Succulenta - Juni 2020

3 ISSN
Juni 2020
Jaargang 99
0039-4467

Lieve Lita
Ben Wijffelaars
Een maand geleden – ik schrijf deze kolom
half april – zag de ‘Jaaragenda 2020’ in ons
afdelingstijdschrift Gorboschia er nog zo
veelbelovend uit. Elke maand een goed bezochte
vergadering, zomerse kasbezoeken,
het jaarlijks reisje, niet te vergeten de open
dag in Kudelstaart bij Ubink en voor onze
afdeling als kers op de taart de organisatie
van de landelijke Algemene Leden Vergadering
van Succulenta op 25 april in ’s-Hertogenbosch.
Toen kwam Corona en dat is,
zoals we allemaal inmiddels hebben moeten
ervaren, geen nieuwbeschrijving van een
mammillaria of zo, maar een ziekmakend
gemeen virus.
Onze jaaragenda ziet er ineens heel anders
uit. Tot eind juni staan er nu bijna net zoveel
rode kruisen op als op de portalen boven de
nagenoeg verlaten A2 bij nachtelijk groot onderhoud.
Het enige lichtpuntje is nu 27 juni,
de dag waarop wij groot uit gaan pakken
omdat we als afdeling Gorinchem – ’s-Hertogenbosch
zestig jaar bestaan. Of we op het
moment dat u dit leest, ook daadwerkelijk
aan de cactusborrel zitten, weet ik op dit
moment natuurlijk niet. Al met al, het cactuswereldje
staat stil.
Alleen op het Internet zie ik nog beweging.
Allereerst natuurlijk op de eigen site van
Succulenta, waar het meer serieuze cactuswerk
langskomt. Voor meer frivoliteiten is er
Facebook. Nu we noodgedwongen de deur
niet uitkomen, is het volgen van Facebookpagina’s
een leuke dagbesteding geworden.
Succulenta kan zich een tijdrovende enquête
besparen als ze er achter wil komen hoe de
jeugd anno 2020 het cactuswereldje beleeft.
Facebook laat het zien! Wij, als krasse cactusknarren,
roepen wel eens dat de jeugd
wel iets anders aan zijn hoofd heeft dan
succulenten, maar we komen daarbij bedrogen
uit. Er zijn hele fora ontstaan waarin alle
mogelijke vragen worden gesteld of lange
discussies worden gevoerd. Ook hele vermakelijke.
Theepotten met cactussen erin. Geëmailleerde
witte ondersteken met hangplantjes.
Gebreide schoonmoederstoelen. De pagina’s
op Facebook met foto’s van uitgemergelde
en sprietige cactussen, waarbij wordt
gevraagd naar de juiste naam, puilen uit.
Niet alleen de naamgeving, het hele scala
aan kweekadviezen rolt over je scherm.
Maar vergis u niet, niet alleen de startende
jeugd heeft Facebook omarmd, ik zie ook
grote namen uit de cactuswereld die apetrots
hun kweekresultaten laten zien. Of
hun 47 jaar geleden door hen zelf gezaaide
astrophytum. Het allerleukste is nog om te
zien dat deze ‘gekende cactusprofs’, zoals
onze zuiderburen dat zo fraai verwoorden,
haast trappelend klaar staan om de jeugd
vooruit te helpen. Het begint waarachtig te
lijken op de vraag-en-antwoordrubrieken
van raadgeefsters als ‘Lieve Lita’ of ‘Mona’,
zoals die vroeger in de Libelle of Margriet
stonden. Misschien is het een goed idee om
te zijner tijd een niet herkiesbaar bestuurslid
te vragen deze rol op zich te nemen. Wees
lief voor elkaar in deze barre tijden!
bwijffelaars@planet.nl
98
Succulenta jaargang 99 (3) 2020

PACHYPHYTUM OVIFERUM:
HET EITJES-WASBLAD
Theo Heijnsdijk
Bij het Eitjes-Wasblad, P. oviferum, zijn de blaadjes iets langer (dan bij
P. brevifolium, T. Heijnsdijk), ruim 2 cm breed, omgekeerd eivormig of
ovaal, steelrond en stomp, en witgrijs bedauwd. De bloempjes zijn karmijnrood.
Tot zover de tekst van A.J. van Laren in het Verkade-album ‘Vetplanten’
uit 1932. Zie de afbeelding.
Deze afbeelding (nummer 111) in het Verkade-album
doet niet helemaal recht aan het
uiterlijk van de plant. Bij een goed gekweekte
P. oviferum zijn zowel het rozet als de
blaadjes meer compact, zoals in afbeelding
1 te zien is. Overigens is de plant op de omslag
van het Verkade-album (afb. 2) naar ik
aanneem ook P. oviferum. In het album zelf
is geen enkele verwijzing naar de omslag te
vinden.
Namen
De blaadjes hebben een eigenaardige
blauwgrijze kleur en ze zijn, evenals de stam,
geheel overdekt met een waslaagje dat bij
de geringste aanraking verdwijnt. Ze doen
wel denken aan amandelen met een laagje
van suikerglazuur en om die reden worden
ze in het Engels ook wel ‘Sugar Almond plant’
genoemd. Andere namen zijn ‘Moonstones’
en ‘Pearly Moonstones’ (parelachtige maanstenen).
De botanische naam ‘oviferum’ betekent
‘eitjes dragend’. Dat heeft ook betrekking
op de vorm van de blaadjes. Samen met de
waslaag verklaart dat de naam die Van Laren
gaf: het eitjes-wasblad.
Geschiedenis
Het komt niet vaak voor dat ik op deze
plaats een plant bespreek waarvan zowel de
geslachtnaam als de soortnaam nog nooit
ter discussie is gesteld. Bij P. oviferum is dat
het geval. Hij draagt zijn naam al iets meer
dan honderd jaar.
Pachyphytum oviferum
is in 1919
beschreven door
Joseph Anton Purpus, conservator van de
botanische tuin van de universiteit van
Darmstadt. Het materiaal was afkomstig
van zijn broer Karl Albert (Carlos Alberto)
Purpus, die de soort in de winter van 1910
-1911 in Mexico had verzameld. De lijst van
Mexicaanse planten die door Karl Albert
zijn verzameld, telt bijna 17.000 nummers.
Wie meer wil weten over deze boeiende
persoon, leze het artikel dat ik in 2010 voor
Succulenta schreef over Echeveria purpusorum.
In het artikel van Purpus in 1919 is als afbeelding
een foto geplaatst (afb. 3). Dat is
Afb. 1: Pachyphytum oviferum in het tablet bij
kwekerij Edelcactus.
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 99

100
Succulenta jaargang 99 (3) 2020

dus waarschijnlijk ook de eerste gepubliceerde
afbeelding van de soort. Jammer is
dat men in die tijd kennelijk de voorkeur gaf
aan een onduidelijke foto boven een duidelijke
pentekening.
P. oviferum is snel een algemeen bekende
plant geworden. Toch waren waarschijnlijk
alle planten van P. oviferum in onze collecties
tot zeker 50 jaar na de beschrijving stekken
of nakomelingen van het materiaal dat Purpus
eind 1910 naar zijn broer in Darmstadt
had gezonden. Er zijn geen meldingen van
andere verzamelaars.
De natuurlijke groeiplaats
In de zomer van 1966 besloten twee botanici
uit de Verenigde Staten, Reid Moran en
Charles Uhl, op zoek te gaan naar de vindplaats.
Dat viel niet mee.
In de beschrijving van Purpus wordt als vindplaats
vermeld: “Mexico. Barranca Bagre bei
Minas de San Rafaël, San Luis Potosí.” Een
barranca is een kloof. Bagre zou een rivier
of een plaats moeten zijn. De Minas de San
Rafaël waren zwavelmijnen, die al lang niet
meer bestonden en op de beschikbare kaarten
niet terug te vinden waren. En Bagre was
ook al onvindbaar. Het bleek uiteindelijk een
plaatsje te zijn dat sinds 1931 verder gegaan
is onder de naam ‘Ocampo’. Met de hulp
van dorpelingen in die plaats wisten ze tenslotte
de planten te vinden. Ze groeiden op
een hoogte van ongeveer 1200 meter tegen
steile, op het noorden gerichte, wanden van
de kloof.
Volgens Julia Etter & Martin Kristen groeien
in deze omgeving ook Myrtillocactus geometrizans,
Pachycereus pecten-aboriginum,
Ferocactus histrix, Mammillaria crinita, een
echinocereus, Agave lechuguilla, tillandsia’s
en een hechtiasoort. Ook de Crassulaceae
zijn rijk vertegenwoordigd. Naast P. oviferum
onder andere Sedum palmeri, S. glabrum,
Echeveria elegans en Graptopetalum pachyphyllum.
Zie ook afb. 4 en afb. 5.
In de IUCN Red List of Threatened Species
Afb. 2: Pachyphytum oviferum siert ook de
omslag van het Verkade-album.
Afb. 3: De afbeelding bij de nieuwbeschrijving
van P. oviferum (1919).
wordt P. oviferum niet genoemd. Ik vermoed
dat de soort niet bedreigd is, althans niet
direct door menselijk handelen. Er is maar
één groeiplaats bekend, maar die is vrijwel
ontoegankelijk.
Het geslacht Pachyphytum
Pachyphytum is een betrekkelijk klein geslacht
in de grote familie van de crassula-achtigen,
de Crassulaceae.
Het geslacht is in 1841 door de Duitse botanicus
Johann Heinrich Friedrich Link, samen
met Johann Friedrich Klotzsch en Friedrich
Otto gepubliceerd in het Duitse blad ‘Allgemeine
Gartenzeitung’. De enige soort die ze
daarin beschreven, P. bracteosum, is de typesoort
voor het geslacht.
Kenmerkend voor Pachyphytum is dat de
kroonbladen (petalen) aan de binnenkant
twee schubvormige aangroeisels hebben.
Het geslacht is zeer nauw verwant met het
geslacht Echeveria, waarin ook een paar
soorten met dergelijke, maar wel iets minder
uitgesproken aanhangsels voorkomen.
Dat is onder andere het geval bij Echeveria
heterosepala, die om die reden ook wel eens
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 101

Afb. 4: Pachyphytum oviferum op de natuurlijke
groeiplaats in Mexico. Op de foto
verder onder andere Sedum palmeri,
Ferocactus histrix, Hechtia glomerata,
Agave lechuguilla en Tillandsia
usneoides.
Foto: Julia Etter & Martin Kristen
Afb. 5: Pachyphytum oviferum volop in de knop
op de natuurlijke groeiplaats in Mexico.
Foto: Julia Etter & Martin Kristen
als Pachyphytum heterosepalum beschreven
is. Afbeelding 6 geeft een idee hoe dergelijke
kroonblaadjes met de schildjes en daartussen
de meeldraden er uitzien.
De geslachtsnaam vind ik nogal ongelukkig
gekozen. Die is afgeleid van de Griekse
woorden pachys (dik) en phyton (groeisel, in
de botanische betekenis: plant). Dikke plant
dus eigenlijk. Dan zou ik eerder denken aan
een trichocaulon of iets dergelijks. Wat een
pachyphytum wel heeft, is dikke bladeren.
Het geslacht had daarom beter Pachyphyllum
kunnen heten.
Overigens is het wel opmerkelijk dat de zeer
gewaardeerde kenner van echeveria’s en
dergelijke, J. van Keppel, in 1959 in Succulenta
doodleuk beweert dat Pachyphytum in het
Grieks ‘dikblad’ betekent.
Soorten
In Eggli’s ‘Illustrated Handbook of Succulent
Plants’ uit 2003 worden 15 soorten
Pachyphytum beschreven. Ze zijn op grond
van de bladvorm en bladplaatsing en daarnaast
de bloemkenmerken verdeeld over
twee secties. Bij de planten uit de eerste
sectie (Diotostemon) zijn de kelkbladeren
(sepalen) nagenoeg gelijk aan elkaar en
korter dan de kroonbladeren (petalen).
Van de planten in de tweede sectie (Pachyphytum),
zijn de kelkbladeren van ongelijke
vorm en grootte, en bovendien langer dan
de kroonbladeren. Die indeling is niet helemaal
bevredigend. De soort P. machucae zou
op grond van de bladeren in de ene sectie
horen, maar op grond van de bloemen in de
andere. De tweede sectie is weer onderverdeeld
in twee subsecties. In de eerste zijn de
blaadjes dicht bij de top op hun breedst, bij
de tweede is dat ongeveer in het midden.
Na Eggli’s handboek zijn er nog nieuwe soorten
beschreven: P. rzedowskii (2002), P. saltensis
(2006), P. brachetii (2007), P. contrerasii
(2008), P. cuicatecanum (2010) en zeer recent
(2018) P. rogeliocardenasii. De status van
deze laatstgenoemde als aparte soort wordt
overigens betwist.
Alle tot nu toe bekende soorten in het geslacht
zijn afkomstig uit Mexico.
102
Succulenta jaargang 99 (3) 2020

Afb. 6: Schubvormige aangroeisels van de
kroonbladen, zoals hier bij Echeveria
heterosepala, zijn een kenmerk voor
Pachyphytum.
Pachyphytum oviferum
P. oviferum behoort overduidelijk tot de
sectie Pachyphytum. De vlezige kelkbladeren
van de hangende bloempjes (afb. 7) zijn
behoorlijk langer dan de kroonbladeren, die
we in de regel gemakshalve maar bloemblaadjes
noemen Dat maakt het lastig om
de bloemen goed te fotograferen. Van opzij
zie je alleen de kelkbladeren. Los van de
kelkbladeren oogt de bloem veel overzichtelijker
(afb. 8).
Cultuur
Hoewel P. oviferum in Mexico op noordwaarts
gerichte kloofwanden groeit, en daar
dus weinig zon krijgt, is het aan te bevelen
om ze in cultuur een zonnig plaatsje te
geven. Dan blijven ze mooi compact. Het
substraat moet daarbij zeer goed doorlatend
zijn. Om de waslaag intact te laten is
het zaak om te voorkomen dat de bladeren
aangeraakt worden of dat andere planten
er tegenaan groeien. Ze behoren voorzichtig
en alleen op de grond (of ‘van onderen’)
begoten te worden zodat het blad niet ge-
raakt wordt. In de zomer matig gieten en
in de winter absoluut droog houden. Vochtige
lucht kan funest zijn. Ook vanwege de
waslaag zijn ze niet geschikt voor buitencultuur.
Die zou na een regenbuitje verdwenen
zijn. Iets oudere planten zijn vaak minder
makkelijk mooi te houden. De langer en
zwaarder wordende stengels hebben de
neiging om, geheel overeenkomstig de aard
van de plant als klifbewoner, te gaan liggen
en de onderste bladeren zullen verwelken of
gaan rotten. Het lijkt het beste om de plant
regelmatig via bladstekken te verjongen.
Voor stekken kunnen blaadjes het best in
het voorjaar voorzichtig worden afgebroken
en na een weekje drogen rechtop in zeer
zandige grond gezet worden. Je kunt ze ook
droog op een warm beschaduwd plekje leggen
en pas oppotten zodra de eerste worteltjes
verschijnen.
Vermeerdering door zaaien zal ongetwijfeld
ook kunnen, maar ik heb zaden van deze
soort nog nooit in zaadlijsten aangetroffen.
Variëteiten en kruisingen
P. oviferum is een weinig variabele soort. De
planten zien er allemaal ongeveer hetzelfde
uit. Er is wel een bonte vorm bekend, waarbij
de bladeren gedeeltelijk bleekgeel zijn.
Afb. 7: Pachyphytum oviferum met zich
ontwikkelende bloemtros.
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 103

maar voor de liefhebber hebben dergelijke
kruisingen weinig meerwaarde. In de genoemde
geslachten zijn al meer dan genoeg
fraaie planten.
Afb. 8: Een bloem die digitaal van de
kelkbladeren ontdaan is.
Er is ook een P. oviferum ‘Rubra’ in de handel
met licht rozerood aangelopen blaadjes, die
ook wat langgerekt zijn. Ik vermoed dat het
een kruising is. Pachyphytums zijn namelijk
gemakkelijk te kruisen met soorten uit
een aantal andere geslachten uit de Crassulaceae.
Op de eerste plaats met echeveria’s.
Dat levert dan pachyveria’s op.
Op de website van het International Crassulaceae
Network worden 48 pachyveria’s genoemd.
Misschien de oudste kruising met P.
oviferum is xPachyveria ‘Paradoxa’ uit 1934 (E.
setosa x P. oviferum). Er zijn ook kruisingen
van P. oviferum met E. canta (‘Powder Puff’),
E. colorata (‘Elaine’), E. derenbergii (‘Mülleri’),
E. elegans (‘Pfitzeri’), E. pulidonis (‘King Midas’)
en E. purpusorum (‘Pola’).
Er zijn ook Pachysedums en Pachyladia’s (Pachyphytum
x Villadia). Nogal complex is xPachevedum
‘Ray’s Comfit’, een multihybride.
Het is een kruising van P. oviferum met xSedeveria
‘Harry Butterfield’ waarbij de laatstgenoemde
weer een kruising is van Sedum
morganianum met Echeveria derenbergii.
Misschien wetenschappelijk interessant,
Literatuur
Etter, J. & Kristen, M. (2006). Mexican
Cliff-Dwellers, Cact. Succ. J. (U.S.) 78 (6):
259.
Heijnsdijk, T. (2010). Echeveria purpusorum,
Succulenta 90 (6): 251.
Keppel, J.C. van (1959). Pachyphytum, Succulenta
38 (1): 5.
Laren, A,J. van (1932). Vetplanten, Verkade’s
fabrieken N.V., Zaandam.
Link, J.H.F., Klotzsch, J.F. & Otto, F. (1841). Pachyphytum
bracteosum, Allgemeine Gartenzeitung
9 (2): 9-10.
Moran, R. (1969). Stalking Pachyphytum oviferum,
Cact. Succ. J. (U.S.) 41 (6): 253 – 256.
Purpus, J.A. (1919). Pachyphytum oviferum,
Monatsschrift für Kakteenkunde 29 (9):
100.
Voor hybriden, zie de webpagina van het
International Crassulaceae Network http://
www.crassulaceae.ch/de/home
Tenzij anders vermeld, foto’s van de schrijver.
Maasdijk 11
6629 KD Appeltern
th.heijnsdijk@gmail.com
104
Succulenta jaargang 99 (3) 2020

Afb. 9: De kelkbladeren zijn beduidend langer dan de kroonbladeren.
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 105

Voor Het Voetlicht 109.
Bertus Spee
Copiapoa haseltoniana
We vinden Copiapoa haseltoniana langs de
Chileense kust in de omgeving van Planta
Paposo. Omdat hier nog veel mijnbouw is,
moet men eerst toestemming vragen om de
groeiplaats te bezoeken, want er wordt regelmatig
met dynamiet gewerkt. De mooie planten
groeien tussen de 500 en 1000 meter;
dit is het gedeelte waar tegen de avond en ‘s
nachts de nevel vanaf zee tegen de hellingen
drijft, een verschijnsel dat bekend is als Camanchaca.
Het zijn langzaam groeiende planten die op
latere leeftijd gaan spruiten en zo flinke clusters
vormen. Bij heel oude planten is het onderste gedeelte helemaal verhout. In cultuur stellen
ze weinig eisen. Ze zijn goed uit zaad op te kweken. Ze groeien goed in een zanderig doorlatend
grondmengsel.
Tijdens de groei verlangen ze een matige watergift en ze houden ook wel van een regelmatige
nevelbeurt. Vermeerderen door stekken is niet zo gemakkelijk; het beste lukt het met jonge
uitlopers. Enten is ook mogelijk, het beste op een langzaam groeiende onderstam. In de winter
houden we ze droog bij een minimumtemperatuur van 10 °C.
Dorstenia foetida
Dorstenia foetida is een bijzondere plantje dat
groeit in het oosten van Afrika en het aansluitende
westen van Arabië, een heel groot gebied
dus, dat ook niet zo ver van de evenaar
ligt. Dit laatste geeft al aan dat de planten
van deze soort veel warmte gewend zijn. Ze
vormen een caudex die in de natuur ondergronds
groeit.
In cultuur planten we ze wat hoger. We kunnen
ze het beste binnenshuis kweken op een
zonnige vensterbank. Zolang de planten bladeren
hebben, geven we om de twee weken
heel matig water via de onderkant van de pot
(dus op de schotel waar de pot op staat). Als
ze hun blad verliezen kunnen we ze droog houden tot er nieuwe bladgroei verschijnt.
Ze groeien het best in een mineraalrijk substraat met ook wat humus. Vermeerderen kan
door zaaien, maar zaad wordt echter zelden aangeboden. In de jaren 80 van de vorige eeuw
werden er nog volop importplanten te koop aangeboden, vaak zonder wortels. Het was een
kunst om deze aan de groei te krijgen. Vaak waren ze geen lang leven beschoren.
106
Succulenta jaargang 99 (3) 2020

Lobivia maximiliana
Het groeigebied van Lobivia maximiliana ligt
hoog in de Andes, ten westen en noorden
van het Titicacameer; de planten groeien
hier tot ruim boven de 4000 meter. In de
natuur bloeien ze vroeg in het voorjaar met
opvallende bloemen.
Ze ontvangen hier het benodigde vocht
deels vanuit het Amazonegebied, van waar
de vochtige lucht over de oostelijke Cordillera
het meer bereikt en regen produceert
(door het afdalen van die lucht wordt de
relatieve vochtigheid bovendien lager). Het
meer zelf is door zonne-instraling 10 tot 14
graden warmer dan de omgeving (!) en produceert
veel vochtige lucht, waardoor vooral
’s avonds en ’s nachts onweersbuien ontstaan
en in de wintertijd sneeuw.
In cultuur zijn het daardoor geen moeilijke
planten; ze kunnen best wat water verdragen,
en houden ook van veel licht en frisse
lucht. In de kas zijn ze bij te droge lucht nogal
spintgevoelig. ‘s Zomers kunnen ze prima
buiten gekweekt worden. Tijdens de winterrust
houden we ze goed droog, ze kunnen
dan temperaturen van 0 °C verdragen. Op
zonnige winterdagen kunnen we gerust nevelen
met lauw water.
Vermeerderen kan goed door zaaien. Als
oudere planten gaan spruiten, kunnen ze
ook gestekt worden. We planten ze bij voorkeur
in een grof mineraalrijk en doorlatend
substraat.
Diepeneestraat 4
4454 BJ Borssele
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 107

Formele nieuwbeschrijving van de ondersoort
Sulcorebutia crispata subsp.
rebutioides P. Lechner subsp. nov.
Peter Lechner
Bj de nieuwbeschrijving van Sulcorebutia crispata
subsp. rebutioides in Succulenta 94(2):
85-90 (2015) is een fout gemaakt. Volgens
art. 40.7 van de ‘International Code of Nomenclature
for algae, fungi, and plants’ moet
herbarium, collectie of instelling waar de type-plant
wordt bewaard, gespecificeerd worden.
In de diagnose is het woord ‘holotype’
weggevallen en daarmee is de beschrijving
ongeldig, te meer omdat Sulcorebutia slabana
niet als basioniem gebruikt kan worden
(er is geen bewijs dat beide opzamelingen in
dezelfde populatie zijn gedaan).
Ik dank dr. Walter Till voor zijn opmerkingen.
Bovendien kan de foutieve aanduiding van
jaargang en tijdschriftnummer onder aan de
pagina’s in Succulenta 2015 nr. 2 (vermeld
als 2014, nr. 3) tot foutieve literatuurverwijzingen
leiden.
Hieronder volgt de formele nieuwbeschrijving.
Sulcorebutia crispata subsp. rebutioides P. Lechner subsp. nov.
Differs from the typical subspecies by the arrangement, orientation and numbers of
spines and size of the plant body.
Spines: up to 50, the radial spines passing over into the central ones, straight to
slightly curved, stiff and pungent (vs. 12 to 32 radial spines, no central ones, slightly
curved to twisted); spines adpressed or horizontally to upwardly spreading, largely
covering the plant body (vs. pectinate, more or less adpressed to the plant body, sometimes
interwoven); diameter of the plant body up to 70 mm (vs. up to 45 mm).
Type locality: Bolivia, Dept. Chuquisaca, 3 km north of Sopachuy.
Holotype: (grown from seed collected in nature): PL20.037, Herbarium LPB (holotype),
Isotype: (grown from seed collected in nature): PL20.037, Herbarium WU 0079258
(isotype).
Syn.: Sulcorebutia crispata subsp. rebutioides P. Lechner, Succulenta 94 (2): 85-90
(2015), nom. inval. ICN Art. 40.7; Sulcorebutia slabana Horáček, Kaktusy 4: 111 – 117
(2014).
Voor het overige wordt verwezen naar het oorspronkelijke artikel.
Foto’s van de schrijver.
108
Succulenta jaargang 99 (3) 2020

Afb. 1: Typisch groeigebied van Sulcorebutia crispata subsp. rebutioides, gefotografeerd in april
2013 (PL 20.127).
Afb. 2: Sulcorebutia crispata subsp. rebutioides van een andere groeiplaats (PL 20.396).
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 109

Zoek de zon op
Peter Knippels
Succulenten gedijen bij warmte en zon. Dat geldt ook voor ons mensen. Tegenwoordig
hebben ze het over vitamine Z, de broodnodige zonneschijn die bijdraagt aan het welzijn
en het humeur van mensen. De Nederlandse conferencier en zanger Lou Bandy had dat
al ontdekt in de jaren 30 van de 20ste eeuw en zong erover in het liedje ‘Zoek de zon op’.
Kent u het niet? Het is te vinden op YouTube.
Maar ja, hoe kun je nou als plantenliefhebber
de zon opzoeken? Kun je wel weg in
de zomermaanden? Mijn vrouw komt altijd
als eerste met vakantieplannen. Als ze plannen
heeft voor een vakantie langer dan drie
weken, begin ik vaak te zuchten. Gaat dat
allemaal wel goed met mijn planten?
Voordat de planten in de kas in de achtertuin
stonden, hadden ze een plaats in de
kas bij mijn voormalige werkgever en later
in huis en in de kas op mijn volkstuin. Ik kon
toen een beroep doen op een collega en
thuis op mijn twee zonen. Puntje van aan-
dacht was dat ze alle drie geen groene vingers
hadden. Wat doe je dan? Dus ik maakte
een lijstje met de dagen waarop de planten
water moesten hebben. Ik heb weleens
geprobeerd in het schema naast de datum
een tweede variabele in te voegen; later of
eerder watergeven afhankelijk van wel/geen
zon, maar dat werd te lastig voor ze. Dus
het bleef op datum gieten. Het is bijna altijd
goed gegaan, maar er zijn weleens planten
weggevallen.
Voorbereidingen treffen
We zijn in 2019 een week na het jubileumweekend
in Utrecht met vakantie gegaan. De
Afb. 1: Cyrtanthus bicolor in knop.
Afb. 2: Albuca spiralis in volle bloei.
110
Succulenta jaargang 99 (3) 2020

dagen voor vertrek was het wisselvallig weer
met ook regen. De verwachtingen voor de
week erna waren een hittegolf en vervolgens
zonnig weer met temperaturen boven de
20 o C. Dat kwam ook uit. Maandag 24 en
dinsdag 25 juni waren tropisch warm en de
dagen erna ‘gewoon’ zomers warm.
Hoe bereid je je planten voor op dit weer als
je op vakantie gaat? Ik had geregeld dat de
buurman de ‘normale’ planten in huis water
zou geven. De planten die ik in de periode
maart-mei had gezaaid, stonden voor een
raam op het noordoosten. Ze kregen alleen
’s morgens vroeg zon. Ik had de grond goed
nat gemaakt en de kap op de zaaibakken
gelaten. De planten in de kas heb ik voor
vertrek twee dagen achter elkaar water gegeven.
Ik heb de deur van de kas helemaal
open en het raam halfopen gezet. Ik durfde
het raam niet verder open te zetten om
zo te voorkomen dat de wind eronder kon
slaan en dat het kon inregenen. Ik realiseerde
me dat het in de kas op warme dagen
boven de 40 o C zou kunnen worden. Dat zou
overigens ook zo zijn als ik wel thuis was. Ik
heb de zomerbloeiende bolgewassen, die
ik in potten kweek, crinums, cyrtanthussen,
lelies en Ledebouria, uit de kas gehaald en
buiten gezet.
Hoe heb ik het aangetroffen toen ik na
twee weken thuis kwam? Nou, alles stond
er prima bij. Mijn buurman Geert had uit
eigen beweging de planten in de achtertuin,
waaronder de bolgewassen die ik in potten
kweek, een paar keer water gegeven. Ik gun
iedereen zo’n buurman Geert! De planten in
de kas stonden er ook goed bij; aan de groei
en in bloei. Blijkbaar is één keer in de twee
weken water geven in een warme, zonnige
zomer voldoende. Ik heb eerder geschreven
dat ik schermdoek in de kas heb aangebracht.
Dit zal eraan bijgedragen hebben
dat de planten er goed bijstonden. Het heeft
mijns inziens zonnebrandschade en het
versneld uitdrogen van grond voorkomen. Ik
moet hierbij wel opmerken dat ik mijn planten
kweek in een mengsel van potgrond, fijn
grind en bims, dus een medium dat vocht
kan vasthouden. Ik heb de planten in de kas
overigens gelijk water gegeven toen ik thuis
kwam. Ik heb nog wel eerst de koffers binnengezet,
maar daarna ben ik gaan kijken
hoe de planten erbij stonden.
Afb. 3: Bloeiwijze Haemanthus humilis subsp.
humilis.
Afb. 4: Sesamothamnus guerichii net aan de
groei.
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 111

Afb. 6: Melocactus zehntneri, begin augustus
2019, zo’n 12 weken na het zaaien.
mee, naast de bagage voor de vakantie. De
plant in knop kwam heelhuids aan, maar
ging helaas niet bloeien. De knop verdroogde.
Blijkbaar was de verandering van standplaats
niet zo verstandig. Gelukkig bloeide
de plant een jaar later wel.
Vlak voor vertrek zag ik een knop in Albuca
spiralis. Deze plant in bloei missen valt in de
categorie jammer. Planten van deze soort
heb ik eerder in bloei gehad.
Afb. 5: Euphorbia ferox, begin augustus 2019,
circa 18 weken na het zaaien.
Bloeiende plant gemist
Een van mijn doelen voor het kweken van
planten is om ze in bloei te krijgen. En dan
gebeurt het dat er een plant in knop staat
op het moment dat je op vakantie gaat. Als
de plant al eerder heeft gebloeid, dan is
het jammer. Gaat de plant voor het eerst
bloeien, dan is dat balen. Dat overkwam mij
in 2019 met Cyrtanthus bicolor. Een van de
planten van deze soort stond in de tweede
helft van juni in knop en heeft in mijn vakantie
gebloeid. Ik weet dus dat ik de plant
afgelopen maanden juist behandeld heb.
Dat volgend jaar weer doen en dan hopen
dat hij weer bloeit. Ik heb één keer, toen we
in Nederland op vakantie gingen, een plant
in knop meegenomen. Het ging om een
habranthus, die voor het eerst bij mij zou
gaan bloeien. De plant ging achter in de auto
Geen haast hebben
Ik heb mezelf afgeleerd om haast te hebben
in het kweken: geduld hebben, met name
met het uitlopen of gaan bloeien van planten.
In 2019 waren er twee planten die eruit
sprongen met ‘het er de tijd voor nemen’ om
uit te lopen: de poederkwast Haemanthus
humilis subsp. humilis en de caudexplant Sesamothamnus
guerichii. De poederkwast liep
begin juli uit, direct gevolgd door een bloeiwijze
half juli. Ik had de planten in april verplant,
maar dat kan geen vertragend effect
hebben gegeven, want ik had een collega
eerder een plant uit het betreffende zaaisel
gegeven en bij hem liep de plant ‘pas’ begin
juli uit.
Sesamothamnus guerichii was voor mij een
onbekende caudexplant, totdat ik er begin
2019 een exemplaar van kocht. Ik kreeg bij
aankoop wel de opmerking mee dat het een
moeilijk te kweken plant is die langzaam
groeit. Het geslacht Sesamothamnus omvat
vijf caudexvormende soorten die hun ha-
112
Succulenta jaargang 99 (3) 2020

Afb. 7: Uitzicht op Haytor Rocks, Dartmoor National Park.
bitat in zuidelijk Afrika hebben. S. guerichii
komt van nature voor in het noordwesten
van Namibië. De planten van deze soort vormen
een centrale caudex. De ook wel caudexvormige
stengels zijn bezet met stekels.
De groengrijs gekleurde bladeren zijn langwerpig
tot ovaalvormig. De bloemen staan in
een tros en zijn geel van kleur. Ik heb vanaf
de aankoop geduldig zitten kijken of er wat
zou gebeuren. In mei heb ik de plant toch
maar verplant in mijn eigen grondmengsel.
En ja, het wachten werd beloond. Rond 20
juli zag ik de eerste groene puntjes van de
bladeren. Een echte slow starter dus.
Omgaan met warmte (hitte) en felle zon
In 2019 hadden we van 22 tot en met 27 juli
een echte hittegolf, met overdag op sommige
dagen temperaturen boven de 30 o C.
Bij ons was het op het warmst van de dag
buiten 37-40 o C. Om het warme gevoel weer
even terug te halen hieronder de buitentemperaturen
en de temperatuur in de kas:
24 juli, rond 18 uur, buiten 33 o C, in de kas
38 o C
25 juli, rond 18 uur, buiten 39 o C, in de kas
44 o C
26 juli, rond 14 uur, buiten 37 o C, in de kas
44 o C
Het voelde die dagen, zeker in de kas, warmer
aan dan de thermometer aangaf. Dit
kwam doordat het bijna niet waaide. Door
het schermdoek liep de temperatuur in de
kas niet al te ver op. Daarnaast werd de temperatuur
gedrukt doordat ik een paar keer
per dag water op de bestrating in de kas
heb gegoten. Water dat verdampt, onttrekt
warmte aan de lucht. De planten deden het
prima. Verschillende Zephyranthes-soorten,
dé zon- en warmteliefhebbers onder de bolgewassen,
bloeiden. Volgens de literatuur
en op basis van eerdere ervaringen bloeien
deze planten alleen als ze in de volle zon
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 113

Afb. 8: Umbilicus rupestris bij Haytor Rocks, Dartmoor National Park.
staan. Dat bleek dus niet nodig te zijn.
Daarnaast zag ik groei bij de meeste euphorbia’s
en monadeniumsoorten. Ze hadden
geen last van de warmte.
De resultaten van het zaaien ruim drie
maanden later
De in maart 2019 gezaaide vetplanten groeiden
goed tot begin juni 2019. Daarna was
tot half juli geen groei zichtbaar. Dit gold
ook voor de ruim anderhalve maand later
gezaaide melocactus-soorten. Half juli kregen
ze blijkbaar weer inspiratie om te gaan
groeien. Achteraf gezien denk ik dat het er
aan heeft gelegen dat ik de zaailingen een
tijdje vrij droog heb gehouden, waarschijnlijk
te droog.
Planten bekijken op vakantie
Als ik enthousiast reageer op vakantievoorstellen
van mijn vrouw vraagt ze altijd direct:
vliegtuigen of planten? In die volgorde liggen
Afb. 9: Chrysosplenium oppositifolium bij
Lydford Gorge.
Afb. 10: Sedum album nabij Haytor Rock.
114
Succulenta jaargang 99 (3) 2020

Afb. 11: Valley of Rocks, Exmoor National Park.
mijn interesses. Toen we vier jaar geleden in
de buurt van Cambridge (Engeland) op vakantie
waren, voelde mijn vrouw al snel nattigheid.
Ze gokte mis, niet de botanische tuin
in Cambridge, maar het vliegtuigmuseum in
Duxford, het Imperial War Museum Duxford,
was de begeerde bestemming.
Onze vakanties zijn vaak een combinatie van
cultuur en natuur. In 2019 lagen de natuuronderdelen
in de vakantie in Engeland in
Dartmoor National Park en Exmoor National
Park.
In Dartmoor National Park hebben we verschillende
succulente planten gezien. De
vetplant Umbilicus rupestris (Engelse naam
‘navelwort’) komt hier algemeen voor. We
hebben ze ook gezien op vele plaatsen in
Exmoor National Park, tot langs de kust.
De groeiplaats van deze plant wordt gekenmerkt
door vocht, schaduw en gesteente. Je
vindt ze met name groeiend tussen rotsen
en stenen, bijna niet in de grond. Je ziet ze
dus groeiend tussen de rotsen van de muurtjes
in het landschap en langs de weg, maar
ook op muurtjes in dorpen. Umbilicus is lid
van de familie der Crassulaceae en komt
voor in West- en Zuid-Europa. Ik heb de
plant nog niet gezien op het Europese vasteland.
U. rupestris bloeit in de periode mei-juli
met witte tot roze gekleurde bloemen, die in
een aar staan. De bloeiwijze kan een lengte
bereiken tot wel 60 cm.
Ik heb Chrysosplenium oppositifolium (Engelse
naam ‘Opposite-leaved Golden Saxifrage’,
Nederlandse naam ‘paarbladig goudveil’)
maar op één plek gezien, namelijk bij Lydford
Gorge in het westen van Dartmoor
National Park. De planten van deze soort
groeiden hier op een vochtige muur, volledig
in de schaduw van de bomen. De bladeren
staan in paren tegenover elkaar, vandaar de
soortnaam. De bloemen zijn geel van kleur.
C. oppositifolium is lid van de familie der
Saxifragaceae en heeft zijn habitat in Europa
en Noord-Amerika tot in de poolstreken. De
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 115

Afb. 12: Sedum album langs de kust bij Valley of Rocks nabij Lynmouth.
plant komt ook in Nederland voor, maar is
zeldzaam. De plant komt voor in Limburg,
Gelderland en Drenthe.
In tegenstelling tot de vorige twee planten
is Sedum album (Engelse naam ‘stonecrop’,
Nederlandse naam ‘wit vetkruid’) een echte
zonliefhebber. Sedum behoort tot de familie
der Crassulaceae. Sedum album is een
groenblijvende plant, die bloeit met witte
bloemen. De vijf kroonbladeren bezitten
vaak een rode middennerf. De bloembladen
zijn aan de buitenkant rozerood van
kleur. De planten van deze soort vormen
‘matten’ en er bloeien vaak meerdere bloemen
tegelijk. Hierdoor oogt het als een
witte-roze bloemenzee. S. album groei in
bijna geheel Europa, maar naar het zuiden
toe ook in Noord-Afrika en naar het oosten
toe tot West-Azië. De plant is in Nederland
zeldzaam. S. album geeft de voorkeur aan
steenachtige plaatsen, op muurtjes, tussen
rotspartijen en stenen en op voedselarme,
open en droge plaatsen. We hebben planten
van deze soort gezien nabij Haytor Rock in
Dartmoor National Park en langs het kustpad
van Lynmouth naar The Valley of Rocks,
in Exmoor National Park.
Foto’s van de schrijver
info@bloembol.info
116
Succulenta jaargang 99 (3) 2020

Luchtvochtigheid
Henk Ruinaard
Een hoge luchtvochtigheid wordt vaak in verband gebracht met problemen zoals schimmels,
rotting en andere vormen van bederf. Anderzijds wordt een hoge luchtvochtigheid
ook wel gewaardeerd, bijvoorbeeld in sauna’s en tropische kassen. In hobbykassen voor
het kweken van succulenten heeft het echter een negatief imago, met name in de ‘droge’
overwinteringperiode. Wat is luchtvochtigheid, wat zijn de voor- en nadelen van een
hoge luchtvochtigheid en hoe kun je de luchtvochtigheid beïnvloeden?
Volgens Wikipedia is luchtvochtigheid “de
natuurkundige grootheid die staat voor de
hoeveelheid vocht in de lucht. De hoeveelheid
vocht kan worden uitgedrukt in een
absolute hoeveelheid water in een vastgestelde
hoeveelheid lucht. Meestal wordt de
luchtvochtigheid uitgedrukt in de relatieve
luchtvochtigheid. Dat is het percentage van
de maximale hoeveelheid waterdamp die
de lucht bij een gegeven temperatuur en
luchtdruk bevat. Bij dalende temperatuur
neemt de hoeveelheid waterdamp die de
lucht maximaal kan bevatten af; bij dezelfde
hoeveelheid waterdamp neemt de relatieve
vochtigheid dan toe. Wordt deze groter dan
100%, dan treedt condensatie op in de vorm
van dauw of mist”. Tot zover Wikipedia.
In de praktijk betekent dit dat de lucht om
ons heen altijd waterdamp bevat. Hoe hoger
de luchttemperatuur, des te meer waterdamp
die kan bevatten. Als warme lucht
afkoelt, kan deze minder vocht bevatten en
neemt de relatieve luchtvochtigheid dus toe.
‘s Zomers merken we daar in onze succulentenkassen
weinig van, maar in de winter
stijgt het relatieve luchtvochtigheidspercentage
snel tot ‘zorgwekkende’ hoogten.
De slechte reputatie van een hoge luchtvochtigheid
is gebaseerd op vochtplekken
in flats, oude gebouwen, kelders en andere
koude, vochtige ruimtes. Klachten over
muffe lucht, natte plafonds, kringen in de
gestuukte muren, afbladderend behang;
je hoort er regelmatig over. In de meeste
gevallen is die zeer hoge (lucht)vochtigheid
het gevolg van lekkages. Als de kas niet lekt,
neemt in de winter de luchtvochtigheid
alleen toe als gevolg van de lage temperaturen
en de hoge luchtvochtigheid van de
buitenlucht, tenzij je in de winter nog water
geeft.
Wikipedia: “Binnenshuis kan de relatieve
luchtvochtigheid enorm variëren, van minder
dan 20% tot 100%. Binnen bedraagt de
relatieve luchtvochtigheid meestal 40 - 60
%. In een geventileerde ruimte kan de vochtigheid,
afhankelijk van de weersomstandigheden
en eventuele verwarming echter ook
binnenshuis tientallen procenten afwijken.
In de badkamer is de relatieve luchtvochtigheid
meestal het hoogst”.
(Opm.: De genoemde percentages zijn procentpunten.
Procentpunt, ook geschreven
%-punt, is een eenheid voor het absolute
verschil tussen waarden die in procenten
worden uitgedrukt.)
Voor binnenshuis wordt in de literatuur een
grove indeling van de relatieve luchtvochtigheid
gegeven, namelijk: onder 50% = laag, 50
- 60% = matig en boven 60% = hoog.
Voor de omstandigheden in de kas is zo’n
indeling moeilijk te geven, omdat het percentage
afhankelijk is van die van de buitenlucht.
Gemiddeld gesproken mag je ervan
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 117

Afb. 1: IJsbloemen op de ramen aan de binnenzijde van de kas.
uitgaan dat dit percentage zowel ‘s zomers
als ‘s winters kan variëren van 10% tot 100%,
afhankelijk van het weer, namelijk: zon,
hittegolf, vorst of regen. Een mogelijke bron
van een hoge luchtvochtigheid in de winter
is het gebruik van een olie- of gaskachel
voor de verwarming van de kas, als deze
geen afvoer naar buiten van de verbrandingsgassen
heeft.
Als je de luchtvochtigheid belangrijk vindt,
moet je hem ook kunnen meten. Daar zijn
voldoende mogelijkheden voor. Oorspronkelijk
werd de luchtvochtigheid gemeten met
een haarhygrometer. Deze is gebaseerd op
het principe dat een haar in lengte uitzet of
krimpt naar gelang het vochtgehalte hoger
of lager is. Tegenwoordig is de haarhygrometer
verdrongen door de digitale hygrometer,
die werkt met een digitale sensor en
vaak gecombineerd wordt met een digitale
thermometer. Het meest populair zijn digitale
thermo-hygrometers met meerdere
functies, zoals het vastleggen van de maximum-
en minimumwaarden en met een
alarmfunctie bij het overschrijden van een
gewenste waarde. Een voorbeeld daarvan is
de Froggit FT0073, die in Succulenta 98 (6)
2019 op pag. 332 beschreven is.
De nauwkeurigheid van digitale thermo-hygrometers
laat wat mij betreft nog wat te
wensen over. Als ik er drie van verschillende
merken naast elkaar leg,
wijken ze in vochtpercentage
een paar procentpunten
van elkaar af.
Hoewel ze afgelezen kunnen
worden op 1% nauwkeurig,
is een afronding
op 5% aan te bevelen.
Een (te) hoge luchtvochtigheid
is typisch een
winterprobleem. In de zomer
geven we de planten
regelmatig water om de
groei erin te houden en is
het substraat in de potten,
zowel overdag als ‘s
nachts, meestal vrij vochtig. Daardoor is het
onvermijdelijk dat de luchtvochtigheid rondom
de planten relatief hoog is. ‘s Winters
is het een ander verhaal. Dan proberen we
het substraat en de planten droog te houden.
Als de planten goed droog staan, kan
de luchtvochtigheid een belangrijke rol spelen,
zowel in negatieve als in positieve zin.
Meestal wordt er alleen naar het negatieve
aspect gekeken; de mogelijke schimmelvorming.
Een positief aspect van een hoge
luchtvochtigheid is dat de planten minder
neiging hebben om vocht te verliezen door
verdamping als de lucht al bijna met vocht
verzadigd is. Hoe hoger de kastemperatuur
in de winter is, hoe meer de planten zullen
uitdrogen. Dat kan voor sommige succulenten
nadelig zijn, zoals voor geënte exemplaren.
In het voorjaar en de zomer is een hoge
luchtvochtigheid eerder een voordeel dan
een nadeel. Om de planten uit hun ‘winterslaap’
te halen, wordt vaak aangeraden om
in het voorjaar eerst een paar maal te nevelen
voordat wordt begonnen met de eerste
watergift (zie Heinsdijk, T. et al. 2019, pag.
71). Dit nevelen bevochtigt niet alleen de
epidermis van de planten, maar verhoogt
ook (tijdelijk) de luchtvochtigheid.
In de zomer kan op zonnige warme dagen
de temperatuur in de kas hoog oplopen. In
118
Succulenta jaargang 99 (3) 2020

de zomer van 2018 en 2019 is het een paar
keer voorgekomen dat de temperatuur in
mijn kas, ondanks geopende ramen en deuren,
tot ca. 50 °C opliep. De bijbehorende
relatieve luchtvochtigheid is dan erg laag en
het gevaar van verdroging en verbranding
ligt daardoor op de loer, zeker voor planten
die hoog in de nok van de kas staan. Door te
nevelen kun je de luchtvochtigheid dan sterk
verhogen en koelt meteen de lucht af door
verdamping van de neveldruppeltjes.
Als je vindt dat de luchtvochtigheid te hoog
is, kun je deze op drie manieren verlagen,
namelijk door ventileren, door het gebruik
van vochtvreters of door het gebruik van
een luchtontvochtiger.
Ventileren lijkt het meest voor de hand te
liggen, maar levert niet altijd het gewenste
resultaat op. In de zomer wordt de kas
overdag, met of zonder ventileren, warmer
dan de buitenlucht. Die warme lucht kan
veel vocht bevatten. Als die warme lucht ‘s
nachts afkoelt, kan deze koudere lucht minder
vocht bevatten, met als gevolg een hogere
luchtvochtigheid. ’s Winters is echter de
buitenlucht meestal kouder dan de lucht in
de verwarmde kas. Door te ventileren wissel
je dan de warmere lucht in de kas (met veel
waterdamp) uit met de koudere buitenlucht
(met minder waterdamp). Daarmee verlies
je wel waterdamp, maar ook de warmte uit
de kas. Ventileren heeft mijns inziens vooral
zin als de planten aan de groei zijn en er,
wellicht overtollig, vocht moet worden afgevoerd
en verse/schone lucht moet worden
aangevoerd.
Overtollig vocht kan verwijderd worden met
zogenaamde ‘vochtvreters’. Dat zijn potten
gevuld met hygroscopisch zout, dat de waterdamp
uit de lucht opzuigt en in zoutkristallen
opslaat. Dit heeft alleen maar effect
als de kas goed (hermetisch) afgesloten is
van de buitenlucht. Als er steeds verse lucht
naar binnen lekt, of als je ventileert, komt er
steeds weer nieuwe vochtige lucht naar binnen
en ben je eigenlijk de buitenlucht aan
het drogen.
Datzelfde geldt voor luchtontvochtigers.
Hierbij condenseert het water uit de lucht
op een door elektriciteit gevoed koelelement
en wordt daarna opgevangen in een
waterreservoir. Luchtontvochtigers gebruiken
stroom en zijn vrij duur in de aanschaf.
Ze worden binnenshuis in vochtige ruimtes
gebruikt. In kassen kunnen ze wel gebruikt
worden, maar door luchtlekkage en ventileren
door het openen van de deur(en) lijken
ze me niet erg effectief voor het verlagen
van het vochtpercentage van de lucht in de
kas.
In de praktijk van alledag heeft bij een hoge
luchtvochtigheid en een dalende temperatuur
het vocht de neiging om als eerste
te condenseren op koude oppervlakten. In
een onverwarmde kas zijn het altijd de ramen
die ‘beslaan’. In een verwarmde kas is
dat ook zo, tenzij ze bestaan uit dubbelglas,
dubbelwandige polycarbonaatplaten of als
ze geïsoleerd zijn met bubbelfolie. In de
tweede plaats kan condensatie ontstaan op
koude delen van de kasconstructie (als ze
uit aluminium of staal bestaan). Ik heb nog
nooit gezien dat het vocht condenseert op
de plantenlichamen of op het substraat.
Het is eind december 2019 als ik dit artikel
schrijf. Er zijn al een paar nachten geweest
waarin het zowel buiten als binnen mijn kas
2,8 graden gevroren heeft. De ramen van de
onverwarmde kas en van het glazen afdak
waaronder mijn oudere planten staan, waren
‘versierd’ met ijsbloemen (afb. 1). In de
kas was de luchtvochtigheid 85%. Buiten
was bij -2,9 °C de luchtvochtigheid 95%.
Ook op regenachtige dagen met buitentemperaturen
van ca. 7 °C was de luchtvochtigheid
91 - 95% (zie afb. 2, foto van Froggit).
Mijn kas heeft zoveel kieren, spleten en
gaten, waardoor het overigens niet inregent,
dat de temperatuur en luchtvochtigheid in
de kas vrijwel gelijk zijn aan die van de buitenlucht.
Daar komt nog bij dat ik een paar
keer per dag even de kas in ga. De deuren
staan dan even open, waardoor verse vochtige
buitenlucht kan binnenkomen. Voor de
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 119

Afb. 2: Vochtgehaltes bij ca. 7°C. 1 = in kas, 2 = onder glazen afdak, 3 = in buitenlucht,
in = binnenshuis
planten in mijn onverwarmde kas maakt dat
niets uit.
In een goed afgesloten verwarmde kas (5 –
10 °C) is de luchtvochtigheid ‘s winters wellicht
een stuk lager, maar ook dan valt het
niet mee om onder 70% relatieve luchtvochtigheid
te komen.
Ondanks de zeer hoge luchtvochtigheid in
de winter heb ik nooit schimmels op mijn
planten gezien. Ik haal voor de winter wel
alle bloemresten, binnengewaaide blaadjes
en ingedroogde zaadbessen weg, want
dode plantenresten kunnen inderdaad gaan
schimmelen. Waar het in dat geval vooral
op aankomt, is hygiëne in de kas. In grote
verzamelingen zal dat in de praktijk moeilijk
haalbaar zijn.
Mijn ervaring is: als ‘s winters de planten en
het substraat schoon en droog zijn, is een
hoge relatieve luchtvochtigheid geen probleem
voor het welzijn van de planten.
Literatuur
www.wikipedia.nl/luchtvochtigheid
Heinsdijk, T. et al. (2019). Cactussen en
vetplanten, Een handleiding. Uitgave Succulenta.
henk.ruinaard@ziggo.nl
120
Succulenta jaargang 99 (3) 2020

Verenigingsnieuws
Juni 2020
In dit nummer:
Adressen 34
Onze vereniging in de coronacrisis 35
Ledenverloop 1998 - 2019 36
Geschiedenis van de afdelingen
Den Helder 38
Dordrecht 39
Boeken te koop 43
Instellingen en redactie 44
Evenementen 2020 45
Ledenadministratie 45
Afdelingsactiviteiten 46
Advertenties 47,48
Bloem op Oreocereus celsianus ten oosten van
Yavi in het noorden van Argentinië
Kopij voor het verenigingsnieuws voor de
1e van de oneven maanden zenden naar:
Andre van Zuijlen,
E-mail: succulenta@home.nl
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 121
Verenigingsnieuws Succulenta jaargang 99 (3) 2020 33

Adressen
Succulenta
Koninklijke Nederlandse vereniging van
liefhebbers van cactussen en andere vetplanten
Succulenta
Bestuur
Voorzitter:
Frans Mommers
Egyptering 18, 5152 MZ Drunen
Tel. 0416 - 374393
E-mail: voorzitter@succulenta.nl
Secretaris:
Andre van Zuijlen
Hoefstraat 9, 5345 AM Oss
Tel. 0412 - 630733
E-mail: succulenta@home.nl
Penningmeester:
Vacature
Egyptering 18, 5152 MZ Drunen
Tel. 0416 - 374393
E-mail: penningmeester@succulenta.nl
PR & Promotie:
Peter Knippels
Tel. 06-48590702
E-mail: info@bloembol.info
E-mail: promotie@succulenta.nl
Vice-voorzitter:
Theo Heijnsdijk
Maasdijk 11, 6629 KD Appeltern
Tel: 0487 - 542704
E-mail: vicevoorzitter@succulenta.nl
Financiële Zaken
Betaling via de bankrekening van
Succulenta, Egyptering 18 Drunen.
IBAN: NL31INGB0000680596 BIC: INGBNL2A
Ledenadministratie
Verzoeken om inlichtingen, aanmeldingen
lidmaatschap, adreswijzigingen en opzeggingen
(vóór 1 december) schriftelijk of per
e-mail bij de ledenadministrateur:
Henk Roozegaarde,
Banninkstraat 5,
7255 AT Hengelo Gld.
Tel. 0575 - 465270
E-mail: ledenadministratie@succulenta.nl
Lidmaatschap 2020
Nederland € 27,–
België € 33,50
Jeugdleden Nederland € 13,50
Jeugdleden België € 16,75
Europa € 42,50
Buiten Europa € 47,–
Inschrijfgeld nieuwe leden € 3,–
Nieuwe leden ontvangen gratis het boek
“Cactussen en vetplanten - een handleiding”
ter waarde van € 6,50.
Advertenties
Andre van Zuijlen, Hoefstraat 9,
5345 AM Oss. Tel 0412 - 630733
E-mail: succulenta@home.nl
Tarieven
1/8 pagina € 29,50
1/4 pagina € 45,50
1/2 pagina € 72,50
1/1 pagina € 125,00
122 34 Verenigingsnieuws Succulenta jaargang 99 (3) 2020

Succulenta in de coronacrisis
Bijzondere tijden
Als leden van de cactus- en vetplantenclub,
kennen wij het “cactusvirus” erg goed. Alleen
aan dat virus hoeven we niets anders te
doen dan alleen maar ruimte te scheppen in
de kas. Maar heel de wereld is in de ban van
het coronavirus, dus ook onze vereniging.
De maatregelen die de overheid neemt om
verspreiding van dit virus tegen te gaan zijn
vergaand. Ik hoop dat u in goede gezondheid
verkeert en dat u erin slaagt om het
gedwongen binnenblijven zo aangenaam
mogelijk te maken.
Het zijn dan ook zeer bijzondere tijden. In
deze maanden waar vele beurzen en open
dagen zijn waar wij elkaar tegenkomen en
nieuwe planten kopen, ligt door de maatregelen
alles helemaal stil. De afdelingsavonden
zijn door de anderhalvemeterregel ook
allemaal afgelast. De Algemene Ledenvergadering
die op 25 april zou zijn, hebben we
ook moeten opschorten. Misschien in
september of oktober, wie zal het zeggen. Er
zijn twee penningen gemaakt om uit te
reiken op de gecancelde Algemene Ledenvergadering
van 25 april. Deze “lid van
verdienste” penningen zijn voor Jan van den
Broek en Fons Arens voor het vele werk voor
en promoten van onze vereniging. Jan en
Fons zijn op 25 april op de hoogte gebracht
van dit heugelijke feit.
Het bestuur is aan het onderzoeken of we
op een andere manier met elkaar kunnen
communiceren. Bijvoorbeeld extra nieuwsbrieven
met foto’s van je verzameling of
plantbeschrijvingen van bijzondere planten.
Ook zouden we een digitale plantenbeurs
kunnen organiseren.
De schrijvers onder ons hebben misschien
wel tijd om mooie artikelen te schrijven voor
de nieuwsbrief of voor Succulenta.
Als er ideeën zijn laat het ons dan weten.
Beste cactusvrienden en vriendinnen, voor
dit moment: zorg goed voor je zelf en je
naasten, heb oog voor elkaar en let op
elkaar. Ik hoop jullie uiteindelijk weer
allemaal in goede gezondheid te treffen.
Frans Mommers, voorzitter
De digitale plantenbeurs
Door de Covid-19 beperkingen kunnen de
beurzen nu niet doorgaan. Hierdoor kunnen
vele liefhebbers hun verzameling niet
aanvullen met de planten waar ze naar op
zoek zijn of kunnen ze niet gewoon een
leuke plant kopen. Anderzijds kunnen de
deelnemers aan de beurzen niet de zorgvuldig
door hen gekweekte planten te koop
aanbieden.
Ter vervanging van de vervallen beurzen
heeft Succulenta de digitale beurs op de
facebookpagina van de vereniging in het
leven geroepen. Verkopers kunnen hier hun
verkoopplanten aanbieden en kunnen
mensen die op zoek zijn naar bepaalde
planten hier een oproep plaatsen.
Aan het te koop aanbieden van of zoeken
naar planten is een aantal spelregels verbonden:
• Het is niet de bedoeling lange lijsten met
planten op facebook te zetten. Kies dan voor
een link naar een eigen site of voor het
afstemmen via messenger of e-mail.
• Als de berichten strijdig zijn met de
statuten of de doelen van Succulenta, dan
heeft Succulenta het recht om het bericht te
verwijderen. Zo mogen er bijv. geen importplanten
te koop worden aangeboden.
• de plaatsing van de berichten over vraag
en aanbod vindt plaats buiten de verantwoordelijkheid
van Succulenta.
Bij vragen kan je contact opnemen met
Peter Knippels: promotie@succulenta.nl.
Succulenta Verenigingsnieuws jaargang Succulenta 99 (3) 2020jaargang 99 (3) 2020
123 35

Ledenverloop Succulenta 1998 - 2019
Ledenbestand
Ledenmutaties
Jaar Nederland Belgie Overige landen Totaal Afdelingsleden Bij Af Bij-/- Af
1998 1895 81,2% 299 12,8% 139 6,0% 2333 1003 43,0% 104 158 -54
1999 1839 81,7% 281 12,5% 130 5,8% 2250 1002 44,5% 136 219 -83
2000 1795 81,9% 275 12,5% 122 5,6% 2192 977 44,6% 145 203 -58
2001 1772 81,8% 269 12,4% 125 5,8% 2166 956 44,1% 131 157 -26
2002 1732 82,1% 263 12,5% 115 5,5% 2110 920 43,6% 103 159 -56
2003 1664 82,1% 251 12,4% 112 5,5% 2027 871 43,0% 78 161 -83
2004 1543 81,4% 240 12,7% 112 5,9% 1895 808 42,6% 66 198 -132
2005 1482 81,3% 230 12,6% 112 6,1% 1824 746 40,9% 66 137 -71
2006 1425 80,9% 229 13,0% 107 6,1% 1761 731 41,5% 80 143 -63
2007 1384 81,4% 217 12,8% 99 5,8% 1700 709 41,7% 73 134 -61
2008 1308 81,0% 215 13,3% 92 5,7% 1615 668 41,4% 37 122 -85
2009 1254 81,2% 205 13,3% 86 5,6% 1545 622 40,3% 43 113 -70
2010 1193 81,5% 194 13,3% 76 5,2% 1463 609 41,6% 35 117 -82
2011 1127 81,1% 181 13,0% 81 5,8% 1389 561 40,4% 40 114 -74
2012 1094 81,0% 177 13,1% 80 5,9% 1351 540 40,0% 48 86 -38
2013 1049 81,4% 162 12,6% 77 6,0% 1288 510 39,6% 48 111 -63
2014 994 80,2% 164 13,2% 81 6,5% 1239 471 38,0% 38 87 -49
2015 974 79,6% 158 12,9% 91 7,4% 1223 455 37,2% 55 71 -16
2016 955 80,5% 151 12,7% 80 6,7% 1186 429 36,2% 53 90 -37
2017 934 80,4% 152 13,1% 76 6,5% 1162 397 34,2% 53 77 -24
2018 937 81,8% 140 12,2% 69 6,0% 1146 381 33,2% 69 85 -16
2019 961 82,3% 145 12,4% 62 5,3% 1168 351 30,1% 108 86 22
Toelichting:
“ Het aantal leden in elk jaar is gemeten aan het einde van elk kalenderjaar bij het
uitkomen van het decembernummer van Succulenta.
“ De aantallen leden bij en af in een kalenderjaar zijn resp. de nieuw ingeschreven leden
en de uitgeschreven leden door overlijden, niet betalen en vertrek met onbekende
bestemming.
Henk Roozegaarde,
Ledenadministratie
124 36 Verenigingsnieuws Succulenta jaargang 99 (3) 2020

Ledenbestand Succulenta 1998 - 2019
2500
Ledenbestand Succulenta 2001-2019
2000
Aantal leden
1500
1000
500
0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Nederland België Overige landen Totaal
250
Ledenmutaties Succulenta 2001-2019
200
Aantal leden
150
100
50
0
-50
-100
-150
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Leden bij Leden af Leden bij-/-af
Voor het eerst in 20 jaar is er, en nog wel in ons jubileumjaar, een toename van het aantal
leden. Laten we hopen dat we deze positieve ontwikkeling in 2020 kunnen doorzetten.
Redactie verenigingsnieuws
Succulenta Verenigingsnieuws jaargang Succulenta 99 (3) 2020jaargang 99 (3) 2020
125 37

Geschiedenis van de afdelingen
Ten tijde van het 100-jarig jubileum waren er
nog 21 afdelingen (zie pagina 147 van het
juninummer van 2019). Na een oproep werd
van 14 afdelingen informatie ontvangen
over hun geschiedenis. Dit waren Den
Helder, Dordrecht, Fryslân, Gorinchem-
’s-Hertogenbosch, Groningen en Ommelanden,
Haarlem, Maas en Peel, Nijmegen,
Tilburg, Wageningen, Voorne Putten-Rozenburg,
West-Brabant, West-Friesland, Zeeland,
Zuid-Limburg en Zwolle.
Beloofd was in juni 2019 om deze geschiedenis
van de afdelingen in alfabetische volgorde
te gaan plaatsen en hier wordt nu een
begin mee gemaakt. Als eerste twee afdelingen
zijn Den Helder en Dordrecht aan de
beurt. Meteen een zeer groot verschil wat
betreft de inhoud. Den Helder heeft met
veel moeite een pagina met historie kunnen
achterhalen. Daarentegen heeft Dordrecht
hun historie vrij compleet aangeleverd, zelfs
vergezeld van een aantal foto’s.
Andre van Zuijlen
Geschiedenis van de afdeling Den Helder
In november 1974 werd de afdeling Succulenta
Den Helder en omstreken opgericht.
De oprichters van het eerste uur waren de
heren Dick Abbenes en Bert Gasseling.
Beide heren zijn inmiddels overleden, maar
waren tot het einde van hun leven lid van de
afdeling. In het begin waren er 11 leden,
maar dat liep snel op tot 45 leden. Bijeenkomsten
werden gehouden in de gemeentekassen
in Den Helder. Dit werd dan “geregeld”
door dhr. Fer van Strijen aldaar
werkzaam en lid van de afdeling.
Het jaarprogramma van toen is niet veel
anders dan nu. Wel zijn er twee punten die
opvallen. Er werd elk jaar (tot eind jaren 80)
een bingo gehouden. En de afdeling was
betrokken bij het opbouwen van een
plantententoonstelling, de Floralia. Hier
werd door de leden een succulentenhoek
tentoongesteld met planten van de leden
zelf. Het werd dan een mooie promotiehoek
voor Succulenta. Met de Floralia werd
jammer genoeg gestopt. Eind jaren 80
besloot de gemeente dat dit niet meer door
kon gaan. Begin jaren 90 werd het kassencomplex
door de gemeente opgeheven. De
gebouwen werden verkocht en de afdeling
moest op zoek naar een ander onderkomen.
Dit werd dan gevonden in de Groene
Poolster, een educatiecentrum voor natuur.
De kassen werden overgegeven aan een
stichting “De Orangerie” (de g is goed) met
het tot stand komen van het kassencomplex
“De Oranjerie”. Om invulling te geven aan
het kassencomplex mochten leden van de
afdeling Den Helder een deel met succulenten
inrichten. De heren Lub Kramer en Arent
Hovinga waren in 1993 de initiatiefnemers
hierin. Tegenwoordig houdt de afdeling Den
Helder weer haar lezingen op het complex
wat nu de naam Hortus Overzee heeft
gekregen. De Hortus Overzee beschikt nu
over een succulentenkas van 250 vierkante
meter. In de loop der jaren is jammer
genoeg het ledenbestand geslonken naar 3
leden en 6 deelnemers.
Jacq Janssen
126 38 Verenigingsnieuws Succulenta jaargang 99 (3) 2020

Geschiedenis van de afdeling Dordrecht
Al ver voor de oprichting van de landelijke
vereniging Succulenta in 1919 waren er al
cactusactiviteiten in Dordrecht. De eerste
bekende cactustentoonstelling in Dordrecht
was op 20 september 1856, waar maar liefst
199 soorten van het geslacht Mammillaria te
zien waren van de toen bekende 450 cactussoorten
in Europa.
Maar de geschiedenis van de afdeling
Dordrecht begint natuurlijk pas zo’n 100 jaar
later. In de vijftiger jaren van de vorige eeuw
kwam de heer Kronen op zondagmorgen
veel op de koffie bij de heer Filemon om
tevens zijn cactussen te bewonderen. Naar
aanleiding hiervan bracht de heer Kronen de
heer Filemon weer in contact met de heer
Van Bree, die lid was van Succulenta.
Zij vroegen zich af of er nog meer liefhebbers
in Dordrecht waren en om dit te weten
te komen plaatsten zij gezamenlijk hiertoe
een advertentie in de krant, echter zonder
enig resultaat. Tussentijds bracht de heer
Filemon zijn neef de heer Dentinger en
tevens een jongeman, genaamd Frans
Noltee, in de ban van de cactussen en
vetplanten. De wens om een eigen afdeling
Dordrecht op te richten groeide en om meer
geïnteresseerden te werven werden zo’n 5 à
6 raambiljetten opgehangen. Er meldde zich
niemand aan.
De doorbraak kwam door aquariumvereniging
“Scalare”. Deze vereniging organiseerde
tentoonstellingen in gebouw Pictura. Zij
stemden erin toe om hun volgende tentoonstelling
(augustus 1955) wat op te laten
vrolijken met een stand van cactussen en
vetplanten. Deze cactus/vetplantenshow
werd een creatie van een rotspartij, compleet
met waterval van onderaf belicht. De
kas van de heer Filemon werd hiertoe
leeggehaald en de inhoud per bakfiets naar
Pictura getransporteerd.
Het was een groot succes en de stand was
zelfs zo prachtig dat de heer Louwaars,
bekend door zijn artikelen over de natuur in
de Dordtenaar, bij het zien van deze stand
zich aan de “Middellandse Zee” waande.
Er meldden zich verscheidene nieuwe leden,
zodat men een eigen Dordtse afdeling kon
gaan oprichten. Het ledental bedroeg 10 of
11 en de eerste bijeenkomst vond plaats op
16 januari 1956 op de Blekersdijk 13. Als
bestuur werden drie man gekozen, de heer
Filemon als voorzitter, de heer Dentinger als
secretaris/penningmeester) en de heer Van
Bree als bibliothecaris. In dit zaaltje aan de
Blekersdijk vonden ook de eerste vergaderingen
plaats.
Na de Blekersdijk volgden enkele vergaderingen
in een restaurant in de Vriesestraat,
het restaurant van Olga Lowina (een bekende
zangeres). Men moest daar echter door
heel de zaak heen lopen om bij het vergaderlokaal
te komen. Vervolgens verhuisde
men naar de Doelstraat, tegenover het Huis
van Bewaring. Hier heeft de afdeling de
eerste jaren vergaderd en van dia- of
filmavonden genoten. Een tijd waarin het
aantal leden gestaag groeide en het bestuur
groeide van drie naar zes man met ondere
andere Frans Noltee als 2 e penningmeester.
In december 1959 werd opnieuw samen met
een andere vereniging een tentoonstelling
georganiseerd, maar nu met de “Gevleugelde
zanger”. In totaal werd er drie jaar een
tentoonstelling met deze vereniging georganiseerd.
Ook dit was een groot succes en
bracht vele nieuwe leden. Het bestuur
onderging ondertussen enkele wijzigingen,
waarbij o.m. de heer Filemon voorzitter
bleef en Frans Noltee tot secretaris werd
benoemd.
Ook de Doelstraat moest nu verlaten
Succulenta Verenigingsnieuws jaargang Succulenta 99 (3) 2020jaargang 99 (3) 2020
127 39

hadden toentertijd nog geen auto, zodat
er door de leden uit West-Brabant en de
Zuidhollandse Eilanden flinke afstanden
op de fiets moesten worden afgelegd.
Toen er echter voldoende leden uit
West-Brabant waren, richtte deze groep
als eerste een eigen afdeling op.
Vanaf dat moment ging de afdeling in een
school in Puttershoek vergaderen. Hierna
richtten ook de leden uit de Hoeksche
Waard een eigen afdeling op, met als
gevolg dat midden jaren zestig de afdeling
Dordt moeilijke tijden doormaakte.
Het ledental bedroeg toen niet meer dan
ongeveer 11 mensen. Het was mede
dankzij de inspanning van Henri Bosman,
Eerste tentoonstelling in 1959
worden, waarop de afdeling verhuisde naar
de Museumstraat. Hier werden de eerste
excursies georganiseerd, namelijk naar van
Donkelaar en Hoogvliet.
De heer Dentinger heeft in de eerste jaren
een afdelingsblaadje in het leven geroepen
en na een korte onderbreking verscheen in
1960 het Afdelingsnieuws met als redacteur
de heer Damsma. In 1961 bestond de
redactie uit de heren Dubbeldam, Van de
Laan en Noltee. Dit blaadje heeft ongeveer
acht jaar bestaan. In dit blaadje verscheen
een artikelenreeks “van maand tot maand”,
waarin werd beschreven wat de beste
verzorging van de planten in die maand was.
De auteurs waren Henri Bosman (cactussen)
en Frans Noltee (vetplanten). Later zijn deze
artikelen samengevoegd en bewerkt door
Arie de Graaf en Frans Noltee tot “De
Handleiding”, uitgegeven door Succulenta.
De afdeling verhuisde naar het Patrimonium
in de Lange Breestraat en Frans Noltee
werd in die tijd voorzitter. Het verenigingsleven
bloeide sterk. De meeste mensen
128 40 Verenigingsnieuws Succulenta jaargang 99 (3) 2020

(penningmeester/secretaris in een tweekoppig
bestuur samen met Arie de Graaf, dat de
afdeling is blijven bestaan. Hij heeft de
mensen in deze tijd bij elkaar gehouden en
bleef hen inspireren om de hobby niet op te
geven. De afdeling vergaderde toen bij
mensen thuis.
In de jaren zeventig kwam er dan weer een
opleving en groeide het aantal leden gestaag.
De afdeling werd weer een volwassen
afdeling met een voltallig bestuur. Frans Noltee,
die enige jaren de afdeling had verlaten
omdat hij tijdelijk naar Zeeland moest
verhuizen (hij bleef echter erevoorzitter van
de afdeling), kwam weer terug en werd weer
voorzitter. Piet Kooyman vervulde enige
jaren de functie van penningmeester en
vicevoorzitter, Piet Rook was zo’n 5 jaar
penningmeester en Chr. Popijes zo’n 10 jaar
secretaris. De afdeling verhuisde dan naar
de kleine zaal van de Pauluskerk. Daar werd
ongeveer 8 jaar vergaderd. Deze zaal werd
echter te klein of te duur en men verhuisde
voor enkele jaren naar het zaaltje van
Speeltuinvereniging Krispijn. Daarna volgden
enkele jaren in de Rank, maar ook deze zaal
werd te duur en Frans Bouma wist de
directeur van de Christelijke MTS om te
praten om gratis een vergaderlokaal ter
beschikking te stellen. Tot en met 1995
vergaderde men in het (leraren)lokaal van
de Christelijke MTS, met als enig nadeel dat
de school om 10 uur afgesloten werd.
Eind jaren ‘80 liep het ledental weer sterk
terug met als dieptepunt 1990, met maar 15
leden. Hierna meldden zich toch weer een
aantal nieuwe leden aan.
In 1994 vond onze eerste tentoonstelling
plaats in het Weizigtpark ter gelegenheid
van het 75-jarig bestaan van Succulenta. Het
weer werkte niet mee en de belangstelling
bleef hierdoor matig. In 1995 was er weer
een tentoonstelling in het Weizigtpark. Deze
duurde een hele week en het was prachtig
weer. Hierdoor konden vele nieuwe leden
worden bijgeschreven. In de zomer van 1995
bestond de afdeling uit 32 leden.
Hoogtepunten in het bestaan van de afdeling
waren:
1. De beurzen bij garage Van Yperen in de
gratis aangeboden toonzaal. Toen de beurs
echter met Van Yperen verhuisde naar
Dordrecht moesten auto’s uit de toonzaal
naar buiten gezet worden en daarna voor
het terugzetten weer opgepoetst worden.
Dit vond het personeel van de garage niet
zo’n succes.
2. De lezing van Alfred Lau in de grote zaal
van de Pauluskerk. Het aantal belangstellenden
bleef echter beneden verwachting.
3. Lezingen van Frans Noltee, Andries
Bongaards (veel vragen en discussie) en
Nico Uittenbroek.
4. De excursies naar Kees en Martine Bos in
Schoorldam, Andries Bongaards in De Lier
en naar De Herdt in België.
Hieronder volgt een korte schets van enkele
leden die in 1995 meer dan 15 jaar lid van
onze afdeling waren.
Frans Noltee: Erelid van de afdeling en sinds
vorig jaar ook van Succulenta. Was medeoprichter
van de afdeling in 1956. en in de
jaren zestig een tijdje voorzitter en vanaf
1977 vicevoorzitter.
Schreef samen met Arie de Graaf “De
Handleiding” samengesteld uit de artikelen
“van maand tot maand”.
Ging in 1973 voor het eerst naar Afrika en er
volgden nog vele reizen naar dit werelddeel
en is in 2001 uiteindelijk daarheen verhuisd.
Volgde in 1975 Buining op als redacteur van
het landelijk blad Succulenta en was gedurende
4 jaar samen met Arie de Graaf
redacteur. Werd in deze jaren landelijk
bekend door vele artikelen in Succulenta en
door zijn lezingen over Afrika. Maakte van
zijn hobby zijn beroep. In oktober 1995 was
Succulenta Verenigingsnieuws jaargang Succulenta 99 (3) 2020jaargang 99 (3) 2020
129 41

er de opening van zijn nieuwe kas in Zwijndrecht.
Henri Bosman: Erelid van de afdeling en lid
sinds 1958. Was van 1961 tot 1972 penningmeester.
Schreef vele artikelen in “ons
Afdelingsnieuws” o.a. in “Van maand tot
maand” (cactussen). Moest helaas door
ziekte in 1972 zijn werk als penningmeester
neerleggen.
Arie de Graaf was erelid van de afdeling
Dordt en van Succulenta. Afdelingslid vanaf
1960 tot 1986 en had 20 jaar bestuursfuncties
in de afdeling. Was samen met F. Noltee
vier jaar lang redacteur van Succulenta en
schreef met hem de Handleiding van
Succulenta. Overleden in 1989.
De geschiedenis van Dordrecht is al eens
door Henk Damsma beschreven in 2006
(Succulenta 85, nummers 1 en 3).
In 1995 werd ik, Joop Schotman, lid en
hieronder volgt een kort verslag van de
laatste 25 jaar. Marja van de Pieterman,
Sjaan Storsbergen en Ada Schoonderwoerd
waren toen al lid. Deze hebben een aantal
jaren weer een afdelingsblad uitgegeven en
zijn alle drie bestuurslid geweest. Het was
een tijd waarin de afdeling floreerde en er
ook nog een beurs was in winkelcentrum
Walburg in Zwijndrecht.
Een aantal leden heeft ook in oude kassen in
Zwijndrecht hun hobby uitgeoefend. Dat
was een leuke periode omdat je daar de
praktijk van plantjes kweken kon zien. Met
het afbreken van de kassen is ook het verval
van de afdeling geleidelijk ingezet.
In 2002 werd ik voorzitter. In dat jaar gingen
ook vijf leden naar Zuid-Afrika op bezoek bij
Frans Noltee. Die heeft hen toen rondgeleid
door het westelijke gedeelte. Zij zijn ook
naar het Richtersveld geweest. In 2005 is er
weer een groep naar Zuid-Afrika geweest.
Ook toen was er weer met een ontmoeting
met Frans Noltee. Deze reizen waren
geweldig en op veel avonden van de afdeling
zijn er foto’s van getoond.
Doordat het aantal leden terugliep zijn de
afdelingsavonden naar de huiskamer
verhuisd. Financieel beter en ook gezelliger.
Bestuurlijk is het steeds moeilijker om
mensen te vinden en daarom ben ik zowel
voorzitter als secretaris. Samen met Kees de
Wolf, al 20 jaar een goede penningmeester,
runnen wij nu samen de afdeling.
Een nieuw hoogtepunt hebben wij nog
gehad met het 50-jarig bestaan in 2006. Wij
hebben toen de landelijke jaarvergadering
georganiseerd.
Wij bestaan nu 64 jaar en de vraag is hoe
lang wij nog kunnen doorgaan. De afgelopen
jaren overleden Cees de Bruin en Henri
Bosman en die twee stonden garant voor
veel kennis.
Er zijn nu nog 9 leden en Frans Noltee is
erelid. Deze leden zijn nog steeds enthousiast
met hun hobby bezig en wij hopen dat
dit nog lang mag duren.
Joop Schotman,
voorzitter Dordrecht
130 42 Verenigingsnieuws Succulenta jaargang 99 (3) 2020

Boeken te koop
Niets te doen door de coronacrisis? Koop een boek!
Succulenta heeft een groot aantal boeken te koop. Naast 30 titels van nieuwe boeken maar
liefst 310 verschillende tweedehands boeken. Kijk op de website van Succulenta,
www.succulenta.nl, voor het volledige aanbod. Neem voor nadere informatie en bestellen
contact op met Theo Heijnsdijk, th.heijnsdijk@gmail.com. Hieronder een paar titels uit het
aanbod. Let op: van de meeste is slechts één exemplaar beschikbaar. Wie het eerst komt,
het eerst maalt!. De prijzen zijn exclusief eventuele verzendkosten.
2014 John Pilbeam 2015 John Pilbeam 2013 Paul Hoxey
ISBN 9780902099975 ISBN 9780902099982
28 x 21,5 x 1,6 cm 28 x 21,5 x 1,8 cm 29,7 x 21 x 0,8 cm
223 blz. Engelstalig 231 blz. Engelstalig 93 blz. Engelstalig
2e druk € 42,- € 48,- € 20,-
1979 Werner Rauh 1978 Gordon Rowley. 1999 Barry Lovegrove
ISBN 3489519248 ISBN 0861010116 ISBN 0958315477
27 x 21,5 x 2,8 cm 31,6 x 22,8 x 2,2 cm 30,7 x 23,5 x 2,3 cm
230 blz. Duitstalig 256 blz. Engelstalig 224 blz. Engelstalig
€ 15,- € 5,- € 35,-
Succulenta Verenigingsnieuws jaargang Succulenta 99 (3) 2020jaargang 99 (3) 2020
131 43

Instellingen en redactie
Verenigingsartikelen
Bewaarband voor Succulenta:
De prijs is € 8,50 per band.
Wat betekent die naam?
Een verklarend woordenboek: € 5,-
Cactussen en vetplanten. Een handleiding.
Nieuw 2019: € 6,50.
Oude jaargangen Succulenta:
1955 tot 2000 € 5,- per jaargang
2000 t/m 2019 € 9,- per jaargang
Losse nummers € 2,50 per stuk
En nog vele andere verenigingsartikelen die u
op de website kunt vinden.
Succulenta heeft een groot aantal boeken in
de aanbieding. Zowel nieuw als tweedehands.
Daarnaast zijn er vele jaargangen tijdschriften
in de verkoop.
Kijk op de website van Succulenta onder de
kop “BOEKEN” naar de lijsten, zoek wat uit en
stuur een mail voor een prijsopgave.
Alle prijzen zijn exclusief verzendkosten.
Inlichtingen en bestellingen bij Theo
Heijnsdijk: th.heijnsdijk@gmail.com
Folders voor pr-doeleinden zijn te bestellen via
een e-mail naar promotie@succulenta.nl.
Clichéfonds
Gerard Rutten, Prins Hendrikstraat 15
2641 HK Pijnacker. Tel. 015-3610078
E-mail: zaden@succulenta.nl
Bankrekeningnummer Clichéfonds:
IBAN: NL22INGB0000014465
BIC: INGBNL2A, t.n.v. Beheerder
Clichéfonds Succulenta te Pijnacker
Bibliotheek Succulenta
Bibliothecaris: J. Keizer-Zinsmeester,
Westeind 96, 9636 CE Zuidbroek.
Tel. 0598-395128
E-mail: keizer.zinsmeester@ziggo.nl
Digitale bibliotheek:
Paul Laney, Graaf Floris 37, 1276 XA Huizen.
E-mail: p.c.laney@live.nl
Website van Succulenta
Debbie van den Heuvel
E-mail: webmaster@succulenta.nl
Colofon
Tijdschrift Succulenta
http://www.succulenta.nl
E-mail: info@succulenta.nl
Auteursrecht
Gehele of gedeeltelijke overname van
artikelen is alleen toegestaan na verkregen
toestemming van de auteur/illustrator en met
een duidelijke bronvermelding
Redactiesecretariaat
Mevr. R. Maessen
Weezenhof 1232, 6536 EZ Nijmegen
E-mail: redactie@succulenta.nl
Hoofdredactie
C.A.L. Bercht
E-mail: ludwigbercht@hetnet.nl
H.W. Viscaal
E-mail: hwviscaal@gmail.com
Redactie
R. Bregman
E-mail: r.bregman@contact.uva.nl
W. ten Hoeve
E-mail: tenho11@hetnet.nl
H. Ruinaard
E-mail: henk.ruinaard@ziggo.nl
B.J.M. Zonneveld
E-mail: ben.zonneveld@naturalis.nl
Vormgeving
H. W. Viscaal, Tom Twijnstra (basis layout)
Druk
Senefelder Misset Doetinchem
132 44 Verenigingsnieuws Succulenta jaargang 99 (3) 2020

Evenementen 2020
6 juni
Succulentenmarkt bij Ubink.
Tijdens de jaarlijkse open dag bij Ubink
wordt er traditiegetrouw een plantenbeurs
georganiseerd.
Deze markt gaat niet door.
21 juni
Op zondag 21 juni 2020 organiseert de
afdeling Nijmegen van Succulenta voor het
43 e opeenvolgende jaar een plantenmarkt.
Deze plantenmarkt gaat niet door.
27 en 28 juni
Open dagen op zaterdag 27 juni en zondag
28 juni bij Jan van den Broek.
Deze open dagen gaan niet door.
28 juni
Exotische plantenmarkt Maas en Peel op
zondag 28 juni van 10.00 tot 16.00 uur.
Deze plantenmarkt gaat niet door
22 en 23 augustus
Verplaatst. De oorspronkelijke data van de
opendeur- dagen bij onderstaande liefhebbers
waren 20 en 21 juni.
- Kris Deblauwe, Claeyssensstraat 3, 8800
Roeselare, België
- Rik Bruneel, Aardbeienstraat (einde
straat), 8800 Roeselare, België
- Nicolas Samyn, Waterstraat 11, 8560
Wevelgem, België
- Luc Vandecaveye, Bollestraat 121, 8820
Torhout, België
- Gerdi Provoost, Tuinstraat 23, 8220
Torhout, België
- Monique Devisch, G. Gezellestraat 15,
8840 Oostnieuwekerke, België
- Patrick Vanhaerens, Tuinwijk 22, 8610
Kortemark, België
- Patrick Vanthournout, Lammekensknokstraat
31A, 8770 Ingelmunster, België
11, 12 en 13 september
De ELK is geannuleerd
Ongetwijfeld hebt u zich al afgevraagd of de
ELK dit jaar vanwege de corona-epidemie
wel zal kunnen doorgaan.
Het ELK organisatiecomité heeft recent alle
beschikbare informatie geanalyseerd.
Helaas heeft deze analyse geleid tot het
besluit om de ELK 2020 te annuleren.
We kijken er alvast naar uit om u in 2021,
van vrijdag 10 tot zondag 12 september,
opnieuw te ontmoeten. Ondertussen
wensen wij u een mooie zomer toe, geniet
van uw planten en blijf gezond!
Het ELK organisatiecomité
Vraag en aanbod
Wie heeft er nog cactussen voor mij? Of
zaailingen en kleine cactussen?
En wie heeft er nog verwarmingsmatten op
stroom te koop voor mij?
Watze Talsma
Zetveld 79, 8447BB Heerenveen
Tel. 0616774199
Ledenadministratie
maart - april
In de maanden maart - april 2020 zijn 12
nieuwe leden ingeschreven.
Bericht van overlijden ontvangen van:
B.J.H. Braamhaar te Goor
H.K.A. De Vos-Soleman te Herent (B)
J. Redert te Vlaardingen
J.J. Rijnders te Heiloo
Succulenta Verenigingsnieuws jaargang Succulenta 99 (3) 2020jaargang 99 (3) 2020
133 45

Afdelingsactiviteiten 2020
Afdeling Datum Activiteit Informatie bij:
De Achterhoek juni Geen bijeenkomst A. Heijnen
juli Geen bijeenkomst 0543-564314
Den Helder juni Geen bijeenkomst J. Jansen
juli Vakantie 0223-620931
Eindhoven juni Geen bijeenkomst R. Salters
juli Vakantie 040-223010
Gorinchem- juni Geen bijeenkomst A. van Zuijlen
’s-Hertogenbosch juli Geen bijeenkomst 0412-630733
Gouda e.o. juni Geen bijeenkomst N. Uittenbroek
juli Geen bijeenkomst 0182-394068
Groningen en juni Geen bijeenkomst V. Bicknese
Ommelanden juli Geen bijeenkomst 0595-491598
Haag- en Westland juni Geen bijeenkomst P. Beurskens
juli Geen bijeenkomst 0611267411
Haarlem juni Geen bijeenkomst H. v.d. Zouwen
juli Geen bijeenkomst 0612256825
Hoeksche Waard juni Geen bijeenkomst J. Magnin
4 juli Indien mogelijk open kas 078-6131283
Maas & Peel juni Geen bijeenkomst R. Coenen
juli Vakantie 0475-461945
Nijmegen juni Geen bijeenkomst R. Maessen
7 juli Indien mogelijk open kas bij Ludwig 024-3440425
Tilburg juni Geen bijeenkomst P. van Halteren
juni Geen bijeenkomst 013-5701106
Voorne-Putten en juni Voor informatie P.C. de Jong, e-mail: P. de Jong
Rozenburg juli dejong.succulenta.vpr@hotmail.com 0181-484654
Wageningen juni Geen bijeenkomst C. Geris
juni Geen activiteiten 0318-417319
West-Brabant juni Geen bijeenkomst H. Schippers
juli Geen bijeenkomst 0164-257905
West-Friesland juni Geen bijeenkomst R. Wiecherink
juni Geen bijeenkomst 06 2455 6200
Zaanstreek-Waterland juni Geen bijeenkomst A. van Leeuwen
juli Geen bijeenkomst 0251-313544
Zeeland juni Geen bijeenkomst K. de Meij
juli Geen bijeenkomst 0113-311682
Zuid-Limburg juni Barbecue gaat niet door W. Thissen
juli Vakantie 043-3644612
Zwolle juni Geen bijeenkomst W. Adams
juli Geen bijeenkomst 0611265055
134 46 Verenigingsnieuws Succulenta jaargang 99 (3) 2020

Succulenta Verenigingsnieuws jaargang Succulenta 99 (3) 2020jaargang 99 (3) 2020
135 47

Succulenta jaargang 99 (3) 2020
136 48
Verenigingsnieuws Succulenta jaargang 99 (3) 2019

Het geslacht Weingartia
Populaties met een LB-nummer (3)
Ludwig Bercht
In de vorige aflevering (Succulenta 2020, 99(2): 84-88) werd een begin gemaakt met de
Weingartia-vondsten tijdens de studiereis in 2005. Hierbij het vervolg van wat op die reis
werd gevonden.
LB 2943 – W. westii
Deze groeiplaats was mij al bekend uit de eerdere reis naar Bolivia in 2002. De planten hadden
toen het veldnummer LB 2448 gekregen. Nu konden wel de exacte coördinaten worden
vastgelegd: 20°29.159´Z 65°08.600´W.
LB 2945 – W. westii
Aan de wanden van een kleine kloof, maar
ook erbovenop, gelegen nabij de brug over
de Rio Honda, werd een verscheidenheid
aan cactussoorten gevonden, waaronder
deze weingartia. Coördinaten 20°24.425´Z
65°06.997´W, hoogte 3260 m. De brug – de
oude is thans vervangen door een moderne
– roept emotionele gedachten op, want het
was hier dat op 5 november 1994 de cactusliefhebbers
Erwin Herzog en Michael Haude
een afschuwelijke dood vonden.
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 121

LB 2951 – W. westii
Bij een vlak, stenig terrein met opvallend weinig begroeiing, ongeveer 3 km ten zuiden
van Padcoyo, stopten we om naar cactussen te zoeken. Genoteerd werd dat behalve deze
W. westii alleen Maihueniopsis glomerata gevonden werd. De weingartia’s uit deze omgeving
worden ook wel aangeboden onder de naam W. lecoriensis. Coördinaten 20°15.608´Z
65°08.653W, hoogte 3400 m.
LB 2953 – W. westii
Slechts 1 km verder naar het noorden stopten we weer. Het terrein had zich niet wezenlijk
veranderd, maar het nodigde toch uit ook hier rond te kijken. Natuurlijk dezelfde weingartia-vorm
als op de vorige zoekplaats, maar nu vonden we ook Lobivia cinnabarina en Cintia
knizei. Coördinaten 20°15.162´Z 65°08.738´W, hoogte 3380 m.
Zaailingen van W. westii.
122
Succulenta jaargang 99 (3) 2020

LB 2957
Volgens het dagboek 6 km ten westen van Padcoyo, nog steeds aan de RN 1, werden
deze planten aangetroffen op een stenige heuvel (heuvel is hier relatief bedoeld, want
we zitten op een hoogte van 3580 m) tezamen met een parodia. Coördinaten 20°13.43´Z
65°12.130´W.
LB 2959 – W. neocumingii fa.
Interessante, al eerder bezochte, vindplaatsen behouden hun aantrekkingskracht. Zo ook de
helling bij Pampa Soico, die in 2002 ook al boeide. Het veldnummer was toen LB 2467. Voor
de volledigheid nogmaals de coördinaten: 19°26.316´Z 65°11.633´W.
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 123

LB 2971
Vanuit Sucre, de formele hoofdstad van Bolivia, voert de RN 6 naar Tarabuco, een toeristische
trekpleister. Voorbij Yamparaez gaat een zijweg naar Sotomayor via een dorpje dat
in die tijd nog Sauce Pampa heette, maar thans Khota wordt genoemd. In een zijdal van de
Rio Khata Mayu, midden in het dorpje, groeien aan de steile, rotsige oeverwand een weingartia,
Parodia multicostata en een verdwaalde gymnocalycium. Het GPS-apparaat gaf aan:
19°14.244´Z 65°02.120´W en een hoogte van 2570 m.
LB 2980
Deze laatste weingartia-vindplaats tijdens de reis in 2005 ligt 2,5 km ten zuiden van Icla
aan de weg naar Choromomo. Hier groeiden ook gymno’s en echinopsissen. Coördinaten
19°22.793´Z 64°48.186´W, hoogte 2448 m.
(wordt vervolgd)
124
Succulenta jaargang 99 (3) 2020

Mist
Paul Klaassen
Als groot bewonderaar van het boek ‘Copiapoa in their environment’ van Rudolf Schulz
en Attila Kapitany (1996) was ik erg blij om uitgenodigd te worden met een Engels gezelschap
in 2001 een reis per auto naar de Chileense Atacama-woestijn te maken en ons
daar bij Rudolf en Attila aan te sluiten voor een verdere studie van de planten aldaar.
We hebben de beroemde camanchaca gezien,
wolkenbanken die langs de Chileense
kust voorkomen. We vonden veel cactussen
en bezochten interessante locaties, waarvan
we de GPS-coördinaten noteerden. In 2008
maakte ik in korte tijd twee reizen achter
elkaar naar Baja California, en opnieuw noteerden
we de coördinaten van de vindplaatsen
van cactussen en andere vetplanten.
Van de locaties waar we de planten vonden,
maakten we foto’s. Terug in het Verenigd Ko-
ninkrijk wilde ik deze vindplaatsen localiseren
op Google Earth, een virtuele wereldbol,
kaart en geografisch informatieprogramma,
dat gratis kan worden gedownload.
Copiapoa, Eriosyce sensu lato en Eulychnia –
om er maar een paar te noemen – groeien
in de Atacama-woestijn, in het kustgebied
op het zuidelijk halfrond. Het intrigreerde
mij toen ik ontdekte dat dit kustgebied bijna
een weerspiegeling is van het Stille Oceaan-
Afb. 1: Een met korstmos en algen begroeide Eulychnia taltalensis op een heuvel aan de kust
boven Paposo
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 125

gebied langs de kust bij Baja California op
het noordelijk halfrond. Ook hier liepen we
in dichte mist. Toeval? Een zoektocht op het
internet naar ‘camanchaca’ leidde me naar
‘mistwoestijnen’. Dat was voor mij een bevestiging
dat de Atacama-woestijn en delen
van Baja California, met name de Vizcaino-woestijn,
mistwoestijnen zijn en dat de
derde woestijn de Namib-woestijn in zuidelijk
Afrika is, met name de Skeleton Coast.
Daar was de regelmatig voorkomende dikke
kustmist de oorzaak van vele schipbreuken.
De achtergebleven scheepswrakken vormden
de aanleiding voor de naam Skeleton
Coast.
Ik ontdekte dat de belangrijkste eisen voor
een mistwoestijn de volgende waren: een
warme strook droog land en een koude
waterstroom langs de kust. Overdag warmt
de lucht boven het land sneller op dan die
boven het zeeoppervlak. Als de hete lucht
omhoogstijgt, trekt dit koelere lucht uit
de zee aan en verooorzaakt zo een lichte
zeebries. Het dauwpunt is het punt waar
temperatuur, relatieve vochtigheid en barometerdruk
samenwerken om het water
te condenseren en nevel of mist te vormen.
Het verschil tussen ‘nevel’ en ‘mist’ hangt af
van een aantal definities, maar in eenvoudige
termen komt het neer op de grootte van
de druppels en de afstand waarover objecten
kunnen worden gezien.
Na zonsondergang koelt het land sneller
af dan water, zodat de windrichting wordt
omgedraaid. Ik herinner me dat we in de
Botija Vallei bij het opzetten van onze tenten
(bij daglicht) de opening landinwaarts gekeerd
hadden. Tegen de tijd dat we gingen
slapen, was de windrichting gedraaid en was
de tent gevuld met rook van het kampvuur.
De koude Humboldtstroom komt vanaf het
Zuidpoolgebied en voert langs de Zuid-Amerikaanse
Pacifische kust, langs de Atacama-woestijn,
waarvan wordt gezegd dat
er gebieden zijn waar het nog ‘nooit’ heeft
geregend. Zoals de naam al aangeeft, is de
Vizcaino-woestijn ook een zeer droge plaats.
Een woestijn wordt gedefinieerd als een
gebied waar minder dan 25 cm neerslag per
jaar valt. De koude golfstroom is in dit geval
de Californische Stroom in de Stille Oceaan,
die helemaal vanuit het noorden komt.
Ter vergelijking: het jaarlijkse neerslaggemiddelde
voor het Verenigd Koninkrijk is
89 cm. Dus, hoewel we veel mist in het Verenigd
Koninkrijk hebben, zijn we verre van
een woestijn. De mist in de Namib-woestijn
komt van de Benguelastroom in de Atlantische
Oceaan. Deze drie stromen, samen
met de Somalische Stroom en de Canarische
Stroom, zijn verbonden met ‘opwellende
zones’, dat zijn gebieden langs de kust waar
koud water omhoogkomt.
Ik vond een fraaie grafiek waaruit blijkt dat
de twee polen de droogste plaatsen zijn.
Op een gezamenlijke tweede plaats staan
respectievelijk de Kreeftskeerkring en Steenbokskeerkring
op een breedtegraad van
23°26’13,5” ten noorden en ten zuiden van
de evenaar, wat overeenkomt met de axiale
kanteling van de planeet. Toevallig lopen
deze keerkringen over de Atacama-woestijn
en het schiereiland Baja California.
Alweer jaren geleden, aan de bar van het
jaarlijkse ELK - cactussen en andere succulentenevenement
in Blankenberge (België)
- besprak ik dit met vrienden en stelde voor
dat we echt de Namib-woestijn moesten
bezoeken om het verhaal van dit trio mistwoestijnen
te voltooien, aangezien we al de
Atacama-woestijn en Baja California bezocht
hadden in de zoektocht naar cactussen. Na
wat herinneringen en plagerijtjes bij latere
ELK’s had ik in 2011 eindelijk mijn stoute
schoenen aangetrokken en verteld dat ik in
september 2012 zou gaan. Ik verraste mijn
vrienden door eraan toe te voegen dat ik
maar liefst dertien weken wilde gaan!
Nog voordat ik in Namibië was geweest, was
ik geboekt om een voordracht genaamd
‘Fog’ (‘Mist’) te presenteren op de ‘Succulenticon
2014’ in Brisbane (Australië). Dit werd
mijn keuzeonderwerp voor een minitour
langs cactusverenigingen in Californië en
Nevada (Las Vegas) de volgende lente. Ik
begon een keuze te maken uit mijn fotomateriaal
van reizen naar Chili en Baja California
en hoewel ik foto’s had van haltes bij de
126
Succulenta jaargang 99 (3) 2020

Afb. 2: Waar de kreeftskeerkring de weg tussen Zaragosa en Victoria kruist staat de verandering
van de juiste locatie met de jaartallen aangegeven.
monumenten die de ligging van de breedtegraden
van de keerkringen markeren,
kun je je mijn verbazing voorstellen toen ik
ontdekte dat onze GPS een paar seconden
afweek. Dit als gevolg van het ‘wiebelen’ dat
de planeet Aarde ervaart wanneer hij rond
zijn as draait, zodat de exacte positie van de
keerkringen van jaar tot jaar een paar meter
kan variëren.
Ik reisde naar het punt waar de Steenbokskeerkring
de kust in Namibië doorkruist en
zocht in mijn archief foto’s op van de kust
in Chili en Baja California waar de Steenboks-
en Kreeftskeerkring zich bevinden. Ik
concludeerde dat, hoewel de wetenschap
suggereert dat er een specifieke plek is die
aan deze voorwaarden voldoet, de afwijking
naar het oosten of westen wel 100 km kan
zijn. Dus wat kan het ons schelen? Omdat
we geïnteresseerd zijn in cactussen en andere
succulenten die in de natuur zijn geëvolueerd
om te overleven en te gedijen in
zulke dorre omstandigheden. Hier, in deze
woestijnen, zonder de aanwezigheid van regelmatige
mist, is geen plantenleven mogelijk
en dus is het dierenleven sterk beperkt,
zoals we ontdekten toen we het niet meer
gebruikte vliegveldje van de stad Maria Elena
in het noorden van Chili bezochten. Van
deze stad wordt gezegd dat het de droogste
plek op aarde is. Er kunnen drogere plaatsen
zijn, maar ze hebben geen faciliteiten om
neerslagcijfers te meten.
Enigszins aangepaste vertaling van het artikel
dat eerder verscheen in:
Essex Succulent Review, maart 2017.
Wordt vervolgd met een beschrijving van het
verschijnsel van mistvorming in de Atacama
woestijn.
pkcactus@hotmail.co.uk
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 127

Stapelia divaricata Masson
Louis Van de Meutter
Stapelia divaricata werd door Masson vóór 1792 ontdekt en kwam in 1792 tot bloei in
zijn kleine tuin in Kaapstad. De nieuwbeschrijving volgde in 1797. Ze bleef nadien enkele
jaren in cultuur in Engeland en het Europese vasteland, maar verdween uiteindelijk volledig
van het toneel, net zoals wel vaker met stapelia’s blijkt voor te komen.
Pas in mei 1935 werd ze opnieuw verzameld
door Kate C. Stanford nabij Heidelberg, in de
Zuid-Afrikaanse provincie West-Kaap. Sindsdien
zijn maar heel weinig inzamelingen
meer gedaan. Men neemt daarom aan dat
deze stapelia in de natuur tot de zeldzaamste
en meest plaatsgebonden soorten behoort
van haar geslacht.
Volgens Bruyns (2005) zijn van S. divaricata
tot op heden slechts twee groeiplaatsen ten
oosten van Swellendam bekend. Ze gedijt
er in gezelschap van andere succulenten
behorende tot Anacampseros, Ceropegia,
Crassula en Delosperma op steile, noordelijk
georiënteerde hellingen, gewoonlijk stevig
gekneld tussen stenen en kleine struiken, op
dagzomende leisteenformaties tussen kleine
pollen gras.
S. divaricata vormt groepen tot dertig cm in
doorsnee. De plant werd aanvankelijk als
kaal beschreven, omdat dit zo lijkt bij de eerste
aanblik: in werkelijkheid zijn de stamme-
Afb. 1: Stapelia divaricata (Swellendam, Zuid-Afrika).
128
Succulenta jaargang 99 (3) 2020

tjes echter fijn donzig behaard.
Er is heel wat variatie in afmeting en kleur
van de corolla, maar S. divaricata is heel gemakkelijk
te herkennen door haar typische
stammetjes en het merkwaardig wasachtige
uiterlijk van de bloemen.
De stammetjes zijn vierhoekig, tot 8 mm dik
bij de basis, en versmallen tot 4,5 mm bij de
top. Ze vertonen een kenmerkende helgroene
kleur. Onbeschut halen ze een hoogte tot
10 cm en groeien dan keurig rechtop, maar
in de schaduw kunnen ze tot 30 cm lang
worden, waardoor ze zich warrig spreiden
over de bodem (Lat. divaricata = uitgespreid
of wijd vertakt).
In tegenstelling tot de vlakke, gerimpelde
corolla, die men vaak aantreft bij de meeste
stapelia’s, is die van S. divaricata glad en
bolvormig gewelfd, met de lobben en de
randen een weinig omgebogen. Ze haalt een
doorsnee van 4 - 5 cm.
Het hele binnenoppervlak is glimmend en
kaal, en varieert in kleur van bleekgeel tot
oranje of roze, waarbij de lobben het meest
intens getint zijn en de kleur gewoonlijk wat
verbleekt in de omgeving van de corona (het
binnenste gedeelte in het centrum van de
bloem). De bloem is totaal geurloos, wat opmerkelijk
is bij dit geslacht.
Cultuur
Ofschoon S. divaricata bijzonder zeldzaam
blijkt te zijn in de natuur, is ze niet speciaal
veeleisend in cultuur in verhouding tot vele
andere soorten uit haar geslacht. Ik kweek
ze in een hangpot op een mix van bims met
ca. 15% zeoliet. Tijdens de zomermaanden
scherm ik ze ook af met vliesdoek tegen de
middagzon, omdat ik heb ervaren dat de
stammetjes hiervoor tamelijk gevoelig zijn.
Zonder afscherming hangen ze er op hete
zonnige dagen vaak slap bij, terwijl de frisgroene
kleur dan op den duur omslaat naar
een geelachtige tint. Ook eventueel verschijnende
bloemknoppen kunnen dan voortijdig
verwelken.
Na enkele jaren beginnen de oudere stammetjes,
m.a.w. het centrale gedeelte van de
Afb. 2: Stapelia divaricata.
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 129

plant, vaak spontaan af te sterven. In feite
betekent dit dat het tijdstip is aangebroken
om uit de jongere stekken een nieuw exemplaar
op te kweken.
Net als bij de andere stapelia-achtigen dien
ik tijdens de groeiperiode gemiddeld om de
tien dagen water met een verdunde dosering
van meststoffen toe.
S. divaricata is bijzonder bloeiwillig. Hoewel
in de vroege zomer vaak al enkele bloemknoppen
kunnen verschijnen, valt de eigenlijke
bloei in mijn verzameling telkens redelijk
laat in het jaar, met een piek omstreeks
eind oktober - begin november.
Afb. 3: Stapelia divaricata, herkomst Klaas
Westeyn.
Literatuur
Berger, A. (1910). Stapelieen und Kleinien.
Verlagsbuchhandlung Eugen Ulmer,
Stuttgart.
Bruyns, P. V. (2005). Stapeliads of Southern
Africa and Madagascar, Vol. II. Tien Wah
Press, Singapore.
Court, D. (1981). Succulent flora of Southern
Africa. A.A. Balkema, Rotterdam.
De Kock, D. & Meve, U. (2007). A checklist of
Brachystelma, Ceropegia and the genera
of the Stapeliads. International Asclepiad
Society, Press Group, Slovakia.
Leach, L. C. (1985). A Revision of Stapelia L.
(Asclepiadaceae). Excelsa Taxonomic series,
3: 96-98.
White, A. & Sloane, B. L. (1937). The Stapelieae,
ed. 2, Vol. II, Abbey San Encino Press,
Pasadena.
Foto’s: Louis Van de Meutter
Afb. 4: Verspreiding van Stapelia divaricata,
eigen bewerking van afbeelding uit
Leach L. C. 1985. A Revision of Stapelia
L. (Asclepiadaceae). Excelsa Taxonomic
series, 3: 96-98.
Nachtegalenlaan 16
B-2820 Bonheiden
België
130
Succulenta jaargang 99 (3) 2020

De oprichting en ondergang van een
nationale succulentencollectie
Peter Knippels
Het juninummer 2019 van Succulenta stond geheel in het teken van de geschiedenis van
Succulenta. Deze geschiedenis omvat meer dan dat er ruimte was in dat nummer. Een
van de verhalen waar geen ruimte voor was, was dat over het Succulentarium. Bij deze
wordt dat nu goedgemaakt.
Start in 1961
Succulenta nummer 4 (april) van 1961 meldt
dat de oprichting van een ‘centrale verzameling
van cactussen en succulenten’ in
een vergevorderd stadium is. ”Het Instituut
voor de Veredeling van Tuinbouwgewassen
(afgekort I.V.T.) zal in samenwerking met
de Vereniging ’Succulenta’ een collectie opbouwen
en onderhouden.” Het toenmalige
hoofdbestuur besluit tot het instellen van
een adviescommissie, waarin het hoofdbestuur,
deskundigen, succulentenliefhebbers
en kwekers zitting hebben. Het I.V.T. in Wageningen
draagt zorg voor het secretariaat
van de commissie. Motor achter de collectie
is het actieve Succulenta-lid de heer B.K.
Boom, die bij het I.V.T. werkt.
Er worden vijf doelen voor de verzameling
geformuleerd:
1. Men verkrijgt een basis voor de identificatie
en de benaming.
2. Belangrijke particuliere verzamelingen
die grote kans lopen door verschillende
omstandigheden te verdwijnen, zullen
behouden kunnen blijven.
3. De mogelijkheid van taxonomische studies
wordt geopend.
4. Er zal zaad gewonnen kunnen worden,
vooral van meer zeldzame soorten; dit
zaad – eventueel ook stekmateriaal – zal
aan kwekers en liefhebbers verkocht
kunnen worden.
5. Er zal een selectieprogramma worden
opgesteld om te trachten nieuwe
cultuurvariëteiten te scheppen, zulks
speciaal voor de kwekers; de collectie
zal daarbij dienen als ’genenbank’, een
tegenwoordig veel gebruikt woord voor
een collectie erfelijk uitgangsmateriaal.
Het artikel in het aprilnummer van 1961
meldt over de collectie: ”Wat de collectie zelf
betreft zullen we ons voorlopig dienen te
beperken tot die gewassen, welke voor kweker
en liefhebber van belang zijn; de beperkte
ruimte dwingt ons hiertoe.” Er wordt ook
een oproep gedaan aan leden om planten in
te brengen. Onder het artikel staan de namen
van A.F.H. Buining als voorzitter van de
adviescommissie van het Succulentarium en
B.K. Boom als secretaris.
Afb. 1. Een overzichtsfoto van het
Succulentarium, waar de planten op
alfabetische volgorde van geslachtsnaam
en soortaanduiding zijn
geplaatst. Alle planten zijn voorzien van
een aluminium steeketiket.
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 131

Afb. 2. De heer W. van Marle, wiens collectie
van meer dan 2.000 planten aan het
Succulentarium werd geschonken.
Succulentarium groeit door donaties van
leden.
Er wordt breed gehoor gegeven aan de oproep
om planten in te brengen. In januari
1961 bestaat de collectie uit vijf cactussen.
Aan het eind van het jaar is dit gegroeid tot
2.231 planten uit 800 soorten. Leden die
grote aantallen planten in 1961 schenken,
zijn M.C. v.d. Steeg (397 planten), A.F.H.
Buining (330), J. Grullemans - van Berghem
(214) en H. van Donkelaar (137). De verzameling
wordt ook uitgebreid door planten
op te kweken uit zaad. Een deel van de zaden
is afkomstig van het Clichéfonds.
De collectie krijgt een omvangrijke donatie
na het overlijden van W. van Marle uit De
Wilp in 1962. Boom schrijft na zijn overlijden
in Succulenta: ”Zijn verzameling, zo naarstig
door hem bijeengebracht en op zo kundige
wijze verzorgd, werd door zijn weduwe onder
bepaalde voorwaarden aan het Succulentarium
geschonken en ik geloof, dat zij
Afb. 3. De gehele Haworthia-collectie van
A.J.A. Uitewaal (1899-1963) wordt ondergebracht
in het Succulentarium. Zijn collectie
omvatte alle toen bekende soorten.
daarmede een grootse daad heeft verricht.”
De weduwe van Van Marle doneert, na afstemming
met haar zoon G. Eerkens, die
toen in Commewijne (Suriname) woonde,
2.084 planten aan het Succulentarium. Geert
Eerkens was ook succulentenliefhebber en
vanaf 1941 lid van Succulenta. Hij werkte
samen met onder andere Buining en was
geïnteresseerd in melocactussen. Hij doneerde
ieder jaar zaden van melo’s aan het
Clichéfonds. Twee Succulenta-leden hebben
Geert Eerkens in Suriname bezocht en
schrijven daarover in Succulenta. J.C.A. Magnin
schrijft in het in juni 2002 gepubliceerde
artikel ‘Bezoek aan ons enige Succulenta-lid
in Suriname’ over zijn bezoek in 2001. Jan
Jaap de Morree bezoekt Eerkens in 2013 en
schrijft daar een leuk artikel over onder de
titel ‘Op bezoek bij … Geert Eerkens’. Dit artikel
is gepubliceerd in het decembernummer
van 2013. Geert Eerkens overlijdt op 91-jarige
leeftijd op 19 februari 2015. Een in me-
132
Succulenta jaargang 99 (3) 2020

moriam staat in het Verenigingsnieuws van
december 2015.
Het Succulentarium omvatte ook de gespecialiseerde
verzamelingen van A.J.A. Uitewaal
(Haworthia) en van dr. H.W. de Boer (Lithops
en Conophytum). Beide heren doneren bij
leven planten en na hun overlijden worden
de gehele verzamelingen gedoneerd aan het
Succulentarium. Beiden hebben een verzameling
die alle soorten van de betreffende
geslachten omvat. Bijzonder weetje is dat
mevrouw De Boer tot erelid van Succulenta
wordt benoemd, als dank voor de schenking
van de collectie van wijlen haar man aan het
Succulentarium.
Bezoeken aan de verzameling in Wageningen
Tijdens de algemene vergadering van 6 juni
1964 worden vragen gesteld over de toegankelijkheid
van het Succulentarium, met
name op zaterdag. De heer Boom geeft aan
dat zijn voorzitter daar niet veel voor voelt.
Het instituut is dan immers gesloten en de
medewerkers hebben dan vrij.
Hierna wordt het in Succulenta stil rond het
Succulentarium. In de algemene ledenvergadering
van 15 mei 1971 wordt besproken
om deze stilte voor deze Succulenta-instelling
te doorbreken. Voorgesteld wordt om
regelmatiger artikelen te schrijven over het
Succulentarium en om er meer propaganda
voor te maken. In de erop volgende jaren
verschijnen enkele artikelen van de hand
van W. Ruysch in Succulenta. De heer W.J.
Ruysch, net als Boom werkzaam bij het I.V.T.,
is dan het aanspreekpunt voor het Succulentarium.
In 1973 wordt er voor het eerst in Succulenta
geschreven over bezoeken aan het Succulentarium.
Ruysch schrijft hierover: ”Het
aantal bezoekers aan het Succulentarium
was vorig jaar redelijk, maar het kan beter.
Van de 24 afdelingen die Succulenta rijk is,
hebben maar vijf een bezoek gebracht aan
het Succulentarium.” Bezoeken op zaterdag
zijn nu mogelijk gemaakt. Afdelingen kunnen
op bezoek komen als ze vooraf een afspraak
maken. De afdelingen geven gehoor aan de
oproep van Ruysch. Iets te goed, zo blijkt tijdens
de algemene ledenvergadering van 11
mei 1974. ”Er is voor dit jaar zoveel bezoek
aangemeld, dat reeds afdelingen afgeschreven
moesten worden.” In 1974 bezoeken
400 mensen de verzameling, terwijl dat in
voorgaande jaren 200 was. Het bezoekersaantal
stijgt verder in 1975 tot 516.
De collectie is in 1974 gegroeid tot 5.000 cactussen,
2.000 vetplanten, 500 lithopsen en
conophytums.
In 1978 blijkt het te rommelen rond het
Succulentarium. De voorzitter, de heer S.K.
Bravenboer, meldt in de algemene ledenvergadering
van 6 mei 1978 dat het dagelijks
Afb. 4. Een deel van de Haworthia-collectie van
het Succulentarium.
Afb. 5. Overzichtsfoto van een deel van de
cactuscollectie.
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 133

doorloopt na zijn overlijden.
Afb 6. Mevrouw Boom opent op 15 juli 1982 de
cactuskas in de Flevohof. Achter haar de
heer Eelderink van de Flevohof.
bestuur van Succulenta zich beraadt over
de mogelijkheden die er zijn om de verzameling
elders onder te brengen, mocht het
I.V.T. aangeven deze te moeten afstoten. In
hetzelfde jaar mag het Succulentarium 750
bezoekers verwelkomen. Er is ook ongewenst
bezoek. Er wordt op 2 augustus 1978
ingebroken, waarbij alle 15 Lophophora williamsii-planten
worden gestolen. Het aantal
bezoekers in 1980 bedraagt 541.
Op 21 maart 1980 overlijdt de heer B.K.
(Boudewijn Karel) Boom, de initiator van het
Succulentarium, en erelid van Succulenta.
Daarnaast is hij ook oprichter van de ‘werkgroep
voor succulentenstudie’, waarmee hij
anderen wil aanzetten tot serieuze studie
over succulenten. In Succulenta’s staan de
aankondigingen en verslagen van de zaterdagbijeenkomsten
in Wageningen van
deze werkgroep. Het is allemaal erg serieus
en diepgravend. Daarnaast is hij van 1962
tot en met 1967 redacteur van het dan nog
maandblad Succulenta. Hij heeft een groot
aantal artikelen geschreven. Zijn laatste pennenvrucht
is een serie artikelen over crassula’s,
waarvan de publicatie in Succulenta
Het doek valt voor de centrale verzameling
De jaren na 1978 blijft het voortbestaan
van de verzameling bij het I.V.T. onzeker. In
het ontwerp huishoudelijk reglement, gepubliceerd
in november 1980, staat onder
artikel 49 bij de instelling Succulentarium:
‘De status van het Succulentarium ten opzichte
van Succulenta wordt nader bezien.’
In 1981 durft Succulenta duidelijker te zijn
over het Succulentarium. Artikel 52 van het
vastgestelde en gepubliceerde huishoudelijk
reglement luidt: ”Er bestaat onder de naam
’Succulentarium’ een succulentenverzameling,
welke tot op heden eigendom is van het
I.V.T. te Wageningen. De vereniging spant
zich in om het welzijn van deze verzameling
te bevorderen, zover in haar vermogen ligt.
Om dit te bevorderen stelt zij een commissie
in.”
In 1981 blijkt het lot van het Succulentarium
beslist te zijn. Het bestuur meldt in de ledenraadsvergadering
van 10 oktober 1981 dat
het I.V.T. intensief overlegt over een ander
onderkomen van de verzameling. Het I.V.T.
moet de collectie afstoten. Enerzijds vanwege
bezuinigingen, anderzijds omdat de
collectie niet past in de kerntaken van het
onderzoeksinstituut. Het afstoten gebeurt in
nauw overleg met Succulenta. Het bestuur
heeft eigenlijk weinig invloed. De collectie is
eigendom van het I.V.T. en Succulenta heeft
geen geld om de collectie over te nemen om
deze elders onder te brengen.
Het bestuur geeft in de ledenraadsvergadering
van 20 maart 1982 duidelijkheid: de
verzameling gaat van het I.V.T. over naar de
Flevohof in Biddinghuizen. Het Succulentarium
zal onderdeel worden van een succulentententoonstelling
met een oppervlak van
1.200 m 2 . De collectie wordt in mei-juni 1982
overgebracht naar de Flevohof. De succulentencollectie
wordt op 15 juli 1982 geopend
door mevrouw Boom, de weduwe van B.K.
Boom.
134
Succulenta jaargang 99 (3) 2020

Afb 7. Een impressie van de cactuskas in de Flevohof.
Beleef de dag van je leven in de Flevohof
De toenmalige prinses Beatrix had op 21
mei 1971 de Flevohof in Biddinghuizen geopend.
De Flevohof was ingericht als educatief
park op het gebied van landbouw en
veeteelt. De slogan van het park was: ‘Beleef
de dag van je leven in de Flevohof’. Ik heb
in mijn jeugd regelmatig de radioreclames
gehoord en de tv-commercials gezien waarin
deze slogan voorkomt. De tekst van de
reclame waarin deze zin voorkomt, is in mijn
geheugen gegrift. Ik kan de tekst nog steeds
meezingen. De Flevohof was een educatief
park met onder andere exposities, natuurtuinen,
vogeltuinen, kassen, spel en recreatie.
In een van de kassen stond de succulentencollectie.
Volgens informatie op internet
stonden er 2.000 cactussen en 3.500 vetplanten.
Ludwig Bercht geeft in zijn artikel ‘Het Succulentarium’,
gepubliceerd in het februarinummer
van 1983, een impressie van de verhuizing
van de collectie naar Biddinghuizen, van
de opening en van de succulentenverzameling
in de Flevohof. De afbeeldingen 6 en 7
zijn afkomstig uit dit artikel.
Ik ben één keer in de Flevohof geweest en
ik heb de collectie gezien. De collectie stond
achter een hoge glazen afscheiding: wel
kijken, niet aankomen. De reden voor deze
afscheiding is om te voorkomen dat er planten
worden gestolen. De Flevohof gaat eind
1991 failliet. De belangrijkste reden is dat
het aantal bezoekers lager is dan begroot
voor een sluitende exploitatie. Het park
wordt overgenomen en het krijgt een andere
toeristische bestemming. Tegenwoordig
heet het park Walibi Holland.
Na het sluiten van de Flevohof in 1992 gaat
de collectie in delen naar tuinen in binnenen
buitenland, waaronder naar Leiden en
Zürich. Hiermee komt een triest einde aan
een in de loop van decennia door Succu-
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 135

lenta-leden opgebouwde verzameling. Er is
ook niets meer te zien van de locatie waar
de collectie was gehuisvest in Wageningen.
Waar eens de panden en kassen van het
I.V.T. stonden, totdat ze werden gesloopt in
de jaren 80 van de 20 ste eeuw, resteert nu
een grasveld.
Afb. 8: Een deel van het kassencomplex van het
I.V.T.
Afb. 9: Een deel van de cactuscollectie in het
Succulentarium.
Afb. 10: W. Ruysch bij cactussen in het
Succulentarium.
Afb. 11: Verhuizing van de planten van het Succulentarium
naar de Flevohof in 1982.
Afb. 12: De kassen waar eerder
het Succulentarium
huisde,
worden gesloopt.
Foto’s 8 t/m 12 uit de collectie
van de afdeling Wageningen
e.o.
136
Succulenta jaargang 99 (3) 2020

Koningin van de nacht
een klein verhaaltje
Herman Weezepoel
Laat ik beginnen met het gegeven dat de meeste koninginnen van de nacht meestal niet
de echte koningin zijn. De echte koningin van de nacht (Selenicereus grandiflorus) is zeer
zeldzaam en de meeste planten onder deze naam zijn hybriden. Ik ga er daarom maar
van uit dat mijn koningin ook wel een hybride zal zijn.
Ergens halverwege de jaren 80 ben ik in het
bezit gekomen van de afgebeelde plant. Zij
stond bij een medeliefhebber, die later mijn
buurman zou worden, op de nominatie om
in de kliko te verdwijnen. Ze was opgebonden
aan een stuk tuingaas; een aantal bruine
takken met hier en daar nog een stukje
groen. Ik mocht hem meenemen, heb de
nog groene stukken gestekt en zo is de plant
opnieuw begonnen. De plant is probleemloos
en groeit eigenlijk zo goed dat ze regelmatig
gesnoeid moet worden. De plant staat
intussen in een pot van 10 liter, waar de
wortels al onderuit komen en door de rest
van mijn tablet groeien.
Elk jaar wanneer de temperatuur in de kas
stijgt tot ongeveer 30 °C begint de plant
knoppen te maken. Wekenlang kunnen ze
aan de plant zitten zonder enig teken van
groei. Maar als het dan zonnig en wat broeierig
weer wordt, schiet een aantal knoppen
opeens door en kunnen ze binnen drie tot
vier dagen uitgroeien tot een volledige knop.
Wanneer ik dan in de namiddag opeens de
stamper te voorschijn zie komen, weet ik
dat deze knop diezelfde avond nog zal bloeien.
Om een uur of elf ’s avonds is de bloem
volledig open, blijft dan een uurtje of drie
mooi en begint dan alweer te verwelken. De
volgende morgen is het dan gebeurd en is
het wachten op de volgende knoppen die
opengaan. De bloem ruikt wel, maar niet
echt sterk, de bloemen van sommige trichocereussen
ruiken sterker.
Vlaamseweg 5
4458 ND ‘s Heer Arendskerke
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 137

Succulentennieuwtjes
Wolter ten Hoeve
Daniel Beck heeft in Kakteen und andere
Sukkulenten (70-7) contact gezocht met de
Mexicaanse grenadiers in de staat Michoacán.
Anders gezegd, hij is op een aantal
natuurlijke groeiplaatsen van Backebergia
militaris geweest. Alessandro Guiggi en Mauro
Mariotti besteden aandacht aan het door
Berger in 1905 gepubliceerde geslacht Epiphyllanthus.
De bijdrage van Thomas Brand
gaat over het zaaien van succulente Othonna-soorten.
Hij slaagde erin om handmatig
O. herrei en O. armiana te bestuiven en
zaden te winnen. De kieming van de verse
zaden werd getest bij een constante temperatuur
van 5 0 C (koelkast), 15 0 C (koele slaapkamer)
en bij 25 0 C. Zeer goede kieming trad
op bij 5 en 15 0 C, terwijl bij 25 0 C geen kieming
waargenomen werd (naderhand op 15 0 C
zetten leverde alsnog een beetje kieming
op). De Karteikarten belichten Mammillaria
zublerae en Mammillaria mercadensis. In
het artikel van Michael Greulich staat Agave
x leopoldii centraal. Deze aantrekkelijke en
klein blijvende hybride van A. schidigera en
A. filifera subsp. filifera is een gemakkelijk te
kweken agave, die na 15 – 20 jaar kan bloeien.
Andreas Hofacker belicht een botanische
tuin, en wel die van Rio de Janeiro. Deze zeer
grote tuin, waarvan de aanleg ruim twee
eeuwen geleden begon, is een bezoek meer
dan waard.
In het augustusnummer van Kakteen und
andere Sukkulenten (70-8) wordt Melocactus
azureus in haar natuurlijke omgeving belicht
door Gerhard Heimen. Deze melocactus
komt soms in zulke grote aantallen voor
dat voorzichtig manoeuvreren geboden is.
Sabine Phillipp maakt reclame voor de tweejaarlijkse
Bundesgartenschau, welke dit jaar
in Heilbronn plaatsvindt. Zij richt zich daarbij
vooral op het succulentengedeelte, dat op
zeer originele wijze vormgegeven is. Detlev
Metzing heeft een in memoriam geschreven
naar aanleiding van het recente overlijden
van de Engelse botanicus en taxonoom David
Hunt. Naast talrijke publicaties op cactusgebied
zal Hunt bij de meeste liefhebbers
vooral bekend zijn door The New Cactus
Lexicon, waarvan hij de hoofdauteur was. De
Karteikarten bevatten portretten van Gymnocalycium
chuquisacanum en Stapelia cedrimontana.
Rodrigo Corrêa Pontes behandelt
de noto’s die gerelateerd zijn aan Notocactus
horstii. Het betreft Notocactus horstii f. horstii
en f. muglianus, alsook var. purpureiflorus
en Notocactus purpureus. De verschillende
bloemkleuren maken elk taxon interessant.
De onderlinge verwantschap werd door de
auteur middels hybridisatie aannemelijk
gemaakt. Rudolf Schmied wijdt vijf pagina’s
aan het geslacht Aloinopsis. De acht soorten
worden kort door hem besproken en van
bijna elke soort wordt een bloeiend exemplaar
afgebeeld. Algemene cultuuraanwijzingen
voor deze winterbloeiende succulenten
worden gegeven.
Piante Grasse (39-2) bevat een artikel van
Emilio Capacci over copiapoa’s. De focus ligt
hierbij op soorten die door een collega in
de natuur gefotografeerd werden. Franco
Rosso gaat in op filogenetische onderzoeken
die gedaan zijn aan het geslacht Echinocactus,
waarbij voorgesteld is om dit geslacht
op te splitsen in Echinocactus en Homalocephala,
plus het aparte geslacht Kroenleinia
voor Echinocactus grusonii. Mario Cecarini
behandelt het concept van teratologie (leer
van de misvormingen) bij succulenten. Een
aantal voorbeelden komt aan de orde, zoals
cristaten, monstrueuze vormen, chimaeren
en spiraalvormen. De op Sicilië voorkomende
Sedum gypsicola subsp. trinacriae wordt
belicht door Massimo Afferni. De ervaringen
van Giovanni Scalisi bij het uit zaad opkweken
van copiapoa’s worden door hem besproken.
In Euphorbia World (15-2) publiceren Bruce
De Jong en Robert Stewart de nieuwe Eup-
138
Succulenta jaargang 99 (3) 2020

horbia vajravelui var. theniensis. Deze variëteit
komt voor in de Western Ghats in India,
in de staten Tamil Nadu en Kerala. In een
tabel worden de eigenschappen van E. vajravelui,
haar variëteit en van de verwante E.
antiquorum weergegeven. De auteurs brengen
ook een herziene beschrijving van E.
vajravelui. Detlef Schnabel brengt verslag uit
van de pogingen die in het werk gesteld zijn
om E. meloformis subsp. valida te beschermen.
In 1988 werd er een gebied afgezet
waar deze bedreigde soort voorkomt, waardoor
vee niet langer een bedreiging vormde.
Na zo’n 30 jaar laten luchtfoto’s het verschil
met het omringende gebied duidelijk zien,
en op ooghoogte blijkt dat de planten het in
dit afgegrensde gebied prima naar hun zin
hebben. Susan Carter vloog in 1986 opnieuw
naar Afrika om Somalië door te trekken. Van
die wederom avontuurlijke reis wordt het
verslag gepresenteerd. Vele nieuwe succulenten
werden door Susan en haar mannelijke
metgezellen tijdens de drieweekse tocht
ontdekt. Geïnspireerd door vier bezoeken
aan Madagaskar is Al Laius gestart met een
serie over de euforbia’s van het ‘rode eiland’.
In deze aflevering komen euforbia’s aan bod
die hij in het zuiden en zuidwesten van Madagaskar
vond, waaronder E. cedrorum, E.
tulearensis, E. mahafalensis en E. milii var. imperatae.
Rikus van Veldhuisen schildert een
portret van E. lividiflora.
Avonia (37-2) begint met een verslag van
Klaus Werner over een reis door Namibië
(maart 2017). Het reisgezelschap bestond
uit medewerkers van botanische tuinen in
Duitsland, personen die veelal al interesse
hadden in succulenten. Doordat er in de
voorgaande weken aardig wat regen gevallen
was, na zeven jaren van droogte, was de
reis een fleurige onderneming. Het gedetailleerde
reisverslag is zeer lezenswaard en
is verluchtigd met tal van foto’s. De spookboom,
Moringa ovalifolia, wordt belicht door
Konny von Schmettau en Jörg Ettelt. Meerdere
habitatfoto’s uit Namibië vergezellen
het artikel en diverse aspecten van deze
succulent worden genoemd. Ray Stephenson
bespreekt aan de hand van standplaatsfoto’s
enkele Europese succulente bewoners
van waterpoelen en kustranden. Deze succulenten
kiemen en groeien in waterpoelen
die ’s zomers droogvallen of op plekken
waar ze twee keer per dag een zoutwaterbad
krijgen. Wolfgang Ewest geeft enkele
aanvullingen op de oorspronkelijke publicatie
van Dracaena serrulata subsp. dhofarica.
Stefan Ondrovic brengt Hesperoyucca whipplei
voor het voetlicht. Hij gaat uitgebreid in
op het voorkomen, de eigenschappen en de
geschiedenis van deze soort, die voorheen
vooral onder de naam Yucca californica door
het leven ging. Philip Nel vergelijkt Aloe dolomitica,
A. vryheidensis, A. spicata en A. barbara-jeppae.
De verschillen tussen deze vier
aloë’s worden besproken. Detlef Britt gaat
in op de succulenten binnen de sesamfamilie,
de Pedaliaceae. Tot deze familie behoren
de geslachten Pterodiscus, Sesamothamnus
en Uncarina. Van elk geslacht worden enkele
soorten naar voren gehaald en worden
kweekaanwijzingen gegeven. Fraaie foto’s
completeren het verhaal. Lorenzo Stocco
beschrijft het wel en wee van zijn exemplaren
van Saphesia floccida. Het kweken van dit
middagbloemgewas gedurende meerdere
jaren blijkt in Italië bepaald geen sinecure te
zijn, want de auteur is op zoek naar zaden…..
Het Amerikaanse Cactus and Succulent
Journal (91-2) bevat de jaarlijkse International
Succulent Introductions, een scala
aan succulenten, die door de Huntington
Botanical Gardens beschikbaar gesteld worden.
Een in memoriam, geschreven door
Catherine Phillips, is gewijd aan Myron Kimnach,
de bekende botanicus die in 2018
overleden is. Op 24 pagina’s komen de talrijke
facetten van Myrons leven aan bod. Elton
Roberts verhaalt over Echinocactus polycephalus,
die hij in de loop der jaren op diverse
plekken in Zuidwest-USA gevonden heeft.
Speciale aandacht wordt besteed aan een locatie
in het Anza Borrego Desert State Park.
De bijdrage van Pino, Montesinos-Tubée en
Matuszewski gaat over de Crassulaceae van
zuidelijk Peru. Aan bod komen achtereenvolgens
Echeveria peruviana, Echeveria vulcanicola
en Sedum ignescens. De laatste twee
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 139

worden als nieuwe soorten beschreven. E.
peruviana is 180 jaar geleden beschreven,
maar pas recentelijk herontdekt op diverse
plekken. E. vulcanicola is stamvormend en
komt voor in de vallei der vulkanen in het
departement Arequipa. Sedum ignescens
komt eveneens voor in departement Arequipa,
en de naaste verwanten zijn S. reinforme,
S. renzopalmae en S. andinum. Fred Kattermann
is inmiddels aanbeland bij deel 3 van
zijn artikel over de moleculaire studie van
het geslacht Copiapoa. Opnieuw is het vooral
plaatjes kijken, nu van de soorten in clade
IIIa, d.w.z. Copiapoa gigantea, C. cinerea en
daaraan verwante (onder)soorten. Een nieuwe
agave wordt beschreven door Greg Starr
en Tristan Davis. Deze Agave oteroi werd feitelijk
al in 1984 gevonden door Felipe Otero
en is verspreid onder zijn veldnummer FO-
079. Ze komt voor in de Sierra Mixteca in de
staten Puebla en Oaxaca. Bij de Puente Calapa
groeit deze soort samen met de verwante
A. titanota en A. kerchovei, en ook zijn er
hybriden met beide soorten aan te treffen.
Een aantal gevlekte gymnocalyciumhybriden,
zoals die in Thailand gekweekt worden,
wordt door Pavaphon Supanantananont
voorgesteld. Thomas Cole en Tom Forrest
brengen de nieuwbeschrijving van Sansevieria
conduplicata, een soort die in een groot
gebied in noordelijk Uganda aan te treffen
is. De biologische bestrijding van ongewenste
succulente exoten in Zuid-Afrika wordt
door Ralph Peckover toegelicht. Hij beschrijft
hoe wolluizen en schildluizen erin kunnen
slagen om de ongewenste Cereus jamacaru
om zeep te helpen.
Het septembernummer van Kakteen und
andere Sukkulenten (70-9) bevat vooral
bijdragen over Zuid-Amerika. De aftrap
wordt verricht door Reiner Pützschel, die
zijn fascinatie voor, en zijn belevenissen met
Uebelmannia pectinifera HU 106 in woord en
beeld weergeeft. Bij Detlef Bauer staat de
Wilhelma centraal, de zoölogisch-botanische
tuin van Stuttgart. Deze tuin is door koning
Wilhelm I in het midden van de negentiende
eeuw opgezet. Vanzelfsprekend is er in
die tuin ook een fraaie collectie succulenten
aanwezig. Manfred Hartl toont en bespreekt
zijn Oreocereus pseudofossulatus. Hij kreeg
deze plant als een één meter lange stek (de
afgesneden top van een oreocereus, welke
nog nooit gebloeid had). De stek bloeide
prompt het volgende jaar en vervolgens elk
jaar. De auteur geeft diverse verklaringen
voor deze bloeiwilligheid. De Karteikarten
bieden een podium voor twee mammillaria’s,
namelijk M. thornberi en M. varieaculeata.
Andreas Hofacker brengt een wat
minder bekende speurder in beeld, namelijk
Friedrich Sellow. Van 1814 tot 1831 ondernam
Sellow expedities in Brazilië en Uruguay,
en verzamelde daar planten, dieren en
andere zaken, welke vervolgens naar Europa
gestuurd werden. Sellow geldt als ontdekker
van meerdere cactussoorten. Door zijn dood
op 42-jarige leeftijd heeft hij zijn vondsten
zelf nooit kunnen publiceren. Lothar Diers
en Hansjörg Jucker vermelden de vondst van
Rebutia sumayana, op een plek die 60 km ten
noorden van de typevindplaats ligt. Beide
vindplaatsen bevinden zich in een koele en
vochtige omgeving.
International Cactus Adventures (31-2)
begint met een verslag van vijf trektochten
die Nelson Cieza Padilla maakte in de omgeving
van de Marañón-rivier. Joël Lodé gaat
vele jaren terug in de tijd, naar 1979, het jaar
waarin hij met zijn vrouw vanuit Los Angeles
een fietstocht maakte, een tocht die hem
door het zuiden van de USA naar El Paso
(Texas) bracht en vandaar naar Mexico. De
tocht door Chihuahua, inclusief de gevonden
cactussen, wordt wat uitgebreider belicht.
Dezelfde auteur springt vervolgens naar een
recente reis: per vliegtuig naar China om
daar enkele succulentenkwekerijen en botanische
tuinen te bezoeken en om een lezing
te geven in Nantong. Laatstgenoemde plaats
werd tegelijkertijd bezocht door de hoofdredacteuren
van Succulenta. Het verslag van
onze Henk en Ludwig weerspiegelt aardig
het verslag van Lodé: alles was immens en
imposant. De vraag wat Cereus serruliflorus
precies is en waar hij taxonomisch gezien
thuishoort, vormt het thema van wederom
een bijdrage van Joël Lodé. Anderen heb-
140
Succulenta jaargang 99 (3) 2020

en zich in de loop der tijden met hetzelfde
vraagstuk beziggehouden. En ook Lodé
heeft geen pasklare oplossing, maar hij vermoedt
dat deze cactus oorspronkelijk een
hybride is, die zich nu gestabiliseerd heeft
tot een soort. De laatste pagina van dit nummer
bevat de treurige mededeling dat het
tijdschrift ophoudt te bestaan.
In het Tsjechische Kaktusy (2019-3) besteedt
Stuchlík aandacht aan Wigginsia
langsdorfii. Hadrava is toe aan deel 2 over
Echinocereus triglochidiatus en haar ondersoorten.
Andere succulenten die in dit nummer
aan bod komen zijn Borzicactus fieldianus
(Snopka als auteur), Crassula susannae
(Jandovi), Gymnocalycium ritterianum (Slaba;
hij beschouwt de ondersoort acentracanthum
en G. jochumii als synoniemen, en ziet
G. rhodantherum als afzonderlijke soort),
Hoodia parviflora (Kunte) en Echinopsis eyriesii
(Vich). Verder kwam het echtpaar Lukešovi
de yareta, ofwel azorella tegen tijdens
een reis door Zuid-Amerika. Er wordt nader
ingegaan op deze hooggebergteplanten.
Een special van Kaktusy (2019-1) is geheel
gewijd aan het geslacht Aztekium. Deze
Tsjechische special is geschreven door Libor
Kunte en Jaroslav Šnicer. Nadat eerst
ingegaan wordt op allerlei geografische en
klimatologische aspecten, worden de drie
soorten besproken, te weten Aztekium ritteri,
A. hintonii en A. valdezii. Als nieuwe variëteit
wordt A. ritteri var. rotundum voorgesteld.
Deze variëteit wordt vooral gekarakteriseerd
door afgeronde ribben, een eenvoudiger
structuur van de ribben en door bloemen
die meer roze zijn dan bij A. ritteri. Ook aan
het zaaien van aztekiums worden enkele
pagina’s gewijd.
Frank Derer is in Kakteen und andere
Sukkulenten (70-10) op zoek geweest
naar cactussen in Chili. Zijn tocht begon in
het noorden van Chili, bij Arica. Vanuit dat
stadje ging de reis geleidelijk zuidwaarts
en onderweg konden allerlei cactussen in
ogenschouw genomen worden. Michael
Wolf brengt Cotyledon campanulata voor het
voetlicht. Heidi Buathier vestigt de aandacht
op haar Mammillaria lasiacantha subsp.
egregia, die zij in 1989 gezaaid had. Na 6
jaar bleek de kop van de plant aangetast te
zijn door spint. Die werd bestreden en na
meerdere weken ontstond er nieuwgroei
in de kop. Die nieuwgroei bleek zich in de
loop der jaren tot een prachtige cristaat te
ontwikkelen, welke inmiddels ook bloemen
voortbrengt. De ruimte van de Karteikarten
wordt ingenomen door Sansevieria parva en
S. canaliculata. Matthias Kist verhaalt over
een mannelijke tauvlinder die hij op een
echinocereus aantrof. Een nieuwe melocactus
wordt beschreven door Pierre Braun
en Bruno Gonçalves Brito. Deze Melocactus
heimenii werd gevonden op een rotspartij
in het noordelijke deel van de Braziliaanse
staat Bahia. Op dezelfde plek is ook Melocactus
oreas aan te treffen. Thomas Brand en
Wolfgang Borgmann hebben in Santa Cruz,
de hoofdstad van La Palma, meermaals de
blik omhooggericht. Aan veel balkons in
Santa Cruz hangen namelijk potten met succulenten,
waarbij Sedum morganianum het
populairst lijkt te zijn.
Piante Grasse (39-3) bevat een artikel van
Giorgia Liguori over Opuntia ficus-indica.
Daarbij komen geschiedenis, morfologie,
fysiologie en verspreiding aan de orde. Daarbij
wordt gefocust op de cultuur van deze
schijfcactussen op Sicilië. Hoe je een succesvolle
hybridisatie tussen adromischussen
kunt uitvoeren, daarover gaat de bijdrage
van Paolo Borghi. De getoonde voorbeelden
zijn hybriden van Adromischus marianiae.
Marco Cristini plaatst de Kew Gardens in de
schijnwerpers. Thomas Cammaerts geeft,
in een tweetalig artikel (Engels en Italiaans),
tips voor het vermeerderen van succulente
euforbia’s. Een interview met Alberto Rova
gaat over het kweken van euforbia’s en over
zijn ervaringen in dat verband.
Het herfstnummer van Cactus and Succulent
Journal (91-3) begint met een gecompliceerde
bijdrage van Daniel Houston en
Joseph Stead over de bloeiwijze van Operculicarya
hyphaenoides. De bloemen van deze
Malagassische succulent zijn piepklein (3
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 141

mm in doorsnee). De planten zijn tweehuizig,
maar ook worden overgangsvormen
aangetroffen. De auteurs beschrijven hun
waarnemingen, welke een periode van meer
dan 10 jaar beslaan. Root Gorelick beschrijft
zijn ervaringen met het kweken van Echinocereus
reichenbachii subsp. baileyi in zijn tuin
in Ottawa. Deze cactus overleeft een vreselijk
hete zomer, een koele natte zomer, een
ijskoude winter zonder sneeuwdek bij -30°C,
en een winter met een dik pak sneeuw.
Gorelick bediscussieert verder de natuurlijke
groeiplaatsen van deze ondersoort in de
USA en de connecties met verwante echinocereussen.
Pino, Kiesling, Ale en Marquiegui
behandelen de endemische Crassulaceae
van Argentinië, te weten Echeveria argentinensis,
E. argentinensis var. kieslingii, E. saltensis
en Sedum jujuyense. De eerste drie taxa
zijn niet eerder beschreven. De nieuwe Echeveria
argentinensis stond voorheen bekend
als E. peruviana – die er zeker aan verwant
is – en komt voor in de provincie Jujuy. De
variëteit kieslingii groeit in de provincie Salta,
evenals de nieuwe E. saltensis. De laatste
werd voor het eerst op Facebook getoond
en is tot nu toe slechts van één locatie in het
zuiden van de provincie Salta bekend. Tom
Cseh heeft Pachycereus lepidanthus aangetroffen
in Honduras. Van deze soort werd
gedacht dat ze alleen in Guatemala voorkwam,
maar dat is dus niet het geval. De
groeiplaats, die gedeeld wordt met Pilosocerus
maxonii, lijkt echter niet lang meer te bestaan
gezien de uitbreiding van de naburige
stad. In deel 4 van Fred Kattermanns artikel
over de moleculaire studie van het geslacht
Copiapoa komen de soorten van clade IVa in
beeld. Het betreft Copiapoa armata, C. fiedleriana,
C. echinata en C. algarrobensis. Zlatko
Janeba schrijft over zijn bezoek aan de Jardin
Exotique de Monaco. Bill Thornton gaat in
op het wel en wee van enkele exemplaren
van de ‘organ pipe’ (Stenocereus thurberi), die
erin geslaagd zijn om op plekken noordelijk
van het Organ Pipe National Monument een
bestaan op te bouwen.
In het oostelijke deel van Kazachstan komen
in het Altai- en Tian-Shan-gebergte diverse
crassula-achtigen voor. De in Colorado, USA,
woonachtige Panayoti Kelaidis brengt in
Avonia (37-3) verslag uit van zijn reizen door
deze afgelegen berggebieden. Er werden
o.a. planten uit de geslachten Rhodiola, Phedimus,
Hylotelephium, Orostachys, Rosularia
en Sedum gevonden. In deel 2 van zijn reisverslag
over Swaziland brengt Jörg Ettelt Aloe
integra voor het voetlicht. Hij vond talrijke
exemplaren van deze soort op een rotspartij,
te midden van een zee van allerlei andere
bloeiende planten. Earlé, Round en Mouton
gaan uitgebreid in op de taxonomie en
verspreiding van Lithops schwantesii subsp.
schwantesii en de variëteiten schwantesii,
marthae, rugosa en urikosensis. Gedurende
een periode van 8 jaar werden 79 kolonies
in zuidelijk Namibië op verschillende momenten
onderzocht. De auteurs concluderen
dat de opsplitsing van de ondersoort
schwantesii in variëteiten gerechtvaardigd is.
Robin Frandsen toont habitatfoto’s van alle
14 erkende gibbaeumsoorten. Elke soort
wordt kort besproken. Ook toont hij habitatopnamen
van Muiria hortenseae – die regelmatig
met Gibbaeum album hybridiseert – en
van Antigibbaeum fissoides. Willie Stolz is in
de gevarenzone geweest, d.w.z. zij heeft een
bezoek gebracht aan een locatie die bestemd
is voor o.a. woningbouw. De inheemse
bevolking op deze locatie ten westen
van Port Elizabeth, met daaronder talrijke
succulenten zoals Euphorbia meloformis, zal
helaas het veld moeten ruimen voor nieuwkomers.
In deel 2 van de bijdrage van Bert
Polling over stapelia-achtigen in de provincie
Limpopo komen de 9 orbea’s uit deze provincie
aan bod. Elke soort wordt met bloem
getoond en details worden gegeven m.b.t.
verspreidingsgebied, natuurlijk substraat,
cultuurvereisten en bloeiperiode. Gunther
Schwenzer brengt de eerste, positieve indrukken
en resultaten van het opkweken
van zaailingen met behulp van ledlampen.
Vreebergen 2
9403 ES Assen.
142
Succulenta jaargang 99 (3) 2020

Summary
Rob Bregman
In this present corona crisis, Ben Wijffelaars
takes pleasure from searching Facebook
looking for cactus-related messages and
questions. It made him remember the ladies
magazines where women could ask all kinds
of informal questions.
Theo Heijnsdijk’s ongoing series dealing
with the ‘Verkade’ cactus and succulent
handbooks published in 1931-‘32 is continued
with Pachyphytum oviferum. This leaf
succulent was first described in 1919 by the
German J.A. Purpus. The genus Pachyphytum
belongs to the family Crassulaceae and is
characterized by the possession of 2 scaly
protuberances at the inside of the petals.
Up till now 15 species have been described.
Many hybrids are known, particularly
with other genera such as Echeveria, named
‘pachyverias’. There is only one natural habitat,
which is situated in the Mexican Barranco
Bagre. Nevertheless, the survival of
the plants is not threatened because of the
inaccessability of the habitat.
In another continuing series of articles, ‘In
the spotlight’, Bertus Spee treats 3 nice succulents.
This time that is Copiapoa haseltoniana,
Dorstenia foetida and Lobivia maximiliana.
He focuses on how to cultivate these plants
succesfully.
In 2015 Peter Lechner described a new
subspecies of Sulcorebutia crispata, ssp. rebutioides,
but failed to designate and deposite a
holotype. This omission is hereby restored.
Peter Knippels reports about how to prepare
your plants when you go on holiday
for a couple of weeks. He also looks back to
last year’s summer when we had periods of
very hot weather. Some succulents he found
during his vacation in Britain are also discussed.
Henk Ruinaard deals with humidity control
in a cactus greenhouse. In our NW-European
winters, the humidity of the air is mostly too
high for succulent plants. This can be lowered
by using special instruments. However,
many succulents do not seem to suffer very
much from a moist winter atmosphere.
Ludwig Bercht carries on with enumerating
the Weingartia populations he found during
his 2005 botanical expedition in Bolivia. In
part 3, his fieldnumbers LB 2943-2980 are
dealt with.
Paul Klaassen visited coastal deserts of Chile
and Baja California, areas where plants
can only survive with the help of sea fog. He
explaines that a situation like this is created
by the combination of a hot and dry coastal
land and a cold sea current.
A contribution by Louis Van de Meutter is
about Stapelia divaricata, a stem succulent
from the South African West-Kaap province.
It is not very difficult to cultivate. The rather
small (4-5 cm across) flowers are odorless,
which is remarkable for stapelias.
Peter Knippels outlines the rise and fall of
the ‘Succulentarium’, a succulent plant collection
put together in 1961 by Succulenta
members. Main targets were scientific study,
seed collection and acquisition of private
collections. Starting in Wageningen, the
collection (appr. 5000 plants at the time) was
transferred to the attraction park ‘Flevohof’
in Biddinghuizen in 1982. Due to financial
problems, the whole project came to an end
in 1992.
Herman Weezepoel shows his flowering
‘Queen of the night’, Selenicereus grandiflorus.
The flowers open late in the evening, but close
already after 3 hours. Herman thinks this
must be a hybrid.
Wolter ten Hoeve brings his usual abstract
of the contents of other journals on succulent
plants.
Finally, Tom Twijnstra reports about his
‘Spanish moss’ (Tillandsia usneoides), shaped
like a football, but, as it turned out, not very
happy in a hot sunny summerplace.
R.Bregman@contact.uva.nl
Succulenta jaargang 99 (3) 2020 143

Ben Wijffelaars
Lieve Lita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98
Theo Heijnsdijk
Pachyphitum oviferum - Het eitjes-wasblad 99
Bertus Spee
Voor Het Voetlicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Peter Lechner
Nieuwbeschrijving Sulcorebutia crispata subsp.
rebutioides P. Lechner subsp. nov. . . . . . . . . . 108
Peter Knippels
Zoek de zon op . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
Henk Ruinaard
Luchtvochtigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Ludwig Bercht
Het geslacht Weingartia
Populaties met een LB-nummer (3) . . . . . . . . 121
Paul Klaassen
Mist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
Louis Van de Meutter
Stapelia divaricata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
Peter Knippels
De oprichting en ondergang van een nationale .
succulentencollectie ......................131
Herman Weezepoel
Koningin van de nacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
Wolter ten Hoeve
Succulentennieuwtjes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
Rob Bregman
Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
Tom Twijnstra
Gast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
Voorpagina: Weingartia westii LB 2943
Inlichtingen over het lidmaatschap en ontvangst
van nummers en adreswijzigingen aan:
Inquiries about membership and receipt of issues
and address changes to:
D.H. Roozegaarde
Banninkstraat 5
7255 AT Hengelo (Gld)
Tel.: +31(0)575 465270
E-mail: ledenadministratie@succulenta.nl
Tillandsia spec.
Gast
Tom Twijnstra
Alhoewel deze epifyten niet binnen
het bereik van dit tijdschrift
vallen zijn ze het bekijken en
verzamelen meer dan waard.
Het geslacht Tillandsia (een
bromelia-achtige) telt vele soorten
en is graag te gast in bomen
en op rotsen.
Kamperend in Italië kocht ik eens
op een markt een bol zo groot
als een voetbal. Als trofee bevestigde
ik de kluwen aan de tent.
Tevreden met de aanwinst verliet
ik de camping om een dagje aan
het strand door te brengen. Bij
terugkomst was het flink schrikken.
Er was bar weinig over van
mijn trofee. Compleet verkoold
en verschrompeld. Een lange dag
in de moordende zon had mijn
vakantie-souvenir geen goed
gedaan.
Nu weet ik beter en houd ik deze
zogenaamde ‘luchtplantjes’ ‘s
zomers hangend aan een ijzerdraadje
onder het loof van een
kronkelwilg. Zouden de felgekleurde
bloemen een teken zijn
dat ze het naar hun zin hebben?
Tomtwijnstra@hotmail.com
144
Succulenta jaargang 99 (3) 2020