melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

theocratisch ideaal werd grotendeels onderbouwd met een beroep op het Oude
Testament en het vond aansluiting bij de opvattingen die ook in Zürich en andere
Zwitserse steden werden aangehangen. Toen Zwingli in 1529 in Straatsburg preekte
tijdens zijn reis naar Marburg, had hij kerk en staat vereenzelvigd: 'Indien ergens hoop
gekoesterd mag worden op een plaats ter herstelling van de ware vroomheid, dan
geloof ik dat het zeker in Straatsburg /al zijn'. Zwingli kwam tot die overtuiging,
omdat hij de indruk had, dat aldaar een christenmens niets anders was dan een
getrouw burger, en dat de Christelijke stad niets anders was dan de christelijke kerk.
De christelijke stad niets anders dan de christelijke kerk: ook Bucer koesterde dit
ideaal. En hij lest wei eerde zeker vanuit dit gezichtspunt de christelijke overheid en
stimuleerde haar zo veel mogelijk met zijn collega's. Maar op dit punt zou de
ontwikkeling verder gaan. Meer onder invloed van Oecolampadius kwam bij de
Straatsburgers een visie tot ontwikkeling, die aan de eigen aard van de kerkelijke taak
grote betekenis zou hechten, tegenover die van de staat.
Avondmaalsstrijd
Zo heeft het conflict met de Dopersen in Straatsburg aan de Reformatie een eigen
profiel gegeven. Dit laatste liep parallel met de ontwikkelingen tijdens de
Avondmaalsstrijd. Deze laatste kan hier niet geschetst worden. Wel moet vermeld, dat
ook na de mislukking van het Avondmaalsgesprek in Marburg (1529) de
Straatsburgers hun taak niet als afgedaan beschouwden. Men heeft zorgvuldig getracht
de middenpositie te behouden. En mocht Bucer al de indruk vestigen, dat hij al te
gemakkelijk weer een ándere formule kon vinden om de verschillen te overbruggen,
het kan aan geen twijfel onderhevig zijn, dat hij in zijn bemoeiingen de zaak van het
rijk van Christus op het oog had.
Tot in zijn laatste levensjaar toe was zijn overtuiging, dat de strijd slechts liep over
woorden en dat er ten diepste gezien niet zulke geschillen aan de orde waren, dat een
schisma daarvan het gevolg zou moeten zijn. In zijn colleges te Cambridge vertelde
hij aan zijn studenten, hoe hij lange reizen had moeten maken om broeders bij elkaar
te brengen. Natuurlijk hebben in de Avondmaalsstrijd ook politieke zaken een rol van
betekenis gespeeld, omdat de veiligheid van de evangelische beweging gebood, dat
men zich nauwer aaneensloot. Er is inderdaad sprake van een relatie tussen politieke
verbintenissen en kerkelijke belijdenissen. Maar toen de Wittenberger Concordie tot
stand kwam (1536), was dit voor Bucer geen kwestie van louter kerkpolitieke
onderhandelingen. Het was een resultaat waaraan innerlijke overtuiging ten grondslag
lag. Deze hing samen met de bovengenoemde sterkere waardering voor kerk, ambt en
instituut. In de derde uitgave van zijn commentaar op de evangeliën heeft Bucer
daarvan getuigenis afgelegd. Wat hij aan Luther te danken heeft omschrijft hij met
deze woorden: 'Ik heb intussen meer orthodox over deze dingen leren gevoelen.
Aangezien de dingen die ik eerder op deze plaats over het heilig ambt in de kerk heb
geschreven misbruikt kunnen worden om zowel het heilig ambt te verachten als ook
hen, die daarover goed en vroom gevoelen en prediken, heb ik hier opnieuw in
behandeling willen nemen en aanvullen wat ik vroeger geschreven heb.'
Bucer verklaart nu dat hij bevreesd was, dat men aan het ambt op zichzelf te veel zou
toekennen. Bijgeloof hecht zich aan de uiterlijke ceremoniën. Daarvan had hij Luther
vroeger ook verdacht. Maar nu overwoog hij, dat men ook op een vrome manier de
nadruk kan leggen op de middelen die God pleegt te gebruiken. Aan de belijdenis van
het geloof, gaat immers altijd de prediking, van het geloof vooraf.
Dit is ongetwijfeld te beschouwen als een winst van de Avondmaalsstrijd. Ook al zou
men moeten toegeven, dat de grondnoties altijd wel aanwezig zijn geweest in Bucers
90