melanchton 'de hoogleraar van duitsland' - Heidelberger Catechismus

dat dagelijks boeren naar de stad kwamen om de mis in de landstaal bij te wonen.
Maar de leiders van de Reformatie wierpen deze verdachtmakingen verre van zich.
Inderdaad werden zij gemoeid in de Boerenoorlog, die ook de Elzas niet voorbijging.
Maar hun activiteiten beperkten zich tot bemiddelen.
Op 18 april 1525 begaven Capito, Zell en Bucer zich naar de opstandige boeren om
hen te overtuigen dat het evangelie, zoals het op een nieuwe manier in Straatsburg
gepredikt werd, toch iets anders bedoelde, dan wat de boeren op liet oog hadden, 'want
wij moeten onszelf verloochenen, wanneer wij christenen willen zijn. Hoe kunnen we
dan tegelijkertijd het onze zoeken met zulk een oproer?' Men moet niet onder de
schijn van het evangelie zichzelf willen zoeken.
Toen deze bemiddelingspogingen niet het gewenste resultaat hadden werden niet
alleen de muren en poorten van de stad sterker bewapend, maar openden zich de
laatsten ook voor een stroom van vluchtelingen. Zij werden in het leegstaande
voormalige Franciscanenklooster ondergebracht, terwijl de vrouw van Zell, Katharina,
de zorg op zich nam voor 2000 vrouwen en kinderen. Een prachtig voorbeeld van
particulier initiatief en van evangelische bewogenheid. Trouwens heel de armenzorg
had de volle aandacht van de magistraat en ook van de predikanten. Straatsburg was
daarin een voorbeeld voor vele evangelische steden. Niet voor niets had Bucer in zijn
eerste tractaat betoogd, dat een christen niet voor zichzelf heeft te leven maar voor de
ander. En de weg daartoe was die van het geloof in Christus en de vernieuwing door
de Heilige Geest.
Oriëntatie op Luther
Bij dit alles wist men zich in Straatsbug in overeenstemming met Luther en diens
opvattingen. Van meet af aan heeft Bucer deze overtuiging gehad. In een uitvoerige
nota, vervaardigd in oktober/november 1523, heeft hij Luthers theologie aan een
nauwgezet onderzoek onderworpen. Hij rapporteerde daarover aan de magistraat: 'Dat
de leer van Luther en zijn volgelingen, zoals die in hun boeken vervat is in de
hoofdartikelen en punten christelijk en goed is. En dat het niet een nieuwe maar de
oude en eeuwige leer is en zal blijven'. De Schrift is de enige norm. En Christus is de
enige middelaar. Heel duidelijk blijkt de overeenstemming met Luther in de
fundamentele stukken. Maar tevens kondigt zich een eigen lijn aan, die van Luther
zich onderscheidt, vooral wat het pneumatisch principe betreft. Dit komt tot uiting in
de opvatting van de rechtvaardiging, maar vooral ook in de gestalte van de kerk met
haar priesterschap van de gelovigen dat bij Bucer vooral gebouwd is op de leiding
door de Heilige Geest.
Voor Bucer is het een vaststaand feit, dat Luthers overtuiging in overeenstemming is
met de Heilige Schrift.
In de eerste jaren zou daarin geen enkele verandering komen. Wél boog de
ontwikkeling van Bucers denken meer en meer in de richting van Zwingli. Vooral in
de opvatting van het Avondmaal zou dit zich tonen. Maar voor zijn eigen besef was
dit niet een afwending van Luther. Integendeel. Ook toen Luther zich, na
verschillende harde uitspraken over Bucer en de Straatsburgers gedaan te hebben, liet
vinden voor een gesprek over het Avondmaal in Marburg (1529) kreeg hij het
vertrouwen van Bucer. Aan het einde van dit gesprek had Bucer behoefte om de
opvattingen van de Straatsburgers aan Luther voor te leggen en er zijn oordeel over te
vernemen. Bij die gelegenheid vielen harde woorden van Luther: niets geen gebroeder
en niets geen praat over dat wij leden van elkaar zijn: Gij zijt van een andere geest dan
wij!
Dat woord moet hard zijn aangekomen, omdat het, naar Bucers besef niet waar was.
84