melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

denken, het is duidelijk dat ze nu in juistere proporties gezien worden. De strijd met
de Dopersen en spiritualisten en de onderhandelingen met Luther hebben in
Straatsburg het klimaat geschapen, waarin de eigen positie over de hele linie als via
media kon worden aangeduid.
Onderwijs
Van niet geringe betekenis is vooral ook geweest de plaats die aan het onderwijs werd
toegekend. De overgang van Straatsburg tot de Reformatie had weliswaar in het eerst
een neergang van het onderwijs ten gevolge, omdat verschillende scholen die door de
kapittels en conventen in stand werden gehouden verdwenen in de roerige jaren van
het begin. Maar al spoedig werd het belang ingezien van degelijk onderwijs. Jacob
Sturm, die aangemerkt mag worden als een van de belangrijkste staatslieden uit deze
tijd, was ook degene die zich met een grote inzet wijdde aan de opbouw van het
schoolwezen. Samen met Klaus Kniebis en Jacob Meyer behartigde hij de zaken van
het onderwijs, geassisteerd door een aantal inspecteurs. Regelingen voor de
financiering moesten worden getroffen, een aantal Latijnse scholen werden opgericht,
die tenslotte in 1538 werden verenigd tot een gymnasium. Ook hierin had Bucer de
hand. Aan dit gymnasium is de naam verbonden van Johannes Sturm, die voor het
onderwijs een even grote betekenis heeft gehad in Zuid-Duitsland als Melanchthon in
Saksen. Johannes Sturm, geboren in 1507 te Schleiden, kwam in 1537 in Straatsburg
in functie aan een school tot opleiding van predikers, gevestigd in het
Dominicanenklooster. Hij was het, aan wie de grote bloei van het onderwijs in de stad
was te danken.
Reeds in 1523 was men begonnen met de uitlegging van Bijbelboeken. Bucer, Capito
en Hedio hadden met anderen zich aan deze taak gewijd. We danken aan deze
activiteiten een aantal Bijbelcommentaren uit de begintijd van de Reformatie in
Straatsburg. Zij laten ons zien, dat men van meet af aan de vorming van predikers met
behulp van de bronnen nastreefde. Een typisch humanistisch ideaal werd daarmee
overgenomen en in dienst gesteld van het Evangelie.
Straatsburgse predikanten behoorden tot de eersten die bij Luther aandrongen op een
weerlegging van Erasmus' geschrift over de vrije wil 23 nov. 1524). Op het punt van
de vrije wil wezen zij hem radicaal af. Maar de betekenis voor de bloei der
wetenschap hebben zij nimmer ontkend. Hun arbeid heeft het ideaal van het
humanisme in dienst willen stellen van het Evangelie. Niet anders was het met
Johannes Sturm. Ook deze streefde een wijze en welsprekende vroomheid na, die
verwant was aan de vroomheid van de moderne devotie en tevens openstond voor de
gehele antieke cultuur. Het gymnasium werd zeer beroemd. Bekende autoriteiten op
het gebied van het onderwijs werden er aan verbonden, zoals de Italiaanse humanist
Petrus Martyr Vermigli, Tremellius en Fagius. Ook Calvijn heeft in zijn Straatsburgse
tijd hier les gegeven. In later tijd groeide het gymnasium uit tot een academie (1566).
Reeds voordien was het een voorbeeld voor de stichting van de Geneefse academie,
waarin Calvijn het ideaal van Johannes Sturm dienstbaar maakte aan de bevordering
van de Reformatie in Zwitserland. Aan deze achtergronden worden we herinnerd,
wanneer we ons herinneren de definitie die Bucer gaf van de theologie: de wetenschap
om goed en vroom te leven, of de kunst om voor God te leven.
Dit wetenschapsideaal stond niet los van het levensgevoel, dat in deze jaren dertig
eigen was aan de mannen van de Reformatie in de hoofdstad van de Elzas. Het was
uitdrukking van een totaalconceptie, die ontsproot aan een leven bij de Schrift. Ieder
van de Straatsburgse reformatoren heeft op zijn eigen wijze daaraan een bijdrage
geleverd. Capito als praktische exegeet van het Oude Testament, Zell als de
91