melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

volksprediker, die het hart van de massa boeide, Hedio als de voorname onderzoeker
van de kerkgeschiedenis, Bucer als een van de bekwaamste theologen van zijn tijd.
Bewijs van het laatste vormt zijn commentaar op de brief aan de Romeinen (1536),
waarin zijn grote kennis van de patres verwerkt is en waarin zijn zoeken naar een
synthese in de theologie zich telkens weer openbaart. Nog te weinig is deze diepe bron
aangeboord. Hier doet hij zich kennen in zijn kracht. Of is het zijn zwakte? Hij neemt
bijeen alles wat de tekst in zijn geest oproept en voor zover zijn rappe pen het kan
verwerken werpt hij het op papier. Hoe hebben deze mensen geleefd in déze jaren!
Voortdurend op reis, altijd bezig met een net werk van verbindingslijnen over geheel
Europa, overal het werk van de Reformatie bevorderend en het rijk van Christus
versterkend met als centrum van dit alles de gemeente. En dit was voor hen de
gemeente daar in Straatsburg.
Von der waren Seelsorge, door Bucer
Een prachtige tekening van het ideaal, dat hen allen daarbij voor ogen stond is te
vinden in het geschrift dat in 1538 uit Bucers pen vloeide 'op bevel van zijn
medewerkers aan het Woord Gods in de kerk te Straatsburg', onder de titel: Von der
waren Seelsorge.
Men kan het geschrift typeren als de eerste uitgewerkte pastorale theologie, die de
Reformatie heeft opgeleverd en die jarenlang als zodanig dienst heeft gedaan. Men
kan proberen uit dit boek een uitgewerkte leer omtrent the kerk te destilleren, de kerk
als gemeenschap der heiligen met haar ambten en haar tucht. Hoevele lacunes in de
gereformeerde ecclesiologie zouden voorkomen zijn wanneer de noties die in dit
geschrift naar voren komen niet in vergetelheid waren geraakt. Men kan Von der
waren Seelsorge ook lezen als een dringend beroep op de overheid, om haar taak toch
ter hand te nemen, maar evenzeer als een appèl op de gewone man, om nu toch
eindelijk eens met ernst christen te zijn. Er is een oecumenische dimensie aan deze
uitgave, die Bucer tot stand bracht om het eigenlijke middel aan de hand te doen om
van een jammerlijke en verderfelijke scheuring in de religie weer tot een ware eenheid
der kerk en tot een goede christelijke orde voor haar te komen. Misschien was dit ook
wel het diepste motief: de ware eenheid van de kerk. Zij komt tot stand door het
pastoraat. En de ware orde van de kerk: zij berust op het pastoraat.
De omstandigheden waaronder het boek uitkwam waren die van de strijd om de
doorvoering van een werkelijke kerkelijke tucht. Al te lang had men, zo meenden de
predikanten, de vrije teugel gelaten aan de zonde in haar veelvormigheid. Zou men
werkelijk een christelijk gemenebest willen zijn dan zou de tucht als kerkelijk middel
moeten worden toegepast.
Van verschillende kanten kwam er verzet tegen de invoering van de kerkorde die de
synode van 1533 had vastgesteld. Men was het niet geheel eens over de plaats die de
'kirchspielpfleger' moesten innemen. Bucer zag hen gaarne als vertegenwoordigers
van de kerk. Maar een man als Jac. Sturm wilde hen blijven beschouwen als
onafhankelijke overheidsfunctionarissen. Voor Bucer betekende dit, vooral met
betrekking tot mannen als Sturm, slechts een aangelegenheid van secundaire aard.
Maar er waren anderen, die de nieuw verworven vrijheid wilden gebruiken om zich in
geestelijke zaken door niemand iets te laten gezeggen. Uit hun kring kwam het
verwijt, dat overal gehoord werd, waar men een werkelijke gereformeerde kerkorde
voor de kerkrn wilde doorvoeren: de predikanten wilden de plaats van de paus
innemen.
In die situatie hebben de predikanten een ernstig beroep op de overheid gedaan. Meer
dan eenmaal hebben zij er op aangedrongen om de kerk werkelijk kerk te laten zijn.
92