melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

Maar heeft Luther mogelijk over het hoofd gezien, dat men over de Heilige Geest op
een indringende manier kan spreken, zonder een dweper te zijn. Was hij er blind voor,
dat Bucer iets geheel anders bedoelde dan Karistadt? Of was het naar buiten en ook
naar Wittenberg toe niet duidelijk geworden wat de Straatsburgers wel bedoelden met
hun houding tegenover de Dopersen?
Toen in 1529 de mis werd afgeschaft in Straatsburg werd door de leidende figuren
ingezien, dat het nog maar een begin was. Jacob Sturm wist tegen het einde van de
rijksdag in Spiers een aantal rijkssteden mee te krijgen met de protestatie op een
formule, die naar letter en principe niet tegen de leer van Straatsburg was. Men moest
er maar niet al te veel over disputeren, zo schreef hij aan de raad. Het was een
voorspel van wat de stad te wachten stond in de komende jaren van moeizame arbeid
om zich in het rijk staande te houden. De afschaffing van de mis was een begin,
beslissend voor het verdere verloop der geschiedenis van de Reformatie in
Straatsburg.
2. DOORVOERING
Leiding van de magistraat
Bij de doorvoering van de Reformatie in Straatsburg hebben een aantal factoren een
rol gespeeld. Eerst is er het verzet van de geestelijkheid binnen de stad, dat vrij snel en
radicaal werd gebroken. Maar ook naar buiten moest de positie van de rijksstad
geconsolideerd worden. Intussen diende de relatie tot de Dopersen, die reeds sinds het
midden van het vorige decennium zich geducht hadden geroerd, tot klaarheid te
worden gebracht. Daarbij bleef de vraag open hoe de verhouding tot Luther moest
worden gezien. In 1536 kwam daaromtrent meer duidelijkheid. Als teken van
innerlijke kracht bij alle onrust van de tijd staat in het jaar 1538 het gymnasium,
waaraan mannen van naam verbonden waren. Terwijl ten slotte in hetzelfde jaar 1538
een werk van Bucers hand verschijnt, dat een rijpe vrucht is van zijn theologische en
praktische ontwikkeling: Von der waren Seelsorge. Het boek is een spiegel van
werkelijke verhoudingen en tegelijk van hoge idealen.
Terstond na de afschaffing van de mis maakte de magistraat ernst met de doorvoering
van de Reformatie in de kerken van de stad. Al spoedig werd daar liet evangelie
verkondigd en het Avondmaal bediend. Ook na 1529 boden nog drie kapittels
tegenstand tegen elke verandering, vooral het machtige domkapittel. Maar de
magistraat was niet van plan de koers te wijzigen en toen n ien dit merkte vroegen de
domheren verlof om ten minste nog 8 dagen de mis I e mogen lezen. Toen dit niet
werd toegestaan moest men zich wel aan het Stadsbesluit onderwerpen.
Terwijl vroeger de paus het recht had om opengevallen plaatsen in de k kapittels te
bezetten, nam de magistraat ook dit recht over. Daardoor werd de invloed van de
evangelische beweging steeds sterker. Nu vele geestelijken, ook uit de kloosters,
openlijk kozen voor de Reformatie, konden de geestelijke lichamen, die voorheen
allerlei bevoegdheden hadden, hun macht niet meer uitoefenen. Anderen hadden de
stad reeds verlaten toen de overheid de eed vorderde.
Een eerste zorg was om de kerken van beelden te ontdoen. Daarin zocht de magistraat
leiding te geven. Toen Theobald Schwarz, verbonden aan de oude St.-Pieter, drie
dagen na de afschaffing van de mis op eigen verantwoordelijkheid ertoe overging om
met zijn helper en enkele gemeenteleden de altaren en heiligenbeelden weg te nemen
en de muurschilderingen over te witten, sprak de overheid haar ernstig misnoegen er
over uit en ontvingen alle gilden de aanzegging, dat zij dergelijke ondernemingen niet
hadden te verrichten.
Op 14 febr. 1530 besloot men om de beelden, crucifixen en schilderijen te laten
85