Jaarverslag 2019

Erasmus Centrum voor Zorgbestuur B.V.
Rotterdam
Jaarverslag 2019

Voorwoord
JAARVERSLAG 2019
2

Erasmus Centrum voor Zorgbestuur wil een vormingsplaats, ontmoetingsplaats en
vrijplaats zijn voor leiders in de zorg om samen te werken aan de kwaliteit van (de
besturing van) de zorg.
In 2019 ontmoetten wij onze deelnemers, alumni, onderzoekers, docenten en
relaties op allerlei plekken: in conferentiecentra ‘op de hei’, in het mooie Paviljoen
van de Erasmus Universiteit, bij zorginstellingen en soms op onverwachte plekken
zoals een museum. We legden werkbezoeken af en gingen samen op reis. We
ontwikkelden nieuwe onderwijsprogramma’s en startten nieuw onderzoek. We
hadden het er druk mee en zijn trots op het resultaat! U kunt er alles over lezen in dit
verslag.
Inmiddels is het 2020 en waart het coronavirus door de wereld. Deelnemers aan
onze programma’s werken in de frontlinie. Zij sturen crisisteams aan, springen bij
op de werkvloer, en moeten daarbij moeilijke beslissingen nemen. Voor Erasmus
Centrum voor Zorgbestuur betekent het dat wij onze deelnemers niet langer
persoonlijk ontmoeten op al die verschillende plekken. Wel blijven we onze
deelnemers steunen en begeleiden. Dit doen we via online meetings en begeleiding
op maat. Want juist nu – in moeilijke tijden – is tijd maken voor reflectie essentieel.
Even stil staan bij wat je meemaakt en wat je gaande houdt, even je aandacht
richten op de horizon – voorbij de acute crisis. Luisteren naar elkaar, leren en
reflecteren.
Wij leren elke dag. We ontdekken nieuwe manieren van (online) onderwijsgeven en
helpen elkaar bij het uitdenken van alternatieve werkwijzen. Voorwaarde bij dit alles
is dat we niet inboeten op kwaliteit. Dat betekent ook dat we sommige dingen niet
kunnen doen nu en we die voorlopig moeten uitstellen.
Sommige veranderingen als gevolg van de corona pandemie zullen tijdelijk van
aard zijn, andere mogelijk permanent. Niet alle consequenties zijn per se negatief.
Volgend jaar maken we opnieuw de balans op, samen met onze deelnemers en
misschien ook wel samen met u.
Namens alle collega’s van Erasmus Centrum voor Zorgbestuur,
Wilma van der Scheer
Directeur
3
JAARVERSLAG 2019

Inhoudsopgave
Voorwoord 2
Colofon
Dit is een uitgave van Erasmus Centrum voor Zorgbestuur
Teksten Erasmus Centrum voor Zorgbestuur.
Grafische realisatie Grapefish, Voorschoten.
Erasmus Centrum voor Zorgbestuur is een onderdeel van Erasmus School of
Health Policy & Management van de Erasmus Universiteit Rotterdam.
www.erasmuscentrumzorgbestuur.nl
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Missie & visie 5
Onderwijsprogramma’s 7
Studiedagen en symposia 13
Academische werkplaats 17
Maatwerk 20
Samenwerkingsrelaties 22
Kwaliteit en integriteit 25
In de media 27
Team 31

Missie & visie
1
5
JAARVERSLAG 2019

Erasmus Centrum voor Zorgbestuur is een plek waar wetenschap over en
praktijk van de zorg samen komen, waar nieuwe kennis gegenereerd wordt en
nieuwe perspectieven ontstaan.
Onze missie: bijdragen aan de kwaliteit van de (besturing van de) zorg!
Onze insteek: een vormingsplaats en ontmoetingsplek zijn voor leiders in de zorg;
en een werkplaats waar onderzoekers in co-productie met mensen uit de praktijk
onderzoek verrichten met als rode draad ‘goede zorg met goed bestuur’.
Wij geven invulling aan deze ambities door:
1. goed gefundeerde en actuele opleidingsprogramma’s voor leiders in de zorg.
Onze open opleidingsprogramma’s zijn er voor diverse doelgroepen: bestuurders
van zorgorganisaties, toezichthouders, strategisch managers in de zorg, leidinggevende
professionals en in enkele gevallen ook voor zorgverzekeraars, medewerkers
van (semi)overheidsinstanties of zakelijke dienstverleners. Kenmerkend
voor de programma’s zijn:
a) een meervoudig perspectief op (strategische) ontwikkelingen in de zorg;
b) een persoonlijke benadering;
c) reflectie op het eigen handelen als rode draad;
d) een onderzoekende aanpak.
2. onderzoek naar ‘goede zorg met goed bestuur’ in al haar facetten.
Onder de paraplu van de academische werkplaats zorgbestuur werken mensen uit
de praktijk van zorg en bestuur samen met academici aan kennisontwikkeling. In de
werkplaats doen we onderzoek naar relaties en machtsverhoudingen die cruciaal
zijn voor zorgorganisaties. Soms staan de relaties met externe stakeholders centraal
als banken en verzekeraars, soms de onderlinge relaties tussen zorgorganisaties,
soms de relaties binnen zorgorganisaties: tussen managers, professionals, cliënten.
Juist de uiteenlopende perspectieven zijn nodig om daarvan te leren en tot nieuwe
inzichten te komen.
belicht; door onderzoek te verbinden aan onze opleidingsprogramma’s; door het
samen met deelnemers onderzoeken van vraagstukken.
4. activiteiten op maat, voor de vraagstukken van specifieke organisaties of regio’s.
Via maatwerkactiviteiten helpen wij (samenwerkende) zorgorganisaties bij cruciale
kwesties die vragen om het opnieuw doordenken van werkwijzen, samenwerkingsen
omgangsvormen. Na een kritieke periode is er bijvoorbeeld behoefte aan herstel,
opbouw en nieuwe inspiratie tussen betrokkenen. Of men wil zich voorbereiden op
een toekomst waarin een andere inbreng wordt gevraagd van zorgprofessionals:
medisch en verpleegkundig leiders. Wij kunnen via maatwerk opleidingen helpen bij
de voorbereiding op en toerusting voor de volgende fase.
Voor 2019 was onze ambitie om (nog) beter te laten zien dat we van de wetenschap
én de praktijk zijn. We wilden zowel de wetenschappelijke pijler onder ons Centrum
als de pijler geworteld in de praktijk versterken, nadrukkelijker bruggen bouwen
daartussen, en meer podium geven aan onze maatwerkactiviteiten.
De werklijnen voor 2019 waren:
1. Versterken onderzoekinfrastructuur via de academische werkplaats;
2. Versterken maatwerk activiteiten waarin praktijkvraagstukken centraal staan;
3. Versterken ontmoeting wetenschap en praktijk via nieuwe werkvormen;
4. Investeren in eigen vakmanschap door meer kennisdeling en georganiseerde
reflectie;
5. Investeren in passende (nieuwe) vormen van pr en marketing.
Erasmus Centrum voor Zorgbestuur is een onafhankelijk instituut met een
academische grondslag. Thuisbasis is Erasmus School of Health Policy &
Management (ESHPM) van de Erasmus Universiteit Rotterdam.
3. ontmoetingen tussen wetenschap, praktijk en beleid van de zorg.
Ontmoetingen tussen wetenschap, praktijk en beleid vindt op diverse manieren
plaats. Door in onze opleidingsprogramma’s het gesprek tussen wetenschappers,
mensen uit de praktijk van de zorg en uit de wereld van het beleid te faciliteren;
door toegepast onderzoek binnen de academische werkplaats zorgbestuur, door het
organiseren van studiedagen waar vanuit de diverse invalshoeken thema’s worden
JAARVERSLAG 2019
6

Onderwijsprogramma’s
2
7
JAARVERSLAG 2019

Programma aanbod
De onderwijsprogramma’s van
Erasmus Centrum voor Zorgbestuur
zijn er voor diverse doelgroepen:
bestuurders van zorgorganisaties,
toezichthouders, strategisch
managers/directeuren in de zorg en
(leidinggevende) professionals.
Elk programma kent zijn eigen evenwicht
tussen theoretische kennis,
praktijkervaringen en reflectie. De
doelgroep, doelstelling en persoonlijke
leervragen van deelnemers bepalen
mede de inhoud.
De programma’s richten zich op:
• Het benodigde handelings repertoire
voor het aansturen van
processen;
• Persoonlijke effectiviteit (zelfkennis
en vaardigheden);
• Kennis over actuele en relevante
thema’s in de gezondheidszorg en
de eigen positionering daarin.
Voorop staat het leren uit de praktijk
(eigen casuïstiek) en het leren van
elkaar. Zo worden eigen ervaringen een
leermiddel en benutten we optimaal de
aanwezige kennis uit diverse sectoren
van de gezondheidszorg. Jaarlijks
worden de onderwijsprogramma’s
vernieuwd qua inhoud en werkvormen.
Zo blijven de programma’s state-ofthe-art
en passend voor de leiders van
vandaag en morgen.
Waarden van Zorg
Een zoektocht naar waarden in de
zorg met eindverantwoordelijke
bestuurders.
programma directeuren:
prof. dr. Paul Frissen
prof. dr. Pauline Meurs
15 deelnemers
Strategisch
Vastgoedbeleid
Tweedaags programma over het
strategisch beoordelen en aansturen
van vastgoedvragen.
programma directeur:
prof. dr. Richard Janssen
24 deelnemers
Imagine2
Een programma om medisch
specia listen toe te rusten een
leiden de rol te nemen in de
continue verbetering van de zorg.
programma directeuren:
dr. Wilma van der Scheer
dr. Kris Vanhaecht
dr. Lizette van Veen-Berkx
Master Class
Management development programma
voor eindverantwoordelijke
bestuurders van gezondheidszorgorganisaties.
programmadirecteuren:
dr. Wilma van der Scheer
prof. dr. Pauline Meurs
21 deelnemers
Top Class
Management development
programma voor toekomstige bestuurders
van gezondheidszorgorganisaties.
programma directeur:
mr. Helene Wüst
22 deelnemers
Financieel Bestuur
in de Zorg
Behandelt actuele en aankomende
finan cieel-economische
vraagstukken van managers en
bestuurders in de zorg.
programma directeur:
dr. ir. Joost Zuurbier
Academische Leergang
Zorg Management
Zes academische bijeenkomsten
over het strategisch management
en bestuur van organisaties in
de zorg.
programma directeur:
drs. Lucie Boonekamp
18 deelnemers
Master of Health
Business Administration
De enige internationaal geaccrediteerde
MBA-opleiding in Nederland
specifiek voor de zorg.
programma directeuren:
dr. Maarten Janssen
Frank van Gool, Msc.
prof. dr. Richard Janssen
MHBA 2018-2020 22 deelnemers
Nieuw Verpleegkundig
Leiderschap
Een programma voor verpleegkundig
leiders, die het voortouw
nemen in ontwikkelingen binnen
de zorg.
programma directeur:
drs. Lucie Boonekamp
Governance Class
Voor ervaren toezichthouders en
voorzitters van raden van toezicht
in de gezondheidszorg.
programma directeur:
dr. Marlies Ott
31 deelnemers
Medisch Specialist en
Bestuur
Een programma voor bestuurlijke
medici die zich verder willen
bekwamen op bestuur lijk, persoonlijk
en inhoudelijk vlak.
programma directeur:
drs. Piet-Hein Buiting, arts
10 deelnemers
Programma’s op maat
In 2019 werden vijf maatwerkprogramma's
uitgevoerd.
Zie pagina 20
16 deelnemers
17 deelnemers
20 deelnemers
JAARVERSLAG 2019
8

Deelnemers
De ambitieuze en kritische deelnemers aan onze programma’s vinden bij Erasmus
Centrum voor Zorgbestuur een plek om in een vertrouwde groep van peers na te
denken over eigen leervragen en de toekomst van de zorg. Deelnemers fungeren
daarbij als elkaars collega, coach en criticaster. Zij steunen elkaar, en nemen
elkaar de maat. Het netwerk dat zij tijdens de onderwijsprogramma’s opbouwen
is van blijvende meerwaarde. Deelnemers zijn werkzaam in diverse sectoren van
zorg, maar zij kunnen ook werkzaam zijn voor een zorgverzekeraar, de overheid of
zakelijke dienstverleners.
300
250
200
238
Deelnemers 2018 vs 2019
281
In 2019 vonden 359 leiders in de zorg hun weg naar de onderwijsprogramma’s van
Erasmus Centrum voor Zorgbestuur. Dit is ruim 30% meer ten opzichte van 2018,
daarvan komt de helft voor rekening van de maatwerkprogramma’s.
150
100
open programma’s
maatwerk
Deelnemers van de open onderwijsprogramma’s hebben veelal een managerial
functie. Zij zijn bestuurder, directeur of manager. Vaak zijn zij of bedrijfskundig
of zorginhoudelijk opgeleid. Een deel van de deelnemers is ook nu nog actief
als zorgprofessional. Zij combineren hun zorginhoudelijke functie met een
management- of leiderschapstaak.
50
0
36
2018 2019
78
Functie deelnemers open programma’s
13%
40%
20%
20%
7%
toezichthouders medisch leiders verpleegkundige leiders
bestuurders
managers/directeuren
9
JAARVERSLAG 2019

Studiereizen en werkbezoeken
Werkbezoeken en studiereizen zijn in veel van onze programma’s een vast
onderdeel. Deelnemers leggen werkbezoeken af in binnen- en buitenland, en bij
elkaar. Dit helpt de vanzelfsprekendheden van de zorg in Nederland scherp te
zien en te bediscussiëren, levert nieuwe inzichten en energie op.
In 2019 brachten de werkbezoeken en studiereizen ons o.a. naar Chicago,
Brussel, Londen, Manchester, Lyon en Barcelona.
Health Care Potentials: Londen en
Manchester 27 t/m 29 november
Not: what is the matter with you,
but: what matters to you
‘Wat een passie hebben deze mensen voor hun vak.
En wat een bereidwilligheid om kennis te delen!’ De
deelnemers van het Health Care Potentials programma
zijn aangenaam verrast. Bevlogen sprekers en interessante initiatieven inspireren
de deelnemers. Hoe zit de zorg in Groot-Brittannië in elkaar, en hoe wordt die
gefinancierd? Hoe gaan de Britten om met de uitdagingen waar ook hier de zorg voor
staat? ‘Uiteindelijk ben ik veel meer te weten gekomen dan vooraf verwacht.’
CANADA
CHIGAGO
In mei reisde Lizette van Veen-Berkx
naar Canada voor een bliksembezoek
aan het kinderziekenhuis van het Health
Sciences Center (HSC) Winnipeg, het
grootste academische ziekenhuis in de
provincie Manitoba. Ze verzorgde daar
de jaarlijkse Thorlakson Lecture, voor
staf en studenten van het ziekenhuis.
Haar lezing over de resultaten van haar
promotieonderzoek naar OK-planning
werd in Winnipeg enthousiast ontvangen.
Vooral het onderdeel over het beter
voorspellen van de anesthesietijd viel
in goede aarde bij het hoofdzakelijk
chirurgisch publiek.
Master Class: Chicago 30 maart t/m 6 april
Leiderschap, solidariteit en kwaliteit van
zorg in de Amerikaanse vrije markt
De Amerikaanse gezondheidszorg vergelijken met de
Nederlandse is een ‘relativerende ervaring’, volgens
deelnemer Gerard Gerding. ‘Of de praktijk aldaar – als je
dat al zou willen – geheel of deels naar de Nederlandse
context valt over te planten, blijf ik betwijfelen. Maar voor
een zorgbestuurder zoals ik is het buitengewoon relativerend om met eigen ogen te
aanschouwen dat het er in een ander welvarend land toch radicaal anders aan toe
kan gaan.’ (lees het hele verslag van Gerard Gerding op onze pagina ‘blogs’)
JAARVERSLAG 2019
10

MANCHESTER
LONDEN
Nieuw Verpleegkundig Leiderschap: Rotterdam, Antwerpen,
Leuven en Brussel 17 t/m 19 maart
De stem van de verpleegkundige
Innovaties in de zorg, het ‘Magnet systeem’
voor verpleegkundig leiderschap en de
theorie en praktijk van de kwaliteit van zorg
in België: het programma voor deze reis
was veelzijdig. De medewerkers van het
wijkgezondheidscentrum de Brug in Molenbeek maakten indruk, door de manier
waarop ze de patiënt centraal stellen en samenwerken met andere organisaties. Wat
de deelnemers van de reis mee naar huis namen: ‘Als verpleegkundige heb je een
belangrijke stem, gebruik die ook. Wees bewust dat jij het verschil kan maken.’
ROTTERDAM
ANTWERPEN
BRUSSEL
LEUVEN
Top Class: Brussel 23 en 24 januari
Hoe het Europese spel wordt gespeeld
Hoe bemoeit de EU
zich direct en indirect
met de Nederlandse
gezondheidszorg?
En hoe werkt
‘Europa’? Deelnemers
maakten kennis met
vertegenwoordigers
van de belangrijkste
Europese instellingen en andere stakeholders die
zich bezighouden met het besluitvormingsproces van
wet- en regelgeving. ‘Bijzonder om hier te mogen zijn’,
merkte een van de deelnemers op. ‘Ik heb een heel
andere kijk op Europa gekregen, een veel positievere.
Europa is een goed voorbeeld van samenwerken.’
BARCELONA
MHBA: Lyon en Barcelona 27 oktober-2 november
‘healing environment’ avant la lettre
De verschillen tussen de zorgsystemen in beide landen zijn groot. Het Franse
zorgstelsel regelt centraal 78% van de financiering via departementen, vertelt de
directeur van Angence Regionale de
Sante in Lyon. En in het universiteitsziekenhuis
van Barcelona horen we dat
in het Spaanse zorgsysteem belangrijke
beslissingsbevoegdheden en de
uitvoering zijn belegd bij de regio’s.
Daarmee ziet de zorg in iedere regio er
anders uit. Een hoogtepunt in Barcelona
was het bezoek aan Hospital de la Santa
Creu I Santa Pau. Dit prachtige, voor het
grootse deel niet meer operationele,
ziekenhuis is adembenemend: ‘healing
environment’ avant la lettre!
11
JAARVERSLAG 2019

MOOC ‘Regulated Competition in Healthcare Systems:
Theory & Practice’
In oktober 2019 werd de Massive Open Online Course (MOOC) ‘Regulated
Competition in Healthcare Systems: Theory & Practice’ gelanceerd. Deze
cursus is over de hele wereld gratis toegankelijk voor iedereen met een
internetverbinding. Een uitstekende manier om expertise te verspreiden onder
studenten, professionals en wetenschappers – van over de hele wereld - met een
interesse in stelsel- en verzekeringsvraagstukken in de gezondheidszorg.
De MOOC is het resultaat van een vruchtbare samenwerking tussen de sectie Health
Systems & Insurance van ESHPM en Erasmus Centrum voor Zorgbestuur en werd
mede mogelijk gemaakt door een subsidie voor onderwijsvernieuwing. Een deel
van de subsidie is gebruikt voor het maken van een serious game. Deze was vorig
jaar al af en wordt gebruikt in onder meer het onderwijs van onze Master of Health
Business Administration (MHBA). De MOOC had meer voeten in de aarde. Frank
Eijkenaar en Richard van Kleef (beide werkzaam voor de sectie Health Systems &
Insurance) werden de trekkers van het project. Concreet behandelt de MOOC de
theorie en achtergrond van gereguleerde concurrentie en de randvoorwaarden
voor toepassing van dit ordeningsmodel in de praktijk. Ook voor deelnemers aan
programma’s van Erasmus Centrum voor Zorgbestuur, die minder thuis zijn in deze
thematiek, is de MOOC een aanrader!
LMNR
Sinds 2016 wordt samen met de Universiteit Utrecht uitvoering gegeven aan het
Leadership Mentoring in Nursing Research Programma voor gepromoveerde
verpleegwetenschappers met potentie om de nieuwe generatie leiders in het
verpleegkundig onderzoek te vormen. Het programma is de verantwoordelijkheid
van de UU. Voor de voorbereiding en uitvoering zochten zij samenwerking met
Erasmus Centrum voor Zorgbestuur, met als resultaat dat de programmaleiding
in handen is van drs. Lucie Boonekamp en Thóra Hafsteinsdottír van het UMC
Utrecht. Het programma wordt mogelijk gemaakt door ZonMw. In 2019 ging de
tweede lichting van het intensieve tweejarige leiderschapsprogramma van start.
‘Het is geweldig om te zien hoe deze verplegingswetenschappers die heel goed zijn
in hun vakgebied, ook het podium leren pakken en naar buiten treden, met andere
woorden zich laten zien als leiders in hun vakgebied’, zegt Lucie Boonekamp.
Nieuwsgierig naar deze MOOC? Klik door naar https://www.coursera.org/learn/
regulated-competition-healthcare-systems en meld je gratis aan bij Coursera!
JAARVERSLAG 2019
12

Studiedagen en symposia
3
13
JAARVERSLAG 2019

Jaarlijks organiseren we verschillende ontmoetingen tussen wetenschap,
praktijk en beleid van de zorg.
Deelnemers zijn onze alumni, collega’s van de universiteit en mensen uit ons
brede netwerk in de zorg en daarbuiten. Ook trekken de bijeenkomsten een eigen
publiek en kunnen mensen zo voor het eerst kennis maken met het Centrum voor
Zorgbestuur.
In 2019 vonden er vier bijzondere bijeenkomsten plaats: de Laprélezing, twee
studiedagen rondom een specifiek thema en het afscheidssymposium van collega
Marlies Ott.
Laprélezing
Verbanden leggen
Op donderdag 28 maart vond de Laprélezing plaats, de eerste in een reeks
tweejaarlijkse lezingen over de theorie en de praktijk van besturen in de zorg.
ESHPM en Erasmus Centrum voor Zorgbestuur organiseren deze lezing, die de naam
draagt van Ruud Lapré, medeoprichter van de faculteit en de eerste Master Class
voor zorgbestuurders van het Centrum. De presentaties werden omlijst met muziek
en kunst van het Outsider Art Museum, in lijn met de passie voor kunst van Ruud
Lapré en zijn echtgenote Marga.
Ernst Kuipers, bestuursvoorzitter van Erasmus MC betoogde voor een volle zaal
dat we slimmer gebruik moeten maken van netwerken en de juiste professionals
op de juiste plekken. Hij schetste een beeld van ontwikkelingen die invloed hebben
op de zorg: van klimaatverandering en de verschuiving van tropische ziektes over
de wereld, tot de invloed van big data, kunstmatige intelligentie en robotica op de
geneeskunde. Samenwerkingen tussen zorg en (technische) universiteiten worden
hierdoor steeds nauwer.
De eerste Laprélezing is een samensmelting gebleken van praktijkervaringen, visie
op zorg, wetenschappelijk onderzoek en de verrijking van kunst. Een ontmoeting
waarbij kennis over de zorg is gedeeld en nieuwe verbanden met kennisdomeinen
zijn gelegd.
JAARVERSLAG 2019
14

Betalen voor Waarde
Studiedag 17 april
Kunnen we de zorg anders en beter organiseren? Wat zou dat kunnen opleveren? Op
woensdag 17 april kwam een select gezelschap van zorgverzekeraars, ziekenhuizen,
financiers en academici op uitnodiging van Joost Zuurbier bijeen om te praten
over substitutie van zorg, de bekostiging en de verbinding met het toevoegen van
waarde.
Het besturen van netwerken
Conferentie 6 juni 2019
Netwerken: het woord in de zorgsector van 2019. Netwerken zijn niet nieuw,
maar gaan steeds vaker over (organisatie)grenzen heen, en worden steeds
complexer. In onze Invitational Conference ‘Netwerkbesturing: apart-together’
op donderdag 6 juni 2019 doken we dieper in de kansen en uitdagingen van
netwerken in de ziekenhuiszorg. Dat het thema ‘hot’ is bleek wel uit de
aanmeldingen: dat waren er meer dan we konden plaatsen.
Het Nederlandse zorglandschap is een lappendeken van kleine zorgnetwerken,
rondom patiëntgroepen of tussen professionals. Het aantal netwerken waar
zorgorganisaties in betrokken zijn, is groot. Zo telde Erasmus MC 235 netwerken.
Netwerken bieden kansen en nieuwe mogelijkheden, maar stellen bestuurders ook
voor nieuwe bestuurlijke dilemma’s. Waar ligt de (eind)verantwoordelijkheid voor de
geleverde zorg, welke mate van formalisering is nodig en hoe is de verantwoording
georganiseerd? Het zijn slechts enkele vragen waar bestuurders voor staan. Het
besturen van netwerken behelst het sturen van gedrag en handelen van jezelf, maar
ook van anderen. Dit gaat het best wanneer intern afspraken en financiën op orde
zijn. Dan is de organisatie weerbaarder voor de risico’s en staan stakeholders meer
open voor de kansen die netwerksamenwerking met zich meebrengt.
15
JAARVERSLAG 2019

“Hoe collegiaal wil je zijn?”
Afscheidssymposium voor Marlies Ott
Marlies Ott was bijna 20 jaar aan het Erasmus Centrum voor Zorgbestuur
verbonden. Als programmadirecteur van de Top Class heeft Marlies vele
managers en directeuren voorbereid op een bestuursfunctie in de zorg. Het
thema van haar afscheidssymposium op 3 oktober was: collegialiteit.
Ruim tachtig (oud-) collega’s, (zakelijke) vrienden en deelnemers van de Top Class
van de afgelopen zeventien jaar stonden samen stil bij het thema collegialiteit. Anja
Schouten sprak als politiechef van de eenheid Noord-Holland over hoe collegialiteit
een verdedigingsmechanisme kan zijn. Als voormalig bestuurder in de zorg weet
ze dat het in deze sector heel anders is dan bij de politie. Joris van Eijck, directeur
zorg bij Menzis, vertelde dat collegialiteit is: je collega’s helpen en ondersteunen
wanneer dat nodig is. Zien wie hulp kan gebruiken, en zelf om hulp durven vragen.
Bestuurders kunnen dit aan hun medewerkers voordoen, om het binnen een
organisatie aan te moedigen.
Collegialiteit draait volgens Marlies om samenwerken aan een gemeenschappelijk
doel, elkaar steunen, en elkaar feedback geven, zodat je samen beter wordt. Zij
concludeert: ‘Als je in een positie bent waar je collegialiteit kunt ervaren, geniet
ervan.’
JAARVERSLAG 2019
16

Academische werkplaats
4
17
JAARVERSLAG 2019

Kennisontwikkeling vanuit wetenschap en praktijk: in de academische
werkplaats werken onderzoekers en praktijkmensen uit de zorg samen aan
actueel en relevant onderzoek. ‘Goede zorg met goed bestuur’ is het centrale
thema.
Uitgangspunten van de academische werkplaats zijn:
• Actuele besturingsvraagstukken
In de academische werkplaats zorgbestuur staan actuele besturingsvraagstukken
centraal.
• Relevant voor de wetenschap, bruikbaar voor de praktijk
De vraagstukken van deelnemers aan onze opleidingsprogramma’s zijn een
belangrijke inspiratiebron bij het bepalen van de onderzoeksagenda. Het
continue gesprek met mensen uit de praktijk van de zorg en wetenschap helpt
ons bij het selecteren van nieuwe vraagstukken.
• Vorm volgt inhoud
Het ene vraagstuk leent zich beter voor een kort onderzoek, het ander voor
een studiemiddag, een scriptie, of een promotie. Het kan allemaal. Er is ruimte
voor kortdurende onderzoeken (in opdracht), als ook uitgebreide onderzoeken
van (buiten) promovendi. Waar mogelijk leggen we een verbinding met onze
onderwijsprogramma’s.
Het resultaat is een scala aan onderzoeksactiviteiten. De diversiteit is groot.
Er zijn eigen onderzoeksprogramma’s, geïnitieerd door het Centrum, er zijn
samenwerkingen rondom promoties, er wordt opdrachtonderzoek gedaan
en ondersteuning geboden aan initiatieven van deelnemers/alumni van onze
programma’s.
Opgedane inzichten worden breed gedeeld, met onze alumni, met deelnemers
aan de onderwijsprogramma’s van Erasmus Centrum voor Zorgbestuur, met leden
van de NVZD, met collega onderzoekers en studenten van ESHPM via o.a. (inter)
nationale vakbladen, deelname aan studiedagen, congressen en symposia.
Onderzoeksprogramma Zorg voor Management
Het onderzoeksprogramma Zorg voor Management is in 2000 gestart door
Pauline Meurs. Het programma behelst zowel grootschalig kwantitatief onderzoek als
specifieke kwalitatieve onderzoeken en heeft geresulteerd in vele publicaties.
Onderdeel van het programma is dat eens in de vijf jaar een grootschalige enquête
wordt uitgevoerd onder leden van de NVZD. Het doel? Een actueel inzicht in de
functie van zorgbestuurder in al zijn complexiteit. De volgende enquête vindt plaats
in 2020.
Onderzoeksprogramma Gedeeld besturen
In 2018 startte een nieuw onderzoeksprogramma over het thema Gedeeld besturen
in de zorg.Tegen de achtergrond van de ‘vermaatschappelijking’ van de zorg
ontstaan nieuwe strategische vragen en ideeën over de aansturing van de zorg.
Steeds vaker worden strategische verantwoordelijkheden gedeeld tussen
beroepsgroepen en organisaties. In dit kader vinden twee promotieonderzoeken
plaats. In het onder-zoek van Oemar van der Woerd staat de bestuurlijke invalshoek
centraal. In het onderzoek van Hugo Peeters ligt de focus op de veranderende
omgang tussen zorgprofessionals en cliënten.
NVZD-leerstoel
De nauwe samenwerking met de NVZD en haar leerstoelhouder heeft het promotieonderzoek
van Tessa van Dijk mogelijk gemaakt naar de consequenties van Basel III
en Solvency II voor het functioneren van zorgorganisaties.
Flexibiliteit in zorgorganisaties
Het thema van het promotieonderzoek van Frank van Gool, programmamanager van
de MHBA, gaat over controle en flexibiliteit in zorgorganisaties. Hij promoveert bij de
universiteit van Tilburg.
JAARVERSLAG 2019
18
Bestuurswisselingen
Het promotieonderzoek van Hanneke Beijer gaat over bestuurswisselingen in
Nederlandse ziekenhuizen en de effecten op bestuurlijke continuïteit, stabiliteit en
vernieuwing. In de begeleiding wordt samengewerkt met de Universiteit Utrecht.

Spiegelbeeld kwaliteitskader
gehandicaptenzorg 2018:
Reflectie vanuit meerdere perspectieven
De bestuurder en de filosoof
‘De bestuurder en de filosoof’ is een onderzoeksproject van alumnus Anita
Wydoodt, bestuurder Elisabeth Tweesteden Ziekenhuis, en Mieke Moor, filosofe. Zij
onderzoeken de ‘binnenkant’ van besturen. Wat houdt zich schuil achter het meer
gebruikelijke (buitenkant)beeld van de bestuurder als daadkrachtig, besluitvaardig
en visionair? En wat laat zich meer innerlijk voelen als aarzeling, niet-weten en
onzekerheid?
Tekening: Marleen van Kempen
Elke reflectie op iets veronderstelt zowel een
voorafgaande vertrouwdheid met de zaak als
een zekere mate van vervreemding.
1
Spiegelbeeld gehandicaptenzorg
In opdracht van Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) onderzochten
Wilma van der Scheer en Annemiek Stoopendaal hoe het kwaliteitskader zorgaanbieders
in de langdurige gehandicaptenzorg helpt om het leren en verbeteren in
de organisatie (en daarmee in de sector) te stimuleren. Het onderzoek biedt een
meervoudig perspectief op kwaliteit. Rondom de presentatie van het rapport werd
op 20 januari door de VGN een congres georganiseerd.
Leiderschap in ontwikkeling
Ton Lemaire, antropoloog
De verzekeringsgeneeskundige professional
In 2019 is door Jeannette Hoevers (UWV) een start gemaakt met haar
promotieonderzoek naar botsende logica’s in de praktijk van verzekeringsartsen en
ECVZ Rapport_Spiegelbeeld VGN.indd 1 27-01-2020 09:05
bedrijfsartsen.
Medisch Leiderschap
Mathilde Berghout deed in 2019 als onderdeel van haar promotie onderzoek naar
de ontwikkeling van het medisch leiderschap van de deelnemers aan het Imagine2
programma. Het heeft geresulteerd in een mooie publicatie in Sociology of
Health & Illness.
Het post-mbo programma Vakmanschap en Leiderschap is enig in zijn soort.
ZuidOostZorg en Friesland College ontwikkelden het voor de zorgmedewerkers
van ZuidOostZorg. Wilma van der Scheer en Petra Cremers onderzochten op welke
manier de deelnemers hun eigen leiderschap vorm geven en van betekenis voorzien,
en wat dat betekent voor de praktijk van de zorgverlening.
It takes two to Tango
Het onderzoeksproject ‘It takes two to Tango’ is een initiatief van Christel Deckers,
interim-bestuurder in de zorg. Zij onderzoekt de ontwikkeling van de relatie tussen
werkgever (raad van toezicht) en werknemer (raad van bestuur) vanaf de start van
het werving en selectieproces tot en met het eerste jaar van de aanstelling van de
desbetreffende bestuurder.
19
JAARVERSLAG 2019

5
Maatwerk
JAARVERSLAG 2019
20

Soms staan organisaties voor moeilijke keuzes. Zij verkeren in een cruciale fase
die vraagt om het opnieuw doordenken van de structuur en de cultuur van de
organisatie, het tegen het licht houden van werkwijzen, samenwerkings- en
omgangsvormen. Na een kritieke periode is er bijvoorbeeld behoefte aan herstel,
opbouw en nieuwe inspiratie of er is behoefte aan een ander soort leiderschap.
Door middel van een programma op maat spelen wij in op de specifieke
leervragen van organisaties, teams en individuen.
Steeds vaker spelen vraagstukken ook op regioniveau. Een programma voor de
regio kan de samenwerking tussen disciplines en organisaties bevorderen en helpen
een kwalitatief goed antwoord te formuleren op de regionale zorgvraag en hoe het
samenwerkingsverband te besturen.
Marjoke van Mierlo over het maatwerkprogramma Nieuw
Verpleegkundig Leiderschap Regio Gooi- en Vechtstreek
‘In 2017 volgde ik zelf de leergang Nieuw Verpleegkundig Leiderschap. Dat is
zo’n bijzondere en mooie leergang, ik vond het echt een cadeau om mee te
mogen doen. Deze leergang was precies waar ik behoefte aan had: je wordt
gevoed en gevormd, je leert een visie ontwikkelen en krijgt vaardigheden
aangeleerd om die visie uit te dragen. Meer mensen in mijn organisatie zouden
deze leergang moeten volgen, vond ik. Ik wilde meer massa in de organisatie,
een groep verpleegkundigen met dezelfde bagage als die ik had gekregen.
Met Helene Wüst en Lucie Boonekamp hebben we het programma gepitcht
voor bestuurders van organisaties in de regio. 22 verpleegkundigen kregen de
kans om mee te doen, de helft van hen kwam uit Tergooi, de andere helft uit
zorgorganisaties in de regio Gooi- en Vechtstreek.
‘Je ziet nu mooie dingen gebeuren. Het programma gaat heel sterk over kijken
naar je eigen wijze, over hoe je zelf bent als leider. Bij de deelnemers zie je een
nieuw elan, ze tonen leiderschap. Ze hebben een droom, een idee, en ze pakken
de verantwoordelijkheid ook op om met dat idee iets te doen. Ze durven in
de organisatie kritische vragen te stellen, en ze zijn zich ervan bewust dat ze
bouwer kunnen zijn, dus komen ze zelf in actie als ze iets willen. Daarbij zijn ze
in staat om te reflecteren op wat ‘het goede’ is om te doen, welke effecten hun
plannen hebben op patiënten en collega’s.’
Wij ontwikkelden in 2019 maatwerkprogramma’s voor:
• managers zorg en bedrijfsvoering van het Flevoziekenhuis;
• medisch leiders van het Flevoziekenhuis;
• verpleegkundigen in de regio Gooi & Vechtstreek;
• bestuurlijk talent in de eerste lijn in de regio’s Zuid-Holland Noord,
Haarlemmermeer en Amstelland (Health Care Potentials).
• medisch managers, managers zorg en bedrijfsvoering en stafhoofden van het
Diakonessenhuis Utrecht.
Programmaleider Sonia Jennings over de leergang Health Care
Potentials
‘In opdracht van Zorg & Zekerheid en REOS hebben wij een maatwerk leergang
samengesteld voor toekomstig bestuurlijk talent rond de eerstelijn. In
oktober 2019 ging het programma van start. De leergang is gericht op het
versterken van toekomstig bestuurlijk talent in de regio’s Zuid-Holland Noord,
Haarlemmermeer en Amstelland. Het hoofddoel van de leergang is het
bevorderen van de bestuurlijke kwaliteiten en het persoonlijk leiderschap van
de deelnemers. De deelnemers brengen hun leiderschap direct in praktijk in
een door henzelf ingebrachte veranderopgave.’
‘Wetenschappelijke inzichten en praktijkkennis staan aan de basis van de
bijeenkomsten. Inspirerende gastsprekers prikkelen de deelnemers hun
vraagstuk te bezien vanuit diverse invalshoeken, en dagen hen uit bestuurlijk
te denken over hoe zij de gewenste verandering kunnen realiseren. Het unieke
aan dit programma is dat alle deelnemers in dezelfde regio werkzaam zijn.
Dit maakt dat zij elkaar en elkaars opgave kennen en in het programma op
zoek kunnen naar aanvullende inzichten en gezamenlijke belangen. Uit de
aanmeldingen is een diverse groep geselecteerd van professionals uit de
eerste-, 0e- en 2e-lijnszorg. Het samenbrengen van deze diverse set aan
professionals brengt de regio per definitie al een grote meerwaarde. De
reacties van de deelnemers na de eerste modules en de studiereis zijn zeer
positief. In juni 2020 sluiten we het programma af met een symposium over de
toekomst van de eerstelijn, waar deelnemers de geleerde lessen zullen delen.’
21
JAARVERSLAG 2019

Samenwerkingsrelaties
6
JAARVERSLAG 2019
22

Erasmus Centrum voor zorgbestuur kent vele samenwerkingspartners. Samenwerkingspartners
van het eerste uur zijn Erasmus School of Health Policy &
Management (ESHPM) en de Nederlandse Vereniging voor Bestuurders in de
Zorg (NVZD).
Janssen. Er wordt nauw met hem samengewerkt o.g.v. onderzoek en onderwijs.
Erasmus Centrum voor Zorgbestuur verleent haar medewerking aan activiteiten van
de NVZD, zoals de begeleiding van auditoren in het kader van de accreditatie voor
zorgbestuurders.
ESHPM
Erasmus School of Health Policy & Management (ESHPM) is een belangrijke
samenwerkingspartner voor Erasmus Centrum voor Zorgbestuur. Met de faculteit
worden nauwe banden onderhouden op het gebied van onderzoek en onderwijs.
Doordat medewerkers van het centrum participeren in onderzoeksprogramma’s
van de faculteit vinden nieuwe inzichten snel hun weg naar de programma’s van het
centrum. Ook worden gezamenlijk onderzoeksprojecten uitgevoerd.
In 2019 kwam hier de Laprélezing bij, een tweejaarlijkse lezing over de theorie en
de praktijk van besturen in de zorg. In 2019 zag ook de Massive Open Online Course
(MOOC) ‘Regulated Competition in Healthcare Systems: Theory & Practice’ het licht.
Een samenwerking met de sectie Health Systems & Insurance van ESHPM.
Overige samenwerkingsrelaties
Buiten de founding fathers - NVZD en ESHPM - werkt Erasmus Centrum voor
Zorgbestuur met vele partijen samen. Langdurige samenwerkingspartners zijn
Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB), Universiteit Utrecht (UU) en de
European Health Management Organization (EHMA).
NSOB
Voor het programma Waarden van Zorg wordt samengewerkt met de Nederlandse
School voor Openbaar Bestuur (NSOB). De programmaleiding is in handen van prof.
dr. Pauline Meurs en prof. dr. Paul Frissen.
Roland Bal (hoogleraar bestuur en beleid van de gezondheidszorg en
leider van de sectie HCG):
Het centrum voor zorgbestuur is voor ESHPM een onmisbare partner en
vormt een levensader naar bestuurlijke en strategische kwesties in de zorg. Door
het centrum kunnen wij niet alleen de laatste onderzoeks bevindingen snel verspreiden,
maar kunnen we er ook voor blijven zorgen dat onze onder zoeks agenda
direct gekoppeld blijft aan vraagstukken uit de praktijk van het zorg bestuur.
UU
Sinds 2016 wordt samen met de Universiteit Utrecht uitvoering gegeven aan het
Leadership Mentoring in Nursing Research Programma voor gepromoveerde
verpleeg wetenschappers. De programmaleiding is in handen van drs. Lucie
Boonekamp.
NVZD
De goede relatie met de Nederlandse Vereniging voor Bestuurders in de Zorg
(NVZD) blijkt uit samenwerking rondom de bijzondere leerstoel Management van
Instellingen in de Gezondheidszorg, de samenwerking rondom het vijfjaarlijkse
enquête onderzoek onder zorgbestuurders en de deelname van bestuursleden van
de NVZD in Raad van Commissarissen en Adviesraad van Erasmus Centrum voor
Zorgbestuur. De leerstoel wordt op dit moment bekleed door prof. dr. Richard
23
JAARVERSLAG 2019

EHMA
De European Health Management Association (EHMA) biedt een platform voor uitwisseling tussen
managers, opleiders en wetenschappers werkzaam op het gebied van de gezondheidszorg. Het
jaarcongres van de EHMA wordt door verschillende programmaleiders en onderzoekers van
Erasmus Centrum voor Zorgbestuur bezocht. Jaarlijks wordt tweemaal een Program Directors
meeting (PD-meeting) georganiseerd, waar programmaleiders van verschillende Europese
opleidingen voor managers, bestuurders en professionals in de zorg kennis uitwisselen en
ervaringen delen. Vanuit Erasmus Centrum voor Zorgbestuur neemt dr. Maarten Janssen deel aan
de PD-meeting. In 2019 vond de annual conference plaats in Helsinki. Promovendi Oemar van der
Woerd en Tessa van Dijk presenteerden er hun onderzoeksbevindingen. Tessa van Dijk ging naar
huis met de EHMA poster award.
JAARVERSLAG 2019
24

7
Kwaliteit en integriteit
25
JAARVERSLAG 2019

Uitgangspunten kwaliteit en integriteit
Het kwaliteitsbeleid van Erasmus Centrum voor Zorgbestuur sluit aan op:
• geldende wet- en regelgeving t.a.v. wetenschappelijke integriteit en privacy
• de richtlijnen zoals die zijn gesteld door College van Bestuur van de EUR en de
directie van EUR Holding in afstemming met de werkmaatschappijen;
• de vereisten zoals die worden gesteld in het kader van de accreditatie van de
MHBA door de FIBAA;
• de richtlijnen van het Centraal Register Kort Beroeps Onderwijs (CRKBO).
Er zijn kwaliteitscriteria en -procedures voor de ontwikkeling, uitvoering en
afronding van open onderwijsprogramma’s; de ontwikkeling, uitvoering en afronding
van maatwerk onderwijsprogramma’s; de opzet, uitvoering en afronding van
(contract)onderzoek.
Het kwaliteitsmanagementsysteem draagt bij aan de continue kwaliteitsversterking
van het (contract)onderzoek en onderwijs.
Adviesraad
De adviesraad van Erasmus Centrum voor Zorgbestuur adviseert directie en
programmaleiders over de ontwikkeling en vernieuwing van bestaande programma’s
als ook over de ontwikkeling van nieuwe programma’s. In 2019 kende de adviesraad
de volgende leden:
• Prof. dr. Tom van der Grinten (voorzitter), emeritus hoogleraar Beleid en
Organisatie Gezondheidszorg aan het ESHPM van de Erasmus Universiteit
Rotterdam.
• Drs. Wim van der Meeren (lid), Raad van Bestuur CZ Verzekeringen.
• Prof. dr. Marise Born (lid), hoogleraar Personeelspsychologie, Arbeids- en
Organisatiepsychologie aan de faculteit FSW van de Erasmus Universiteit
Rotterdam.
• Wilfred Juurlink (lid), lid Raad van Bestuur Zorggroep Alliade.
• Drs. John Taks (lid), voorzitter Raad van Bestuur Diakonessenhuis Utrecht.
• Prof. dr. Roland Bal (lid), hoogleraar Health Care Governance aan het EHSPM van
de Erasmus Universiteit Rotterdam.
De adviesraad komt tweemaal per jaar samen, eenmaal in het voorjaar en eenmaal
in het najaar.
Het Imagine2 programma kent een eigen adviesraad die tweemaal per jaar
vergadert. De adviesraad van Imagine2 bestond in 2019 uit:
• Prof. dr. Roland Bal (voorzitter), hoogleraar Health Care Governance aan het
EHSPM van de Erasmus Universiteit Rotterdam.
• Dr. Floor Haak-van der Lely, arts (lid), bestuurder Noordwest Ziekenhuisgroep,
lid STZ-bestuur
• Drs. Wim Schellekens, arts (lid), kwaliteitsdeskundige.
• Dr. Fenna Heyning, arts (lid), directeur STZ
• Dr. Sjarlot Kooi, arts (lid)
Integriteit
Het thema “Wetenschappelijk Integriteitsbeleid” en de naleving daarvan is
een continue thema. Het Erasmus Centrum voor Zorgbestuur onderschrijft het
integriteitsbeleid van de EUR Holding BV. Het beleid is te lezen op de website https://
www.eur.nl/over-de-eur/eur-holding/integriteitsbeleid/het-integriteitsbeleid.
De “Integriteitscode van Erasmus Universiteit Rotterdam” en de “Nederlandse
Gedragscode Wetenschappelijke Integriteit” worden binnen de Erasmus Universiteit
gevolgd met dien verstande dat conform de “Verklaring van Wetenschappelijke
Onafhankelijkheid KNAW” publicatie van onderzoeksresultaten gewaarborgd
moet zijn en dat onderzoekers (dus) de vrijheid hebben de wetenschappelijke
onderzoeksresultaten, binnen een redelijke termijn te publiceren.
Ieder lid van het wetenschappelijk personeel wordt jaarlijks expliciet gevraagd om
het Integriteitsbeleid te erkennen, te onderschrijven en na te leven. Werknemers
hebben toegang tot de vertrouwenspersoon en de counselor wetenschappelijke
integriteit van EUR Holding BV. Op basis van hun bevindingen adviseren zij de
directeuren van de BV’s.
JAARVERSLAG 2019
26

In de media
8
27
JAARVERSLAG 2019

Op allerlei manieren komen activiteiten en medewerkers van Erasmus Centrum voor zorgbestuur in het
nieuws. Over de programma’s wordt door deelnemers getwitterd, we adverteren en feliciteren
geslaagden in de
pers. Programmadirecteuren publiceren artikelen, spreken op congressen en symposia, schrijven
columns en blogs, worden geïnterviewd op hun expertisegebied, geciteerd in kranten, etc.
Tweemaal per jaar verschijnt de nieuwsbrief Podium. Die wordt verstuurd aan alle 2394 alumni van het
centrum, leden van de NVZD en relaties.
Verschil maken
Laprélezing: Verbanden leggen
Past precies: een programma
op maat gemaak
Studiedag Betalen voor Waarde
Voorbeeldig leiderschap
Met andere ogen:
een relativerende ervaring
Onderzoek: Lenig organiseren
Collegialiteit
Podium
Juni 2019
Podium
December 2019
JAARVERSLAG 2019
28

Een impressie van de manieren waarop Erasmus Centrum voor zorgbestuur in 2019 in het nieuws kwam:
19 juni tweet EHMA award
Tessa van Dijk
21 oktober Richard Janssen
nos journaal
Pauline Meurs in nrc 21 juni
6 juni 2019 tweet Oemar van der
Woerd over de studiemiddag
Netwerkbesturing
Sectorbeeld Gehandicaptenzorg in Markant 1 2019 (VGN)
29
JAARVERSLAG 2019

In hetkort
ontbreekthet aan de
financiële middelen
om hun capaciteit uit
buitenlandse partijen
kijken met interesse
naar de Nederlandse
zorgmarkt.
ZORG
€4 mrd à€5mrd.
verpleeghuizen.
zegt hoogleraar Janssen. FOTO:GETTY IMAGES
RichardJanssen
hoogleraar organisatie
Expert
de zorgbehoefte’.
efficiënterintijd.
In de vergoeding die
vastgoed hetzelfde
Voor een verblijf in een
de zorg en daarnaast
verpleeghuis betalen is ookmogelijk thuis huur enservicekosten.
bewoners een eigen bijdrage,die
afhankelijk via het‘volledig pakket de maximale eigen bij-
verpleegzorg te krijgen Bijelkaar kan dat rond
is vaninkomen en vermogen,enkan
oplopen zitook huishoudelijke huis uitkomen, maar
thuis’ (vpt).Inhet vpt dragevooreen verpleeg-
tot €2360per maand. hulp en maaltijdbezorging.
De zorg is 24 uur wonen ze vaak op een
verpleeghuizen per patiënt
krijgen, zitook een eigenbijdrage daarvoor euzereappartementen
per dag oproepbaar. De mooiereplek en in luxu-
deel ‘kapitaalkosten’, is maximaal €860per danineen verpleeghuis.
bedoeld als kostenvan maand. Voor vermogende
ouderen is het al snel het vpt dezelfdezorg en
In theoriekunnenzevia
huisvesting. Maar dat
bedrag staat los van de interessant om een appartement
te huren in zorginste ling krijgen,
begeleiding alsineen
werkelijk gemaakte kosten.
Zo krijgen inste lingenmet
afgeschreven vi la. Daar kunnen ze blijkt de intensievere
bijvoorbeeld een zorg-
ook zorg viahet vptontvangen.
Ze betalen dan
en zwaardere medische
bedrag als inste lingen
die nieuw vastgoed heb-
de eigen bijdrage voor schalig te organiseren.
ben ontwikkeld. Het
ook eronder. En dan
maar in de praktijk
zorg lastig om klein-
x1000
150
120
90
60
30
0
'98 '00
Bron: CBS
'05
BUITENLANDSE PARTIJEN
bouwen.’
'10
'15 '18
Vooruitzicht
Wiebouwt de nodige verpleeghuizen?
Tot2030 moeten er
honderdennieuwe
verpleeghuizen komen.
Zorginstellingen
kunnen dievaakzelf
niet financieren, maar
buitenlandse partijen
kijken metinteresse
naar de Nederlandse
markt.
Personen in verzorgingsen
verpleeghuizen
116.189
Tweet werner Brouwer over de
Laprélezing
Anna Dijkman isredacteur zorg
van Het Financieele Dagblad
. Gezien de vergrijzing
wordtin2030een groot
tekort aan verpleeghuisbedden
verwacht.
. Zorginste lingen
te breiden.
. Kapitaalkrachtige
V
pagina 20, 04-02-2019 © Het Financieele Dagblad
erpleeghuizen erbíj? Die stonden
toch leeg doordat ouderen langer
thuis blijven wonen? Dat klopt,
maar dat is slechts één kant van
het verhaal. De andere kant is
dat het aantal tachtigplussers de
komende jaren fors zal toenemen: van 800.000
nu naar 1,2 miljoen in 2030. Deze groep blijft
langer gezond en wordt steeds ouder.
‘Het is onvermijdelijk dat een deel daarvan op
een gegeven momentintensieve verpleeghuiszorg
nodig heeft, die niet thuis gegeven kan worden’,
zegt Frans van der Plaat van Verstegen accountants.
Er is a leen één probleem: erzijnniet
genoeg plekken. Samen met consultant Rune
Aresvikanalyseerde accountantVan der Plaat
de toekomstige behoefte aan verpleeghuiszorg.
De conclusie: in 2030 zijnzo’n 35.000extra bedden
nodig. Afhankelijk van het aantalbedden
per verpleeghuis betekent dit datertussen de
200 en 700 nieuwe locaties ontwikkeld moeten
worden, een investering van naar scha ting
‘Westaan inderdaad voor een enorme bouwopgave’,
zegt Richard Janssen, hoogleraar aan
Erasmus en Tilburg University, die zich onder
meer bezighoudt met vastgoedbeleidindelangdurige
zorg. ‘Verpleeghuiszorg is steeds meer
eindelevenszorg geworden. Het is soms niet
mogelijk en bovendien duur om die zorg thuis
te geven.’ Ook de brancheorganisatievoor intramurale zorg. Welrichten private partijen
zorgondernemers Actiz verwacht dat zo’n 31.000 zich op kleinschaliger woonzorgconceptenvoor
extra bedden nodig zijn, maar de grote vraag is ouderen. Daarmogen ze winst uitkeren als het
wie de verpleeghuizen gaat bouwen.
vastgoed en de zorg zijn losgekoppeld. Appartementen
in bijvoorbeeld zorgvi la’s worden
Sinds 2010 zijn zorginste lingen financieel
verantwoordelijkvoor hun vastgoed, met de ontwikkeld en verhuurdvanuit een vastgoed-bv.
daarbijbehorende risico’s. Garantiesdat zorgkantoren
bij een nieuwelocatie zorg zu len tra diensten. A leen al vorig jaar werd er voor
Die verdient aan de huur enhet bieden van ex-
inkopen, krijgen ze niet. ‘Daardoor zijn de inste
lingen niet zo happig op het ontwikkelen van Zorg wordt aangeboden als thuiszorgproduct
€1 mrd in dit soort zorgvastgoedgeïnvesteerd.
nieuwe locaties’, zegt accountant Vander Plaat. en is daarmee uitgezonderd van de winstklem,
Bovendien zi ten ze krap bij kas. ‘De financiële die verderopaan de orde komt.
situatie van veel aanbieders van ouderenzorg Maar dit soort conceptenisniet geschikt voor
is niet goed genoeg om te investeren in uitbreiding
van hun capaciteit.’
uur per dag een gespecialiseerd arts aanwe-
álle ouderenzorg.Bij zware patiënten moet 24
zig zijn. ‘Dat is niet te organiseren voor kleine
woonvoorzieningen’, zegt Vander Plaat. Ook
Banken zijn ook steeds terughoudender met is het de vraag of de kwaliteit van de geboden
financieren, zegt hoogleraar Janssen. Zekerals zorg voldoende is. De Landelijke Huisartsen
het gaat om zorgvastgoed zonder garanties. Woningcorporaties
ontwikkelen wel zorgvastgoed de bel omdat veel kleinschalige woonzorg-
Vereniging(LHV) trok eind vorig jaar aan
zoals seniorenwoningen, maar doorgaans geen huizen hun interne zorg niet op orde hadden.
Inspectie Gezondheidszorg enJeugd (IGJ) laat
Private investeerders dan? Zij haken snel af desgevraagdweten het afgelopen jaar ‘enkele
vanwege het verbod op winstuitkering in de meldingen van huisartsen en cliënten’ te heb-
VERBOD OP WINSTUITKERING
Verpleeghuizen met lange gangen en kleine
kamers maken plaats voor huizen met kleinereeenheden
vanzes totacht bewoners,
“
‘Verpleeghuiszorgissteeds
meer eindelevenszorg
geworden.Het is soms niet
mogelijk en bovendienduur
om diezorgthuis te geven’
vandegezondheidszorg
4 februari- Richard Janssen in FD
ben ontvangen. Dat ging ‘over kleinschalige
woonvormen, waarbij oudere cliënten in huis
zorg ontvangen die onvoldoende aansluitbij
GEEN VERPLEEGHUISKOLOSSEN
De verpleegzorg heeft nog een probleem dat
kleinschaligheid bemoeilijkt. Er is zoals bekend
een aanzienlijk personeelstekort en dat wordt
a leen maar erger.Ook het aantalmantelzorgers
dat ouderen thuis kan verzorgen, neemt af.
Nu zijn er nog vijftien mantelzorgers per hoogbejaarde,
in 2040 nogmaar zes. Dus: meer mensen
zu len afhankelijk worden van professionele
zorg en er zijn niet genoeg mensen om die te
geven. Zorg bieden in inste lingenisdan vaak
Het lijkt dan ook onvermijdelijk dat enige
grootschaligheid terugkeert in de ouderenzorg.
‘Denkdaarbij niet aan de ouderwetse verpleeghuiskolossen
met lange gangenenkleinekamers’,
zegt hoogleraar Janssen. ‘Toekomstige
verpleeghuizenzu len bestaan uit kleinereeenheden
van zes tot acht bewoners, die sommige
faciliteiten delen enwaar24/7 zorg geleverd kan
Verpleeghuis of zorgvilla?
worden. Die eenheden zu len wel geclusterd
zijn in grotereprojecten.’ En dat vraagt een veel
grotereinvestering dan de ontwikkeling van
een kleinezorgvi la.
En dan komen we terug bij de vraag wie bereid
is die investeringen te gaan doen.‘Buitenlandse
zorgbedrijven zijn zeer geïnteresseerd in de
Nederlandsezorgmarkt’, zegt Aresvik, die als
consultant gespecialiseerd is in de Nederlandse
zorgmarkt en veel met buitenlandse partijen
werkt.‘Ze verbazen zich vaak over de hoogte van
de tarieven in Nederland en zien Nederland als
een stabiele markt om een positie op of uit te
Onlangs heeft het Franse beursfonds Orpea
zijn eerste stappen op de Nederlandsezorgmarkt
gezet.Het bedrijf, met een jaaromzet van
ruim €3 mrd, biedt ouderenzorg in verschi lende
Europese landen, maar ook in China en Brazilië.
Orpea heeft vorig jaar een aantal kleinere
inste lingenovergenomendie (woon)zorg voor
ouderen en thuiszorg bieden.Het bedrijf laat
per mail weten de komende jaren op uitbreiding
van de activiteiten in te ze ten door de bouw van
nieuwelocaties. ‘Nederland heeft 100.000nieuwe
verpleeghuisbedden nodig in 2040, wat een
enorme uitdaging is.’
De buitenlandse partijen zijn over het algemeen
kapitaalkrachtig en hebben goede toegang
tot de financiële markten, zeggen Aresvik
en Vander Plaat. Dit maakt het eenvoudig om
de benodigdeinvesteringen rondtekrijgen.
Maar voor grootschalige ontwikkeling zal
de winstklem van de intramurale ouderenzorg
moeten. Of de overheid moet meer garanties
geven op de ontwikkeling van nieuwvastgoed,
zegt Vander Plaat. Hij waarschuwt: ‘Er móét
een maatschappelijk debatkomen over hoe
we dit gaan doen. Anders zijn we straksderegie
kwijt over de ontwikkeling en kwaliteitvan onze
eigen verpleeghuizen.’
Wilma van der Scheer in de Volkskrant
Richard Janssen in nrc 13 maart 2019
Mango
moment
Met een klein gebaar
naar warmere zorg
KRIS VANHAECHT
i.s.m. Elly Van Bael, Deborah Seys, Ellen Coeckelberghs,
Charlotte van der Auwera en Filip Decruynaere
Acco Leuven / Den Haag
Kris Vanhaecht behaalde
veel publiciteit met zijn boek
'Mangomoment'
24 HetFinancieeleDagblad
ZORG
Woensdag29mei2019
Goedejeugdzorg vraagtommeerinvestering.
Niet alleen vangemeenten,maarook vankabinet
d
PaulineMeurs is hoog-
leraarbestuur vande
gezondheidszorgaande
EURenvoorzittervande
raadvoorVolksgezond-
Reageervia
heidenSamenleving.
expert@fd.nl.
B
JEUGDWET
Voorheen waser
sprakevan een
onwenselijke
versnippering
vandejeugdzorg
Pauline Meurs schrijft regelmatig
stukken in fd
ILLUSTRATIE: HEIN DE KORT VOOR HETFINANCIEELE DAGBLAD
eginmei zettedeVereniging
Nederlandse
Gemeenten (VNG) een
ongebruikelijke stap. In
een open brief in een landelijke
krant en een aantal
regionaledagbladen vroeg zij aandacht
voor de oplopende tekorten in de
jeugdzorg: ‘Als het kabinet niet bereid
is om gemeenten voldoende tegemoet
te komen, is het de vraag of wij onze
inwoners kunnen geven waarzij recht
op hebben.’
Ook de wethouders van de coalitiepartijenluiden
de noodklok en
vragen om een structurele aanvulling
van het budget voor de jeugdzorg.Het
eerste antwoord van het kabinetis
een incidenteletegemoetkoming van
€350 mln, aangevuld met€190 mln in
de drie jaar daarna. Een schamel doekje
voor het bloeden, zeggen de wethouders.
Het gaat om kwetsbarejongeren
voor wie de juiste hulp letterlijk een
wereld van verschil kan maken. Deze
kwetsbare jongerenhebben zelf weinig
mogelijkheden om zich te redden.
Het Nederlands Jeugdinstituut becijfert
dat circa 15% van alle jongeren
tussen de 16 en 27 jaar kwetsbaar is
doordat zij problemen hebben op één
of meerdere vlakken. Het kan dan gaan
om schulden,geengoede plek om te
wonen, eencomplexe thuissituatie,
verslaving,psychiatrische problemen,
schooluitval, of een achterstand in ontwikkeling.
Vaak gaat het daarbij om
een combinatie van problemen en is
hulp nodig. In Nederland maakt 11%
van de jongerentot 18 jaar gebruik van
een of anderevorm van jeugdhulp, zo
blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau
voor de Statistiek.
vermindering van de regeldruk.
De wet ging gepaard met eendecentralisatievan
alle vormen van jeugdhulp
naar de gemeente. Door de ver-
Voor een beterbegrip van de brandbrief
van de VNG en de noodklok van antwoordelijkheid bij de gemeente te
de wethouders is het goed om terug leggen, zou een meer integrale aanpak
te gaan naar de nieuwe Jeugdwet die van de ingewikkelde problemen van
op 1januari 2015 vankracht werd, en kwetsbare jongeren mogelijk worden.
de voorwaarden die toen zijnmeegegeven.
Doel van de wet was het jeugdwenselijke
versnippering geweest. Zo
Voorheen was sprake van een onstelsel
te vereenvoudigen en het efficiënter
en effectiever te maken. ‘Het ciaal gefinancierd, de specialistische
was de jeugd- en opvoedhulp provin-
uiteindelijke doel is het versterkenvan jeugd vanuitdezorgverzekeringswet
de eigen kracht van de jongere en van gefinancierd, kwam de zorg voor jeugd
het zorgend en probleemoplossend met een licht verstandelijke beperking
vanuit de toenmalige Algemene
vermogen van diens gezin en sociale
omgeving’, aldus het kabinet.
WetBijzondere Ziektekosten(AWBZ)
Bij de toelichting op de wet werd en werden jeugdbescherming en
verder gestelddat hulp meer gericht jeugdreclasseringvia het ministerie
moest zijnoppreventie, vroege signalering
en het bieden van de juiste, in-
overhevelen naar de gemeente zou aan
van Justitie geregeld.Alle jeugdhulp
tegrale, hulp op maat. Ook werd meer deze versnippering een einde maken.
ruimte voor professionals beloofd door Daarbij was ook de verwachtingdat de
gemeente beter in staat zou zijn om
een goede inschatting te makenvan
de nodige hulp en zorg. De gemeente
staat immers dichter bij de burger, zo
was de gedachte.
De gemeente kreeg in 2015 dusin
een klap te maken met eengeheel
nieuwetaak, die voorheen bij anderen
was belegd. Met man en macht op jaarbasis. Want door in te zetten op
werd gewerkt aanhet opbouwen preventie en zelfredzaamheid zou de
van expertise, het aangaan van relaties
met verschillende zorgaanbie-
de gedachte van het kabinet.Ondanks
zorg vanzelf goedkoper worden, was
ders en het uitzetten van de nodige groot verzet uit de zorgsector en vele
aanbestedingsprocedures.
onderzoeken die het tegendeel bewezen,
is deze bezuiniging doorgezet.
Maar daarnaast was de verandering
nog ingrijpender, omdat er ook Kernprobleem is namelijkdat jongeren
die hulp behoeven het op eigen
verwacht werd dat er op een andere
manier zou worden gewerkt. Deze andere
werkwijzebestond onder meer
kracht niet redden.
uit het bieden van juistehulp op maat,
uitgaan van de eigen mogelijkheden Bij zo’n omvangrijke transformatie
van de cliënt, demedicalisering, en gaan de kosten voor de baten en is bezuinigingjuist
uitden boze. De Denen
ontzorging en normalisering.Dit alles
met als doel om de hoeveelheid dure hebben dat goed begrepen. Zij hebben
gespecialiseerde hulp te verminderen. de jeugdhulp gedecentraliseerd en ingrijpendveranderd,
maarhet budget
Daarbij was ook de aanname dat inzetten
op preventie en vroege signalering juist verruimd. Laat de overheid het
een verergering van de problematiek Deense voorbeeld volgen en alvast de
zou kunnenvoorkomen. Voor de specialistischezorgaanbieders
was de zijn weg wegbezuinigd —beschikbaar
€450 mln op jaarbasis —die eerder
verandering dat zij moesten gaan samenwerken
met lokale teams, die door gemaakt, maandag heeft het kabinet
stellen voor de jeugdhulp.Het beginis
de gemeentevoor jeugdhulp werden laten weten de eerdere toezegging te
opgezet,endie ook moesten gaan samenwerken
met de jeugdbescherming jaar en daarna twee jaar naar €300 mln
zullen verhogen naar €420 mln voor dit
en jeugdreclassering.
per jaar.Dat biedt perspectief.Maar de
De gehele decentralisatievan de doelen en ambities van de Jeugdwet
jeugdzorg ging daarnaast gepaard met blijven staan. Over vijf jaar kunnen we
een forse bezuiniging van €450 mln eeneerlijke balans opmaken.
DENEMARKEN
29 maart Laprélezing in zorgvisie
JAARVERSLAG 2019
30

Team
9
31
JAARVERSLAG 2019

Onze mensen
Erasmus Centrum voor Zorgbestuur wil actief bijdragen aan een hoog waardige
zorgsector. Persoon lijk contact, des kundig heid en teamwerk staan hierbij
centraal. Elk onderwijsprogramma kent een eigen team, bestaande uit een
programmadirectie, eventueel een programma manager, een programmacoördinator,
inleiders, trainers, coaches en soms een onderzoeker.
MHBA
prof. dr. Inge Bongers
Academisch directeur
prof. dr. Richard Janssen
Academisch directeur
dr. Maarten Janssen
Programmamanager
Frank van Gool, Msc.
Programmamanager
Top Class
mr. Helene Wüst
Programmadirecteur
prof. dr. Pauline Meurs
Programmadirecteur
Petra van Dodewaard
Programmacoördinator
Waarden van Zorg
Medisch Specialist en Bestuur
drs. Piet-Hein Buiting, arts
Programmadirecteur
drs. Petra Verweij
Programmacoördinator
Imagine2
dr. Wilma van der Scheer
Programmadirecteur
dr. Lizette van Veen-Berkx
Programmamanager
dr. Kris Vanhaecht
Kerndocent clinical leadership
programma
Nieuw Verpleegkundig
Leiderschap
drs. Lucie Boonekamp
Programmadirecteur
Zita Schwab
Programmacoördinator
Governance Class
dr. Marlies Ott
Programmadirecteur
drs. Petra Verweij
Programmacoördinator
Strategisch Vastgoedbeleid
Laura de Bruijn
Programmacoördinator
prof. dr. Pauline Meurs
Programmadirecteur
Bianca de Haan
Programmacoördinator
prof. dr. Richard Janssen
Programmadirecteur
Master Class
dr. Wilma van der Scheer
Programmadirecteur
prof. dr. Pauline Meurs
Programmadirecteur
Zita Schwab
Programmacoördinator
prof. dr. Paul Frissen
Programmadirecteur
drs. Petra Verweij
Programmacoördinator
Financieel Bestuur in de Zorg
dr. ir. Joost Zuurbier
Programmadirecteur
Academische Leergang Zorg
Management
drs. Lucie Boonekamp
Programmadirecteur
Zita Schwab
Programmacoördinator
Laura de Bruijn
Programmacoördinator
Joke Meijer
Programmacoördinator
JAARVERSLAG 2019
32

drs. Lucie Boonekamp
Laura de Bruijn
drs. Piet-Hein Buiting, arts
Petra van Dodewaard
prof. dr. Paul Frissen
Frank van Gool, MSc.
Bianca de Haan
dr. Maarten Janssen
prof. dr. Richard Janssen
Joke Meijer-de Man
prof. dr. Pauline Meurs
Mies Mikx
dr. Marlies Ott
prof. dr. Kim Putters
dr. Wilma van der Scheer
Zita Schwab
dr. Kris Vanhaecht
dr. Lizette van Veen-Berkx
drs. Petra Verweij
mr. Helene Wüst
dr. ir. Joost Zuurbier
Voor onze maatwerk programma’s werkten wij in 2019 samen met:
dr. Relinde de Koeijer Harry Sonnenschein, MSc SoniaJennings dr. Yolande Witman
33
JAARVERSLAG 2019

JAARVERSLAG 2019
34