdag 23 september 2010
in samenwerking met
WAERBEKE
FOTO © THEO MEULEMANS
INSPIRAT
Stilte, rust en ruim
in samenwerking met
WAERBEKE
VZW
als hefboom voor de M
WWW.DEST LLEKEMPEN.BE
i

Stilte, een creatieve bron
Marian Michielsen schrijft o.a. voor de Gazet van Antwerpen. Ze maakte voor ons een verslag van de inspiratiedag.
Productie, consumptie en versnelling.
We leven in een maatschappij die vooral
daar op gericht is. En te midden van deze
dagelijkse drukte zoeken steeds meer
mensen naar inspirerende plekken,
praktijken en personen om zich te
verdiepen en te herbronnen. Stilte, rust
en ruimte zijn een creatieve bron.
Het domein en de omgeving van de Merode met zijn rijke cultuurhistorie en gevarieerd
cultuurlandschap beschikken over veel troeven voor zo’n stilte- en rustbeleving. Het
Stiltegebied Gerhagen in Tessenderlo, de Abdij van Tongerlo, de bedevaartplaats
Scherpenheuvel, de Norbertijnenabdij van Averbode, de Bierhoeve, het uitgebreide netwerk
van trage wegen zijn hiervan enkele voorbeelden. Als je dit alles elke dag beleeft en koestert,
draag je op jouw beurt bij tot de unieke kwaliteiten en eigenheid van deze streek.
Stilte, rust en ruimte leren ons ook opnieuw naar elkaar en naar de wereld luisteren, over
maatschappelijke domeinen heen. Deze kwaliteiten scheppen ruimte voor dialoog en
creativiteit.
De inspiratiedag ‘Stilte, rust en ruimte als hefboom voor de Merode’ op 23
september bood aan initiatiefnemers uit vele sectoren in en om de Merode –
landbouw, natuur, toerisme, economie, welzijn, onderwijs, cultuur- de kans
om met elkaar in gesprek te gaan over de toekomst van de eigen leef- en
werkomgeving. Een verslag van onze reporter ter plaatse.
Strategische Projectenorganisatie Kempen (SPK), Vormingplus Kempen,
Vormingplus Limburg en Vormingplus Oost-Brabant hadden geen betere
locatie kunnen kiezen voor deze dag dan de abdij van Averbode. Van zodra ik
de Abdijweg oprij onder de bomenrij met verderop een weids uitzicht, word
ik automatisch al wat stil vanbinnen. Stap je de poort van de abdij door, dan
overvalt je de rust. Ik word opgeschrikt door iemand die vraagt of ik ook voor de
stiltedag kom. Eenmaal in de ontvangstruimte, die net groot genoeg is, wordt het contrast
tussen het gepalaver van de deelnemers en de stilte, rust en ruimte die ik zonet nog ervaren
had, alleen maar groter. Tijd om naar boven te gaan voor de lezingen!
Herinnering aan lavendelvelden
Erik Verhaert, projectleider van de Merode, bijt de(stilte)spits af met een foto van een
lavendellandschap. “Mijn stiltebeleving? Deze zomer heb ik de Mont Ventoux beklommen.
Voor dag en dauw vertrokken. Geen kat op de weg. En plots rij je door de immense geurende
Stilte, rust en ruimte in de Kempen
2

lavendelvelden. Enkel de gezoem van de bijen hoor je. Deze impressie in onvergetelijk.”
Mooie landschappen vind je ook in de Merode. Het plattelandsproject de Merode, is een
gebied van 25.000 hectare, verspreid over zes gemeenten: Scherpenheuvel-Zichem,
Tessenderlo, Herselt, Geel, Herselt, Laakdal en Westerlo.
Stilte en rust zijn er kernkwaliteiten. Naast een hoop natuur bevindt er zich ook heel wat
waardevol erfgoed. In 2007 werd een masterplan rond het gebied
goedgekeurd. Dat plan is opgebouwd rond drie pijlers: platteland met
klasse, de Merode innoverend en gastvrij platteland en de Merode
als zelfbewust platteland met medewerking van regionale en lokale
actoren.
Uit Nederlands onderzoek blijkt dat wandelaars vooral in gebieden
willen kunnen en dat het er ook rustig moet zijn. Door samenwerking
met partners wordt daaraan gewerkt. Zo wil de abdij een stiltegebied
ontwikkelen en komt er ook een natuurinrichtingsproject Averbode
Bos en Heide. Dat maakt geen rechte dreven, maar kronkelende
paadjes om het wandelen aangenaam te maken.
Zo’n projecten kosten centen, maar ze brengen ook op. “We hebben
een studie laten uitvoeren door een economisch studiebureau”, vertelt Erik Verhaert. “Doordat
je in het gebied kan, ontstaat er een massa aan nieuwe mogelijkheden. Dat kan 52 tot 104
extra jobs creëren in toerisme. Zoiets kan een boost geven aan de hele streek.”
Om een sterkere streekidentiteit te vertalen naar streekontwikkeling is er Collabor8. Dat
Europees project verenigt ondernemers en erfgoedhouders uit de streek om samen activiteiten
uit te werken. Dat kan een trektocht zijn met paard of ezel die eindigt met een overnachting
op de hoeve. De plaatselijke actoren kunnen quick wins indienen, kleinschalige projecten die
snel concrete resultaten opleveren in het gebied. Ook deze studiedag is zo’n quick win.
Om de Merode wat meer te promoten is er alvast de Merodebox gemaakt met biertjes, honing,
kaas, koffie en salami uit het gebied en een twintigtal kortingsbonnen op te souperen bij de
lokale handelaars.
De kwaliteit van stilte
Na Erik Verhaert is het aan Dirk Sturtewagen, coördinator van Waerbeke, dat het eerste
stiltegebied van Vlaanderen Dender-Mark heeft opgestart. Dirk werkt al jaren rond het thema
stilte en dat merk je wanneer hij spreekt: rustig, duidelijk, een beetje filosoferend. Volgens Dirk
is het onmogelijk om stilte te beleven als het niet waarlijk stil is, als je nog nooit stilte hebt
meegemaakt. Hij vertelt dat stilte meer is dan het akoestische. Stilte heeft meer kwaliteiten
in zich: zo bevordert stilte het luistervermogen, heeft het een esthetische kwaliteit, geeft
het ecologisch inzicht door de verschillende elementen te voelen en heeft het een helende
kwaliteit. Stilte wordt ingezet in verschillende domeinen. En door verbindingen tussen die
plekken en mensen te creëren, wil Waerbeke een stiltebeweging op gang brengen.
Om aan te tonen hoe stilte voorkomt in verschillende maatschappelijke domeinen, krijgen vier
ervaringsdeskundigen het woord. Alle vier hebben ze een totaal verschillende achtergrond.
Maar alle vier zijn ze met het thema stilte bezig. Om hun woorden wat te laten bezinken,
speelt Leo Ouderits tussen de lezingen door op de vibrafoon en leest Cyriel Gladines
dorpsdichter van Tessenderlo een stiltegedicht voor.
Myriam Bergmans is de eerste. Als coördinator Dienst vrije tijd, sport en vrijwilligerswerk
in het Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum van Geel had zij, voor ze de vraag kreeg van
Vormingplus wat stilte in haar werk betekent, niet echt bij stilte stil gestaan. Maar door
het neer te schrijven, besefte ze plots hoe belangrijk zij, en anderen, stilte vinden. “Voor
psychiatrische patiënten is stilte levensnoodzakelijk. Ik ben zelf ook verbaasd over de ideeën
of inzichten die in me opkomen in volledig stille momenten. Door die innerlijke ruimte te
openen voor patiënten, stond ik ook meer open voor wat niet gezegd hoefde te worden.” Het
probleem was het gebrek aan een fysieke ruimte in het OPZ. “We kwamen tot de vaststelling
dat alle ruimtes in het OPZ een functie hebben. Maar de architect van de nieuwe gebouwen
heeft het idee opgepikt. En nu hebben we een stille ruimte en een stiltetuin met een stiltepad
ernaartoe. Een pad, dat misschien ook deel kan uitmaken van een groter stiltepad van
Averbode naar Turnhout.”
Dat ook geestelijk gezonde mensen van tijd tot tijd stilte nodig hebben, merkt Jos Bielen,
Norbertijn van Averbode en directeur van het bezinningscentrum van de abdij dagelijks.
Stilte, rust en ruimte in de Kempen
3

“Mensen komen om verschillende redenen naar hier. Maar meestal is het om even weg te
zijn. In hun dagelijks leven is er te veel leven. Er is zoveel leven dat het geen leven meer is. Ze
komen naar hier, niet om te vluchten, maar voor een pitstop. Om even te pauzeren, om dan
verder te gaan en uiteindelijk nog te winnen. Het woord stilte valt niet wanneer ze aankomen,
maar wanneer ze vertrekken”, weet Jos Bielen. “’De stilte was zo mooi’, zeggen ze dan.” Om die
reden vindt Jos het belangrijk dat er plaatsen zijn met stilte.
Kurt Sannen, bedrijfsleider van Natuurboerderij het Bolhuis, kent
stilte dan weer op een heel andere manier. Voor hem is het een
product dat hij verkoopt. Zijn Bolhuis ligt in het midden van de
natuur. Het is een landbouwbedrijf met een biologische veehouderij
die vlees produceert. Daarnaast doet het Bolhuis aan natuurbeheer
op 85 hectaren van Natuurpunt en het Agentschap voor Natuur en
Bos. Volgens Kurt zijn mensen bereid om voor stilte te betalen. “Wij
creëren een meerwaarde. En dat brengt op. Mensen komen tot bij
ons om lekker en biologisch vlees te kopen. Daarnaast komen ze
mee genieten van de stilte op de boerderij. Zo wordt er voor natuur
betaald. Er is een markt voor.” Mensen moeten dus de economische
waarde van stilte inzien, zodat natuur ook investeerders aantrekt.
Publiek-private samenwerkingen kunnen zo extra mogelijkheden geven voor stilte, rust en
ruimte.
De laatste persoonlijke getuigenis komt van Bart Wuyts, directeur van Strategische
Projectenorganisatie Kempen (SPK). Bart weet dat creativiteit een belangrijk facet is van het
ondernemerschap. En creativiteit ervaart hij wanneer hij aan het dagdromen is, wanneer hij
heel hard aan het werken is of wanneer hij figuurlijk pingpongt met andere mensen die op
dezelfde golflengte zitten. “Die drie omstandigheden hebben één ding gemeen”, weet Bart.
“Dan is er de mentale ruimte. In het hier en nu sta je open voor onverwachte impulsen en
nieuwe ideeën van anderen. Als er teveel ‘ruis’ is van je gedachten, laat je dat onverwachte niet
toe en val je terug op het onbekende. De kunst is dus om die mentale ruimte te bereiken. Dat is
een uitdaging, maar kan je wel zelf beïnvloeden.”
Kettingreacties
Na de lezingen en een lunchpauze is het tijd voor het praktische gedeelte van de inspiratiedag.
Aan aparte tafels (en toch samen), zoeken de honderd aanwezigen wat stilte voor hen
betekent, wat stilte voor de Merode kan betekenen en welke concrete acties hieruit voort
kunnen vloeien. Dirk Sturtewagen en Ria Baeck begeleiden de sessie.
In groepjes van vier bespreken we de eerste vraag. Voor sommigen is stilte onwennig, moeilijk,
zelfs beangstigend. Het dwingt je tot reflectie en dat kan confronterend zijn. Voor anderen is
die stilte ongelofelijk belangrijk, bijvoorbeeld om op koers te blijven, als energieleverancier.
Stilte en rust bij jezelf hebben ook een positieve invloed op je omgeving, thuis en op het werk.
Na de bespreking blijft er altijd één persoon aan de tafel zitten. De anderen nemen ergens
anders plaats. In die tweede ronde worden bevindingen van de eerste vraag uitgewisseld
en wordt de tweede vraag besproken. Daarin komen vooral bekommernissen naar voren. In
de derde ronde gaan we vooral op zoek naar wat we zelf het eerst zullen doen rond stilte. En
welke concrete acties er kunnen gebeuren in de Merode.
Meteen komt er een kettingreactie op gang. Een man van een wandelclub pikt in op het idee
om een stiltepad van Averbode naar Turnhout te leggen en iemand stelt meteen haar grote
hoeve ter beschikking voor wandelaars die even willen uitrusten. Een andere deelnemer stelt
voor om ook aandacht te hebben voor
kunst en een cultuurcoördinator wil
meteen de gegevens van de kunstenares
in kwestie noteren. Aan onze tafel zit
vrouw die meditatieve wandelingen
organiseert en Tai Chi sessies houdt en
dat ook in de Merode wil gaan doen,
Stilte, rust en ruimte in de Kempen
4

maar nog locaties zoekt. De stroom van ideeën en voorstellen
is niet te stoppen. En tijdens de receptie achteraf worden er
nog meer bruggen gebouwd tussen plekken en mensen.
Het was een gezegende dag. De organisatoren gingen naar
huis met een rijke oogst van voorstellen en ideeën. Ze vormt
de basis voor een verdere werking in de Merode. Stilte en rust
komen ook daar in beweging.
Marian Michielsen
Stilte, rust en ruimte in de Kempen
5

Ruimte voor geestelijke gezondheid
Myriam Berghmans Als coördinator van de dienst vrije tijd, sport en vrijwilligerswerk werkt ze al 16 jaar binnen het
Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum in Geel. Vanuit het voortdurend bezig zijn met anderen en haar zoektocht naar
de ultieme bewustwording van haar bestaan in relatie met anderen, zoekt ze jaarlijks gedurende enkele weken andere
horizonten op. Het ontdekken van ‘stilte’ tijdens één van die tochten bracht haar ertoe dit binnen te brengen in haar
werksituatie.
Op pauze drukken. Even bezinnen en dan weer doorgaan. Hoewel we dat allemaal wel eens
willen, is daar niet altijd de ruimte voor.
In 2007 kreeg ik onverwacht deze mail van een collega als reactie op een tekst die ik liet
nalezen over stilte in mijn job. Niet zo evident voor iemand als coördinator vrije tijd, sport en
vrijwilligerswerk in de psychiatrie.
‘Dag Myriam,
Dank voor de email en nog meer dank voor je inspirerende stiltebeleving. Ik print je tekst
straks nog eens uit zodat ik hem nog eens kan nalezen. Knap! Dank je wel. Bewijst nog maar
eens hoe je mensen kan inspireren zonder dit als doel voorop te stellen. Fijn om te lezen hoe
een reis zo sterk op je inwerkte, je er nog steeds de vruchten draagt en gelijk ook deze beleving
en kennis met alle tijd en geduldigheid tracht over te brengen in je werkveld. Ben ervan
overtuigd dat vele cliënten er baat bij hebben.
Ik ervaar bij regelmaat dat stilte inderdaad een helend effect kan hebben (wat ik vaak pas
achteraf merk). Stilte kan (zoals je schrijft) je tegelijk confronteren met de werkelijkheid
(jezelf) maar ook je helpen uit: al het ‘geconditioneerde’ en de uit illusie gecreëerde
buitenwereld. De kunst bestaat erin, denk ik, om te zien hoe de dingen werkelijk zijn, en
niet te zien hoe ze soms lijken. Zo ook het ‘leren loslaten’ op de juiste manier naar patiënten
overbrengen: Hoe met stilte om te gaan… meer bepaald met de gedachten die er dan naar
boven komen is daarop volgend nog een kunst of gave apart.
Moest je daar verder iets mee doen met patiënten, ben ik benieuwd naar de aanpak. Je merkt
snel dat zulke stilte voor mensen niet zo maar vanzelfsprekend is. Dit kennen zij niet op een
volle afdeling. Stilte… niet als doel, maar als kans te mogen voelen wat ze anders missen.
Het heeft alleszins een positieve werking op de atmosfeer in de groep. Ik veronderstel dat het
niet gemakkelijk is om over te brengen aan personeel dat vol ingevulde weekprogramma’s
nodig heeft. Toch zou ik er blijven voor gaan! Hiermee raak je vast nog mensen. Succes met de
verdere uitwerking ervan… ik hoor het graag.’
En daar stond ik dan. Ik had alleen de vraag gekregen van Christa eens neer te schrijven wat
stilte doet in mijn job.
Voor mij was dit een nieuwe mijlpaal in mijn eenzame zoektocht naar de ultieme
bewustwording. Als moderne mens ben ik nogal gedreven door ambitie en glorificatie van
mijn eigen ego, maar als spiritueel geïnteresseerde mens geeft het me meer voldoening
om onder de indruk te zijn van de aanwezigheid van volkomen stilte. Het loslaten van de
voortdurende gedachtestroom en het één worden met de basisfrequentie van leegte, werkt
zo helend dat ik de nood voelde dit ook binnen te brengen in mijn eigen werkveld van de
psychiatrie. De innerlijke ruimte die ik hervond gaf me meer kans voor diepe ontmoeting.
Een langzaam proces van innerlijke ommekeer in een praatgrage wereld. Meermaals had
ik de ervaring dat in de persoonlijke levenssfeer van mensen in het algemeen maar vooral
van mensen met een psychische beperking stilte levensnoodzakelijk is. Soms vergeet ik als
hulpverlener de waarde van deze stille vanzelfsprekendheid.
Stilte, rust en ruimte in de Kempen
6

Als hulpverlener ben ik verwonderd over de kracht van de inspiratie die opkomt bij
stiltemomenten zonder dat ik deze moet zoeken? De helende stilte doet zonder ingrepen
op de omgeving zijn werk. De zuivere motivatie die daarin ontstaat vormt een eenvoudige
kracht die mij verbindt met de ander, met de natuur, met mezelf, met vertrouwen in eigen
kunnen, met de omgeving, met een gebaar of een blik. Door mijn innerlijke ruimte open te
stellen voor patiënten werden mijn oren gevoeliger voor wat eigenlijk niet gezegd hoeft te
worden. De zorgzaamheid die dan ontstaat geeft een onverwoordbaar, rustgevend gevoel
van tevredenheid met het zo-zijn van een mens in psychische nood. Probleem was alleen het
scheppen van een fysieke ruimte waar dit proces in al zijn facetten voor meer mensen kon
plaats vinden. Een plek binnen ons ziekenhuis waar je gedachteloos mag zijn, waar je vrij kan
ademen en volkomen jezelf mag zijn, waar je je innerlijke afhankelijkheid leert zien, waar je
misschien mensen ontmoet die je kunnen helpen je te oriënteren op een nieuwe wereld, de je
innerlijke verten en bevrijdende horizonten laten zien.
Na het oprichten van een werkgroep rond ‘zingeving en spiritualiteit’ en de organisatie van
een studiedag, kwamen we tot de vaststelling dat elke plek in het OPZ een bestemming heeft.
Waar is er een plek waar je stilte kan vinden?
Ik nam dit mee naar een bespreking met mijn diensthoofd in functie van een grootse
verbouwing op de campus. Wonder boven wonder pikte ook de architect dit op en ontwierp
een stille ruimte annex een stiltetuin. De volgende stap was het oprichten van enkele
werkgroepen met personeel en vrijwilligers. Werkgroepen rond levensbeschouwelijke zaken,
verlieservaring, waarden in de zorg en … Stilte en bezieling.
Op dit moment staan we op het punt de stille ruimte en de stiltetuin bekend te maken via een
stiltepad ernaar toe. Een pad dat kan gevolgd worden betrokken op zintuiglijke ervaringen
met de natuur.
Misschien ooit een pad dat deel uit maakt van een stille weg van Averbode naar Turnhout? Een
droom…
Er leven nog veel ideeën. Ze moeten nog rijpen. Vandaag hoop ik hiervoor inspiratie te vinden.
Ruimte scheppen voor stilte is niet alleen een recht maar een leef- en denkverandering bij
ieder van ons. Dat heb ik aan den lijve mogen ondervinden.
Stilte, rust en ruimte in de Kempen
7

Mns zkt stlte
Jos Bielen is Norbertijn van Averbode, directeur van het bezinningscentrum van de abdij
Als directeur van het bezinningscentrum van de abdij en als eindverantwoordelijke voor alle
onthaal ontmoet ik jaarlijks enkele duizenden mensen. Ze komen naar de abdij om diverse
redenen. Maar ik denk toch wel te mogen zeggen dat een rode draad die doorheen al die
redenen loopt, iets te maken heeft met deze plek in Averbode, met deze plaats, met deze
ruimte, met de gebouwen, met de adem die ze uitstralen, met de rust...
De samenleving en het werkmilieu waar we allemaal inzitten eist veel van ons. We moeten ons
werk doen, vaak nog heel flexibel zijn - vroeg beginnen en later doorwerken, weekendwerk
soms ook, er is het gezinsleven (al dan niet met opgroeiende kinderen of ouder worderde
familieleden die extra tijd en energie vergen), er is het vrijtijdsleven, er is het culturele leven,
er is het religieuze leven, er is het sportleven... er is zoveel leven - en dat is allemaal prima -
maar soms is er zoveel leven dat het haast geen leven meer is...
Mensen komen naar een abdij als de onze om even “weg” te zijn, om even halt te houden. Niet
om te vluchten, maar wel om bij te tanken... zoals een pitstop tijdens een autorace... om dan
weer voluit te kunnen gaan op kwaliteitsvolle wijze.
Het woord “stilte” spreken ze zelden uit als ze hier toekomen. Dat woord valt wel als ze
vertrekken. En het is opmerkelijk hoe dat het geval is in elke generatie: dat is zo voor de
leerlingen secundair onderwijs die hier op klasbezinning komen, het is zo voor de Godzoeker
die hier komt voor een meditatieavond en het is ook zo voor de enkeling die gewoon enkele
dagen komt meeleven. Allen hebben ze van de stilte, de rust en de ruimte geproefd en
genoten.
En wijzelf, als religieuzen, genieten daar ook van... en cultiveren dit ook. Het is maar in de
stilte dat je als mens echt in contact kan komen met de bron van het bestaan, met je eigen
bron ook...
Het is maar in de stilte dat het veel aspecten van het leven hun volle kwaliteit krijgen. Vergelijk
het met muziek: de uitvoering van muziek is op zijn mooist als er stilte is. Stilte is de drager
van alles...
Aan leerlingen die voor klasbezinning komen zeg ik altijd: het mooie van stilte is dat zij
ons allemaal evenveel waard laat zijn. In de stilte staan we naast elkaar en niet in een
hierarchische structuur boven elkaar. Het is niet de hardste roeper die het haalt... nee, we
zijn allemaal gelijk. Daarom zijn meditatie-momenten ook altijd in stilte. Voor God zijn we
allemaal evenveel waard, het is ook daar niet de sterkste roeper die eerst beluisterd wordt.
MENS ZOEKT STILTE, ik noteerde de titel en liet er een aantal klinkers uit weg. Dat is niet nieuw,
we hebben dat nog gehad en geweten... Het was zo bij BOER ZOEKT VROUW en ook bij BOER
ZOEKT KLANT...
Waarom staan die klinkers er niet in? Omdat er aan de mens inderdaad iets fundamenteels
ontbreekt als de stilte er niet is.
En het gaat dan over de uitwendige stilte, over het zwijgen, over de afwezigheid van lawaai en
over de aanwezigheid van rust...
Het gaat echter ook om de innerlijke stilte, het tot rust komen, ruimte vinden in jezelf, en dat
soort ruimte ook gunnen aan anderen...
Stilte, rust en ruimte in de Kempen
8

En deze twee horen samen. Innerlijke stilte lukt maar als er ook uiterlijke rust is... Het is heel
moeilijk om in een drukke festivalsfeer innerlijke stilte en rust te vinden.
Daarom vinden wij, als abdijgemeenschap - en ik mag dat dan proberen waar te maken bij de
gasten die hier komen - het zo belangrijk om ervoor te zorgen dat mensen hier op de eerste
plaats al de uitwendige stilte, rust en ruimte kunnen ervaren. Dat vraagt soms moed om aan
mensen te vragen dat ze zouden zwijgen... en aan groepen te zeggen dat ze niet kunnen
komen omdat het hier anders te druk wordt, en de rust weggaat... Daarom dat wij ook graag
meewerken aan een inspiratiedag als deze...
Min de stilte in uw wezen
zoek de stilte die bezielt
zij die alle stilte vrezen
hebben nooit hun hart gelezen
hebben nooit geknield
Ik denk dat het heel belangrijk is dat er in de samenleving plaatsen blijven die letterlijk
stiltegebied zijn. Dat gaan in de toekomst heel belangrijke plaatsen worden waar mensen
terecht kunnen voor al hetgeen waar we hier al over spraken.
Die mensen gaan, door de stilte, herboren terug naar huis... en werken op de plaats waar
zij wonen aan de ontwikkeling van een betere samenleving. Als we willen werken aan
een duurzame ontwikkeling van onze streek, van ons land en van de wereld... zullen de
stilteplekken onontbeerlijk worden.
Ik dank u
Stilte, rust en ruimte in de Kempen
9

Een uitgave van Vormingplus Kempen
Samensteller: Christa Truyen
Vormgeving: Vormingplus Kempen
Publicatiedatum: oktober 2010
Verantwoordelijke uitgever: Martine Coppieters, Graatakker 4, 2300 Turnhout

Stilte, rust en ruimte
als hefboom voor de Merode
Vormingplus Kempen begeleidt verschillende projecten
van verenigingen, buurten, gemeenten, ...
Uit die ervaringen leren we.
En dat willen we niet alleen
voor ons houden.
Met deze reeks hopen we inspiratie en aanzetten te geven
om samen leven prettiger te maken.
Stilte, rust en ruimte zijn een creatieve bron. Te midden van
een vooral op productie, consumptie en versnelling gerichte
maatschappij zoeken almaar meer mensen vandaag naar
inspirerende plekken, praktijken en personen om zich te verdiepen
en te herbronnen. Het domein en de omgeving van de Merode
met een rijke cultuurhistorie en gevarieerd cultuurlandschap
beschikken over tal van troeven voor stilte- en rustbeleving.
Op onze inspiratiedag konden initiatiefnemers uit vele sectoren
in en om de Merode – landbouw, natuur, toerisme, economie,
welzijn, onderwijs, cultuur – met elkaar in gesprek gaan over de
toekomst van de eigen leef- en werkomgeving.
In deze pdf vind je een verslag en enkele referaten van die
studiemiddag.