Roots Macrofotografie, de kunst van close-ups

Voorwoord
Als ecoloog ben ik altijd gefascineerd geweest door natuurfotografie. Beelden van de natuur
leggen vast wat ik als wetenschapper niet vast kan leggen. Het gaat hier om de schoonheid van
het object, maar ook patronen en kleuren die een andere en voor mij onmisbare blik geven op mijn
studieobject. Goede foto’s geven mij een onverwacht beeld waardoor ik overdonderd word en
tegelijk de werkelijkheid op een andere wijze ga bezien. Dit is precies wat de macrofoto’s van
Edwin Giesbers bij mij losmaken. Zijn composities zijn van uitzonderlijke schoonheid, speelse
kunstwerken van licht en kleur. Mooi vind ik hoe hij de omgeving weet te vangen, waarbij het
eigenlijke insect of de bloem maar een klein deel van de foto in beslag neemt, maar door de
vormen en kleuren juist heel erg opvalt. Verrassend is hoe de vaak heel geringe scherptediepte
het beeld versterkt, waardoor het object sterk in een context wordt geplaatst. Het is fantastisch
dat we Edwins kunsten nu krijgen aangereikt in dit prachtige boek.
Prof. dr. Hans de Kroon,
Ecoloog Radboud Universiteit Nijmegen
Ooit nam Edwin Giesbers deel aan de jaarlijkse fotowedstrijd van – toen nog – het natuurtijdschrift
Grasduinen (dat later Roots werd) en won direct de hoofdprijs. Het is niet te zeggen of
dat het startpunt was, maar feit is wel dat daarna zijn carrière een enorme vlucht nam. En terecht.
Er zijn veel mensen die een natuurfoto kunnen schieten, en ook heel veel die denken dat ze het
kunnen, maar écht gevoel in zo’n foto kunnen leggen, dat is voorbehouden aan weinigen. Of hij nu
landschappen fotografeert, dieren, flora of macrofotografie, zijn foto’s onderscheiden zich altijd
door de warmte die hij erin weet te leggen. Al jarenlang is Edwin daarom een geliefd fotograaf
van Roots en ik ben dan ook heel blij dat wij in deze samenwerking een prachtig boek over
macrofotografie hebben kunnen maken. Een must voor elke fotograaf die zich in deze technieken
wil bekwamen.
Fanny Glazenburg,
Hoofdredacteur Roots
2 3

Inhoud
- 8 -
APPARATUUR
Camera, objectieven en
optische hulpmiddelen
- 20 -
SCHERPTE EN HANDIGE
HULPMIDDELEN
- 30 -
NATUURLIJK LICHT
EN KUNSTLICHT
De kunst van verlichten
en belichten
- 44 -
COMPOSITIE
- 56 -
ZWART-WITFOTOGRAFIE
- 66 -
WITTE ACHTERGROND
Natuurlijke setting
en veldstudio
- 78 -
ARTISTIEKE FOTOGRAFIE
- 92 -
PLANTEN
- 104 -
PADDENSTOELEN
- 116 -
KEVERS
- 126 -
REPTIELEN
- 136 -
AMFIBIEËN
- 148 -
VLINDERS EN RUPSEN
- 158 -
LIBELLEN
- 170 -
SPINNEN EN
SPINNENWEBBEN
- 180 -
ANDERE VLIEGERS EN
SPRINGERS
Bijen, wespen, vliegen, muggen,
- 192 -
SNEEUW EN IJS
- 6 -
VERWONDERING
- 205 -
DANKWOORD
sprinkhanen en wantsen
4 5
- 206 -
INDEX
- 208 -
COLOFON

90MM OP CROP CAMERA, 1/400S, F/5.0, ISO 400, – 0.67 EV.
De kleverige druppels van de – onscherpe – kleine zonnedauw in de voorgrond
zorgen voor mooie bokehbollen.
groothoek. Je kunt hiermee een insect
op 4,7 mm afstand bijna tegen de
frontlens aan fotograferen. Het objectief
werkt met handmatige scherpstelling,
maar ook met handmatig in te
stellen diafragma. Zodra je een kleiner
diafragma instelt, wordt ook hier het
zoekerbeeld donkerder, wat scherpstellen
een stuk moeilijker maakt. Stel
dus eerst scherp met open diafragma
en stel dan het diafragma naar de gewenste
waarde. Dit maakt het fotograferen
in het veld wel wat omslachtiger
en zal vooral bij snel bewegende
insecten lastig zijn. Een andere
optie is om via Live View te werken,
want hierbij blijft de display wel helder
als je een kleiner diafragma als f/11.0
hebt ingesteld. Om preciezer te kunnen
scherpstellen, kun je bij sommige
camera’s een functieknop toewijzen
om met een druk op de knop extreem
in te zoomen op het beeld bij de Live
View-instelling.
90MM OP CROP CAMERA, 1/320S, F/5.0, ISO 400, +2.0 EV.
De combinatie van de moeraswespenorchis in de schaduw
van de paraplu en de zon op de achtergrond zorgt voor een fijne
lichtcombinatie.
90MM OP CROP CAMERA,
1/160S, F/7.1, ISO 400.
De bijenorchis is een fotogenieke
soort die in Nederland met een
opmars bezig is, in tegenstelling
tot veel andere orchissoorten.
18 APPARATUUR 19

Bij het fotograferen van het vrouwtje
van het vliegend hert kun je de boom
gebruiken voor wat meer stabiliteit.
Bij een minimale scherptediepte is de
Live View met 10x vergroting ideaal om
heel secuur de afstand in te stellen.
90MM OP FULL-FRAME CAMERA, 1/60S, F/5.6, ISO 800.
Met een minimale scherptediepte zijn de onscherpe kleurvlakken
rondom de paddenstoel bijna net zo belangrijk als het hoofdonderwerp.
Kwalitatief goede hoekzoekers
zijn belangrijk, omdat de gebruikte
glaselementen bepalend zijn of
je makkelijk handmatig kunt
scherpstellen.
Laag bij de grond en steunend op
de ellebogen voor wat meer stabiliteit is
ook de hoekzoeker een handig accessoire
dat voorkomt dat je je nek in een
vervelende houding moet houden.
HOEKZOEKER
Veel van de onderwerpen voor macrofotografie
bevinden zich laag bij de
grond, vaak zo laag dat het lastig is om
door de zoeker van de camera te kijken
doordat je je nek in een vervelende positie
moet houden. Voor eventjes kan
dat nog wel, maar zodra je langer met
je onderwerp bezig bent, wordt dat
toch wel onprettig. Een fijn accessoire
om je nek te ontlasten is de hoekzoeker.
Deze monteer je op het oculair van
de camera en hiermee kijk je – via een
ingebouwd dakkantprisma – in een
hoek van 90 graden door de camera.
Een veel fijnere houding voor je nek!
Bij camera’s met een rechthoekig ocufleecetrui
of jas gebruiken ter ondersteuning.
Door deze een beetje op te
frommelen kun je ook nog iets meer
hoogte creëren, mocht dit nodig zijn.
UIT DE HAND
In het analoge tijdperk waren er twee
belangrijke redenen waarom bij macrofotografie
het statief veel werd ingezet:
de lage lichtgevoeligheid van de
films en de gewoonte om zoveel mogelijk
van het onderwerp scherp af te
beelden. Dit laatste betekende al snel
een klein diafragma van bijvoorbeeld
f/11.0, waardoor de sluitertijd dusdanig
laag werd dat het al niet meer mogelijk
was om uit de hand te fotograferen.
Tegenwoordig kiezen we vaak grotere
diafragma’s om juist meer voor- en
achtergrondonscherpte te creëren,
waardoor het onderwerp meer aandacht
krijgt. Daarnaast is de te gebruiken
ISO waarde die nog een
acceptabele beeldkwaliteit oplevert bij
moderne digitale camera’s veel hoger,
waardoor ook hogere sluitertijden mogelijk
zijn. In de praktijk betekent dit
dat we veel makkelijker zonder statief
kunnen fotograferen. Het verschaft je
meer bewegingsvrijheid en ook snelheid,
want voordat een statief goed en
wel staat, is er alweer veel tijd voorbij
en is je onderwerp misschien wel gevlogen.
Ook hebben statieven een minimale
hoogte waardoor je misschien
niet op ooghoogte met je onderwerp
kunt komen. En dat levert juist in het
algemeen een veel aansprekender
beeld op. Bij bijvoorbeeld kleine plantensoorten
of insecten die laag bij de
grond op een plant zitten, is het dan
ook beter om de camera van het statief
te halen en op de grond neer te
leggen. Of steun met je camera in de
hand op de bodem waardoor het toestel
minder vies wordt. Voor een iets
hogere positie kun je ook op je ellebogen
steunen voor wat meer stabiliteit.
Je kunt met de camera in de hand ook
makkelijker en sneller een beetje naar
links of naar rechts bewegen, wat vaak
al meteen een grote invloed heeft op
de achter- en/of voorgrond.
lair monteer je de hoekzoeker in een
oogwenk. Een stuk trager gaat dat bij
camera’s met een rond oculair, want
hier moet de hoekzoeker in de
schroefdraad van het oculair worden
gedraaid. Sommige hoekzoekers hebben
een stand waarbij je via een 2x vergroting
van het centrum van het beeld
wat secuurder handmatig kunt
scherpstellen. Bezuinig niet op de aanschaf
van een hoekzoeker. Goedkopere
versies werken spiegelverkeerd en het
optische deel is van mindere kwaliteit,
waardoor het zoekerbeeld minder
scherp oogt. Hierdoor wordt ook het
handmatig scherpstellen van het macro-objectief
lastiger.
LIVE VIEW
Een alternatief voor de hoekzoeker is
de Live View-functie van de camera.
Hierbij gebruik je de display van de camera
om je onderwerp te bekijken. Dat
scherm moet dan wel kantelbaar zijn,
anders schiet je er nog niet veel mee
op. De kwaliteit van de Live View is in
de loop der jaren behoorlijk wat verbeterd,
zowel in scherpte als in helder-
24 SCHERPTE EN HANDIGE HULPMIDDELEN
25

Natuurlijk licht en
kunstlicht
DE KUNST VAN
VERLICHTEN EN BELICHTEN
90MM OP CROP CAMERA, 1/1250S, F/7.1, ISO 200, – 2.0 EV, INVULFLITS.
30 XXX XXXX XXXXX 31

90MM OP FULL-FRAME CAMERA,
1/200S, F/4.0, ISO 640.
Gewone fopzwam bij diffuus
licht gefotografeerd.
90MM OP FULL-FRAME CAMERA,
1/200S, F/4.0, ISO 640.
Gewone fopzwam met licht van de
Lume Cube 2.0 schuin achter de
paddenstoel geplaatst. Het levert
een net wat krachtiger en frisser
beeld op.
CANON POWERSHOT G15, 6.1 MM, 1/250S, F/5.6, ISO 400, + 0.67 EV.
In de vroege ochtend hangt een bruin zandoogje in de vegetatie. In de achtergrond komt al langzaam de zon tevoorschijn.
CANON POWERSHOT G15, 6.1 MM, 1/250S, F/5.6, ISO 400, + 0.67 EV.
Een moment later als de zon wat meer gaat schijnen ga ik aan de andere kant van het bruin zandoogje zitten.
Nog steeds vliegt de vlinder niet weg en zo kan ik nu met het licht mee een andere achtergrond in beeld nemen.
40 NATUURLIJK LICHT EN KUNSTLICHT 41

Zwart-wit
fotografie
90MM OP CROP CAMERA, 1/2000S, F/6.3, ISO 320.
56 57

90MM OP FULL-FRAME CAMERA,
1/250S, F/11.0, ISO 400.
Zijrandwaterroofkever in cuvette
gefotografeerd.
90MM OP FULL-FRAME CAMERA,
1/250S, F/11.0, ISO 400.
Gewoon bootsmannetje in cuvette
gefotografeerd.
Opstelling in het veld om kleine
onderwerpen in cuvette te fotograferen.
90MM OP FULL-FRAME CAMERA,
1/250S, F/11.0, ISO 400.
Nimf van platte zwemwants in
cuvette gefotografeerd.
90MM OP FULL-FRAME CAMERA,
1/250S, F/11.0, ISO 400.
Staafwants in cuvette gefotografeerd.
72 WITTE ACHTERGROND 73

90MM OP FULL-FRAME CAMERA,
1/4000S, F/5.0, ISO 200, - 1.67 EV.
Zon en zonnedauw met
een vlieg als prooi.
ZONNEDAUW
Ze lokken hun prooi met heerlijke geuren,
opvallende kleuren en nectar. Om
die prooi vervolgens heel ingenieus via
vallen, verdrinkingen en kleverige substanties
te vangen en daarna te verteren.
We hebben het hier over vleesetende
oftewel carnivore planten.
Er zijn meer dan 600 soorten planten –
verdeeld over 5 families – die zich hebben
toegelegd op het vangen van
levende prooi. Een geslacht van vleesetende
planten – bestaande uit bijna
200 soorten waarvan er ook 3 in
Nederland voorkomen – is de zonnedauw
(Drosera). De bladeren zijn bezaaid
met klierharen met vele druppels
die prachtig glinsteren als het zonlicht
op de plant valt. Maar in deze klierharen
schuilt ook het gevaar, want hierop
bevindt zich een kleverige substantie
waarmee ze allerlei kleine dieren vangen.
In Nederland komen drie soorten
voor: de kleine, de ronde en de lange
zonnedauw. Onweerstaanbaar zijn ze
voor insecten! Muggen, vliegen, maar
ook juffers vallen ten prooi aan deze
plant. De kleine zonnedauw is de
meest algemene soort. Het zijn kleine
plantjes waar je bij een wandeling in
een vennengebied snel aan voorbij
kunt lopen. Van een afstand vallen ze
vaak alleen een beetje op als kleine
rode polletjes tussen de vegetatie.
Maar het is de moeite waard om ze van
dichtbij te bekijken. Liggend op de
grond en kijkend naar de plant in het
tegenlicht lijkt het wel alsof je naar een
vuurwerkshow kijkt. Prachtige vleesetende
botanische schoonheden dicht
bij huis! De meest voor de hand liggende
benadering is die waarbij je dicht bij
de plantjes foto’s maakt en je scherpstelt
op een blad iets verder weg. De
onscherpe en dichterbij gelegen bladen
creëren zo met hun kleverige druppels
mooie bokehbolletjes die het beeld
vullen. Aangezien zonnedauw dicht bij
het water groeit, kun je ook bij het eerste
licht de reflectie van de zon in het
water achter de plant in beeld proberen
te brengen. Deze benadering levert
weer andere foto’s op die zeker de
moeite waard zijn.
90MM OP FULL-FRAME CAMERA,
1/1000S, F/5.6, ISO 400.
Kleine zonnedauw met een
gevangen juffer.
90MM OP FULL-FRAME CAMERA,
1/160S, F/4.5, ISO 1250.
Zonnedauw groeit aan de venrand
waar het altijd vochtig is. Door een
meervoudige belichting toe
te passen – één foto scherp en
de andere onscherp – worden de
lichte delen van de plant door
een onscherp deel omgeven.
90MM OP FULL-FRAME CAMERA,
1/2000S, F/6.3, ISO 200.
Door de reflectie van de opkomende
zon in het water als achtergrond
te gebruiken ontstaat een fijne warme
tint die past bij de kleine zonnedauw.
100 PLANTEN 101

Amfibieën
XXXXXXX 90MM XXXXXX OP CROP XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
CAMERA, 1/500S, F/5.6, ISO 400.
136 137

90MM OP FULL-FRAME CAMERA, 1/1000S, F/3.5, ISO 800, - 0.67 EV.
Vlinders zoals deze dambordjes bezoeken vaak dezelfde bloemen. Wil je ze in de vlucht fotograferen, dan is
de eenvoudigste methode om op een bloem scherp te stellen en daarna te wachten totdat er een vlinder het beeld in vliegt.
90MM OP FULL-FRAME CAMERA, 1/640S, F/4.0, ISO 400.
In het eerste zonlicht warmt een zilveren maan zich op
voordat deze zal gaan vliegen. De kattenstaart in de
voorgrond zorgt voor een mooi doorkijkje.
90MM OP FULL-FRAME CAMERA, 1/200S, F/4.5, ISO 800, + 2.0 EV.
Door de vegetatie fotograferend kunnen mooie onscherpe
kleurvlakken van planten ontstaan. Experimenteer hierbij
met verschillende diafragma’s voor het juiste effect.
90MM OP FULL-FRAME CAMERA,
1/60S, F/5.0, ISO 800.
Zelfs op dagen met veel regen kun
je macrofoto’s maken. In dit geval vanuit
de droge huiskamer van mijn vriendin
waar een buxusmot op het raam
probeerde te schuilen voor de plensbui.
90MM OP FULL-FRAME CAMERA,
1/500S, F/4.5, ISO 800, + 0.67 EV.
Heideblauwtjes wachten in de schaduw
totdat de zon ook hen zal gaan
verwarmen. Tot die tijd zijn ze makkelijk
te benaderen en te fotograferen.
154 VLINDERS EN RUPSEN 155

90MM OP FULL-FRAME CAMERA,
1/320S, F/8.0, ISO 1000, + 2.0 EV.
Met regelmaat laat zich een
schorsmarpissa op het balkon zien.
Heel voorzichtig naderend kan ik hem van
dichtbij fotograferen op de balkontafel.
90MM OP FULL-FRAME CAMERA,
1/1000S, F/5.6, ISO 800.
Meestal is het kleurrijke mannetje van de
zeer zeldzame lentevuurspin in beweging.
Zit deze even stil, dan moet je dat
buitenkansje benutten om hem van
dichtbij te fotograferen.
90MM OP CROP CAMERA, 1/640S, F/6.0, ISO 200.
Schuin in het web gefotografeerd zijn de druppels die het dichtst bij het objectief hangen veranderd in grote bokehbollen.
90MM OP FULL-FRAME CAMERA,
1/250S, F/9.0, ISO 1250, + 1.0 EV.
De schorsmarpissa is een grote
springspin die ook rondom huis leeft.
Bij de spin komt de spinrag of het spinsel
uit de spintepel tevoorschijn en dit
hardt uit zodra de spin het met de
poten naar buiten trekt. Spinnen gebruiken
spinrag voor allerlei doeleinden:
om hun eieren of prooien in te
verpakken of als veiligheidsdraad om
zich te zekeren. Maar natuurlijk ook
om een web van te maken waar ze hun
prooi in vangen. En naast de bijzondere
eigenschappen van het web is het ook
een mooi foto-object. Maar dan natuurlijk
wel met wat dauwdruppels
erop, want het web is door de spin gemaakt
om zo onzichtbaar mogelijk te
zijn. Als kleine parels aan een ketting
hangen de druppels in het web en dat
levert in de vroege ochtend een prachtig
sfeervol beeld op. Om spinnenwebben
te fotograferen dient het echter
wel windstil te zijn want,een zuchtje
wind laat het web al in beweging
komen. Dan is het zeer lastig om nog
een scherpe foto te maken. Zowel bewolkte
dagen als zonnige dagen zijn
geschikt. Bij een bewolkte dag levert
het uiteraard andere beelden op dan
op zonnige dagen. Zoek ook eens een
web op met wat planten erachter. De
waterdruppels gaan als een soort vergrootlensjes
werken waarin je dan een
bloem in de achtergrond kunt terug
zien. Om zoveel mogelijk van het web
maar ook de druppels scherp te krijgen
is het gebruik van een statief aan te
raden. Je kunt dan wat makkelijker de
camera parallel aan het web positioneren
en tevens een kleiner diafragma als
f/11.0 gebruiken voor de noodzakelijke
scherptediepte. Je wilt namelijk zoveel
mogelijk de scherpte van hoek tot hoek
laten lopen. De eerste momenten in de
ochtend met opkomende zon leveren
vaak ook mooie fotomomenten op. Ze
zorgen voor oranje tinten als je het
web in het tegenlicht fotografeert en
ook ontstaan er mooie bokehringen
van de waterdruppels die in de onscherpte
liggen. Op zulke momenten
is het beter om met wat grotere diafragmawaarden
te werken als f/4.0 en
f/5.6 om mooie grote ringen te krijgen.
Afhankelijk van de kracht en warmte
van de zon heb je niet veel tijd, want de
druppels kunnen snel verdwijnen.
176 SPINNEN EN SPINNENWEBBEN 177

Andere vliegers
en springers
BIJEN, WESPEN, VLIEGEN,
MUGGEN, SPRINKHANEN EN WANTSEN
90MM OP CROP CAMERA, 1/1000S, F/7.1, ISO 400, + 0.67 EV.
180 181

130MM OP CROP CAMERA,
1/40S, F/14.0, ISO 400, + 2.0 EV.
Hoe langer je in een ondergesneeuwd
natuurgebied rondloopt des te meer
details je gaat zien. De simpelste
patronen leveren vaak de leukste
foto’s op.
90MM OP CROP CAMERA,
1/640S, F/4.5, ISO 250, + 1.33 EV.
Een jonge den van bovenaf na een
flinke sneeuwbui levert – van bovenaf
gefotografeerd – een symmetrisch
beeld op.
90MM OP CROP CAMERA, 1/160S, F/7.1, ISO 400.
Het loont al de moeite om na één nacht vorst op pad te gaan. Het gras is met een flinterdun laagje ijs bedekt.
130MM OP CROP CAMERA,
1/40S, F/13.0, ISO 250, + 2.0 EV.
Na een flinke sneeuwbui steken
alleen nog de toppen van het pitrus
boven de sneeuw uit. Het levert een
minimalistisch plaatje op!
zodra het eerste of laatste zonlicht
door het ijs valt. Probeer ook tijdens
het fotograferen een stukje naar links
of naar rechts te schuiven. Dat heeft
meteen invloed op de lichtval in het ijs
en zorgt dan weer voor een ander en
misschien wel mooier effect.
IJskristallen op een ruit bieden ook een
oneindige variatie aan mogelijkheden,
omdat er vaak verschillende patronen
op te vinden zijn. IJskristallen ontstaan
wanneer watermoleculen zich aan een
minuscuul stofdeeltje hechten als kleine
kristallen. Deze vorming is variabel
doordat de watermoleculen per type
stof verschillend reageren. Ook wordt
de vorm bepaald door luchtvochtigheid,
luchtdruk en temperatuur. Stof
en vuil op een raam geven dus een
grote kans op ijskristallen. Wil je ijskristallen
op een ruit fotograferen, dan
is niet poetsen het devies. Ook hier
biedt het eerste zonlicht mooie mogelijkheden,
maar zorg dat je er snel bij
bent, want de kristallen verdwijnen
snel als het glas opwarmt. Een donkere
achtergrond, bijvoorbeeld een zwart
karton dat je achter de ruit met kristallen
houdt, laat vaak ook de vormen en
structuren beter uitkomen. Gebruik
een statief en houd zoveel mogelijk het
sensorvlak parallel aan de ruit. Gebruik
een klein diafragma als f/11.0 om zoveel
mogelijk de scherpte van hoek tot
hoek te laten lopen.
SNEEUW EN SUMI-E
Zodra er een laag sneeuw in de natuur
ligt, wordt het tijd om eropuit te trekken.
Er zijn namelijk tal van leuke kleine
macrofoto's te maken in die witte wereld
met onderwerpen waar je anders
gewoon aan voorbij loopt. De sneeuw
heeft namelijk een soort van witte studiosetting
van de natuur gemaakt
waarbij simpele onderwerpen als takjes,
helmgras of blad plotseling heel interessant
zijn geworden om te
fotograferen. Dit heeft allemaal te
maken met het gegeven dat de kunst
van de fotografie in het weglaten zit
waardoor een hoofdonderwerp veel
meer aandacht krijgt. De sneeuw onttrekt
in dit geval een storende onderen/of
achtergrond aan het oog en laat
simpele vormen juist fraai tevoorschijn
komen. Je kunt dan foto's maken die
mij doen denken aan Sumi-e: het
Japanse inktschilderen waarbij de
kunst van het weglaten centraal staat.
196 SNEEUW EN IJS
197

Index
Voorwoord 2-3
Inhoud 4-5
Verwondering 7
APPARATUUR
Camera, objectieven en optische
hulpmiddelen 8
• Standaarduitrusting van de auteur
voor macrofotografie 10
• Camera's 11
• Compactcamera 11
• Compactcamera: macrofotografie
in het telelensbereik 11
• Compactcamera: macrofotografie
met groothoek 12
• Macro-objectieven 12
• Grotere macro-objectieven 13
• Tele(zoom)objectieven 13
• Voorzetlenzen 13
• Supermacro met Raynox
macro-objectief 14-15
• Balgapparaat 14
• Supermacro met Laowa 16-17
• Groothoekmacro 17-18
SCHERPTE EN HANDIGE
HULPMIDDELEN 20
• Statief 22
• Ministatieven 22
• Balhoofd 22
• Rijstzak 23
• Uit de hand 24-25
• Hoekzoeker 25
• Live View 25-26
• Instelslede 26
• Draadontspanner of
afstandsbediening 26-27
• Spiegelvoorontspanning 27
• Zelfontspanner 28
• Scherptedieptecontroleknop
28-29
• Focus stacking 29
• Overige hulpmiddelen 29
• Kniemat 29
• Schoonmaakmateriaal 29
• Essentiële filters 29
NATUURLIJK LICHT
EN KUNSTLICHT
De kunst van verlichten
en belichten 30
• Licht bij macrofotografie 32
• Lichtmeting en spotmeting 32
• Hard zonlicht en paraplu 33
• Wind, jas en paraplu 33
• Invulflits 33-34
• Losse flitsers 34-35
• Bijzondere macroflitsers 35
• Diffusers 35
• Simpele zaklampjes 35
• Lume Cube 35, 37
COMPOSITIE 44
• Regel van derden
en gulden snede 46
• Symmetrie 46
• Diagonaal 46
• Standpunt: laag is vaag 46, 51
• Componeer je achtergrond 51
• Tussen de vegetatie door 51
• Less is more 51, 53
• Herhaling als beeldversterker 54
• Verticaal of horizontaal 55
• Kijkrichting 55
• Aansnijden en afwijken 55
ZWART-WITFOTOGRAFIE 56
• Zwart-wit-en natuurfotografie 58
• Licht en grafisch beeld 58
• Fotograferen in kleur of
zwart-wit 58-59
• Kijken in zwart-wit 59
• Silver Efex Pro 59-60
• Nabewerking 62-63
• Archiefbeeld 63
WITTE ACHTERGROND
Natuurlijke setting
en veldstudio 66
• Basisconcept 68
• Statief 68
• Belichting 68
• Cuvette en aquarium 68, 70
• De simpele methode 71
• Lucht en water 74
ARTISTIEKE FOTOGRAFIE 78
• Vrijheid in natuurfotografie 80
• Meervoudige belichting 80, 82
• Meervoudige belichting en
beweging 82, 83-84
• Lange sluitertijd en flitsgebruik 84
• Bokehringen 84-85
• High key 85-86
• Low key 86-87
• Abstract 87-88
• Out of focus 88
PLANTEN 92
• Kwetsbaar 94
• Waar vind je ze? 94
• Grotere planten 94
• Standpunt 94-95
• Sfeer en zachtheid 95
• Stinsenplanten 95, 96-97
• Orchideeën 97, 99
• Zonnedauw 100
• Haarmos 102
PADDENSTOELEN 104
• Wat zijn paddenstoelen? 106
• Weer en wanneer 106
• Welk objectief 106
• Teleobjectieven voor grotere
paddenstoelen 107
• Groothoekmacro 107
• Attributen 107-108
• Op pad 108-109
• Gebruik van zonlicht 110
• Paddenstoel en insecten 111
• In de schemering 111-112
• Boskabouters! 112
KEVERS 116
• Kevers 118
• Waar zijn ze te vinden? 118,-119
• Benadering 119
• Objectiefkeuze 122
• In de tuin 123
• Zandloopkevers 123
• Gladiatorenstrijd in het bos 123
• Uit de boom geknikkerd 124
REPTIELEN 126
• Slangen 128
• Adder van dichterbij bekeken 128,
130
• Hoe vind je reptielen? 130-131
• Weertype 131, 133
• Teleobjectieven en macroobjectieven
133
• Macro-close-ups met de
groothoeklens 133-134
• Slow motion benadering 134-135
• Zitten en wachten 135
AMFIBIEËN 136
• Soorten 138
• Groene kikkers 138
• Heikikkers: smurfen in het
water 138, 141
• Gewone pad 142-143
• Boomkikkers: acrobaten tussen
de bramen 143-144
• Onderwaterfotografie 144-145
• Voordelige alternatieven voor
onderwaterfotografie 145-146
VLINDERS EN RUPSEN 148
• Waar te vinden 150
• Weer 150
• Fotografie van vlinders 150, 152
• Silhouet 152
• Benadering overdag 152-153
• Rupsen 156-157
LIBELLEN 158
• Waar en wanneer 160
• Metamorfose 160
• Groothoekobjectief 160, 162
• Vliegende libellen 162
• Project weidebeekjuffer
163, 165, 167
SPINNEN EN SPINNENWEBBEN
170
• In huis 172
• Spinnen in het web 174
• Springspinnen 174
• Lentevuurspin 174
• Spinnenwebben 174, 177
ANDERE VLIEGERS EN SPRINGERS
Bijen, wespen, vliegen, muggen,
sprinkhanen en wantsen 180
• Bijen en wespen 182
• Vliegende insecten 182, 184
• Bijenwolf 184-185
• Van dansende muggen tot muggen
met lange poten 187-188
• Sprinkhanen 188, 190
• Wantsen 190-191
SNEEUW EN IJS 192
• Het begin van de winter 194
• Camera en kou 194
• Condensatie 194
• Grips 194
• Statief 194-195
• Karton en filter 195
• IJskristallen en ijspegels 197
• Sneeuw en Sumi-e 197-198
• Blauw uurtje 198
• Dankwoord 205
• Index 206, 207
• Colofon 208
206
207